POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

Wnioskiem złożonym w dniu 6 grudnia 2013r. do Sądu Okręgowego w Katowicach (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniosło o nadanie nakazowi zapłaty wydanemu przez tenże Sąd w dniu 19 marca 2013r. w sprawie o sygn. akt: XIV GNc 175/13 klauzuli wykonalności na swoją rzecz w zakresie należności głównej co do kwoty 61.451,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 15 sierpnia 2013r. oraz w zakresie kwoty 782,39 zł tytułem kosztów sądowych, a nadto zasądzenie od dłużnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wg norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa w kwocie 17 zł (k. 3-4 akt sprawy). Na uzasadnienie swojego żądania wnioskodawca podał, że w dniu 14 sierpnia 2013r. wypłacił (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 61.451,68 zł tytułem należności głównej oraz w dniu 13 sierpnia 2013r. kwotę 782,39 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych z tytułu ubezpieczenia kredytu kupieckiego na podstawie umowy ubezpieczenia nr (...) zawartej z wnioskodawcą. Dalej wskazano, że w dniu 17 października 2013r. dotychczasowy wierzyciel złożył oświadczenie o przejściu wierzytelności przysługującej mu od dłużnika na wnioskodawcę w zakresie należności głównej co do kwoty 61.451,68 zł wraz z odsetkami liczonymi od dnia 15 sierpnia 2013r. oraz w zakresie kwoty 782,39 zł tytułem kosztów sądowych. Do wniosku załączono m.in. oryginał wzmiankowanego dokumentu, tj. oświadczenia o przejściu wierzytelności na podstawie art. 828 § 1 k.c. - z podpisami notarialnie poświadczonymi (k. 12-16 akt sprawy).

Postanowieniem z dnia 13 grudnia 2013r. w sprawie o sygn. akt: XIV GCo 221/13 Sąd Okręgowy w Częstochowie wzmiankowany wniosek oddalił, wskazując że zgodnie z treścią art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba która go podpisała, złożyła oświadczenie w nim zawarte (k. 35-36 akt sprawy). Zdaniem Sądu I instancji nie stanowi jednak dowodu, iż zdarzenie w dokumencie określone w istocie rzeczy zaszło. Sąd Okręgowy podał, że w przypadku dokumentu prywatnego obejmującego przykładowo treść oświadczeń woli obu stron umowy przelewu wierzytelności, dokument ten stanowi dowód zawarcia takiej umowy i tym samym przejścia wierzytelności – dowodzi, że strony złożyły oświadczenia woli niezbędne do takiego przejścia. W ocenie tegoż Sądu nie jest tym samym możliwe wyłącznie na podstawie oświadczenia stron dowodzenie, iż zaszła okoliczność wskazana w art. 828 § 1 k.c. Dowodzenie tego faktu na podstawie innego faktu (tj. złożenia oświadczenia, że zaistniało zdarzenie z art. 828 § 1 k.c.) byłoby w istocie prowadzeniem postępowania dowodowego w zakresie przekraczającym określony w art. 788 § 1 k.p.c., albowiem wymagałoby - w ramach swobodnej oceny dowodów – dokonania oceny złożonego oświadczenia pod kątem jego zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, czyli uznania, iż złożony dokument jest dowodem nie tylko okoliczności określonej w art. 245 k.c., ale także dowodem, iż zaszło zdarzenie określone w treści dokumentu, czyli w istocie prowadzeniem postępowania analogicznego jak w zwykłym postępowaniu sądowym.

Z orzeczeniem tym nie zgodził się wnioskodawca, który w terminie prawem przewidzianym wniósł zażalenie, domagając się zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie w całości złożonego wniosku i nadanie klauzuli wykonalności zgodnie z żądaniem oraz doręczenie prawomocnego tytułu z klauzulą wykonalności na jego rzecz, a nadto zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego (k. 39-41 akt sprawy). Skarżący zarzucił naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. art. 788 § 1 k.p.c. poprzez jego błędną interpretację i przyjęcie, że jest to przepis wyjątkowy i nieznajdujący zastosowania, w przypadku gdy przejście uprawnienia lub obowiązku nastąpiło na podstawie art. 828 k.c. W uzasadnieniu złożonego środka odwoławczego, skarżący podał, iż złożony przez niego dokument prywatny został opatrzony podpisami stron, które następnie zostały urzędowo poświadczone. Nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu, który wedle jego oceny dokonuje podziału na dokumenty prywatne, które mogą zostać skutecznie opatrzone urzędowym podpisem oraz te, którym przymiotu tego Sąd odmawia. Wskazał, że Sąd I instancji nie uzasadnia swojego stanowiska, dlaczego nadanie klauzuli zgodnie z wnioskiem wierzyciela, poprzedzone musiałoby zostać dokonaniem wykładni rozszerzającej tego przepisu.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

zażalenie wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 788 § 1 k.p.c. jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu egzekucyjnego lub w toku sprawy przed wydaniem tytułu przeszły na inną osobę, sąd nada klauzulę wykonalności na rzecz lub przeciwko tej osobie, gdy przejście to będzie wykazane dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. Przepis ten dotyczy zatem wszelkich wypadków następstwa prawnego pod tytułem ogólnym i pod tytułem szczególnym, zarówno po stronie wierzyciela, jak i dłużnika. Do przejścia uprawnień wierzyciela i obowiązków dłużnika po powstaniu tytułu egzekucyjnego może dojść w wyniku zawartej umowy lub zdarzeń, z którymi ustawa wiąże taki skutek. Do zmian podmiotowych dochodzi najczęściej w przypadku: przelewu wierzytelności (art. 509 k.c.), cessio legis (art. 518 k.c.), przejęcia długu (art. 519 k.c.), dziedziczenia (art. 922 i n. k.c.), nabycia spadku na podstawie umowy ze spadkobiercą (art. 1051 i n. k.c.), indosu (art. 921 ⁹ § 2 k.c.), przeniesienia własności dokumentu na okaziciela (art. 517 § 2, art. 921 ¹² k.c.), a także w przypadku połączenia się spółek handlowych, przez przejęcie (art. 492 § 1 pkt 1 k.s.h.) i przez zawiązanie nowej spółki (art. 492 § 1 pkt 2 k.s.h.).

Ustawodawca nie wskazał natomiast, czy przepis ten znajdzie zastosowanie, gdy zmiana podmiotowa po stronie wierzyciel nastąpiła z mocy prawa na skutek zaistnienia określonego zdarzenia. W przedmiotowej sprawie ww. okoliczność ma zasadnicze znaczenie z uwagi na to, że artykuł 828 k.c. – stanowiący podstawę wstąpienia wnioskodawcy w sytuację (...) Spółka Akcyjnej w B. w odniesieniu do dłużnika - zawiera regulację tzw. regresu ubezpieczeniowego, jako jednej z postaci wstąpienia w prawa zaspokojonego wierzyciela, o których mowa w art. 518 § 1 pkt 4 k.c., przy czym przejście roszczenia na ubezpieczyciela następuje z mocy prawa. Przepis ten jest lex specialis względem art. 518 § 1 pkt 1 k.c., jako regulujący szczególną sytuację wstąpienia osoby trzeciej odpowiedzialnej za cudzy dług (ubezpieczyciel, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny) w miejsce zaspokojonego wierzyciela wskutek zapłaty odszkodowania (zob. jednak W. Dubis (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2006, s. 1263). Różnica między wstąpieniem w prawa zaspokojonego wierzyciela a nabyciem wierzytelności przez przelew polega między innymi na tym, że w pierwszym przypadku ubezpieczyciel staje się wierzycielem dopiero w momencie zapłaty odszkodowania, gdy tymczasem cesjonariusz nabywa wierzytelność w momencie zawarcia umowy (chyba że strony inaczej postanowiły), oraz na tym, że cesjonariusz nabywa całą wierzytelność bez względu na wysokość świadczenia wzajemnego, osoba trzecia nabywa wierzytelność tylko do wysokości dokonanej zapłaty (B. Błażejczak, Czy Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny jest poborcą nienależnych świadczeń?, Palestra 1994, z. 5-6, s. 68).

W ocenie Sądu rozpoznającego przedmiotowe zażalenie, skoro przepis art. 828 § 1 k.c. stanowi lex specialis w stosunku do art. 518 § 1 k.c., a ustawodawca w treści art. 788 § 1 k.p.c. nie czyni różnicy między przejściem uprawnienia lub obowiązku z mocy prawa i w drodze umowy, to przepis ten w niniejszej sprawie znajduje w całości zastosowanie.

Rzecz jednak w tym, że zgodnie z treścią art. 788 § 1 k.p.c., aby móc ubiegać się o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego owe przejście należy wykazać dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że jeżeli uprawnienie lub obowiązek po powstaniu tytułu wykonawczego przeszły na inną osobę, a strony nie mogą tego wykazać dokumentem urzędowym lub prywatnym z podpisem urzędowo poświadczonym, mogą one wytoczyć powództwo o ustalenie przejścia uprawnień i obowiązków (uchwała (7) SN z dnia 5 maja 1951 r., Prez. 689/50, PiP 1952, nr 2, s. 307; OSN 1952, nr 1, poz. 3). Na uwadze mieć jednak trzeba, że powództwo w trybie art. 189 k.p.c. podlega oddaleniu, gdy strona nie legitymuje się interesem prawnym rozumianym w ten sposób, że istnieje on, gdy strona nie może swoich uprawnień dochodzić w inny sposób.

Mając na uwadze powyższe, rozważenia wymaga, czy rzeczywiście na gruncie przepisu art. 788 § 1 k.p.c. przedstawione przez wnioskodawcę dokumenty stanowią wystarczającą podstawę do uznania, że przejście uprawnień zostało w sposób zgodny z prawem wykazane. W pierwszej kolejności podkreślić trzeba, że w toku postępowania klauzulowego Sąd nie dokonuje merytorycznego badania, czy do przejścia praw lub obowiązków rzeczywiście doszło, a jedynie ogranicza się do formalnej analizy zaoferowanych przez wnioskującego dokumentów.

Istnieje tylko jeden warunek - dokument prywatny przedłożony przez wnioskującego o nadanie klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego ma wykazywać fakt przejścia wzmiankowanych uprawnień. Rozpoznający taki wniosek Sąd, nie bada zatem, czy do przejścia istotnie doszło. Ustalenie zatem, w jaki sposób w niniejszej sprawie wnioskodawca może udokumentować fakt przejścia wzmiankowanych uprawnień, skoro skutek następuje z mocy prawa, wymaga w ocenie Sądu Apelacyjnego określenia zdarzenia, którego zaistnienie skutek taki powoduje.

Odwołując się do przytoczonych wyżej uwag odnośnie treści art. 828 § 1 k.c., wskazania wymaga, że co prawda do wejścia ubezpieczyciela na miejsce ubezpieczającego dochodzi z mocy prawa, jednak zdarzeniem powodującym ten skutek jest fakt zapłaty odszkodowania należnego ubezpieczającemu od osoby trzeciej. Domagając się zatem nadania klauzuli wykonalności na rzecz następcy prawnego właśnie tę okoliczność winien wnioskodawca udowodnić za pomocą dopuszczonych przez ustawodawcę środków dowodowych, skoro właśnie z zaistnieniem tego zdarzenia łączony jest fakt przejścia uprawnień. W tym zaś zakresie – zdaniem Sądu odwoławczego - wystarczającym będzie przedłożenie dokumentu prywatnego, oczywiście z podpisami poświadczonymi za zgodność z oryginałem, z którego wynikać będzie pokwitowanie zapłaty. Wbrew poglądom prezentowanym przez Sąd I instancji nie zachodzi w niniejszej sytuacji potrzeba prowadzenia postępowania dowodowego i dokonywania swobodnej oceny dowodów. O ile zgodzić trzeba się z tym, że stosownie do treści art. 245 k.p.c. dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie w nim zawarte, o tyle nie można podzielić kategorycznego stanowiska Sądu I instancji odnośnie tego, że dokument prywatny w żadnym wypadku nie dokumentuje faktu zajścia zdarzenia określonego treścią oświadczenia. Wystawione bowiem pokwitowanie zapłaty, które zawiera oświadczenie wiedzy, stanowi dowód tego, że do zapłaty doszło, a jedynie strona przeciwna może dowodzić okoliczności przeciwnej (m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 9 września 2013r. o sygn. akt: I ACa 259/13, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 lipca 2009r. o sygn. akt: V CSK 4/09).

W niniejszej sprawie – jak już wskazano – wnioskodawca dołączył dokument prywatny z podpisami urzędowo poświadczonymi (k. 12-16 akt sprawy), który zawiera oświadczenia dotychczasowego wierzyciela (tj. (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.) o dokonaniu przez wnioskodawcę jako ubezpieczyciela z tytułu zawartej umowy kredytu kupieckiego zapłaty na jego rzecz należności wynikających z nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wydanym przez Sąd Okręgowy w Katowicach o sygn. akt XIV GNc 175/13, a objętych ryzykiem ubezpieczenia. Znaczenia przy tym nie ma, że brak jest stanowiącej kauzę spełnienia świadczenia umowy ubezpieczeniowej. W toku bowiem postępowania klauzulowego kwestie te pozostają poza zakresem kognicji i należą do tzw. kwestii merytorycznych wyłączonych spod rozpoznania.

Skoro wnioskodawca fakt przejścia uprawnień wynikających z tytułu egzekucyjnego wykazał jego żądanie zasługiwało na uwzględnienie co do zasady. Wobec zaś tego, że żądanie wnioskodawcy co do zakresu udzielenia klauzuli wykonalności pokrywa się z oświadczeniem wiedzy poprzedniego wierzyciela co do tego, w jakiej części wynikającej ze wzmiankowanego tytułu egzekucyjnego uzyskał zaspokojenie – i w tym zakresie winno zostać uwzględnione w całości. Tytułem jedynie wyjaśnienia podać trzeba, że wraz z zapłatą odszkodowania na wnioskodawcę przeszło również roszczenie o odsetki od wypłaconego odszkodowania, co potwierdzenie znajduje w orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 1985r. w sprawie o sygn. akt: III CRN 148/85.

Z tych też względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że postanowił nadać klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 19 marca 2013 roku, wydanemu przez Sąd Okręgowy w Katowicach na rzecz wierzyciela (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. w zakresie należności głównej co do kwoty 61.562,68 zł (sześćdziesiąt jeden czterysta pięćdziesiąt jeden złotych sześćdziesiąt osiem groszy) wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 15 sierpnia 2013r. oraz w zakresie kwoty 782,39 zł (siedemset osiemdziesiąt dwa złote trzydzieści dziewięć groszy) tytułem kosztów sądowych, a także na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zasądzić od dłużnika (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C. na rzecz wierzyciela (...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 127 zł (sto dwadzieścia siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania. Na koszty postępowania klauzulowego przed Sądem I instancji składają się następujące kwoty: 50 zł tytułem opłaty sądowej, 60 zł na podstawie § 10 pkt 13 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2013.490) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz 17 zł tytułem opłaty skarbowej.

O kosztach postępowania zażaleniowego Sąd Apelacyjny w Katowicach orzekł na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., zasądzając od dłużnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 150 zł, w tym kwotę 30 zł tytułem zwrotu opłaty sądowej od zażalenia oraz kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na podstawie § 12 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 10 pkt 13 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego.