UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 20 marca 2018 r. Sąd Rejonowy w Wieluniu VIII Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w P. na wniosek W. W. (1) i W. S. (1) z udziałem Z. G. i D. G. dokonał rozgraniczenia nieruchomości położonej w miejscowości S., gminie S., stanowiącej współwłasność wnioskodawców W. W. (1) i W. S. (1), dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu VII Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), w skład której to nieruchomości wchodzi działka gruntu o numerze ewidencyjnym (...) i nieruchomości, położonej w miejscowości S., gminie S., stanowiącej współwłasność uczestników postępowania Z. G. i D. G., dla której w Sądzie Rejonowym w Wieluniu VII Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzona jest księga wieczysta o numerze (...), w skład której to nieruchomości wchodzi działka gruntu o numerze ewidencyjnym (...), ustalając przebieg granicy wzdłuż linii zaznaczonej kolorem niebieskim na mapie sporządzonej przez biegłego sądowego geodetę P. M., wpisanej do ewidencji materiałów państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, prowadzonego przez Starostę (...) za numerem ewidencyjnym P. (...) (...), którą to granicę wyznaczają punkty (...) S. (...)-7S., znajdującej się na karcie 206 akt sprawy, stanowiącej integralną część postanowienia.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło po następujących ustaleniach i wnioskach:

Nieruchomość wnioskodawców - W. W. (1) i W. S. (1) składająca się z działki oznaczonej numerem ewidencyjnym (...), położona w obrębie S. graniczy od strony zachodniej z nieruchomością uczestników Z. G. i D. G., na którą składa się działka oznaczona numerem (...).

Dla nieruchomości będącej własnością wnioskodawców Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą nr (...), która została założona na podstawie wniosku stron umowy darowizny, zawartej w dniu 16 września 2002 r. przed notariuszem w R. M. S. za repertorium A(...), w tym W. W. (1) i W. S. (1). Strony umowy przy jej zawarciu okazały mapę wydaną przez Starostwo Powiatowe w P. w dniu 20 sierpnia 2002 r. za numerem (...). Mapa obejmowały wypis i wyrys z rejestru gruntów, w tym dotyczący działki gruntu o numerze ewidencyjnym (...), położonej w S.. Zgodnie z opisem na mapie, granice działek okazano w trakcie scalenia gruntów obrębu S.; scalenie gruntów zostało zatwierdzone decyzją Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w P. nr G.XII-33/19/69 z dnia 19 grudnia 1969 r., zaś przebieg granic działki nr (...) zatwierdzony został decyzją Wicewojewody (...) nr (...)z dnia 2 czerwca 1977 r.

Nieruchomość składająca się z działki o numerze ewidencyjnym (...), położona w obrębie S. wcześniej była objęta postępowaniem uwłaszczeniowym, zakończonym wydaniem aktu własności ziemi z dnia 24 lipca 1973 r. nr ON 451-216/73, na mocy którego własność nieruchomości, składającej się m.in. z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) nabył z mocy samego prawa W. W. (1).

Dla nieruchomości składającej się z działki o numerze ewidencyjnym (...), położonej w obrębie S. Sąd Rejonowy w Wieluniu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Nieruchomość ta również była objęta postępowaniem uwłaszczeniowym zakończonym wydaniem aktu własności ziemi z dnia 12 grudnia 1972 r. nr (...), na mocy którego własność nieruchomości, składającej się m.in. z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem 606, nabyli z mocy samego prawa F. i I. P.. Następcy prawni uwłaszczonych aktem notarialnym z dnia 15 grudnia 2014 r., sporządzonym przed notariuszem w P. G. K. repertorium A(...), A. P. i J. P., sprzedali uczestnikom postępowania D. G. i Z. G. nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) o powierzchni 0,36 ha.

Za życia F. i I. P., pomiędzy właścicielami sąsiadujących ze sobą nieruchomości, stanowiących działki (...), nie było sporów granicznych. Rodzina W. korzystała z gruntowej drogi polnej, położonej w części północnej nieruchomości, zaś granica pomiędzy częścią uprawną nieruchomości P. a drogą polną, wykorzystywaną przez rodzinę W. biegła równo po przedłużeniu ściany budynku stodoły W.. Od strony ulicy (...) (południowa strona) działka oznaczona numerem ewidencyjnym (...) została ogrodzona przez F. P. w latach 1960-1961. Ogrodzenie biegło od słupka ogrodzeniowego od strony ulicy (...) do południowego narożnika budynku obory, wzniesionego na nieruchomości, stanowiącej działkę (...), następnie od północnego narożnika obory do narożnika południowego budynku stodoły, wzniesionej na nieruchomości, stanowiącej działkę (...). Gdy W. W. (1) dobudowywał od strony południowej dobudówkę z pustaka do budynku stodoły, F. P. rozebrał część ogrodzenia, a w jego miejscu powstała ściana dobudówki. Około 1981 r. W. W. (1) wzniósł nowy budynek obory. W trakcie prowadzonych przez niego prac ogrodzenie nieruchomości nie zostało rozebrane.

(...) położone we wsi S. i D. zostały objęte postępowaniem scaleniowym, które zostało zatwierdzone decyzją Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w P. z dnia 19 grudnia 1969 r., która następnie została częściowo zmieniona na wniosek W. W. (1) decyzją Wicewojewody (...) z dnia 2 czerwca 1977 r. Wydanie decyzji zostało poprzedzone pomiarem granic nieruchomości wedle stanu użytkowania na gruncie w dniu 20 maja 1977 r.

W trakcie postępowania scaleniowego od strony ul. (...) (część północna nieruchomości) postawiony został słupek wyznaczający przebieg granicy, a znajdujący się na przedłużeniu linii, biegnącej wzdłuż wschodniej ściany stodoły, posadowionej na nieruchomości wnioskodawców.

W części północnej działka, oznaczona numerem ewidencyjnym (...), była wykorzystywana rolniczo do śmierci F. P.. Na zlecenie F. P. była ona orana przez W. W. (1). Jako wyznacznik granicy przyjmowano wówczas linię stanowiącą przedłużenie wschodniej ściany stodoły na nieruchomości stanowiącej działkę (...).

W. W. (1) korzystał z działki o numerze (...) także po śmierci F. P. i za zgodą jego syna przejeżdżał przez działkę sprzętem rolniczym; składował tam materiały i maszyny. Dopiero po nabyciu działki przez uczestników wezwali oni wnioskodawcę do usunięcia składowanych tam rzeczy. Uczestnicy wznieśli też nowe ogrodzenie pomiędzy działką (...) w miejscu, w którym istniało stare ogrodzenie, stawiane przez F. P.. Część słupków ogrodzeniowych, z uwagi na upływ czasu, było już zniszczonych, część natomiast nadal znajdowała się na gruncie. Pozostałości starego płotu zostały w ramach tych prac usunięte przez Z. G..

Od strony południowej pomiędzy działką gruntu nr (...) istnieje obecnie betonowe ogrodzenie pomiędzy posesjami, dobiegające od strony ul. (...) do metalowego słupka, biegnące w kierunku północnym do południowego rogu obory, a następnie od północnego rogu obory do południowego narożnika dobudówki do budynku stodoły na nieruchomości, stanowiącej działkę (...).

Sąd ustalił, iż przebieg zewnętrznych granic ewidencyjnych działki o numerze (...) wynika z operatu scaleniowego obrębu S. nr 082- (...) oraz operatu wyznaczenia zmian do operatu scaleniowego nr (...), wykonanego na wniosek W. W. (1), w ramach którego pomierzono użytkowanie na gruncie i zmieniono przebieg linii granicznych na zgodny z istniejącymi ogrodzeniami i ścianami budynków.

Na podstawie opinii biegłego geodety, którą Sąd Rejonowy uznał za miarodajną i wiarygodną, także wobec braku zgłoszenia do niej uwag przez uczestników postępowania, Sąd ten przyjął, że przebieg linii granicznych działki o numerze ewidencyjnym (...) oraz położenie punktów granicznych można wyznaczyć z dużą dokładnością w chwili obecnej na podstawie istniejących do dziś kamieni granicznych oraz istniejących budynków wykazanych na szkicu z operatu zmian. Nie można jednak odwzorować linii granicznej wyznaczonej w toku postępowania scaleniowego, ponieważ nie uwzględnia położenia budynków na gruncie. Wobec tego przebieg linii granicznej uwzględnia stan użytkowania nieruchomości i sposób ich zabudowy.

Jednocześnie Sąd przyjął, za opinią biegłego, iż nie zasługuje na uwzględnienie sposób przyprowadzenia linii granicznej jakiego domagał się wnioskodawca, a który został oznaczony na mapie geodezyjnej kolorem czerwonym, ponieważ nie znajduje on potwierdzenia w dokumentach geodezyjnych ani też nie odpowiada porównaniu obszarów jakie znajdują się w użytkowaniu wnioskodawcy, a jaki wynika z akt geodezyjnych.

Sąd Rejonowy wskazał, że oprócz opinii biegłego, swoje orzeczenie oparł także na dokumentach urzędowych stanowiących decyzje administracyjne wydane w toku postępowania scaleniowego i uwłaszczeniowego, a które korzystają z domniemania prawdziwości. Sąd pierwszej instancji nie dał przy tym wiary wnioskodawcy, który twierdził, iż postępowania scaleniowego nie było. Sąd uzasadnił, iż postępowanie scaleniowe objęło obszar wsi S. i D., zatem dotyczyło nie tylko jednostkowej sytuacji wnioskodawcy, ale ogółu właścicieli i posiadaczy gruntów na terenie wsi. Nie mogło ono toczyć się bez zgody właścicieli gruntów bądź ich samoistnych posiadaczy. Przy tym wnioskodawca składał skargę od decyzji zatwierdzającej projekt scalenia gruntów wsi S., w wyniku rozpoznania której decyzja ta została zmieniona w części decyzją Wicewojewody (...) z dnia 2 czerwca 1977 r. Ponadto do wniosku o założenie księgi wieczystej, prowadzonej dla nieruchomości wnioskodawców załączono opis i mapę nieruchomości, w którym zaznaczono, iż granice działek, w tym działki o numerze ewidencyjnym (...), okazano w trakcie scalenia gruntów obrębu S., a scalenie gruntów zostało zatwierdzone decyzją Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w P. nr (...)z dnia 19 grudnia 1969 r., zaś przebieg granic działki nr (...) zatwierdzony decyzją Wicewojewody (...) nr (...) z dnia 2 czerwca 1977 r. Do okoliczności przeprowadzonego postępowania scaleniowego odwołuje się także Urząd Powiatowy w P. w uzasadnieniu decyzji - aktu własności ziemi z dnia 12 grudnia 1974 r. (...) (k. 7-8 akt księgi wieczystej nr (...)), z którego wynika, iż na skutek scalenia Z. i W. S. (2) otrzymali część działki siedliskowej po M. D. i w tym też zakresie decyzja ta została zmieniona decyzją Wicewojewody (...) z dnia 2 czerwca 1977 r.

Wnioskodawca ani jego pełnomocnik w toku postępowania nie przedstawili też dokumentów, na które się powoływali, a które miałyby wpływać na przebieg linii granicznej pomiędzy działkami.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy dokonał rozgraniczenia nieruchomości zainteresowanych według stanu prawnego, uznając, iż wyznacza go decyzja uwłaszczeniowa z 4 listopada 1971 r.

Postanowienie zapadłe w sprawie w całości apelacją zaskarżył wnioskodawca W. W. (1), zarzucając oparcie rozstrzygnięcia na błędnym stanie faktycznym. Wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, względnie o zmianę zaskarżonego postanowienia i ustalenie, iż granica między działkami winna biec wedle linii czerwonej zaznaczonej na mapie.

W uzasadnieniu apelacji uczestnik podniósł, iż nie było żadnego scalenia gruntów w siedliskach, na co nie ma dokumentów wyrażających jego zgodę. Sąd zaś nie dopuścił „pamiątkowych dokumentów”, które mają istotne znaczenie w sprawie i określają przebieg granicy oznaczonej kolorem czerwonym na mapie.

Uczestnicy postępowania Z. G. i D. G. wnosili o oddalenie apelacji, a uczestniczka dodatkowo o zasądzenie od skarżącego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy podnieść, że nie doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., a Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, w takim zakresie, na jaki zezwalały przeprowadzone dowody, po dokonaniu ich oceny zgodnie z kryteriami wskazanymi w powołanym przepisie. Zgodnie zaś z wymogami art. 328 § 2 k.p.c. wskazał, na jakich dowodach się oparł, a jakim dowodom odmówił wiarygodności i z jakich przyczyn.

Przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej (art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne). Podstawę ustalania przebiegu granic nieruchomości stanowią przede wszystkim dokumenty stwierdzające stan prawny nieruchomości oraz określające położenie punktów granicznych i przebieg granic nieruchomości.

Stan prawny w rozumieniu art. 153 k.c., który jest podstawą ustalenia spornej granicy, kształtują wszystkie zdarzenia prawne (czynności prawne, decyzje administracyjne, orzeczenia sądowe, wynikające bezpośrednio z przepisu prawa), które według przepisów prawa materialnego mają wpływ na zakres - co do powierzchni - prawa własności sąsiadujących ze sobą nieruchomości. Dokumentami stwierdzającymi stan prawny nieruchomości są zaś przede wszystkim odpisy z ksiąg wieczystych lub odpisy dokumentów znajdujących się w zbiorze dokumentów, wypisy aktów notarialnych oraz ostateczne decyzje administracyjne, a dokumentami określające położenie punktów granicznych: zarysy pomiarowe z pomiaru granic oraz szkice wyznaczenia granic działek wydzielonych w wyniku scalenia, wymiany gruntów lub w wyniku podziału nieruchomości (vide: rozporządzenie Ministrów Spraw Wewnętrznych oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14 kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości).

Wbrew zarzutom apelującego, Sąd pierwszej instancji poczynił ustalenia na podstawie stosownych dokumentów, które powołał w uzasadnieniu rozstrzygnięcia.

Trzeba również z całą mocą podkreślić, że wyznaczenie przebiegu granic na podstawie danych geodezyjnych wymagało wiadomości specjalnych z zakresu geodezji i Sąd Rejonowy, zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c., dopuścił w tym zakresie dowód z opinii biegłego o stosowanej specjalności, czyniąc z niej następnie podstawę rozstrzygnięcia. Opinia biegłego podlega, jak inne dowody, ocenie według art. 233 § 1 k.p.c., lecz co odróżnia ją pod tym względem, to szczególne kryteria oceny, które stanowią: poziom wiedzy biegłego, podstawy teoretyczne opinii, sposób motywowania sformułowanego w niej stanowiska oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej ocen, a także zgodność z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Specyfika oceny tego dowodu wyraża się w tym, że sfera merytoryczna opinii kontrolowana jest przez sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych w istocie tylko w zakresie zgodności z zasadami logicznego myślenia i wiedzy powszechnej. Podważenie mocy dowodowej opinii poprzez zakwestionowanie wiadomości specjalnych, do których biegli się odwołują, bądź wywodzenie z takiej opinii dalszych wniosków opartych na wiadomościach tego rodzaju, z uwagi na treść art. 278 § 1 k.p.c., może nastąpić wyłącznie poprzez przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii tych samych biegłych lub z opinii innego biegłego.

Biegły geodeta P. M. sporządził opinię po zapoznaniu się z całością dokumentacji zgromadzonej nie tylko w aktach niniejszej sprawy, ale przede wszystkim w aktach ksiąg wieczystych urządzonych dla nieruchomości będących przedmiotem rozgraniczenia, a także dokumentami z zasobu (...) Ośrodka (...) w P.. Apelujący zaś nie wyjaśnia, jakie to „pamiątkowe dokumenty” nie zostały uwzględnione. Takowe nie zostały złożone przez skarżącego do akt sprawy, ani okazane biegłemu w toku przesłuchania na rozprawie. Nie załączono ich również do apelacji.

Skarżący opinii biegłego skutecznie nie podważył, a dodatkowym potwierdzeniem jej prawidłowości była zbieżność z pomiarami dokonanymi w administracyjnym postępowaniu rozgraniczeniowym przez geodetę J. W..

Przede wszystkim należy jednak zwrócić uwagę, iż zainteresowani lub ich poprzednicy prawni wywodzili swój tytuł własności do działek objętych rozgraniczeniem z aktów własności ziemi wydanych w trybie ustawy z dnia 26 października 1971r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.). Celem powołanej ustawy było uporządkowanie stanu prawnego nieruchomości rolnych w sytuacjach, gdy stan faktycznego samoistnego posiadania tych nieruchomości nie odpowiadał ich dotychczasowemu stanowi prawnemu. Ustawa uzależniała nabycie przez samoistnych posiadaczy tytułu własności od spełnienia w dniu jej wejścia w życie, czyli 4 listopada 1971r., przesłanek określonych w art. 1 ust. 1 i 2. Istnienie tych przesłanek było koniecznym warunkiem nabycia z mocy samego prawa określonych nieruchomości. Uwłaszczeniu na rzecz posiadacza podlegały tylko te nieruchomości i w takich granicach, w jaki znajdowały się one w jego samoistnym posiadaniu w dniu 4 listopada 1971 r. Z tego powodu zakres posiadania gruntów w tej dacie wyznaczał stan prawny w zakresie granic nieruchomości, a jest on tożsamy z linią graniczną przyjętą przez Sad Rejonowy.

Podsumowując, jak słusznie przyjął Sąd pierwszej instancji, przebieg granicy wskazywany przez skarżącego nie ma oparcia ani w dokumentacji geodezyjnej, ani w stanie użytkowania nieruchomości z jakiegokolwiek okresu. Apelujący zaś tezy tej skutecznie nie obala, ograniczając się do forsowania własnego subiektywnego przekonania, które jako nie poparte jakimikolwiek dowodami i argumentacją ustaleń Sądu podważać nie może.

Ze wskazanych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację, na podstawie art. 385 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., jako bezzasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c., zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania 360,00 złotych z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wg stawki minimalnej, obliczonej zgodnie z § 5 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 poz. 1800 ze zm.).

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE