UZASADNIENIE

Decyzją z dnia21.12.2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O. odmówił A. K. przyznania emerytury wcześniejszej dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, gdyż wprawdzie udowodnił 15 lat pracy w tych warunkach, ale nie wykazał 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, bo odmówiono mu zaliczenia pracy domownika w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od ukończenia 16 roku życia, czyli od (...)do zakończenia nauki w szkole podstawowej czyli do dnia (...) z uwagi na równoczesną naukę w szkole.

Odwołanie od tej decyzji wniósł do Sądu A. K. domagając się przyznania wcześniejszej emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach po zaliczeniu okresu pracy domownika od 16 roku życia na podstawie zeznań wskazanych świadków.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił co następuje:

A. K. urodził się w dniu (...)

Okolicznością bezsporną jest, że odwołujący się pracował jako piekarz w Gminnej Spółdzielni (...)„ Ł. w okresie od 12.11.1979r. do 14.02.1996r., co organ rentowy uwzględnił mu jako pracę w szczególnych warunkach.

Wcześniej w tym zakładzie pracował już od 17.09.1974r. do 31.03.1977r. jako uczeń zawodu na podstawie umowy o naukę zawodu.

Naukę w szkole podstawowej odwołujący się ukończył w dniu 12.06.1974r.

(świadectwo k 17 akt ZUS)

Na dzień 31.12.1998r. odwołujący się wykazał 24 lata 2 miesiące i 15 dni okresów składkowych na przestrzeni od 17.09.1974r., w tym zaliczono mu prace domownika w okresach 13.06.1974r. do 16.09.1974r. czyli po zakończeniu nauki w szkole podstawowej, a przed podjęciem nauki zawodu oraz po odbyciu zasadniczej służby wojskowej, a przed powrotem do pracy piekarza w (...)” od 14.10.1979r. do 11.11.1979r.

Odwołujący się domagał się uzupełnienia stażu pracy pracą w gospodarstwie rolnym rodziców od 16 roku życia do ukończenia szkoły podstawowej powołując się na to, że praca w gospodarstwie była niezmechanizowana i wymagała dużego nakładu prac ręcznych.

Poza sporem jest, że wiek 16 lat odwołujący się ukończył w dniu (...), czyli zanim ukończył naukę w szkole podstawowej (w dniu (...))

Odwołujący się przedstawił dokumenty, z których wynika, że jego rodzice posiadali gospodarstwo o obszarze 0,52 ha w B. i 1,94 ha w T..

Na gospodarstwie w T. mieszkali poza A. K.

- matka – C. (urodzona w (...)r.),

- ojciec K. (urodzony w (...)r.)

- siostra U. urodzona w (...)r.

- brat M., urodzony w1960r. oraz

- brat H., urodzony w (...)r.

Siostra była już zamężna, miała syna urodzonego w (...)r. Wraz z mężem prowadzili odrębne gospodarstwo domowe, zajmowała się dzieckiem i swoim domem, nie uczestniczyła w pracach na gospodarstwie rodziców.

Matka odwołującego się od około 40 roku życia chorowała na reumatyzm, miała zdeformowane ręce, zajmowała się tylko domem i drobiem.

( Dowód- zeznania odwołującego się, wykaz zameldowania k 9)

Gospodarstwo rodzinne było ogólnorolne, stanowiło główne źródło utrzymania rodziny, rodzice nie pracowali zawodowo, ale ojciec podejmował dorywcze prace u murarzy, zimą w budynkach, przy wykonywaniu tynków.

Na gospodarstwie była krowa, okresowo cielak, trzoda chlewna i drób. Uprawiano zboże, ziemniaki, rośliny pastewne. Rodzice odwołującego się nie posiadali własnych koni, korzystali za odrobek z koni sąsiadów G. i to zarówno do pracy polowych jak i do przewożenia produktów na targ, do skupu, czy obornika na pole, a także drewna z lasu.

Odwołujący się jak i częściowo pozostali domownicy pomagał w gospodarstwie po powrocie do domu ze szkoły, choć jego udział był zdecydowanie największy, gdyż bracia byli o trzy i o pięć lat młodsi.

W czasie gdy A. K. ukończył 16 lat jego brat M. miał 11 lat, a H. 9 lat.

Szkoła podstawowa mieściła się w tej samej miejscowości co gospodarstwo, w odległości około 300m.

Popołudniami odwołujący się wykonywał wszelkie potrzebne prace polowe i w obejściu, zwłaszcza pracochłonne były prace przy oprzątaniu inwentarza, gdyż wiązały się z przygotowaniem karmy poprzez uparowanie ziemniaków, pocięcie sieczki, wymieszanie z otrębami. Codziennie uczestniczył też w pracach przy sprzątaniu obory, z czym wiązało się wyrzucanie obornika i wykładanie nowej słomy. Prace przy inwentarzu zajmowały codziennie około 3 godzin.

W okresie zimowym dużo czasu pochłaniały prace związane z drewnem opałowym. Odwołujący się po lekcjach pomagał ojcu w pracach w lesie przy pozyskiwaniu drewna na opał, co było rozciągnięte w czasie z uwagi na krótki dzień i trwało od 3 tygodni do 3 miesięcy. Pracował następnie do zmroku przy cięciu zwiezionego drewna (ręczną piłą) , rąbaniu siekierą oraz układaniu polan w drewutni. Oprzęt wykonywał przy sztucznym oświetleniu.

Odwołujący się w okresie zimowym wykonywał też prace odrobkowe w gospodarstwie G., pomagał tam w młóceniu zboża, które to prace wykonywano zwykle raz w tygodniu przez 3-4 godziny. Po opadach śniegu zajmował się też odśnieżaniem obejścia i drogi dojazdowej.

Od marca uczestniczył w pracach przygotowawczych do wznowienia upraw. Wiązało się to z wybieraniem ziemniaków z kopców, oddzielaniem sadzeniaków, odłamywaniem odrostów, a także z wywożeniem obornika na pola, rozrzucaniem go. Po podjęciu nauki zawodu i pracy zawodowej odwołujący się nadal pracował w gospodarstwie, gdyż praca w piekarni zajmował mu zwykle noce. Ostatecznie przejął gospodarstwo i mieszka w nim do tej pory.

(dowód- zeznania świadków M. G., nagranie z rozprawy 18.04.2018r. od 4 do 50 min. L. K. od 56 min do 1,14, oraz odwołującego się –od 1,15 do 1, 24 min)

Zeznania świadków są w ocenie Sądu wiarygodne, bo zgodne ze zwyczajami panującym na wsiach, zgodnie z którymi zdolni do pracy domownicy uczestniczyli w pracach gospodarskich w miarę bieżących potrzeb, swoich sił, a odwołujący się był najstarszym z synów, zaś jego starsza siostra miała już własną rodzinę i małe dziecko. O wiarygodności zeznań świadków i odwołującego się świadczy też pozostawanie przez niego w stałym związku z gospodarstwem rodziców, fakt, że całe życie tam mieszkał i uczestniczył w pracach nawet po podjęciu pracy zawodowej.

Sąd zważył co następuje:

Zgodnie z art.184 ust.1 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS / t.j. Dz. U. z 2017 pod 1383/ ubezpieczonym urodzonym po dniu 31.12.1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1.01.1999r.) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzna oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art.27.

Stosownie do treści ust.2 emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do OFE lub złożenia wniosku o przekazanie środków tam zgromadzonych za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.

Stosownie do treści art. 32 cyt. ustawy ubezpieczeni będący pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnieni w szczególnych warunkach przez co najmniej przez 15 lat, nabywali prawo do emerytury w wieku obniżonym o 5 lat od podstawowego o ile udowodnili łączny staż ubezpieczeniowy określony w art.27 cyt. ustawy wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn.

Na dzień 01.01.1999r. odwołujący się wykazał ponad 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach, ale nie wykazał 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a tylko 24 lata, 6 miesięcy i 20 dni.

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się m.in. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przypadające przed 1.01.1983r.jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7. są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Utrwalone jest w orzecznictwie i literaturze, że przypadek ten dotyczy pracy domownika, czyli osoby związanej z gospodarstwem w sposób stały i pełny.

Za okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przypadające przed 1.01.1983r. uważa się bowiem okresy pracy wykonywanej na takich warunkach, jakie po tym dniu dawały podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników.- (patrz wyrok SN z 3. 07. 2001r. II UKN 466/00 OSNP 2003 /7/186)

Ustawa o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. z 1989 r. nr 24 poz.133 ze zm.) jako domownika (osobę co do której od 1.10.1983r. istniał obowiązek ubezpieczenia rolniczego,) w art.2 ust 2 definiowała członka rodziny rolnika i inną osobę pracującą w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyły 16 lat, nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto praca w gospodarstwie rolnym stanowi jej główne źródło utrzymania.

W orzecznictwie utrwalony jest też pogląd, że praca w gospodarstwie rolnym domownika musi mieć charakter stały i wymiar czasu odpowiadający co najmniej ½ etatu pracowniczego. (tj. co najmniej 4 godziny dziennie).

Ocena konieczności stałej pomocy w gospodarstwie rolnym wymaga przy tym rozważenia wszystkich okoliczności związanych z prowadzeniem tego gospodarstwa, w tym także jego powierzchni i struktury rolnej, co podkreślił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 11.09.1998r. (IIIUKN 204/98 OSNAPIUS 1999/18/592).

W ocenie Sądu wiarygodne zeznania świadków M. G. i L. K. oraz odwołującego się i fakty wynikające z jego życiorysu wskazują na stały związek (...) z rodzinnym gospodarstwem rolnym w sposób pozwalający na uzupełnienie do wymaganego stażu ubezpieczeniowego.

Organ rentowy uwzględnił mu pracę domownika dopiero od ukończenia nauki w szkole, ale zdaniem Sądu nie ma przeszkód w zaliczeniu tej pracy już od ukończenia 16 roku życia, mimo, że część tego okresu przypadła w miesiącach zimowych. Zeznania świadków pozwoliły na ustalenie, że w tym czasie prace odwołującego się nie ograniczały się do prac w obejściu, karmienia inwentarza, ale wiązały się z pozyskiwaniem drewna opałowego z lasu oraz pocięciem go do użycia. Odbywało się to prymitywnymi metodami, bardzo pracochłonnymi jak przecinanie kloców ręczną piłą i następnie rąbanie drewna siekierą na polana. Taką prace odwołujący się wykonywał systematycznie w godzinach popołudniowych. Chodził też na odrobek do młócenia u sąsiadów. Od marca pracował też przy wywożeniu obornika na pola oborniku i przy segregowaniu ziemniaków z kopca, co także było bardzo czasochłonne. Prace wykonywane przez niego to były głównie pracochłonne, ręczne prace.

Biorąc zatem pod uwagę sytuację rodzinną, gdzie odwołujący się był najstarszym z synów i pracował na gospodarstwie całe późniejsze życie oraz ostatecznie je przejął Sąd uznał, że istnieją podstawy do uznania, że jego praca domownika była stała, codzienna, w wymiarze co najmniej połowy czasu pracy obowiązującego pracowników. Gospodarstwo miało wprawdzie zaledwie około 2,65 ha,, ale był to czas gdy prace w gospodarstwie nie były zmechanizowane, pochłaniały wiec więcej czasu niż obecnie i wiązały się z koniecznością odrobku u sąsiadów za usługi konne i transportowe. Pracochłonne były też zimowe prace przy pozyskiwaniu drewna na opał.

Uzupełniając staż ogólny powyższą pracą w gospodarstwie rolnym stwierdzić należy, że odwołujący się spełnia wszystkie warunki stażowe do emerytury w obniżonym wieku.

Wniosek o emeryturę z art. 184 cyt. ustawy złożył w dniu 20.11.2017r.

Bezspornie ma też ponad 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 1.01.1999r. Wiek 60 lat ukończył w dniu (...) i z tym dniem spełnił ostatni z warunków.

Uwzględniając odwołanie zgodnie z art. 477¹⁴§2 k.p.c. orzeczono więc jak w pkt.1wyroku.

O kosztach postępowania orzeczono w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 ze zm.). Zgodnie z wyżej powołanym rozporządzeniem stawka minimalna radcy prawnego w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego wynosi 180 zł.

Zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, skoro odwołujący się w toku procesu był reprezentowany przez radcę prawnego, a strona przegrywająca jest zobowiązana zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw, zatem należało zasądzić od organu rentowego koszty zastępstwa procesowego. Oceniając nieskomplikowany charakter sprawy i nakład pracy sąd zasądził wynagrodzenie w aktualnej stawce dla spraw o świadczenie z ubezpieczenia społecznego.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE