UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 lipca 2013 roku Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy z powództwa W. M. przeciwko Z. M. zasądził od pozwanego na rzecz powódki alimenty w kwocie po 250 złotych miesięcznie, poczynając od dnia 01.09.2012 roku, płatne z góry w terminie do dnia 10-tego każdego miesiąca, z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminu płatności którejkolwiek z rat, do rąk powódki W. M. i oddalił powództwo w pozostałej części. Ponadto Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 180 złotych, tytułem nieuiszczonej opłaty oraz 6 złotych za klauzulę wykonalności, zniósł wzajemnie koszty procesu między stronami i nadał wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

Podstawę powyższego wyroku stanowiły przytoczone poniżej ustalenia Sadu Rejonowego:

Powódka W. M. pozostawała w związku małżeńskim z pozwanym Z. M. od 9 lipca 1994 roku do 8 grudnia 2010 roku. Z tego związku posiada dwoje dzieci w wieku 18 i 13 lat, które zamieszkują z ojcem. Na ich rzecz ma ustalone alimenty, które egzekwuje komornik.

Małżeństwo stron zostało rozwiązane przez rozwód z winy pozwanego Z. M. wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 26 lutego 2010 roku w sprawie sygn. akt I C 756/06. Wyrok jest prawomocny.

Powódka W. M. wraz z mężem w czasie trwania małżeństwa utrzymywała się z gospodarstwa rolnego przekazanego im przez matkę powódki. Uprawili zboże, mieli hodowlę trzody chlewnej, krowy. Gospodarstwo prosperowało bardzo dobrze. Obecnie, po rozwodzie utrzymuje się z wynagrodzenia za pracę w kocie 1.383,64 zł. netto miesięcznie. Pracuje na pełny etat na stanowisku sprzedawcy. Pozostaje pod opieką dermatologa, psychiatry. Zamieszkuje u siostry. Dokłada się do opłat. Ma 39 lat.

Pozwany Z. M. ma 50 lat, z zawodu jest rolnikiem. Oprócz dzieci nie ma nikogo na utrzymaniu. Nie założył drugiej rodziny. Na dzieci pobiera alimenty od byłej żony w kwocie łącznej po 380,00 zł. miesięcznie oraz zasiłki w kwocie łącznej 495,00 zł. Obecnie dzieci się uczą. Małoletnia córka stron jest osobą niepełnosprawną.

Pozwany Z. M. utrzymuje się z gospodarstwa rolnego o pow. 9.8 ha, które zostało przekazane stronom przez matkę powódki i które w związku z tym jest majątkiem dorobkowym. Pozwany w całości pobiera pożytki z tegoż gospodarstwa. Średni dochód z 1 ha przeliczeniowego za 2011 rok wynosi 2.713,00 zł. Pobiera dopłaty unijne w kwocie 8.247,63 zł. za rok 2012. Strony są współwłaścicielami domu o pow. 110 m. W toku jest sprawa o podział majątku dorobkowego. Gdy strony mieszkały razem, gospodarstwo dobrze funkcjonowało, była w planach jego dalsza modernizacja. Pozwany oskarża byłą żonę, że ukradła mu około 10.000,00 zł. z teczki na zebraniu wyznaniowym.

Pozwany Z. M. został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 13 sierpnia 2008 roku w sprawie sygn. akt VII K 1341/06 m. in. za znęcanie się nad powódką. Z uwagi na powyższe zmuszona była ona opuścić wspólne miejsce zamieszkania.

Wobec powyższych ustaleń Sąd uznał żądanie powódki W. M. zasądzenia od pozwanego Z. M. alimentów za uwzględnienie.

Jako podstawę dochodzonego roszczenia wskazał przepis art. 60 § 2 KRO. Wyjaśnił, że przesłanką rozszerzonego obowiązku alimentacyjnego małżonka, który w wyroku rozwodowym został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, jest ustalenie, że rozwód, pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Ocena, czy nastąpiło takie pogorszenie, zależy od porównania sytuacji, w jakiej niewinny małżonek znalazł się wskutek orzeczenia rozwodu, z sytuacją, w jakiej znajdowałby się, gdyby rozwodu nie było i pożycie małżonków funkcjonowałoby właściwie. Dla oceny tej nie mają istotnego znaczenia zmiany, jakie nastąpiły w położeniu małżonka niewinnego w czasie między faktycznym rozłączeniem małżonków, a orzeczeniem rozwodu (orz. SN z 7 stycznia 1969 r. II CR 528/68, OSNCP 1969, poz. 179).

W świetle poczynionych rozważań żądanie powódki jest uzasadnione, bowiem na skutek rozwodu i postępowania pozwanego pogorszyła się nie tylko jej sytuacja zdrowotna, życiowa, ale przede wszystkim materialna. Została ona pozbawiona dachu nad głową oraz możliwości czerpania korzyści ze wspólnego majątku. O tym, że małżonkom dobrze się powodziło świadczy zdaniem Sądu fakt, że pozwany na zebraniu wyznaniowym posiadał przy sobie gotówkę w kwocie 10.000,00 zł.

Podniesiony przez stronę pozwaną zarzut, że powódka jest młodą kobietą, która nie ma żadnych zobowiązań nie jest przesłanką do oddalenia powództwa. Przesłanką taką jest fakt, że na skutek rozwodu sytuacja materialna powódki uległa znacznemu pogorszeniu - musi zapewnić sobie mieszkanie, płacić alimenty na dzieci, leczyć się. Do takiej sytuacji doprowadziły działania pozwanego i dlatego zobowiązany jest on do wyrównania powstałych dysproporcji między byłymi małżonkami. Pozwany nie ma przeciwwskazań do zatrudnienia, uzyskuje dochody z gospodarstwa rolnego, pobiera dopłaty unijne.

Reasumując, zdaniem Sądu alimenty w kwocie po 250,00 zł. miesięcznie są adekwatne do sytuacji materialnej pozwanego, który zajmuje się niepełnosprawną córką, zamieszkuje z nim pełnoletni syn, który jeszcze się uczy.

Stosownie do treści art. 96 ust 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Dz. U. Nr 167, poz. 1398 z pozn. zm., strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych nie ma obowiązku uiszczania kosztów sądowych. Jednocześnie stosownie do treści art. 113 ust 1 w/w ustawy kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeśli istnieją ku temu podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Na koszty procesu składają się opłaty i wydatki – art. 2 ust 1 ustawy.

W sprawie niniejszej opłata jest stosunkowa i wynosi 180,00 zł - art. 27 pkt 4 ustawy oraz 6 zł. za klauzulę wykonalności i dlatego też w takiej kwocie Sąd w sprawie niniejszej ustalił opłatę.

Sąd obowiązkiem uiszczenia przedmiotowej opłaty na podstawie art. 102 KPC, który stanowi, iż w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów, albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Sąd opłatą obciążył pozwanego, bowiem w takim zakresie przegrał sprawę.

Z uwagi na częściowe uwzględnienie powództwa, koszty procesu między stronami wzajemnie zniesiono.

Z urzędu, na podstawie art. 333 § 1 pkt 1 KPC, wyrokowi w części zasądzającej alimenty nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył pozwany.

W wniesionej apelacja zaskarżonemu wyrokowi zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych, mający istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku a polegający na przyjęciu, że strony postępowania przed rozwiązaniem małżeństwa przez rozwód posiadały dobrze prosperujące gospodarstwo rolne, które zapewniało mi wysokie dochody, co skutkowało błędnym przyjęciem, że sytuacja majątkowa powódki po rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód uległa znacznemu pogorszeniu, w sytuacji, gdy strony przed orzeczeniem rozwodu żyły skromnie, zaś hipotetyczne zestawienia aktualnej sytuacji majątkowej powódki z hipotetyczną sytuacją majątkową rodziny, gdyby małżeństwo przebiegało w sposób prawidłowy, prowadzi do wniosku, że uległa ona poprawie.

Skarżący zgłosił również zarzut naruszenia przepisów postępowania, mający istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku:

-: art. 5 KC poprzez uwzględnienie powództwa co do zasady choć w świetle całokształtu sprawy żądanie powódki stoi w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego i wykonywanie przez powódkę uprawnienia żądania alimentów nie powinno korzystać w tym przypadku z ochrony,
-: art. 328 § 2 KPC. polegające na niewskazaniu w treści uzasadnienia wyroku faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarogodności i mocy dowodowej,
-: art. 321 KPC polegające na zasądzeniu na rzecz powódki alimentów wraz z odsetkami w sytuacji gdy powódka nie żądała zasądzenia odsetek w razie uchybienia terminu płatności rat alimentacyjnych a więc wyrokowanie o przedmiocie nie będącym objętym żądaniem,
-: art. 213 § 1 KPC poprzez nie wzięcie pod uwagę z urzędu specyfiki prowadzenia gospodarstwa rolnego, a szczególności uzależnienia osiąganych wyników od warunków atmosferycznych, regionu w jakim prowadzone jest gospodarstwo rolne, co ma znaczenie dla ustalenia realnych dochodów uzyskiwanych z gospodarstwa rolnego a nie średnich w skali całego kraju,
-: art. 233 § 1 KPC poprzez dowolną ocenę zeznań powódki i błędnym przyjęciu, że nastąpiło znaczne pogorszenie jej sytuacji majątkowej po orzeczeniu rozwodu, w sytuacji gdy pozostały materiał dowodowy, a w szczególności zestawienie aktualnego dochodu uzyskiwanego przez powódkę z hipotetycznym stanem majątku rodziny, gdyby funkcjonowała w sposób prawidłowy tej tezie przeczy, poprzez wybiórczą ocenę zeznań pozwanego i błędnym przyjęciu, że strony przed orzeczeniem rozwodu posiadały znaczny majątek, w sytuacji, gdy przed orzeczeniem rozwodu rodzina korzystała z pomocy społecznej, co zostało przez pozwanego podniesione; oraz poprzez nie rozważenie w sposób wszechstronny zebranego w sprawie materiału dowodowego w szczególności sytuacji zdrowotnej pozwanego (pozostawania na długotrwałym zwolnieniu lekarskim) i w związku z tym jego możliwości zarobkowych,
-: - art. 227 KPC polegające na bezzasadnym oddaleniu wniosków dowodowych pozwanego choć przedmiotem dowodu miały być fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenia a więc sytuacja majątkowa, finansowa pozwanego.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, zwolnienie pozwanego od ponoszenia kosztów sądowych w instancji odwoławczej.

Ponadto wnosił o dopuszczenie dowodów: z zeznań świadków H. H. i M. M. oraz z zaświadczenia lekarskiego na okoliczność obecnych dolegliwości, stanu zdrowia pozwanego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja jest uzasadniona, aczkolwiek potrzeba zmiany zaskarżonego wyroku wynika z innych niż przytoczone w skardze apelacyjnej argumentów.

Podstawę rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie stanowi przepis art. 60 § 1 KRO. W świetle tego przepisu małżonek może żądać od byłego małżonka alimentów w przypadku spełnienia się następujących przesłanek: zobowiązany do alimentów musi być uznany za wyłącznie winnego pożycia małżeńskiego; rozwód winien pociągać za sobą istotne pogorszenie sytuacji majątkowej małżonka niewinnego.

W zaskarżonej sprawie pozwany został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Jej właściwe rozstrzygnięcie ograniczało się więc do ustalenia czy rozwód spowodował pogorszenie sytuacji majątkowej powódki.

Obowiązkiem stron w postępowaniu cywilnym jest udowodnienie okoliczności, z których wywodzą skutki prawne, obowiązek ten wynika z treści przepisu art. 6 KC. Obowiązkiem powódki było wykazanie, że jej sytuacja majątkowa na skutek rozwodu uległa istotnemu pogorszeniu. Materiał dowodowy zgromadzony w przedmiotowej sprawie nie potwierdził powyższej okoliczności. Sąd pierwszej instancji w sposób nieuprawniony przyjął zaistnienie powyższej przesłanki, a co za tym idzie dopuścił się naruszenia przepisu art. 60 § 1 KRO. Podkreślić należy, że przedmiotowe orzeczenie w żaden sposób nie podważa ustaleń odnoszących się do nagannych postaw pozwanego w czasie trwania małżeństwa, a wynikający chociażby z wyroku rozwodowego i wyroku skazującego pozwanego za znęcanie. Dokonując oceny materiału dowodowego zawartego w aktach sprawy rozwodowej Sąd drugiej instancji doszedł jednak do przekonania, że porównanie sytuacji materialnej powódki w czasie trwania związku małżeńskiego i po rozwodzie nie może uzasadniać istotnego jej pogorszenia. Powódka sama przyznała, że nie dysponowała w czasie trwania związku małżeńskiego żadnymi środkami pieniężnymi, poza pracą w gospodarstwie rolnym nie pracowała, nie miała możliwości korzystania z dobrodziejstwa kosmetyczki, fryzjera.

Jednocześnie powódka nie wykazała, że kwoty jakimi mogłaby dysponować przy założeniu właściwego pożycia małżeńskiego również w sferze gospodarowania dochodami małżonków byłyby wyższe niż te, którymi obecnie dysponuje. Sama przyznała, że nie miała wiedzy jakie dochody osiągało gospodarstwo w czasie przed rozwodem małżonków. Okoliczności powyższej, jako kluczowej dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie można zakładać hipotetycznie. Alimenty zasądzane od małżonka winnego rozkładu pożycia małżeńskiego nie mogą być traktowane jako forma ukarania go za spowodowanie rozpadu rodziny. Ich celem jest wyrównanie sytuacji majątkowej małżonków. W konsekwencji za dowolne uznać należy stanowisko Sądu pierwszej instancji, który przyjął za właściwą tytułem alimentów kwotę 250 zł. Przedstawione w toku procesu przez strony dowody nie pozwalają na ustalenie żadnej kwoty należnej z tego tytułu. Z pewnością pogorszenia sytuacji majątkowej powódka nie może wywodzić z faktu, że ciąży na niej obowiązek łożenia alimentów na dzieci, gdyż obowiązek ten istniał również przed rozwodem małżonków.

Potrzeba oddalenia powództwa wynika również z okoliczności, że powódce przysługuje uprawnienie do rozliczenia z byłym mężem z majątku dorobkowego. Rozstrzygając o podziale dorobku sad ma obowiązek wziąć pod uwagę wszelkie roszczenia, również wynikające z posiadania ponad udział i osiągania z tego tytułu dochodów. Tak wiec oceniając sytuację majątkową powódki należy uwzględnić, że przysługuje jej w stosunku do byłego męża roszczenie o rozliczenie korzystania z wspólnego gospodarstwa.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie przepisu art. 386 § 1 KPC orzekł o zmianie zaskarżonego wyroku.

O kosztach sąd orzekł na podstawie art. 102 KPC uznając, że powódka ma trudna sytuację życiową, nie osiąga znacznych dochodów, nie dysponuje własnym mieszkaniem. Sąd dostrzega również, że przedmiotowa sprawa jest następstwem okoliczności, za które winę ponosi powód, a które skutkowały orzeczeniem rozwodu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE