UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 16 sierpnia 2017 roku A. J. i W. J. wnieśli o zasądzenie od Gminy Ł. solidarnie na swoją rzecz kwoty 50.000 zł tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości będącej własnością powodów, położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), za okres od dnia 16 sierpnia 2007 roku do dnia 16 sierpnia 2017 roku z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 roku do dnia zapłaty. Żądali także zasądzenia zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż powodowie są właścicielami nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Powód wraz z siostrą nabył tę nieruchomość w 1988 roku na współwłasność w częściach równych, a siostra powoda podarowała stronom swój udział w 1995 roku. Na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) w latach 60-tych ubiegłego wieku przedsiębiorstwo państwowe Przedsiębiorstwo (...) zbudowało kanał melioracyjny o średnicy 1,0 metr, zajmujący wraz ze strefą ochronną powierzchnię 470 m². Kanał wykonany jest z rur betonowych i służy odprowadzaniu wód opadowych z terenu działek zlokalizowanych na odcinku od ul. (...) do rzeki O.. Wskazano, że z uwagi na to, że na nieruchomości należy zachować pas ochronny 470 m² wolny od obiektów budowlanych i trwałych naniesień roślinnych korzystanie z nieruchomości jest znacznie utrudnione. Powodowie nie mogą w pełni wykonywać przysługującego im prawa własności, w szczególności wybudować domu, a właśnie w takim celu nabyli przedmiotową nieruchomość. A. J. i W. J. o istnieniu kanału melioracyjnego dowiedzieli się przy okazji ubiegania się pozwolenie na budowę. Rozpoczęli wówczas korespondencję z Zakładem (...) sp. z o.o. w Ł. i Gminą Ł. w celu ustalenia stanu prawnego kanału, a także dotyczącą ustanowienia służebności przesyłu. Próby ugodowego zakończenia postępowania nie powiodły się, natomiast wezwanie do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie skierowane do pozwanej w dniu 17 maja 2017 roku pozostało bez odpowiedzi. Powodowie nigdy nie wyrazili zgody na korzystanie ze stanowiącej ich własność nieruchomości przez pozwaną, strony nie zawarły żadnej umowy normującej korzystanie z owej nieruchomości przez Gminę Ł.. Pozwaną należy zatem uznać za posiadacza nieruchomości w złej wierze. Zaznaczono, że fakt posiadania nieruchomości w złej wierze został przyznany przez pozwaną w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11 o stwierdzenie zasiedzenia służebności. W związku z tym powodom na podstawie art.225 k.c. w związku z art.224 § 1 k.c. przysługuje odpowiednie wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

(pozew k.2-10, pełnomocnictwo k.11)

W odpowiedzi na pozew Gmina Ł. nie uznała powództwa. Wniosła o jego oddalenie i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej solidarnie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik pozwanej kwestionował powództwo co do zasady i wysokości, wskazując, że powodowie nie wykazali wysokości żądanego w pozwie wynagrodzenia. Jednocześnie, pełnomocnik pozwanej przyznał, że na nieruchomości powodów położonej w Ł. przy ul. (...) w Ł., oznaczonej jako działka (...), w obrębie (...), znajduje się należący do pozwanej czynny kanał melioracyjny (deszczowy) o szerokość 1 metr, zajmujący wraz ze strefą ochroną powierzchnię 470 m^{(
2 )}na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego geodetę K. A., w sprawie o sygnaturze akt (...)Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, a także że prawomocnym postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2013 roku, wdanym w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, oddalił wniosek o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu.

(odpowiedź na pozew k.72-73, pełnomocnictwo k.74)

Na rozprawie w dniu 13 listopada 2018 roku pełnomocnik powodów cofnął powództwo ze zrzeczeniem się roszczenia ponad kwotę 39.762 zł wynikającą z opinii biegłej R. S.. Zmodyfikował także żądanie pozwu w zakresie kwoty 39.762 zł w ten sposób, że wniósł o zasądzenie na rzecz W. J. kwoty 19.881 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 roku do dnia zapłaty oraz solidarnie na rzecz A. J. i W. J. kwoty 19.881 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 roku. Wnosił także o zasądzenie od pozwanej solidarnie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pełnomocnik pozwanej wnosił o oddalenie powództwa, podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. Jednocześnie wskazał, że pozwana nie kwestionuje okoliczności korzystania z nieruchomości objętej pozwem w okresie jakiego dotyczy pozew.

(pismo pełnomocnika powodów k.147, stanowisko pełnomocnika powodów – protokół rozprawy k.148-149, stanowisko pełnomocnika pozwanej – protokół rozprawy k.148-149)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. J. jest współwłaścicielem w 1/2 części, zaś W. J. i A. J. są współwłaścicielami w 1/2 części we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej zabudowanej nieruchomości położonej przy ul. (...) w Ł., oznaczonej w ewidencji gruntów i budynków jako działka numer (...), w obrębie (...), o powierzchni 0,1033 ha, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...).

(okoliczność znana Sądowi z urzędu art.228 § 2 k.p.c. – protokół rozprawy z dnia 13 listopada 2018 roku k.149-150, także wypisy aktu notarialnego k.29-31, k.32-34 i k.35-38)

W. J. i B. T. nabyli udziały w prawie własności nieruchomości położonej przy ul. (...) w Ł. w wysokości po 1/2 części każde z nich na podstawie umowy sprzedaży zawartej z H. G. w dniu 5 października 1988 roku.

W dniu 16 października 1995 roku B. S., primo voto T., darowała swój udział w prawie własności przedmiotowej nieruchomości bratu i bratowej W. J. i A. J. do wspólności ustawowej małżeńskiej.

(dowód: wypis aktu notarialnego k.29-31, k.32-34 i k.35-38)

Przez nieruchomość przy ul. (...) w Ł. przebiega kanał deszczowy o średnicy 1,0 m zajmujący wraz ze strefą ochroną powierzchnię 470 m². Służy on do odprowadzania wód opadowych z terenu działek zlokalizowanych na odcinku od ul. (...) do rzeki O..

(okoliczności bezsporne, także pismo k.46, mapa do celów prawnych k.41v. –k.42 i k.71)

W 1991 roku w miejsce zlikwidowanego Przedsiębiorstwa (...) utworzono zakład budżetowy Miasta Ł. pod nazwą Zakład (...), który w 2000 roku został przekształcony spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością - Zakład (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł.. Obecnie kanał deszczowy stanowi własność Gminy Ł., zaś Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł. wykonuje na zlecenie Gminy Ł. wszystkie czynności związane z konserwacją kanałów deszczowych na terenie Ł..

(okoliczności bezsporne, także kserokopia księgi rejestrowej k.13-19, kserokopie uchwał Rady Miejskiej w Ł. k.20-26, pismo k.48)

W. J. nabył wraz z siostrą nieruchomość przy ul. (...) w Ł. z zamiarem wybudowania na niej domu. Nabywając własność nieruchomości przy ul. (...) w Ł. W. J. nie posiadał wiedzy na temat przebiegającego przez teren nieruchomości kanału melioracyjnego. Sprzedająca nie informowała go, aby wyrażała zgodę na przebieg kanału przez nieruchomość. O przebiegającym przez nieruchomość kanale melioracyjnym powód dowiedział się, gdy wystąpił o pozwolenie na budowę, z wydanej wówczas decyzji administracyjnej, w której wskazano, że nie jest możliwe wybudowanie budynku mieszkalnego w miejscu, gdzie przebiega kanał oraz w odległości 5 metrów po obu jego stronach.

Powodowie nie wyrażali nigdy zgody na korzystanie z nieruchomości przy ul. (...) w Ł. w związku z przebiegiem kanału melioracyjnego, nie zawierali żadnej umowy dotyczącej korzystania z ich nieruchomości w tym zakresie.

Do momentu ustanowienia służebności przesyłu dotyczącej kanału melioracyjnego, obciążającej nieruchomości przy ul. (...) w Ł., kwestia korzystania z nieruchomości powodów w zakresie związanym z kanałem nie była uregulowana.

Powodowie nie wybudowali na nieruchomości przy ul. (...) w Ł. domu, gdyż z uwagi na przebieg kanału jest to niemożliwe bez rozebrania istniejącego budynku gospodarczego. Powodowie nie chcieli podejmować działań związanych z rozbiórką budynku gospodarczego i budową domu z uwagi na nieuregulowany stan prawny kanału.

(dowód: przesłuchanie powoda k.151, pismo k.46)

W piśmie z dnia 6 września 2010 roku, skierowanym do Zakładu (...) sp. z o.o. w Ł. A. J. i W. J. wnieśli o przesłanie im decyzji administracyjnej lub umowy, na podstawie której zakład wkroczył na nieruchomość celem budowy kanału melioracyjnego przebiegającego przez nieruchomość przy ul. (...) w Ł., stanowiącą własność powodów. Pismo przekazano Wydziałowi Gospodarki Komunalnej Urzędu Miasta Ł..

Następnie, powodowie byli informowani o trwającym postępowaniu mającym na celu udzielenie odpowiedzi na ich pismo.

Ostatecznie, w piśmie z dnia 9 sierpnia 2011 roku, Gmina Ł. wskazała, że Gmina Ł. nie dysponuje decyzją ani umową cywilnoprawną dotyczącą lokalizacji kanału melioracyjnego na nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) w Ł.. Podała, że na dzień 1 lutego 1987 roku doszło do zasiedzenia przez Gminę Ł. służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu, co zostanie potwierdzone na drodze postępowania sądowego.

(dowód: pismo k.47 i k.52, pismo k.48, pisma k.49-51, k.53-56)

W dniu 9 sierpnia 2011 roku Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł. wystąpił do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi z wnioskiem o stwierdzenie, że Skarb Państwa nabył przez zasiedzenie z dniem 1 lutego 1987 roku służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu, polegającą na prawie korzystania z nieruchomości stanowiącej własność A. J. i W. J., położonej w położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), w zakresie eksploatacji znajdującego się na tej nieruchomości kanału melioracyjnego o średnicy 1 metr, zajmującego wraz ze strefę ochronną powierzchnię około 500 m². Sprawę zarejestrowano pod sygnaturą akt II Ns 1238/11. We wniosku wskazano, że termin zasiedzenia w przypadku złej wiary posiadacza wynosił 20 lat.

(dowód: wniosek k.27-28 i k.68-70)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2013 roku, wdanym w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, w sprawie wniosku Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł. z udziałem A. J., W. J. i Miasta Ł. o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu, oddalił wniosek.

(okoliczność znana Sądowi z urzędu art.228 § 2 k.p.c. – protokół rozprawy z dnia 13 listopada 2018 roku k.149-150, okoliczność przyznana przez pozwaną art.229 k.p.c. – odpowiedź na pozew k.72-73)

W piśmie z dnia 17 maja 2017 roku, doręczonym w dniu 18 maja 2017 roku, A. J. i W. J., reprezentowani przez pełnomocnika, wezwali Miasto Ł. do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości przy ul. (...) w Ł. w kwocie 84.600 zł w okresie ostatnich 10-lat w terminie 7 dni od doręczenia wezwania, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego.

(dowód: pismo k.59-60, dowód doręczenia k.60 v.)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 16 marca 2018 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt II Ns 2696/14, Sąd Rejonowy dla Łodzi -Widzewa w Łodzi, w sprawie z wniosku W. J., A. J. z udziałem Gminy Ł. o ustanowienie służebności przesyłu, ustanowił na rzecz Gminy Ł., na czas nieoznaczony, służebność przesyłu o powierzchni 470 m^{(
2)} o przebiegu oznaczonym (...) na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego geodetę K. A., w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11 Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, zarejestrowanej przez Prezydenta Miasta Ł. - (...) Ośrodek Geodezji w dniu 26 lipca 2012 roku za numerem ewidencyjnym (...), obciążającą nieruchomość położoną w Ł. przy ul. (...), stanowiącą działkę numer (...), w obrębie (...) o powierzchni 1.033 m^{(
2)}, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), polegającą na: prawie do prowadzenia przez nieruchomość obciążoną kanału melioracyjnego o średnicy 1,00 m, zaniechaniu przez właścicieli nieruchomości wznoszenia zabudowy i innych trwałych naniesień na kanale melioracyjnym i w strefie ochronnej, oznaczonej na wskazanej mapie do celów prawnych, prawie dostępu osób upoważnionych do kanału melioracyjnego, w tym dojścia i dojazdu do kanału melioracyjnego, w celu usuwania awarii, dokonywania napraw, remontów, konserwacji, modernizacji, przebudowy kanału oraz zasądził od Gminy Ł. na rzecz W. J. i A. J. wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu.

(okoliczność znana Sądowi z urzędu art.228 § 2 k.p.c. – protokół rozprawy z dnia 13 listopada 2018 roku k.149-150)

Wysokość wynagrodzenia za korzystanie przez Gminę Ł. z części nieruchomości położnej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę numer (...), w obrębie (...), o powierzchni 1.033 m^{(
2)}, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o powierzchni 470 m^{(
2 )}o przebiegu oznaczonym (...)na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego geodetę K. A. w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11 Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, w okresie od 16 sierpnia 2007 roku do 16 sierpnia 2017 roku, wynosi 39.762 zł.

(dowód: opinia biegłej z zakresu szacunku nieruchomości R. S. z załącznikami k.83-132)

Poczynione ustalenia faktyczne Sąd oparł na dokumentach załączonych do akt sprawy i ich kserokopiach, przesłuchaniu powoda, a także na opinii biegłej z zakresu szacunku nieruchomości R. S.. Sąd dał wiarę załączonym do akt sprawy dokumentom, gdyż ich prawdziwość i wiarygodność w świetle wszechstronnego rozważenia zebranego materiału nie nasuwa żadnych wątpliwości i nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Ustaleń stanu faktycznego na podstawie kserokopii dokumentów dokonano na podstawie przepisu art.308 k.p.c.

Opinia biegłej z zakresu szacunku nieruchomości nie był kwestionowana przez żadną ze stron (pismo pełnomocnika pozwanej k.137, pismo pełnomocnika powodów k.139). W ocenie Sądu, opinia biegłej z zakresu szacunku nieruchomości R. S. w całym swoim zakresie jest rzetelna, sporządzona zgodnie z wymogami specjalistycznej wiedzy i zawiera pełne i fachowe ustosunkowanie się do pytań Sądu. Biegła wydała opinię zapoznając się z aktami sprawy oraz na podstawie oględzin nieruchomości. Wnioski przedstawione w opinii zostały przez biegłą oparte na powyżej wskazanym materiale dowodowym, jak również poparte doświadczeniem własnym biegłej. Biorąc pod uwagę jej podstawy teoretyczne, sposób motywowania oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków Sąd uznał sporządzoną opinię za pełnowartościowe źródło informacji specjalnych, stanowiące podstawę poczynionych ustaleń faktycznych.

Ustalając stan faktyczny stanowiący podstawę rozstrzygnięcia, Sąd pominął zarządzenie numer (...) Prezydenta Miasta Ł. w sprawie stawek czynszu dzierżawnego za nieruchomości gruntowe, których Miast Ł. jest właścicielem lub posiadaczem, oddawane w dzierżawę na okres dłuższy niż trzy lata z załącznikami (k.39-44), jako pozostające bez znaczenia dla wyrokowania.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo, co do zasady zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie, ostatecznie powodowie żądali zasądzenia na rzecz W. J. kwoty 19.881 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 roku do dnia zapłaty oraz solidarnie na rzecz A. J. i W. J. kwoty 19.881 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 roku oraz o zasądzenie od pozwanej solidarnie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości będącej własnością powodów, położonej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę ewidencyjną numer (...), dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), za okres od dnia 16 sierpnia 2007 roku do dnia 16 sierpnia 2017 roku.

Gmina Ł. nie uznała powództwa. Wniosła o jego oddalenie i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej solidarnie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pełnomocnik pozwanej kwestionował powództwo co do zasady i wysokości, wskazując, że powodowie nie wykazali wysokości żądanego w pozwie wynagrodzenia. Jednocześnie, pełnomocnik pozwanej przyznał, że na nieruchomości powodów położonej w Ł. przy ul. (...) w Ł., oznaczonej jako działka (...), w obrębie (...), znajduje się należący do pozwanej czynny kanał melioracyjny (deszczowy) o szerokość 1 metr, zajmujący wraz ze strefą ochroną powierzchnię 470 m²na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego geodetę K. A., w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11 Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, a także że prawomocnym postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2013 roku, wdanym w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, w sprawie wniosku Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł. z udziałem A. J., W. J. i Miasta Ł. o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, oddalił wniosek. Nie kwestionował także korzystania przez pozwaną z nieruchomości objętej pozwem w okresie jakiego dotyczy pozew.

Roszczenia windykacyjne i negatoryjne mają na celu jedynie przywrócenie właścicielowi pełni władztwa nad rzeczą. Nie zapewniają jednak właścicielowi ochrony jego interesów naruszonych przez to, że przez pewien czas był pozbawiony możliwości korzystania z przedmiotu swego prawa lub korzystał z niego w ograniczonym zakresie. Stąd, poza roszczeniem windykacyjnym, ustawodawca w art.224-231 k.c. reguluje tzw. roszczenia uzupełniające. Mają one zastosowanie do stosunków bezumownych, gdy bez porozumienia zainteresowanych dojdzie do tego, że rzecz stanowiąca własność jednej osoby znajdzie się w posiadaniu innej osoby.

Przepisy art. 224 i nast. k.c. mają pierwszeństwo przed przepisami regulującymi problematykę bezpodstawnego wzbogacenia. Te ostatnie mają bowiem zastosowanie dopiero wtedy, gdy nie ma innego środka prawnego do odzyskania doznanego uszczerbku majątkowego (tak między innymi „Kodeks cywilny. Komentarz” pod red. prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego 2011 rok).

Zgodnie z art.224 § 1 k.c., samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jednakże od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył (§ 2 art.224 k.c.).

Natomiast, jak wynika z art. 225 k.c., obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże, samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał, oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

Zgodnie z tradycyjną definicją posiadania w dobrej wierze, posiadaczem w dobrej wierze jest ten, kto władając rzeczą pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo, które wykonuje. Dobrą wiarę posiadacza wyłącza zarówno jego wiedza o przeciwnym stanie prawnym, jak też niedbalstwo, czyli niedołożenie należytej staranności (tak również E. G. „Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz.”, Z., 2001 rok).

Stosownie do treści art. 230 k.c., przepisy dotyczące roszczeń właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości oraz o naprawienie szkody z powodu pogorszenia lub utraty rzeczy, stosuje się odpowiednio do stosunku między właścicielem rzeczy a posiadaczem zależnym, o ile z przepisów regulujących ten stosunek nie wynika nic innego. Przytoczony przepis normuje, poprzez odesłanie do regulacji zawartej w art. 224–229 k.c., stosunki pomiędzy właścicielem a bezumownym (bezprawnym) posiadaczem zależnym, a więc osobą która bez żadnego tytułu włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym wiąże się określone władztwo nad cudzą rzeczą (art. 336 k.c.). Dotyczy tylko takiego posiadacza zależnego, który władając rzeczą w określonym zakresie nie ma do tego prawa skutecznego względem właściciela (tak również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 listopada 1998 roku, III CKN 33/98, OSNC 1999 r, nr 6, poz.110, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 czerwca 1974 roku, II CR 246/74, OSP 1976 r, nr 2, poz.29).

Powyższe przepisy znajdują zastosowanie także wtedy, gdy początkowo istniał stosunek prawny uzasadniający władanie rzeczą przez posiadacza zależnego, lecz następnie wygasł, o ile z przepisów normujących ów stosunek, dotyczących wzajemnych rozliczeń stron po jego wygaśnięciu, nie wynika nic innego.

Dokonując odesłania do właściwych przepisów, ustawodawca uzależnia roszczenia uzupełniające właściciela przeciwko posiadaczowi samoistnemu albo zależnemu od stwierdzenia, czy mamy do czynienia z posiadaniem w dobrej wierze, posiadaniem w dobrej wierze po chwili, w której posiadacz dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, czy z posiadaniem w złej wierze.

Przenosząc tradycyjną definicję posiadania w dobrej wierze na grunt posiadania zależnego, przyjąć należy, iż w dobrej wierze jest ten, kto władając rzeczą pozostaje w błędnym, ale usprawiedliwionym okolicznościami przeświadczeniu, że przysługuje mu prawo użytkowania, zastawu, najmu, dzierżawy lub inne prawo (chociażby leasing), z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą. Dobrą wiarę posiadacza zależnego wyłącza zarówno jego wiedza o przeciwnym stanie prawnym, jak też niedbalstwo, czyli niedołożenie należytej staranności (tak również E. G. „Kodeks cywilny. Księga druga. Własność i inne prawa rzeczowe. Komentarz.”, Z., 2001 rok).

W przedmiotowej sprawie, nie budzi wątpliwości, iż pozwaną należy traktować jako posiadacza zależnego nieruchomości przy ul. (...) w Ł. w złej wierze. Skarb Państwa – Prezydent Miasta Ł. we wniosku o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, obciążającej nieruchomość powodów, uzasadniając okres posiadania nieruchomości wskazywał na złą wiarę posiadacza. Poprzednik prawny pozwanej – Skarb Państwa, a następnie pozwana, od momentu wybudowania w latach 60-tych XX wieku kanału melioracyjnego przebiegającego przez nieruchomość powodów, korzystali z tej nieruchomości w taki sposób, jakby przysługiwała im służebność gruntowa odpowiadająca treści służebności przesyłu. Przy dołożeniu należytej staranności, wobec prowadzenia dla nieruchomości przy ul. (...) w Ł. księgi wieczystej, winni oni posiadać wiedzę, że nie są właścicielami owej nieruchomości, do której prawo własności przysługuje osobom fizycznym ujawnionym w księdze wieczystej. Kanał został wybudowany bez uzyskania zgody ówczesnego właściciela nieruchomości. Poprzednik prawny pozwanej ani pozwana nie legitymuje się także decyzją administracyjną wydaną na podstawie przepisów art. 35 i 36 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości z dnia 12 marca 1958 roku (Dz.U.74.10.64 ze zm.), które we wskazanych w nich okolicznościach dawały podstawę do ograniczenia własności nieruchomości, mieszczącego się w granicach szeroko rozumianego pojęcia wywłaszczenia. W świetle powołanych przepisów organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogły za zezwoleniem naczelnika gminy - a w miastach prezydenta lub naczelnika miasta (dzielnicy), zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach - zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową - ciągi drenażowe, przewody służące do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Skutkiem ostatecznej decyzji administracyjnej wydanej na podstawie wskazanych przepisów było ograniczenie prawa własności nieruchomości przez ustanowienie trwałego obowiązku znoszenia przez właściciela w sferze, w której może być wykonywana własność nieruchomości, stanu ukształtowanego przebiegiem zainstalowanego urządzenia przesyłowego (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 20 marca 2002 roku, V CKN 1863/00, niepubl., z dnia 8 czerwca 2005 roku, V CK 679/04, niepubl., z dnia 8 czerwca 2005 roku, V CK 680/04, niepubl., z dnia 10 listopada 2005 roku, III CZP 80/05, OSNC 206, nr 9, poz. 146, z dnia 6 czerwca 2014 roku, III CZP 107/13).

Poprzednik prawny pozwanej ani pozwana nie dysponowali także umową o ustanowieniu służebności dotyczącej kanału melioracyjnego ani, do momentu wydania przez Sąd Rejonowy dla Łodzi -Widzewa w Łodzi, postanowienia z dnia 16 marca 2018 roku, w sprawie o sygnaturze akt II Ns 2696/14, orzeczeniem Sądu ustanawiającym służebność przesyłu.

W tym miejscu warto przypomnieć, że prawomocnym postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2013 roku, wdanym w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11, Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, w sprawie wniosku Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta Ł. z udziałem A. J., W. J. i Miasta Ł. o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu, oddalił wniosek. W rezultacie, obaleniu uległy twierdzenia pozwanej, że na dzień 1 lutego 1987 roku doszło do zasiedzenia przez Gminę Ł. służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu, a w konsekwencji, że pozwana posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości powodów.

W ocenie Sądu, wskazane okoliczności przesądzają o tym, iż w okresie od dnia 16 sierpnia 2007 roku do 16 sierpnia 2017 roku Gmina Ł. była posiadaczem zależnym nieruchomości powodów w złej wierze. Albowiem, w świetle przytoczonych okoliczności faktycznych nie sposób przyjąć, iż pozwana miała uzasadnione okolicznościami przekonanie, że przysługuje jej prawo, które wykonuje.

Konkludując, powodom jako właścicielom nieruchomości położonej w Ł. przy ul. (...) w Ł. przysługiwało w stosunku do pozwanej roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie przez pozwaną z owej nieruchomości.

Kwestię sporną stanowiła także wysokość należnego powodom wynagrodzenia.

Natomiast, poza sporem stron pozostawała okoliczność, iż w okresie objętym pozwem Gmina Ł. korzystała z nieruchomości powodów w związku z przebiegającym przez nią kanałem melioracyjnym. W konsekwencji, w zasadzie bezsporny pozostawał okres, za jaki powodowie żądali wynagrodzenia za korzystanie z nieruchomości. Albowiem, postanowienie o ustanowieniu służebności przesyłu obciążającej nieruchomość przy ul. (...) w Ł. zapadło już po dniu 16 sierpnia 2017 roku.

Jak powszechnie wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy przysługujące właścicielowi w oparciu o przepisy art. 224 k.c. i art. 225 k.c. i obejmuje to wszystko, co uzyskałby właściciel, gdyby rzecz wynajął, wydzierżawił lub oddał do odpłatnego korzystania na podstawie innego stosunku prawnego. O wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia (tak między innymi Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 3 lipca 2009 roku, VI ACa 17/09, opubl. Legalis; Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 października 2006 roku, V CSK 192/06, opubl. Legalis; Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 kwietnia 2004 roku, IV CK 273/03, opubl. Legalis; Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 2000 roku, IV CKN 5/00, opubl. Legalis; Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 10 lipca 1984 roku, III CZP 20/84, OSNCP 1984 rok , nr 12, poz. 209, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CZP 29/05, OSNC 2006 rok, nr 4, poz. 64; „Kodeks cywilny. Komentarz” pod red. prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego 2011 rok; Kodeks cywilny. Komentarz” pod red. prof. dr hab. Edwarda Gniewka 2010 rok).

Podkreśla się także, że zarówno powstanie roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, jak i wysokość wynagrodzenia nie zależą od tego, czy posiadacz odniósł jakąś korzyść. Ponadto, przyjmuje się, że w przypadku roszczenia uzupełniającego z tytułu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy, jako nie stanowiącego stricte roszczenia odszkodowawczego, nie jest konieczne wykazanie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej - to jest powstania szkody w majątku właściciela rzeczy, działania posiadacza mającego charakter czynu niedozwolonego oraz istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy czynem niedozwolonym a powstałą na skutek tego szkodą.

Wynagrodzenie to jest niezależne od tego, czy właściciel poniósł z tego tytułu jakąkolwiek szkodę oraz od tego, czy posiadacz efektywnie korzystał z rzeczy. Wysokość wynagrodzenia jest niezależna od rzeczywistych strat właściciela i rzeczywistych korzyści odniesionych przez posiadacza (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2008 roku, IV CSK 529/07; Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 28 sierpnia 2009 roku, VI ACa 157/09).

W judykaturze i piśmiennictwie na gruncie problematyki związanej z bezumownym korzystaniem z nieruchomości przez właściciela urządzeń przesyłowych podkreśla się, iż wynagrodzenie to nie wyraża się różnicą pomiędzy wartością nieruchomości obciążonej przez urządzenia przesyłowe i pozbawionej tych urządzeń (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2016 roku, V CSK 29/16). Zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem orzecznictwa wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości nie może przekraczać wartości gruntu, a zakres ograniczenia własności decyduje o metodzie liczenia rekompensaty (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2010 roku, II CSK 444/09, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2011 roku, IV CSK 84/11). Ponadto, wskazuje się, że dalsze korzystanie z nieruchomości przez właściciela nie wyklucza skuteczności dochodzenia przez niego wskazanych roszczeń (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CK 685/04, z dnia 29 września 2011 roku, IV CSK 84/11), aczkolwiek jego zakres wpływa na wysokość należnego właścicielowi wynagrodzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2005 roku, V CK 679/04). W orzecznictwie, utrwalony jest pogląd, który Sąd Rejonowy podziela, że każdorazowo w indywidualnych okolicznościach danej sprawy należy uwzględniać stopień ingerencji w treść prawa własności oraz jego wartość w kontekście spodziewanych przez właściciela korzyści z uszczuplenia tego prawa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2005 roku, III CZP 29/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 64). Przyjmuje się także, że roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości kierowane przez właściciela przeciwko przedsiębiorstwu przesyłowemu powinno obejmować taki sam teren, jak wynagrodzenie za ustanowienie służebności. Granice przedmiotowe korzystania z nieruchomości nie ulegają bowiem zmianie, w przypadku ustanowienia służebności powstaje tylko tytuł prawny w postaci ograniczonego prawa rzeczowego (tak między innymi Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lipca 2017 roku, V CSK 636/16, opubl. L.).

W przedmiotowej sprawie, powierzchnia nieruchomości jaką należy uwzględnić przy ustalaniu wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości pozostawała poza sporem stron – obejmowała 470 m², zgodnie z mapą do celów prawnych sporządzoną przez biegłego geodetę K. A., w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11 Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, zarejestrowanej przez Prezydenta Miasta Ł. - (...) Ośrodek Geodezji w dniu 26 lipca 2012 roku za numerem ewidencyjnym (...), która stanowiła podstawę do ustanowienia służebności przesyłu na przedmiotowej nieruchomości zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego dla Łodzi -Widzewa w Łodzi z dnia 16 marca 2018 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt II Ns 2696/14. Powierzchnia ta odpowiada powierzchni, według której ustalono wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.

W świetle niekwestionowanej przez strony opinii biegłej z zakresu szacunku nieruchomości, wysokość wynagrodzenia za korzystanie przez Gminę Ł. z części nieruchomości położnej w Ł. przy ul. (...), stanowiącej działkę numer (...), w obrębie (...), o powierzchni 1.033 m^{(
2)}, dla której Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), o powierzchni 470 m^{(
2 )}o przebiegu oznaczonym (...) na mapie do celów prawnych sporządzonej przez biegłego geodetę K. A. w sprawie o sygnaturze akt II Ns 1238/11 Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi, w okresie od 16 sierpnia 2007 roku do 16 sierpnia 2017 roku, wynosi 39.762 zł.

W. J. jest współwłaścicielem nieruchomości przy ul. (...) w Ł. w ¹/2 części, zaś W. J. i A. J. są współwłaścicielami tej nieruchomości we wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej w ¹/2 części.

Zgodnie z przepisem art. 207 k.c., pożytki i inne przychody z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości udziałów; w takim samym stosunku współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną.

W konsekwencji, Sąd zasądził od Gminy Ł. tytułem wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości: na rzecz W. J. zgodnie ze zmodyfikowanym żądaniem pozwu kwotę 19.881 zł (1/2 x 39.762zł), a na rzecz W. J. i A. J. solidarnie kwotę 19.881 zł (1/2 x 39.762zł), bowiem w zakresie udziału w wysokości ¹/2 części prawo własności nieruchomości stanowi składnik ich majątku wspólnego.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona, należą się odsetki ustawowe (§ 2 art. 481 k.c.), a od dnia 1 stycznia 2016 roku odsetki ustawowe za opóźnienie.

Stosownie do przepisu art.455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Zobowiązanie z tytułu bezumownego korzystania ma charakter bezterminowy. Postawienie takiego zobowiązania w stan wymagalności następuje w rezultacie wezwania dłużnika przez wierzyciela do zapłaty, a zatem to wezwanie przekształca zobowiązanie bezterminowe w terminowe. W piśmie z dnia 17 maja 2017 roku, doręczonym pozwanej w dniu 18 maja 2017 roku, A. J. i W. J., reprezentowani przez pełnomocnika, wezwali Miasto Ł. do zapłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości przy ul. (...) w Ł. w kwocie 84.600 zł w okresie ostatnich 10-lat w terminie 7 dni od doręczenia wezwania, pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi. W konsekwencji, od dnia 26 maja 2017 roku pozwana pozostawała w stosunku do powodów w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia. W związku z tym, Sąd zasądził od Gminy Ł. na rzecz W. J. kwotę 19.881 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 do dnia zapłaty oraz solidarnie na rzecz A. J. i W. J. kwotę 19.881 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2017 roku do dnia zapłaty.

Powodowie cofnęli pozew ze zrzeczeniem się roszczenia ponad kwotę 39.762 zł czyli w zakresie kwoty 10.238 zł. Zgodnie z przepisem art. 355 § 1 k.p.c., Sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub, jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne. Postanowienie o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew w piśmie procesowym (§ 2 art. 355 k.p.c.). Stosownie zaś do treści art. 203 § 1 k.p.c., pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. Jak wynika z § 2 powołanego przepisu, pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Natomiast, zgodnie z treścią art. 203 § 4 k.p.c. Sąd jest zobowiązany do kontroli przedmiotowej czynności procesowej w kontekście przesłanek w tym przepisie wymienionych warunkujących uznanie cofnięcia pozwu za niedopuszczalne. Przepis art. 203 § 4 k.p.c. obliguje do uznania cofnięcia powództwa za niedopuszczalne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, iż taka czynność byłaby niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzałaby do obejścia prawa. W niniejszej sprawie, powodowie cofnęli pozew ze zrzeczeniem się roszczenia, zatem zgoda na cofnięcie pozwu nie była wymagana. W niniejszej sprawie, nie zachodziły również przesłanki z art. 203 § 4 k.p.c. obligujące do uznania cofnięcia powództwa za niedopuszczalne. Cofnięcie powództwa co do kwoty 39.762 zł nastąpiło bowiem po wydaniu przez biegłą opinii wskazującej wysokość wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w okresie objętym pozwem. W konsekwencji, na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. należało umorzyć postępowanie co do kwoty 10.238 zł.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. rozliczając je stosunkowo. Powodowie żądali zasądzenia kwoty 50.000 zł. Zasądzona na ich rzecz kwota 39.762 zł (2 x 19.881 zł) stanowi około 80% dochodzonego roszczenia. Łączne koszty procesu poniesione przez strony wyniosły 11.717 zł. Na koszty procesu w kwocie 8.117 zł poniesione przez powodów, złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 2.500 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł (ustalone na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie, Dz. U. 2015 r., poz. 1800), opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz zaliczka na poczet wynagrodzenia biegłego w kwocie 2.000 zł. Natomiast koszty procesu poniesione przez pozwaną obejmowały wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 3.600 zł (ustalone na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz.U. 2015 r., poz. 1804). Zasądzona od pozwanej na rzecz powodów tytułem zwrotu kosztów procesu kwota 5.773,60 zł uwzględnia procent, w jakim powodowie wygrali sprawę, koszty poniesione w toku procesu przez obie strony i stanowi różnicę między kosztami należnymi, a poniesionymi.

Na nieuiszczone koszty sądowe składa się kwota 723,59 zł stanowiąca część wynagrodzenia biegłej, jaka nie znalazła pokrycia w zaliczce uiszczonej przez powodów. Na podstawie art.113 ust.1 ustawy o kosztach w sprawach cywilnych w zw. z art. 100 k.p.c. zd. 1 k.p.c. Sąd nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych: solidarnie od powodów kwotę 144,72 zł z roszczenia zasądzonego w punkcie drugim wyroku oraz od Gminy Ł. kwotę 578,87 zł.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE