UZASADNIENIE

Powód K. M. po ostatecznym sprecyzowaniu powództwa w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa (...)i A. P. wniósł o zapłatę solidarnie jego rzecz kwoty 50.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz tytułem odszkodowania następujących kwot: 27.400,55 zł (11.400 za 2006r. oraz 22.464 zł za 2007r.- 2.845,45 zł (zas. chor.) – 3.618 (św. rehab.), za lata 2008-2015- kwoty 279.240 zł jak w piśmie z dnia 27.06. 2016r. ; za rok 2016 – 44.400 zł i za okres od 01.01.-31.05.2017 roku - 20.000 zł .

W uzasadnieniu podnosił, że Sąd Rejonowy w Białymstoku oraz Sąd Okręgowy w Białymstoku w postępowaniach toczących się pod sygn. akt VII K 66/08 oraz VIII K 323/08 umorzył postępowanie z powodu braku ustawowych znamion czynu zabronionego, co jego zdaniem należy uznać za „niezasadność od dnia wszczęcia całości postępowania karnego”. Twierdził, że w trakcie toczącego się postępowania prokuratorskiego oraz sądowego dopuszczono się fałszowania opinii sądowo-psychiatrycznej, jak też pozbawiono go prawa do obrony oraz zagwarantowanego prawem kontaktu z obrońcą. Zarzucił również adwokatowi A. P. niedopełnienie przez niego obowiązków rzetelnej obrony w sprawie o sygn. akt III K 3628/06.

Pozwany A. P. wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów postępowania. Podniósł, iż zgłoszony wobec niego zarzut rzekomego niedopełnienia obowiązków rzetelnej obrony w sprawie o sygn. akt III K 3628/06, obecnie noszącej sygnaturę IIIK 2575/07 jest całkowicie nieuzasadniony, gdyż dołożył on należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków. Nadto podniósł zarzut przedawnienia roszczenia powoda, jako wniesionego po upływie 3 lat od momentu, w którym powód dowiedział się o rzekomej szkodzie.

Pozwany Skarb Państwa – (...)w B. zastępowani przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wnosił o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 14 czerwca 2017r. Sąd Okręgowy w Białymstoku oddalił powództwo; zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Białymstoku na rzecz adwokata A. A. kwotę 3.600 zł powiększoną o należny podatek od towarów i usług tytułem wynagrodzenia z pomoc przyznaną powodowi z urzędu oraz odstąpił od obciążania powoda kosztami zastępstwa procesowego obydwu pozwanych.

Rozstrzygniecie to oparł o następujące ustalenia faktyczne i ocenę prawną. Okolicznością bezsporną w niniejszej sprawie był fakt istnienia wielu postępowań, tak przygotowawczych, jak również sądowych, w których powód występował w roli odpowiednio podejrzanego i oskarżonego, czy też wnioskodawcy.

W sprawie o sygn. akt III Kp 2281/05 został wyznaczony K. M. obrońca z urzędu w osobie adwokata A. P.. W innej toczącej się z jego udziałem sprawie (sygn. akt III Kp 164/06) Sąd Rejonowy w Białymstoku, uwzględniając wniosek (...) w B. orzekł przeprowadzenie badań psychiatrycznych powoda połączonych z obserwacją w(...)w C. na czas do 6 tygodni, albowiem biegli lekarze psychiatrzy po przeprowadzeniu jednorazowego badania nie byli w stanie wydać jednoznacznej opinii o stanie jego zdrowia psychicznego, zgłaszając przy tym postulat o umieszczeniu go w szpitalu psychiatrycznym, celem poddania go badaniom psychiatrycznym połączonych z obserwacją. Postanowienie to wydano na posiedzeniu niejawnym, bez udziału stron, jednakże odpis postanowienia doręczono podejrzanemu K. M. i jego obrońcy, adwokatowi A. P.. Mimo wniesionego zażalenia podejrzanego na to postanowienie Sąd Okręgowy w Białymstoku utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie, przy czym obrońca powoda popierał to zażalenie.

W dniu 8 maja 2006 r. (...)w B. w sprawie Ds. 4519/05 zarządził zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie podejrzanego K. M. do (...)w C., Oddział Obserwacji psychiatrycznej, gdyż – mimo że był on zawiadomiony o rozpoczęciu obserwacji – nie stawił się na termin i nie usprawiedliwił przyczyn swojego niestawiennictwa. W związku z powyższym, w dniu 19 maja 2006 roku K. M. został zatrzymany przez funkcjonariuszy policji, którą to czynność zaskarżył zażaleniem w dniu 3 sierpnia 2006 roku. W trakcie toczącego się postępowania w sprawie o sygn. akt III K 3628/06 Sąd Rejonowy uwzględnił wniosek obrońcy z urzędu K. M. w osobie adwokata A. P. i zwolnił go z pełnienia obowiązków obrońcy z urzędu. W związku z doprowadzeniem powoda do (...)w C. toczyło się kilka postępowań sądowych oraz prokuratorskich wszczętych z jego inicjatywy, jednakże w żadnej z nich żądania skarżącego nie zostały uwzględnione.

W sprawie o sygn. akt III K 3628/06 Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 21 grudnia 2006 roku uznał oskarżonego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu z art. 270 § 1 k.k., polegającego na dokonaniu w dniu 20 września 2005 roku w B. w sekretariacie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego przy ul. (...), przerobienia dokumentów znajdujących się w aktach sprawy o sygnaturze II SA/Bk/16/05, zatytułowanych „wniosek o przyznanie płatności bezpośrednich do gruntów rolnych za rok 2004” oraz „oświadczenie o powierzchni działek ewidencyjnych”, w ten sposób, że przerobił własnoręcznie w rubrykach dotyczących numeru działki ewidencyjnej i powierzchni całkowitej działki wpisane wcześniej cyfry, nanosząc na nie cyfry 4,35 i 7 i na mocy art. 270 § 1 k.k. skazał go na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby w wymiarze 2 lat. Na skutek apelacji wniesionej od tego wyroku Sąd Okręgowy w Białymstoku uchylił wyrok Sądu I instancji i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania. Sąd Rejonowy w Białymstoku, rozpoznając sprawę po raz drugi, postanowieniem z dnia 3 sierpnia 2007 r., sygn. akt III K 2575/07 zwrócił sprawę prokuraturze celem uzupełnienia postępowania przygotowawczego. W sprawie Ds. 3270/07 (czyli zwróconej prokuratorowi przez Sąd Rejonowy po raz drugi rozpoznający sprawę), w której postawiono K. M. zarzut popełnienia przestępstwa z art. 270 § 1 k.k., (...)w B. zarządzeniem z dnia 22 października 2007 roku zarządził zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie ww. podejrzanego na badanie psychiatryczne do (...) w C., gdyż nie stawił się on na wezwanie w dniu 12.10.2007 r. doręczone prawidłowo, nie usprawiedliwiając powyższego, utrudniając tym samym prowadzenie postępowania przygotowawczego. W dniu 12.11.2007 r. ww. podejrzany został zatrzymany i doprowadzony do (...)w C.. Mimo złożonego zażalenia na to postanowienie Sąd Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 10 stycznia 2008 roku( sygn. akt III Kp 2894/07) uznał za zasadne ww. zarządzenie Prokuratora.

Z kolei w sprawie 1 Ds. 435/07 Prokuratury Rejonowej w Białymstoku, postanowieniem z dnia 19.06.2007 r. umorzono śledztwo w sprawie poświadczenia nieprawdy w opinii sądowo-psychiatrycznej wydanej w dniu 31.08.2006 r. przez biegłych psychiatrów (po obserwacji) a dotyczącej K. M., tj. o czyn z art. 233 § 4 k.k. na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. wobec niepopełnienia czynu zabronionego. Mimo zażalenia powoda na to postanowienie Sąd Rejonowy w Białymstoku utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie.

W kolejnej sprawie, toczącej się przed Sądem Rejonowym w Zambrowie, w którym K. M. wniósł subsydiarny akt oskarżenia przeciwko funkcjonariuszom (...)w Z. – sierż. sztab. W. S. oraz sierż. sztab. J. C. oskarżając ich o pobicie, odmówiono wszczęcia postępowania (sygn. akt II K 329/07). Na skutek zażalenia K. M. Sąd Okręgowy w Łomży w sprawie o sygn. akt II Kz 209/07 zaskarżone postanowienie utrzymał w mocy w części dotyczącej zarzuconego oskarżonym czynu z art. 231 § 1 k.k. i uchylił je w pozostałym zakresie. Sprawę zarejestrowano pod numerem II K 382/09, zaś Sąd Rejonowy w Zambrowie wyrokiem z dnia 20 maja 2010 roku uniewinnił oskarżonych od czynu z art. 157 §1 k.k.

W sprawie II K 131/07 Sądu Rejonowego w Zambrowie, K. M. wniósł subsydiarny akt oskarżenia, w którym powołując się na akta sprawy o sygn. II Kp 6/07 oskarżył funkcjonariusza (...)w Z. – st. asp. J. S. o poświadczenie w dniu 29.06.2006 r. nieprawdy w protokole z przesłuchania jego jako świadka, w szczególności poświadczenie odmowy złożenia zeznań, tj. o czyny z art. 271 § 1 k.k. i art. 231 § 1 k.k. Sąd Rejonowy w Zambrowie postanowieniem z dnia 14 maja 2007 roku, na podstawie art. 17§ 1 pkt 7 k.p.k. umorzył postępowanie w sprawie. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy przez Sąd Okręgowy w Łomży.

W sprawie Sądu Okręgowego w Białymstoku o sygn. akt III Ko 7/09 wnioskodawca K. M. wniósł o przyznanie mu odszkodowania w wysokości 50.000 zł oraz 1.800 zł miesięcznie wraz z odsetkami od dnia 01.05.2006 roku tytułem zwrotu utraconego wynagrodzenia, zwiększonego za okres od 2007-2009 roku do wartości dwukrotnego najniższego wynagrodzenia, za oczywiście niesłuszne zatrzymanie w dniu 19 maja 2006 roku i jego pobyt na obserwacji sądowo-psychiatrycznej. Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 14 maja 2009 r. m.in. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwotę 1.000 zł z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym licząc od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty z tytułu niesłusznego zatrzymania w dniu 19 maja 2006 roku, oddalając wniosek w pozostałej części i nie orzekając przy tym w przedmiocie odszkodowania za pobyt w szpitalu psychiatrycznym na obserwacji sądowo-psychiatrycznej. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie o sygn. akt II AKa 113/09 wyrokiem z dnia 27 sierpnia 2009 roku m. in. utrzymał w mocy ww. wyrok w zaskarżonej przez wnioskodawcę części w odniesieniu do niesłusznego zatrzymania w dniu 19 maja 2006 roku, wskazując w uzasadnieniu, że brak jest prawnej możliwości dochodzenia odszkodowania z tytułu pobytu wnioskodawcy na obserwacji psychiatrycznej, co nie pozbawia go możliwości dochodzenia swoich praw na drodze procesu cywilnego. Kasację od powyższego orzeczenia Sąd Najwyższy oddalił jako oczywiście bezzasadną.

W sprawie o sygn. akt IV P 204/06, wytoczonej przeciwko S. M. i A. W. wspólnikom PPHU (...) s.c. M. S., W. A. w K., w której powód domagał się przywrócenia go do pracy oraz świadczeń z nią związanych, tj. „zasiłku chorobowego” w kwocie 803,96 zł ,kwoty 399,64 zł z ustawowymi odsetkami od 1 sierpnia 2006 roku, tytułem ekwiwalentu za niewykorzystany urlop, kwoty 57 zł za badanie lekarskie w Poradni Medycyny Pracy w Z., dwóch kwot po 399,10 zł z ustawowymi odsetkami, tytułem wyrównania wynagrodzenia oraz sprostowania świadectwa pracy Sąd Rejonowy w Zambrowie wyrokiem z dnia 29 września 2006 roku, zasądził od pozwanych na rzecz powoda K. M. kwotę 22 zł, nakazał pozwanym sprostować świadectwo pracy powoda z dnia 22 czerwca 2006 roku poprzez wpisanie w pkt 1 jako daty końcowej okresu zatrudnienia „23.06.2006 r.”, zamiast daty „20.06.2006 r.”, wpisanie w pkt 6, iż „wypłacono ekwiwalent za 5 dni urlopu wypoczynkowego”, zamiast zapisu „wypłacono ekwiwalent za 3 dni urlopu wypoczynkowego”. Następnie Sąd Okręgowy w Łomży oddalił wniesioną przez powoda apelację od tego wyroku wskazując m.in. w uzasadnieniu, iż bezpodstawne było żądanie zasądzenia odszkodowania na rzecz powoda z uwagi na przekroczenie terminu do wniesienia odwołania, co doprowadziło w konsekwencji do wygaśnięcia roszczenia o zasądzenia odszkodowania i spowodowało merytoryczną bezzasadność powództwa skutkującą jego oddaleniem.

W sprawie (sygn. I C 52/09) o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie w dniu 19.05.2006 r. i umieszczenie na obserwacji w (...)w C. w okresie od 19.05.2006 r. do dnia 14.07.2006 r. przeciwko Skarbowi Państwa – Sądowi Rejonowemu w Białymstoku, Sądowi Okręgowemu w Białymstoku oraz A. P. ostatecznie zwrócono wnioskodawcy pozew z powodu nieuiszczenia przez niego opłaty od pozwu. Zażalenie wnioskodawcy na to postanowienie zostało oddalone przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku ( sygn. akt I A Cz 678/10).

W kolejnej sprawie o tożsamym przedmiocie, wniesionej w dniu 22 czerwca 2011r. przez K. M. Sąd Okręgowy w Białymstoku zwrócił pozew, gdyż wnioskodawca nie usunął w zakreślonym terminie jego braków formalnych. Zażalenie powoda na to postanowienie zostało odrzucone ( sygn. IC 1065/11).

Sąd Okręgowy oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazał, że powództwo nie jest zasadne, a przytoczone zarzuty, zarówno wobec pozwanego A. P., jak też Skarbu Państwa uznał za chybione, przy czym roszczenie powoda przeciwko Skarbowi Państwa, rozważał na gruncie art. 417 § 1 k.c., zaś przeciwko A. P. – na gruncie art. 415 k.c. (ogólna odpowiedzialność deliktowa).

Na wstępie zwrócił uwagę, iż powód nie jest uprawniony do solidarnego dochodzenia wskazanej przez siebie w pozwie należności z tytułu odszkodowania. Zgodnie bowiem z treścią art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, gdy wynika to z ustawy lub z czynności prawnej, natomiast nie można solidarności ( tak czynnej, jak i biernej ) domniemywać. Powód domagając się od wszystkich pozwanych zapłaty solidarnie określonej kwoty na swoją rzecz nie przedstawił przekonujących okoliczności, które uzasadniałyby takie uprawnienie.

Analizując przesłanki odpowiedzialności pozwanego adwokata A. P., któremu powód zarzucił „niedopełnienie obowiązków rzetelnej obrony w sprawie III K 3628/06” wskazał, że zakwestionowane przez powoda zachowanie pozwanego było zgodne z - obowiązującymi w dacie pełnienia przez niego obowiązków obrończych względem powoda - zapisami uchwalonego przez Naczelną Radę Adwokacką (uchwała nr (...)), postanowieniem z dnia 10 października 1998 r., Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej). Podkreślił, że A. P. jako adwokat świadczył powodowi pomoc prawną, do której na zasadzie art. 750 k.c. zastosowanie mają przepisy o umowie zlecenia. Cechą zaś charakterystyczną umowy zlecenia, jej elementem przedmiotowo istotnym, jest staranne działanie. Dlatego też przy wywiązaniu się z tej umowy ocenie podlegało działanie, a nie rezultat podejmowanych czynności. Adwokatowi w zakresie odpowiedzialności przypisać można jedynie winę nieumyślną, która wiąże się z niezachowaniem staranności i polegać może na lekkomyślności lub na niedbalstwie. Sąd Okręgowy nie dopatrzył się w zachowaniu pełnomocnika powoda żadnych uchybień, w szczególności mogących skutkować zarzutem, że pozwany dopuścił się naruszenia zasad etyki wykonywania zawodu adwokata, w tym zarzucanego niedopełnienia obowiązków rzetelnej obrony. W ocenie Sądu pozwany w sposób dostateczny wykazał, że dochował należytej staranności w trakcie podejmowanych przez siebie czynności. Zwrócił uwagę, że o niedopełnieniu obowiązków pełnomocnika nie może świadczyć brak osobistego kontaktu pozwanego z klientem, na co powołał się powód. Dla ustalenia odpowiedzialności pozwanego, działającego jako pełnomocnik, konieczne jest bowiem wskazanie zaistnienia przesłanki adekwatnego związku przyczynowego, iż doszło do zaniedbania pełnomocnika i że jego klient nie zostałby skierowany na obserwacje psychiatryczną, gdyby nie zaniechanie lub nieprawidłowe działanie jakiego ewentualnie dopuścił się jego pełnomocnik. W niniejszej sprawie powód nie wykazał, aby działanie pełnomocnika było niestaranne, ani też, aby w przypadku zachowania przez pozwanego należytej staranności powód nie zostałby skierowany na obserwację psychiatryczną. Istotnym jest, że pozwany uczestniczył osobiście w posiedzeniach Sądu rozstrzygającego incydentalne kwestie związane z zatrzymaniem powoda, co również jednoznacznie świadczy o braku jego winy. Zdaniem Sądu I instancji powód nie tylko nie wykazał niezbędnych przesłanek odpowiedzialności deliktowej z 415 k.c., tj. bezprawności działania swojego pełnomocnika oraz jego winy, jak również związku między nieprawidłowym działaniem pozwanego, a szkodą, której zaistnienia również nie udowodnił.

Odnosząc się zaś do odpowiedzialności Skarbu Państwa opartej na art. 417 k.c., powód był zobowiązany do wykazania wszystkich jej trzech ustawowych przesłanek: bezprawność działania lub zaniechanie sprawcy, szkody oraz normalnego związku przyczynowego między bezprawnym zachowaniem sprawcy a szkodą. W okolicznościach niniejszej sprawy nie można mówić o bezprawności, gdyż działania pozwanych, tak Sądu, jak i Prokuratury były ze wszech miar prawidłowe i legalne.

W ocenie Sądu ocena dowodów, będąca podstawą zarządzenia przez Prokuratora zatrzymania i przymusowego doprowadzenia powoda na obserwację psychiatryczną, jak również uprzednie orzeczenia przeprowadzenia badań powoda połączonych z tą obserwacją, orzeczone przez Sąd Rejonowy w Białymstoku, nie mogły być rozpatrywane w kategoriach bezprawności stanowiącej przesłankę odpowiedzialności deliktowej Skarbu Państwa, ze względu na wyrażoną w art. 7 k.p.k. zasadę swobodnej oceny dowodów. Wobec ugruntowanej linii orzeczniczej nie mogły mieć również wpływu na taką ocenę ostateczne rozstrzygnięcia umarzające wobec powoda postępowanie na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. Ponadto powód nie wykazał szkody, jej rozmiarów ani też wysokości. Zwrócił uwagę, że niewątpliwie zatrzymanie powoda, jak również przebywanie na obserwacji sądowo-psychiatrycznej wiązało się z pewnymi dolegliwościami, jednakże nie uzasadniało to obowiązku kompensacyjnego pozwanego. Analiza przebiegu postępowań, zarówno przygotowawczych, jak i sądowych dowodzi, że wszystkie czynności podjęte przez organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości, a związane z wypełnianiem ich ustawowych obowiązków, były zgodne z przepisami prawa. Zdaniem Sądu organy procesowe działały w granicach swoich obowiązków, a ich postępowanie było rzetelne.

Za niezasadne uznał również żądanie zasądzenia na jego rzecz odszkodowania w wysokości wynikającej z pisma z dnia 22.05. 2017r. ( k. 277). Przede wszystkim powód nie wykazał związku przyczynowego pomiędzy obserwacją sądowo-psychiatryczną, a utratą przez powoda pracy i brakiem dochodów w późniejszych, wskazanych przez niego latach. Z orzeczeń Sądów obu instancji wydanych w sprawie pracowniczej (sygn. akt IV P 204/06) wynika, że przyczyną utraty pracy przez powoda we wskazanym powyżej przedsiębiorstwie nie był pobyt na obserwacji psychiatrycznej, ale niewywiązywanie się przez niego z ciążących obowiązków pracowniczych, tj. „nie wykonanie czynności księgowych zgodnie z umową o pracę”. To powód swoimi działaniami, a raczej ich brakiem wobec swojego pracodawcy, dał powód do rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia. Ponadto na powodzie ciążył obowiązek poinformowania pracodawcy o przyczynach niemożności świadczenia pracy, czego był świadomy, jako osoba o wyższym wykształceniu, doświadczona życiowo, z wiedzą prawniczą. Powód nie poinformował swojego pracodawcy o konieczności przymusowego poddania się obserwacji, jak również nie dopełnił tego obowiązku w trakcie przebywania w (...) w C., mimo iż dysponował służbowym telefonem, który otrzymał od pracodawcy. Ponadto w szpitalu odwiedzał go brat, a zatem miał on możliwość poinformowania pracodawcy za pośrednictwem członka swojej najbliższej rodziny o przyczynie zaprzestania świadczenia pracy. Tym bardziej, że w tym czasie przejawiał on w tym okresie, aktywność w innych dziedzinach swojego życia w postaci składania pozwów, wniosków czy też zażaleń w Sądach, jak też zgłoszenia się na badania lekarskie do Poradni Medycyny Pracy. Ponadto powód nie wykazał również wynikającej bezpośrednio z pobytu na obserwacji sądowo-psychiatrycznej szkody majątkowej (koszty badań, ekwiwalent za urlop i inne), które zostały zasądzone na jego rzecz prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Zambrowie.

Natomiast za bezskuteczny w okolicznościach niniejszej sprawy Sąd Okręgowy uznał podniesiony przez wszystkich pozwanych zarzut przedawnienia roszczenia powoda.

Sąd odniósł się w tym względzie do sprawy Sądu Okręgowego w Białymstoku o sygn. akt III Ko 7/09, w której wnioskodawca K. M. wniósł o przyznanie mu odszkodowania w wysokości 50.000 zł oraz 1.800 zł miesięcznie wraz z odsetkami od dnia 01.05.2006 roku tytułem zwrotu utraconego wynagrodzenia, zwiększonego za okres od 2007-2009 roku do wartości dwukrotnego najniższego wynagrodzenia, za oczywiście niesłuszne zatrzymanie w dniu 19 maja 2006 roku i jego pobyt na obserwacji sądowo-psychiatrycznej. Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 14 maja 2009 roku m.in. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawcy kwotę 1.000 zł z ustawowymi odsetkami w wysokości 13% w stosunku rocznym licząc od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty, oddalając wniosek w pozostałej części. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w sprawie o sygn. akt II AKa 113/09 wyrokiem z dnia 27 sierpnia 2009 roku m. in. utrzymał w mocy ww. wyrok w zaskarżonej przez wnioskodawcę części, wskazując w uzasadnieniu, że brak jest prawnej możliwości dochodzenia odszkodowania z tytułu pobytu wnioskodawcy na obserwacji psychiatrycznej, co nie pozbawia go możliwości dochodzenia swoich praw na drodze procesu cywilnego. Kasacja powoda od powyższego orzeczenia została oddalona jako oczywiście bezzasadna ( postanowienie z dnia 30 czerwca 2010 roku w sprawie o sygn. akt III KK 9/10 ).

W ocenie Sądu I instancji powód do czasu wydania orzeczenia przez Sąd I instancji nie miał świadomości możliwości dochodzenia swojego roszczenia, tj. odszkodowania z tytułu jego pobytu na obserwacji psychiatrycznej na drodze procesu cywilnego. Skoro roszczenia wynikające z obserwacji psychiatrycznej powoda podlegają ocenie na podstawie przepisów k.c., a nie k.p.k., to zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c., postępowanie sądowe, które toczyło się przed Sądem Okręgowym (Wydziałem Karnym) o odszkodowanie za zatrzymanie i obserwację, przerwało bieg przedawnienia roszczeń, który w myśl art. 124 § 1 i 2 k.c. nie biegł na w czasie trwania tego procesu, czyli co najmniej do wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny w sprawie o sygn. akt II AKa 113/09. Ponadto w ocenie Sądu I instancji zarzut przedawnienia jest niezgodny z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.) wobec choroby psychicznej powoda (schizofrenia rezydualna), na którą cierpi.

W ocenie Sądu Okręgowego dopuszczenie dowodu z opinii biegłego w postępowaniu przygotowawczym, jak również orzeczenie przeprowadzenia obserwacji psychiatrycznej zmierzało do wyjaśnienia istotnych faktów w sprawie co do zaistnienia czynu zabronionego, sprawstwa powoda oraz rozstrzygnięcia o jego odpowiedzialności karnej. W okolicznościach niniejszej sprawy brak było podstaw do przyjęcia, że dopuszczono się sfałszowania wydanej w jej następstwie opinii sądowo-psychiatrycznej. Za wiarygodną i mającą walor dowodowy oceniły ją Sądy obu instancji, nadto Sąd II instancji dodatkowo zwrócił uwagę na fakt pozostawania powoda pod opieką (...) w Ł. od 2002 roku oraz jego zachowanie w trakcie jednorazowego badania, któremu nie chciał się poddać. Z akt sprawy VII K 66/08 wynika, że postanowieniem z dnia 30 listopada 2005 roku, w sprawie o sygn. akt Ds. 4519/05, prokurator Prokuratury Rejonowej B.-Północ w B. postanowił powołać dwóch biegłych psychiatrów z(...)w C. w osobach dr M. S. i Z. S. w celu stwierdzenia stanu zdrowia psychicznego podejrzanego K. M. na podstawie jednorazowego badania psychiatrycznego, dokumentacji medycznej oraz akt sprawy W związku z nieobecnością dr Z. S. opinia została sporządzona przez biegłych sądowych z zakresu psychiatrii: I. O. i M. S., które w swojej opinii we wnioskach końcowych zawarły propozycję poddania powoda obserwacji sądowo-psychiatrycznej w warunkach Oddziału Psychiatrii Sądowej (...) C.. Biegłe stwierdziły wprost, że było to niemożliwe po jednorazowym badaniu powoda z uwagi na jego negatywną postawą, uniemożliwiającą wykonanie pełnego badania psychiatrycznego. Zdaniem Sądu brak jest podstaw do kwestionowania tak autentyczności opinii, jak również wysokich kwalifikacji biegłych do jej sporządzenia. Końcowo dodał, że stosowane wobec powoda w trakcie leczenia środki przymusu (pasy bezpieczeństwa) oraz leczenie farmakologiczne (środki uspokajające), nie spowodowały naruszenia jego dóbr osobistych, nie były bezprawne i znajdowały uzasadnienie w przepisach ustawy o ochronie zdrowia psychicznego.

Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił powództwo, o czym orzekł na mocy art. 417 § 1 k.c. oraz art. 415 k.c. O kosztach procesu rozstrzygnął na mocy art. 102 k.p.c. mając na uwadze trudną sytuację majątkowa powoda o a także stan jego zdrowia.

Sąd zasądził od Skarbu Państwa rzecz adwokata A. A. kwotę 3.600 zł, powiększoną o należny podatek od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego powoda sprawowanego z urzędu, którą ustalił ustaloną na podstawie § 2 ust. 3 oraz § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461), gdyż pod rządami tego rozporządzenia powód rozpoczął proces (§ 22 i 23 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1801).

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, który zaskarżając wyrok w całości zarzucił:

1. naruszenie prawa materialnego:

- art. 417§1 i 445§1 i 2 k.c. polegające na ich niewłaściwym zastosowaniu w odniesieniu do żądań pozwu w zakresie odszkodowania i zadośćuczynienia, wynikających z zarządzenia obserwacji sądowo-psychiatrycznej powoda;

- art. 203§1-2, 202§1, 74§4 k.p.k. z 2006r. i §7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23.02.2005 r. w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej - poprzez ich niewłaściwe zastosowanie (niezastosowanie) oraz błędną wykładnię w odniesieniu do zasad wydawania przez biegłych psychiatrów opinii w postępowaniu karnym oraz dopuszczania na jej podstawie obserwacji sądowo-psychiatrycznej;

2.naruszenie przepisów postępowania mogące mieć wpływ na wynik sprawy:

- art. 233§1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego;

-art. 231 k.p.c. poprzez nieprzyjęcie uzasadnionych domniemań faktycznych przy czynieniu ustaleń w sprawie.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz przyznanie pełnomocnikowi powoda kosztów pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu odwoławczym.

Pozwany Skarb Państwa zastępowany przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie mogła być uwzględniona z uwagi na nietrafnie podniesione w niej zarzuty.

Sąd Okręgowy, wbrew twierdzeniom skarżącego, nie zaniechał wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie pominął istotnych okoliczności faktycznych, dokonał natomiast prawidłowych ustaleń oraz zastosował właściwe prawo materialne i które to ustalenia oraz ocenę prawną Sąd Apelacyjny w całości aprobował.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego zawartych w apelacji, wskazać na wstępie należało na ich całkowitą niezasadność.

Sąd I –szej instancji nie mógł naruszyć przepisów art.203§1-2, 202§1, 74§4 k.p.k. z 2006r., z tego przede wszystkim powodu, że nie orzekał w tym procesie

na podstawie procedury karnej.

Z kolei nie potwierdził się zarzut naruszenia art.233§1k.p.c., jako że Sąd I-szej instancji poddał swojej ocenie wszystkie wskazywane przez strony dowody i też całość zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego stanowiła podstawę wyprowadzonych wniosków o faktach. W tym miejscu przypomnieć należało stanowisko Sądu Najwyższego, z którego wynika, że gdy sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym z całości materiału dowodowego z którego można wysnuć także wnioski odmienne, nie można mu przypisać naruszenia art. 233§1k.p.c.Takie działanie mieści się bowiem w przyznanych sądowi kompetencjach do swobodnego uznania, którą z możliwych wersji uznaje za prawdziwą ( wyrok SN z 27.09.2002r.,II CKN 817/10, Lex Polonica nr 376152 , z 9.01.2004r. IV CKN 339/02,Lex Polonica nr 1632812).Skuteczne zgłoszenie zarzutu naruszenia art.233§1k.p.c.nie może ograniczać się do wykazywania, że możliwe były inne wnioski odnośnie faktów, lecz polega na wykazaniu, że wnioski wyprowadzone przez sąd orzekający w świetle zasad doświadczenia życiowego i budowy sylogizmów były niemożliwe( wyrok SN z 6.06.2003r.,IV CKN 274/02, Lex P.. (...)).

Uwzględniając powyższe stanowisko judykatury przyjąć należało, iż własna, subiektywna ocena faktów dokonana przez skarżącego w apelacji nie była w stanie skutecznie wykazać braku logiki w rozumowaniu Sądu I–szej instancji, czy wyprowadzeniu wniosków pozostających w jawnej sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego, prowadząc do wadliwego rozstrzygnięcia sprawy.

W sprawie nie doszło również do naruszenia art. 231 k.p.c., albowiem nie miała miejsca taka sytuacja, by nie można było w sprawie wykazać dokładnie okoliczności mających dla niej istotne znaczenie, co rzutowałoby na możliwość zastosowania przez Sąd domniemania i wyprowadzenia ich z innych ustalonych faktów.

W sprawie niniejszej nie można przyjmować w ocenie Sądów obu instancji faktu „nielegalności procesowej” w związku z przeprowadzoną w sprawie VII K66/08 obserwacją psychiatryczną powoda, zarządzoną według skarżącego na podstawie opinii biegłych określonych osobowo w niedopuszczalnym, jak twierdzi powód procesowo postanowieniu następczym i bez potwierdzenia uzyskania przez tychże biegłych tytułu specjalisty w dziedzinie psychiatrii, z odwołaniem się do Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23.02.2005r.w sprawie poddawania badaniom lub wykonywania czynności z udziałem oskarżonego oraz osoby podejrzanej.

Zarządzona obserwacja i wcześniejsze z nią związane czynności stanowiły w sprawie niniejszej „źródło” krzywdy i szkody powoda, zadośćuczynienia których i stosownego odszkodowania dochodził. Czynności te zostały szczegółowo opisane w treści uzasadnienia Sądu Okręgowego. Ich ocena z punktu widzenia przesłanek ustawowych z art. 417§1k.c. i art. 445§1- 2 k.c., sprowadzająca się do stwierdzenia braku znamion bezprawności działania organów władzy publicznej, pozostaje oceną uprawnioną. W istocie tylko rażące i oczywiste naruszenie procedury, a więc w postaci kwalifikowanej mogłoby stanowić podstawę uznania, iż zarządzona obserwacja psychiatryczna była bezprawna, zarówno w chwili stosowania tego środka, jak i z punktu widzenia ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, jakim stało się de facto umorzenie postępowania, z powodu nie ujęcia w treści aktu oskarżenia wszystkich znamion zarzucanego jemu czynu. Poza tym tylko ziszczenie się przesłanek odpowiedzialności określonych w art. 417§1k.c. mogło stanowić podstawę do przyznania zadośćuczynienia za krzywdę wynikłą z bezprawnego pozbawienia powoda wolności osobistej polegającej na umieszczeniu na obserwacji, a te przesłanki jak ustalił prawidłowo Sąd Okręgowy w sprawie niniejszej nie zostały spełnione w odniesieniu do pozwanego Skarbu Państwa. Nie zostały także w ocenie Sądu II-giej instancji spełnione przesłanki do przyjęcia odpowiedzialności z tytułu niestarannego działania kolejnego pozwanego, tj. pełnomocnika powoda z postępowania przygotowawczego karnego- A. P., zarówno na podstawie art. 415k.c., jak i 471k.c.Nie zachodziły także podstawy do uwzględnienia roszczenia z art. 23 i 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c., przy braku podstaw do stwierdzenia zawinionego działania pozwanego Skarbu Państwa podczas podejmowanych czynności w sprawach z udziałem powoda.

Odnosząc się zaś szczegółowo do poszczególnych tez zawartych w treści uzasadnienia zarzutów apelacyjnych wskazujących na naruszenie prawa procesowego materialnego, to wskazać należy, iż treść pieczątek „biegły z zakresu psychiatrii” w odniesieniu do biegłej I. O. i M. S., znajdujących się pod sporządzoną pierwszą opinią, kwestionowaną z powodu rzekomego braku ustawowych kwalifikacji nie dowodziła jeszcze niespełnienia przez te biegłe wymogów „specjalisty” z zakresu psychiatrii wymaganej przywołanym w apelacji Rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości i w rozumieniu art. 202 k.p.k. W aktach sprawy VII K 66/08 na k.62 znajduje się pismo sporządzone przez biegłą M. S. z pieczęcią „specjalista psychiatra”, czego skarżący nie zauważa. Poza tym, nie wskazuje też w żaden sposób, by biegła I. O. takiej specjalizacji nie posiadała i nie podejmuje w tym kierunku żadnej inicjatywy dowodowej. Ponadto nie zakwestionował skutecznie faktu by organ ustanawiający i powołujący biegłe w dziedzinie psychiatrii uczynił to wbrew obowiązującemu prawu.

Mając to wszystko na uwadze, stwierdzić należało, iż założona teza skarżącego już na samym wstępie okazała się niesłuszną, a wynikły z niej ciąg skutkowo- przyczynowy opisany w treści uzasadnienia apelacji nie miał racji bytu. W konsekwencji powód nie wykazał, by zarządzona przez Sąd obserwacja psychiatryczna w postępowaniu karnym dotknięta była z przyczyn wyżej opisanych „wadą nielegalności procesowej”.

Takiego też warunku nie spełnia w ocenie Sądu Apelacyjnego przywołana okoliczność następczego imiennego wskazania osób sporządzających opinię w postanowieniu Prokuratury z dnia 6.01.2006r., zmieniającego notabene pierwsze postanowienie z dnia 30.11.2005r. ( Ds. 4519/05). Nawet gdyby przyjąć za skarżącym, iż w tym procedowaniu były według niego nieprawidłowości, to nie miały one charakteru rażącego i tym samym nie były bezprawne. Postanowienie wydał organ uprawniony w świetle art. 202 k.p.k., powołano biegłych w liczbie ustawowo wskazanej, z zakresu psychiatrii, a zmiana, jak wynika z akt sprawy karnej była uzasadniona nieobecnością jednego z biegłych w dniu badania i sporządzenia opinii

( k. 62 akt VII K 66/08). Podkreślić w związku z tymi okolicznościami należy, iż decyzja procesowa o umieszczeniu powoda na obserwacji będąca wynikiem opinii z dnia 3.01. 2006r. była przedmiotem kontroli oceny Sądu Okręgowego( k. 91) i nie została podważona z jakichkolwiek przyczyn czy to formalnych czy merytorycznych. Także przedłużenie obserwacji było przedmiotem kontroli Sądu Okręgowego (k. 124 akt VIIK 66/08).

Należało poza tym zgodzić się z Sądem I-szej instancji, iż badanie i obserwacja psychiatryczna powoda w sprawie karnej miały charakter działań legalnych, wiązały się z wypełnieniem przez organy publiczne ich ustalonych obowiązków, zmierzających do wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności w sprawie, w tym dotyczących osoby podejrzanego i oskarżonego, w sytuacji istniejącego dużego prawdopodobieństwa co do popełnienia przez niego przestępstwa. Oceny tej nie zmienia ostateczne późniejsze rozstrzygniecie w sprawie karnej umarzające postępowanie na podstawie art. 17§1pkt.2 k.p.k. W okolicznościach tej sprawy przypisany powodowi czyn, nie zawierał niezbędnego z punktu widzenia odpowiedzialności karnej ustawowego znamienia dotyczącego celu działania w związku z przerobieniem dokumentu (patrz treść uzasadnienia postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 25 06. 2008r. w sprawie VIII Kz 323/08(k. 531i n. akt VII K 66/08).

Uwzględniając powyższe, brak bezprawności działań pozwanego Skarbu Państwa skutkował nieuwzględnieniem roszczeń powoda o zadośćuczynienie i odszkodowanie.

Sąd Apelacyjny podzielając w całości co do zasady ustalenia Sądu Okręgowego, przyjmując je za własne zajął jednocześnie stanowisko, iż cała argumentacja tego Sądu zawarta w treści uzasadnienia nie wymagała ponownego jej przytaczania.

Podnieść dodatkowo należy, iż wbrew twierdzeniom skarżącego miało miejsce rozpoznanie przez Sąd Okręgowy istoty sprawy w odniesieniu do obu żądań, w tym w ramach żądania odszkodowawczego o utracone wynagrodzenie, do którego to Sąd Okręgowy odnosił się szczegółowo w pkt. IV swojego uzasadnienia. Podobnie – w odniesieniu do żądań skierowanych przeciwko pozwanemu A. P. - pkt. III uzasadnienia.

Uzupełniająco, Sąd Apelacyjny uznaje, iż nie tylko w kontekście odpowiedzialności deliktowej powód nie wykazał zaistnienia stosownych okoliczności, ale też i w kontekście odpowiedzialności kontraktowej takie okoliczności nie miały miejsca wobec pozwanego A. P..

W rezultacie apelacja powoda w całości okazała się bezzasadna i podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach instancji odwoławczej postanowiono na zasadzie art. 102 k.p.c. i Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. 2016, poz. 1714).

(...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE