UZASADNIENIE

Ł. T. wniósł pozew przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. o zapłatę kwoty 1344,20 zł, tytułem odszkodowania, wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27.11.2015r.

Podał w uzasadnieniu, że w dniu 14.10.2015r. w wyniku kolizji drogowej, doszło do uszkodzenia samochodu marki A. nr rej. (...), stanowiący własność P. M., a sprawca szkody miał zawartą z pozwanym umowę odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. W dniu 16.10.2015r. poszkodowany zawarł z powodem umowę najmu samochodu zastępczego marki H., za wynagrodzeniem w kwocie 220 zł + VAT za dzień. Samochód został wydany w dniu 16.10.2015r., a zwrócony w dniu 23.10.2015r. (7 dni). W dniu 16.10.2015r. poszkodowany upoważnił powoda do rozliczenia bezgotówkowego wynajmu pojazdu w pozwanym Towarzystwie oraz scedował na rzecz powoda wszelkie prawa, przysługujące od pozwanego w związku ze szkodą z tytułu OC sprawcy, celem zaspokojenia roszczeń z tytułu wynajmu na czas naprawy samochodu. Pozwany uznał swoją odpowiedzialność, wypłacił powodowi odszkodowanie w kwocie 910 zł, stosując zaniżoną stawkę dobową 130 zł brutto za dobę najmu. Niniejszym pozwem powód dochodził zapłaty odszkodowania w dalszej części, stanowiącej różnicę, pomiędzy wartością faktycznie poniesionej szkody (na podstawie faktury nr (...) z dnia 27.10.2015r. na kwotę 2254,20 zł – w tym: wynajem samochodu 1894,20 zł, podstawienie samochodu do klienta 180 zł, odbiór samochodu od klienta 180 zł), a wysokością ustalonego przez pozwanego i wypłaconego powodowi odszkodowania.

W piśmie procesowym z dnia 11.04.2017r. powód poinformował, że jego przedsiębiorstwo, na mocy umowy, weszło w formie aportu do (...) Sp. z o.o., oraz, że scedował na rzecz tego podmiotu przedmiotową wierzytelność, skutkiem czego (...) Sp. z o.o. weszło w prawa powoda.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa, kwestionując wskazaną przez powoda wysokość kosztów najmu pojazdu, zarzucając, że stawka dobowa najmu w wys. 260,70 zł brutto jest rażąco wygórowana, oraz że powód nie ma legitymacji czynnej do dochodzenia roszczenia w zakresie zwrotu kosztów podstawienia i odbioru auta zastępczego, gdyż cesja nie obejmuje wierzytelności z tego tytułu. Niezależnie od tego koszty z tego tytułu były nieuzasadnione i zawyżone.

Sąd ustalił:

Poszkodowany P. M. zawarł w dniu 16.10.2015r. z Ł. T., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) z/s we W. umowę najmu pojazdu zastępczego. Inicjatywa zawarcia umowy najmu wyszła od podmiotu oferującego pojazd zastępczy. Poinformowano poszkodowanego, że pojazd zastępczy zostanie mu dostarczony, że nie musi pokrywać żadnych kosztów, że koszty te zostaną w całości rozliczone z ubezpieczycielem sprawcy wypadku, nie poinformowano go o wysokości tych kosztów, w tym o stawce dobowej najmu. Na egzemplarzu umowy, wydanym poszkodowanemu, nie wpisano wysokości stawki dobowej w wys. 220 zł netto (kwota ta wpisana jest w § 6 pkt 1 umowy, dołączonej do pozwu). Poszkodowany oddał samochód po 7 dniach. Następnie wynajął inny pojazd na korzystniejszych warunkach, ponieważ samochód był mu nadal potrzebny w celu kontynuowania leczenia.

Dowód: umowa najmu (k-14-15); zeznania świadka P. M. (k-133v.-134).

W tym samym dniu w.w. osoby zawarły umowę cesji wierzytelności, na podstawie której P. M. przelał na poprzednika prawnego powoda swoją wierzytelność o odszkodowanie z tytułu najmu pojazdu zastępczego, przysługującą mu z tytułu polisy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy, w związku ze szkodą komunikacyjną z dnia 14.10.2015r.

Dowód: umowa cesji (k-19)

Średnia stawka dobowa najmu za pojazd klasy C wynosi 140 zł netto. Stawka stosowana przez powoda w wysokości 220 zł netto (przy uwzględnieniu udogodnień, jakie oferuje podmiot wypożyczający pojazdy w ramach OC sprawcy: brak kaucji, brak limitu kilometrów, najem bezkosztowy dla poszkodowanego) jest najwyższą stawką, występującą na rynku, zaś najniższa stawka wynosi 79 zł netto za dobę.

Dowód: opinia biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej E. B. (k-171 i nast., 202 i nast.).

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 822 k.c., w wyniku zawarcia urnowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na rzecz której została zawarta umowa ubezpieczenia. Świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości poniesionej przez poszkodowanego szkody (art. 805 k.c.). Wysokość odszkodowania powinna być ustalona według reguł określonych w art. 363 k.c. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

Powód uzasadnił swoją legitymację czynną wobec pozwanego ubezpieczyciela tym, że nabył wierzytelność o wypłatę odszkodowania, z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego, od poszkodowanej, na podstawie cesji (art. 509 k.c.). Przedmiotem przelewu może być co do zasady wierzytelność istniejąca, którą cedent może swobodnie rozporządzać, powinna być w dostateczny sposób oznaczona (zindywidualizowana). Skuteczne jest zbycie wierzytelności, nieoznaczonej dokładnie w umowie przelewu, jeżeli można ją określić na podstawie treści stosunku zobowiązaniowego, z którego wynika (tak: wyrok SN z dnia 5 listopada 1999 r., III CKN 423/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 92).

Poszkodowanemu przysługiwało wobec pozwanego ubezpieczyciela roszczenie o naprawienie szkody z tytułu umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej między ubezpieczycielem i sprawcą kolizji drogowej z dnia 14.10.2015r. Zgodnie z umową cesji, dołączoną do pozwu, przeniosła na powoda wierzytelność, z tytułu odszkodowania w zakresie kosztów najmu pojazdu zastępczego.

Należność dochodzona w pozwie stanowiła różnicę między kosztami wynajmu samochodu zastępczego, kosztami podstawienia i odbioru samochodu zastępczego, naliczonymi przez powoda, a wysokością odszkodowania, wypłaconego przez pozwanego ubezpieczyciela. W niniejszej sprawie sporny była wysokość stawki za dobę oraz zasadność naliczenia opłaty dodatkowej za podstawienie i odbiór samochodu zastępczego.

Kwestia odpowiedzialności pozwanej za skutki wypadku powoda nie była sporna. Zakres obowiązku odszkodowawczego pozwanego obejmuje poniesione koszty najmu pojazdu zastępczego tego samego typu co uszkodzony za czas niezbędny do naprawy, w celu zaspokojenia potrzeb w sposób porównywalny do stanu sprzed wystąpienia szkody. Poza sporem było, że dotychczas pozwany wypłacił powodowi kwotę 910 zł, tytułem zwrotu kosztów pojazdu zastępczego, wynajmowanego w bezspornym okresie 7 dni, przyjmując stawkę dobową najmu w wysokości 130 zł brutto.

Bezspornie zatem powodowi przysługuje od strony pozwanej, jako ubezpieczyciela sprawcy szkody, zwrot kosztów najmu samochodu zastępczego w okresie 7 dni (art. 361 § 2 k.c.). Są to wydatki, poniesione w następstwie zdarzenia szkodzącego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego, czyli straty. Poszkodowanemu przysługiwał wybór odpowiedniego podmiotu, oferującego wypożyczenie auta zastępczego. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2002 r. (sygn. akt I CKN 1466/99, OSNC 2003, nr 5, poz. 64) stwierdzono, że co do zasady nabywający autoryzowane części samochodowe potrzebne do naprawy uszkodzonego w wypadku pojazdu - nie ma obowiązku poszukiwać sprzedawcy, oferującego je najtaniej. Także więc w zakresie wynajmu pojazdu zastępczego, powód nie miał obowiązku poszukiwać podmiotu, oferującego najniższe stawki. Wystarczy, aby stawki najmu pojazdu nie odbiegały rażąco od średnich stawek na rynku lokalnym. W niniejszej sprawie należało jednak przyjąć, że stawka 260,70 zł brutto (220 zł netto) za dobę, którą ustalił powód, była zawyżona, co słusznie podnosiła pozwana. Koszt najmu pojazdu zastępczego, przedstawiony w dołączonej do pozwu fakturze, nie może być uznany za ekonomicznie uzasadniony.

W oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej E. B. ustalono, że średnia stawka najmu wynosi 140 zł netto. Stawka stosowana przez powoda (przy uwzględnieniu udogodnień, jakie oferuje podmiot wypożyczający pojazdy w ramach OC sprawcy) należy do najwyższych występujących na rynku, zaś najniższa stawka za pojazd klasy C wynosi 79 zł netto za dobę. Oceniając opinię jako wiarygodną, Sąd podzielił wnioski biegłego tam zawarte.

Powyższe oznacza, że pozwany w sposób nieprawidłowy dokonał oszacowania kosztów najmu pojazdu zastępczego, zaniżając ich wartość. Zarazem jednak powód zastosował stawkę zbyt wygórowaną biorąc pod uwagę ceny, występujące na rynku. Należało zgodzić się ze stanowiskiem pozwanego, że zasada pełnej kompensacji szkody nie może przewidywać jakichkolwiek, dowolnych kosztów, tylko ze względu na fakt, że finalnie koszty te ponosić ma nie sprawca szkody, a jego ubezpieczyciel. W rezultacie przyjęcia stanowiska, że koszty związane ze szkodą winny zostać pokryte niezależnie od ich wysokości doprowadzić może do niewspółmiernego obciążania ubezpieczycieli nierzadko rażąco wygórowanymi żądaniami podmiotów, świadczących usługi, związane z najmem zastępczym.

Okoliczność, że poszkodowany, na którym spoczywał obowiązek zmniejszenia rozmiarów szkody (art. 354 § 2, art. 362 i art. 826 § 1 kc), mógł wynająć samochód zastępczy na terenie K. i okolic, prowadzi zarazem do stwierdzenia, że mógł w ten sposób uniknąć dodatkowej opłaty za podstawienie i odbiór samochodu z/do siedziby powoda we W.. Sąd podziela stanowisko pozwanego, że wyższy koszt za podstawienie i odbiór auta przez przedsiębiorcę z W. był nieuzasadniony i nastąpił wyłącznie dla wygody poszkodowanego. Również w tym przypadku, jak wynika z zeznań świadka, stawka za dostarczenie i odbiór samochodu w rzeczywistości nie podlegała negocjacji ani nie była ujawniona poszkodowanemu, który jednocześnie nie miał interesu w zmniejszaniu ustalonej przez powoda ceny, skoro został zapewniona, że nie poniesie tych wydatków, pozostawiając powodowi rozliczenie z ubezpieczycielem. Obowiązkiem odszkodowawczym nie mogą być jednak objęte koszty, wynikające ze świadomego lub niedbałego postępowania poszkodowanych, którzy wbrew obowiązkowi minimalizacji szkody, zawierają umowę najmu pojazdu zastępczego z przedsiębiorcą, oferującym usługi po zawyżonych cenach i mającym siedzibę w odległości ponad 100 km od miejsca zamieszkania poszkodowanego, co rzutowało na wysokość kosztów za podstawienie i odbiór samochodu. Jak bowiem wyżej wskazano, istniała obiektywna możliwość wynajęcia podobnego samochodu na terenie K. i okolic, bez potrzeby sprowadzenia samochodu z W. – jeżeli jednak poszkodowany zdecydował się na taką opcję, to wywołane tym dodatkowe koszty, związane z podstawieniem i odbiorem auta – nie powinny obciążać odpowiedzialnego za szkodę ubezpieczyciela (art. 361 § 1 kc). Niezależnie od tego zauważyć należy, że w umowie najmu, dołączonej do pozwu, brak jest postanowień odnośnie umówionych kosztów podstawienia i odbioru auta (wskazana została jedynie wysokość czynszu za dobę - § 8). Przedłożony przez powoda dokument nie stanowi więc dowodu na fakt, że strony uzgodniły wynagrodzenie za podstawienie i za odbiór pojazdu (art. 6 kc).

Zgodnie z art. 826 § 1 kc, w razie zajścia wypadku, ubezpieczający obowiązany jest użyć dostępnych mu środków w celu ratowania przedmiotu ubezpieczenia oraz zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów. Oznacza to zarazem, że poszkodowany nie powinien swoim zachowaniem doprowadzać do zwiększenia rozmiarów szkody. Obowiązkiem poszkodowanego jest podejmowanie działań, zmierzających do zminimalizowania szkody. Brak z jego strony takiego działania nie może zwiększać obowiązku odszkodowawczego ubezpieczyciela, zobowiązanego do naprawienia szkody (por. uz. uchwały SN z dnia 22.04.1997r. III CZP 14/97, OSNC 1997, z. 8, poz. 103; uchwała SN z dnia 16.10.1998r., III CZP 42/98; wyrok SN z dnia 26.11.2002r., I CKN 1993/00). Poszkodowany powinien więc – kierując się zasadą minimalizowania szkody – wynająć pojazd zastępczy, mając na uwadze koszt tych usług, odpowiadający średnim cenom, stosowanym na lokalnym rynku. Jest to istotne szczególnie w okolicznościach niniejszej sprawy, kiedy to powód, prowadząc działalność gospodarczą, związaną z wynajmowaniem pojazdów zastępczych, oferuje poszkodowanym w wypadkach swoje usługi bezpłatnie, przy tzw. „najmie bezgotówkowym” (gdzie poszkodowani uzyskują faktycznie darmowe korzystanie z pojazdu), stosując ceny, które, jak w niniejszej sprawie, w ogóle nie były przedmiotem zainteresowania poszkodowanego, nie były mu znane, bowiem to nie on ponosił faktyczny wydatek, związany z najmem pojazdu zastępczego. Poszkodowany wynajął samochód zastępczy „bezgotówkowo”, gdzie formą zapłaty było upoważnienie do odbioru odszkodowania od ubezpieczyciela sprawcy wypadku i cesja wierzytelności. W tej sytuacji, zgodnie ze stanowiskiem pozwanej, ubezpieczyciel, do którego roszczenie zostało skierowane, może odpowiadać tylko w takim zakresie, w jakim koszty i stawki, zastosowane przez powoda, nie przekraczają stawek ekonomicznie uzasadnionych.

Na uwzględnienie zasługiwało stanowisko pozwanej, że ubezpieczyciel nie musi zawsze ponosić kosztów według każdej stawki najmu dowolnie i jednostronnie ustalonej przez powoda w umowie najmu, zawartej z poszkodowanym, który otrzymując faktycznie bezgotówkowy najem pojazdu nie jest zainteresowany wysokością tej stawki. W niniejszej sprawie nieuzasadnionym było obciążanie ubezpieczyciela kosztami najmu wg stawki, która znacznie przekracza średnie stawki, po których pojazd na rynku można swobodnie wynająć. W takiej bowiem sytuacji nie można mówić o celowych i ekonomicznie uzasadnionych kosztach. Tych wyższych kosztów nie może też usprawiedliwiać rodzaj prowadzonego przez powoda systemu rozliczeń, którego efektem jest późniejsze otrzymywanie płatności. Sposób i system prowadzenia działalności gospodarczej, prowadzonej przez powoda, jest jego sprawą organizacyjną i wyłącznie on ponosi jej ryzyko gospodarcze. W takich okolicznościach, zdaniem Sądu, strony stosunku najmu samochodu zastępczego, nie mogą w sposób dowolny i z mocą wiążącą dla osób trzecich ustalać wysokości opłat za wynajem. Zgodnie z powołanym art. 826 § 1 kc, ubezpieczający ma obowiązek użycia dostępnych mu środków w celu m.in. zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia jej rozmiarów. Ubezpieczyciel, odpowiedzialny za szkodę, może oczekiwać od wierzyciela zachowania, zmierzającego do zminimalizowania szkody. Dlatego, ubezpieczyciel nie ma obowiązku zwrócić uprawnionemu każdej kwoty, wskazanej w fakturze, dokumentującej wartość szkody. Zgodnie z art. 354 § 1 kc, dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno - gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. W taki sam sposób powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania wierzyciel (§ 2). Nie oznacza to, jak już wyżej wskazano, że uprawniony ma obowiązek poszukiwać najtańszej oferty na rynku. Nie można jednak zaakceptować stanowiska, że kwestia wynajmu i jego kosztów pozostaje poza kontrolą czy też możliwością zajęcia stosownego stanowiska przez ubezpieczyciela.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów w zw. z art. 415 kc i art. 436 § 1 kc w zw. z art. 435 kc, zasądzono na rzecz powoda kwotę 295,40 zł, jako różnicę, pomiędzy kwotą należną z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu – a kwotą wypłaconą dotychczas przez pozwaną. Kwota należnego odszkodowania wynika z przyjętej średniej stawki dobowej za najem samochodu, występującej na ryku, zgodnie z opinią biegłego, w wysokości 140 zł netto, przy uwzględnieniu jako zasadnego i bezspornego okresu najmu, tj. 7 dni.

W kwestii wysokości stawki najmu za jeden dzień Sąd oparł się na podstawie art. 322 kpc. Ścisłe udowodnienie wysokości żądania nie było tu możliwe. Nie jest dowodem na tą okoliczność wystawiona przez powoda faktura, która jest jedynie dokumentem prywatnym (art. 245 kpc) i nie korzysta z domniemania prawdziwości zawartych w niej twierdzeń. Ponadto, wiarygodność kwoty wskazanej w fakturze podważa fakt, że poszkodowany – jak wskazano wyżej - nie uiścił wynagrodzenia za najem pojazdu w gotówce, lecz w formie cesji wierzytelności i taka forma zapłaty była uzgodniona od początku. W konsekwencji poszkodowany nie był zainteresowany w negocjowaniu rynkowych cen najmu, skoro i tak, to nie on ponosił ten koszt. Istotnym jest ponadto, że – jak wynika z zeznań świadka – gdyby poszkodowany miał świadomość wysokości kosztów, związanych z najmem samochodu zastępczego, wskazanej w w.w. fakturze, oraz, gdyby to na nim spoczywał obowiązek zapłaty, nie zdecydowałby się na zawarcie takiej umowy. Tymczasem oferta powoda była dla niego oczywiście korzystna i - z punktu widzenia poszkodowanego - racjonalnym działaniem, było jej przyjęcie, jednakże fakt jednostronnego ustalenia przez powoda wysokości tych kosztów nie może w żaden sposób zwiększać obowiązku odszkodowawczego ubezpieczyciela.

Poza sporem jest, że poszkodowany nie miał obowiązku poszukiwać podmiotu, oferującego najniższe stawki. Uwzględniając zatem oferty przedsiębiorców, przedstawione w opinii biegłego, przy zastosowaniu art. 322 kpc, jako zasadną przyjęto stawkę 140 zł netto. Poniesiony w takim zakresie koszt należało uznać więc za ekonomicznie uzasadniony, tym bardziej, że poszkodowany nie dysponował innym samochodem do zaspokajania swoich potrzeb życiowych w dotychczasowym zakresie.

Odsetki ustawowe zasądzono – zgodnie z żądaniem powoda - od dnia 27.11.2015r., mając na uwadze, że wezwanie do zapłaty, co było bezsporne, nastąpiło w piśmie, dołączonym do wiadomości e-mail z dnia 27.10.2015r. (k-20,21). Dokonując tylko częściowej wypłaty świadczenia, pozwana nie wykonała należycie swojego obowiązku, pozostając w opóźnieniu w zapłacie zasądzonej w wyroku kwoty od dnia 27.11.2015r., tj. po upływie ustawowego terminu 30 dni. Orzeczenie w tym zakresie znajduje uzasadnienie w treści przepisów art. 817 § 1 kc, art. 481 § 1 i 2 kc w zw. z art. 455 kc w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych.

Orzeczenie w pkt III oparto na przepisach art. 100 zd. 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 kpc. Koszty procesu, wygranego przez powoda w 22 %, zostaną stosunkowo rozdzielone po uprawomocnieniu się wyroku, a szczegółowe wyliczenie tych kosztów pozostawiono Referendarzowi sądowemu na podstawie art. 108 § 1 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE