UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 23 listopada 2017 roku Sąd Rejonowy w Kutnie:

I.  ustalił, że w skład majątku wspólnego byłych małżonków A. M. (1) i W. M. wchodzą:

1.  spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w K. przy ulicy (...) o wartości
160 000,00 złotych, przy czym prawo to jest obciążone hipoteką
i zadłużenie z tego tytułu wynosi 35 292,01 zł,

2.  samochód osobowy marki F. (...) o wartości 4 000,00 złotych, przy czym rozliczeniu w podziale majątku wspólnego podlega tylko wartość 800,00 złotych,

3.  ruchomości wyliczone w podpunktach od a. do q.,

4.  środki zgromadzone przez A. M. (1) na rachunku otwartego funduszu emerytalnego oraz kwoty składek zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych,

5.  środki zgromadzone przez W. M. na rachunku otwartego funduszu emerytalnego oraz kwoty składek zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

II.  ustalił, że udziały byłych małżonków A. M. (1) i W. M. w majątku wspólnym są równe,

III.  ustalił, że wnioskodawczyni poczyniła nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny na nabycie samochodu osobowego opisanego
w punkcie I. podpunkt 2. postanowienia w kwocie 3 200,00 zł,

IV.  oddalił wniosek wnioskodawczyni o rozliczenie nakładów w pozostałym zakresie,

V.  oddalił wniosek wnioskodawczyni o rozliczenie spłaty opłat za utrzymanie lokalu mieszkalnego oraz o rozliczenie zniszczonych ruchomości,

VI.  oddalił wniosek uczestnika postępowania o rozliczenie nakładów i spłat,

VII.  dokonał podziału majątku wspólnego byłych małżonków A. M. (1) i W. M. w ten sposób, że:

1.  przyznał wnioskodawczyni A. M. (1) na wyłączną własność:

a.  samochód osobowy opisany w punkcie I. podpunkt 2. postanowienia,

b.  składniki majątku opisane w punkcie I. podpunkt 4. postanowienia,

2.  przyznał uczestnikowi postępowania W. M. na wyłączną własność:

a.  spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego opisane w punkcie I. podpunkt 1. postanowienia,

b.  składniki majątku opisane w punkcie I. podpunkt 3. i podpunkt 5. postanowienia,

VIII.  zasądził od W. M. na rzecz A. M. (1) tytułem dopłaty kwotę 81 897,50 złotych płatną w terminie dwóch miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminu zapłaty,

IX.  zabezpieczył wierzytelność A. M. (1) z punktu VIII. postanowienia poprzez ustanowienie na rzecz A. M. (1) hipoteki przymusowej do kwoty 81 897,50 złotych na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego numer (...) położonym
w K. przy ulicy (...), dla którego to prawa Sąd Rejonowy w Kutnie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...),

X.  nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie na rzecz A. M. (1) kwotę 122,20 złotych tytułem zwrotu niewykorzystanej zaliczki na biegłego,

XI.  nakazał zwrócić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kutnie na rzecz W. M. kwotę 122,20 złotych tytułem zwrotu niewykorzystanej zaliczki na biegłego,

XII.  oddalił wnioski o zasądzenie kosztów postępowania,

XIII.  stwierdził, że wnioskodawczyni i uczestnik postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny, którego najważniejsze elementy były następujące:

7 maja 2004 r. A. M. (2) z domu N. i W. M. podpisali z M. i A. małż. M. przedwstępną umowę kupna-sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w K. przy ulicy (...) za cenę 76 tys. zł. Strony umowy zobowiązały się do zawarcia właściwej umowy kupna-sprzedaży w formie aktu notarialnego w terminie do 15 lipca 2004 r. Na poczet ceny w chwili zawarcia umowy został wręczony przez nabywców zadatek w kwocie 10 tys. zł.

26 maja 2004 r. matka W. M. przelewem z rachunku bankowego prowadzonej działalności gospodarczej przekazała na rachunek bankowy A. M. (1) kwotę 10 000,00 zł.

Uczestnicy postępowania zawarli związek małżeński w dniu 19 czerwca 2004 r. w K., umów majątkowych małżeńskich nie zawierali. Z tego związku nie ma dzieci.

29 czerwca 2004 r. A. M. (1) dopłaciła kwotę 6 tys. zł na poczet ustalonej ceny z umowy przedwstępnej kupna-sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego.

16 lipca 2004 r. W. M., A. M. (1) i J. M. (1) zawarli z (...) Bank (...) S. A.
w W. umowę kredytu własny kąt hipoteczny. Na podstawie tej umowy bank udzielił kredytobiorcy kredytu w kwocie 60 000,00 zł na sfinansowanie kosztów inwestycji polegającej na zakupie lokalu mieszkalnego w K. przy ulicy (...) z przeznaczeniem na zaspokojenie własnych potrzeb. Kredyt został udzielony na 299 miesięcy, licząc od dnia zawarcia umowy. Kredyt miał być spłacany w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych. Termin spłaty kredytu upływa 1 lipca 2029 r. Zgodnie
z harmonogramem spłat kredytu na dzień 10 lutego 2015 r. pozostała do spłaty kwota kapitału 35 955,12 zł, zaś na dzień 6 listopada 2017 r. pozostała do spłaty kwota 35 292,01 zł obejmująca kapitał i odsetki. Zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka ustanowiona na nabytym spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, Udział J. M. (1) jako kredytobiorcy był niezbędny ze względu na brak zdolności kredytowej W. M., który miał zawartą umowę o pracę dwa dni przed podpisaniem umowy kredytu. Małżonkowie M. zobowiązali się spłacać kredyt po połowie bez udziału matki W. M..

21 lipca 2004 r. W. M. i A. M. (1) zakupili od M.
i A. małż. M. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w K. przy ulicy (...), dla którego to prawa Sąd Rejonowy w Kutnie V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...) za cenę 76 000,00 zł, która zgodnie z oświadczeniem kupujących pochodziła z funduszy dorobkowych. Na poczet ceny sprzedaży została wpłacona kwota 16 000,00 zł zgodnie z ustaleniami umowy przedwstępnej, natomiast pozostała część
w kwocie 60 000,00 zł została sfinansowana z kredytu hipotecznego Koszt sporządzenia aktu notarialnego w kwocie ok. 4 000 zł został sfinansowany przez nabywców.

Małżonkowie do nabytego mieszkania systematycznie kupowali rzeczy do jego wyposażenia, sprzęty AGD, RTV, często w systemie sprzedaży ratalnej, pomagała im też matka W. M..

W. M. posiadał książeczkę mieszkaniową scedowaną na jego rzecz przez swoją matkę. Po zawarciu małżeństwa i zakupie w lipcu 2004 r. lokalu mieszkalnego otrzymał wypłatę środków z książeczki mieszkaniowej w wysokości 16 208,56 zł.

Wypłacone środki z książeczki mieszkaniowej W. M. przeznaczył na zakup auta, z którego głównie korzystała A. M. (1), bo W. M. nie miał prawa jazdy. W. M. dokonał uszkodzeń tego auta, zostało ono zbyte, środki za auto zostały przekazane matce W. M. tytułem rozliczenia zadłużenia powstałego w firmie (...).

Matka W. M. we wrześniu 2004 r. otrzymała nagrodę jubileuszową za 30 lat pracy, pieniądze przeznaczyła na zakup mebli kuchennych do mieszkania nabytego przez syna i synową.

W. M. ujawniał problem alkoholowy, często przez to tracił pracę, zachodziła konieczność regulowania grzywien za naruszenie prawa, ponoszenia opłat za pobyty w izbie wytrzeźwień, wszywki. Kiedy pod wpływem alkoholu niszczył przedmioty wyposażenia mieszkania, małżonkowie kupowali potem kolejne.

W. M. wyprowadził się ze wspólnego mieszkania stron na początku 2010 roku, zamieszkał w najmowanym mieszkaniu, w kwietniu 2010 r. zgodził się na terapię odwykową, pod koniec czerwca 2010 r. ponownie wprowadził się do wspólnego mieszkania.

W tym okresie A. M. (1) regulowała raty kredytu mieszkaniowego, powstawały zaległości w opłatach czynszowych
i eksploatacyjnych za mieszkanie, wcześniej też występowały zaległości, na koniec 2010 r. saldo zaległości wynosiło ok. 1,4 tys. zł.

2 marca 2010 r. A. M. (1) kupiła samochód osobowy F. (...) za kwotę 11 tys. zł. Na zakup samochodu zaciągnęła pożyczkę w banku (...) S.A. Pożyczkę w łącznej wysokości 13 684,21 zł w całości spłaciła A. M. (1). W okresie po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej (od dnia 1 kwietnia 2011 r.) A. M. (1) spłaciła łącznie
10 938,02 zł, co stanowi 80% udzielonej pożyczki i odpowiada kwocie
3 200,00 zł w aktualnej wartości auta.

W czasie trwania małżeństwa, w lipcu 2010 r., W. M. uszkodził czyniąc trwale niezdatnymi do użytku należące do majątku wspólnego: ławę, telewizor (...) 42” o wartości 100 zł, akwarium 50 litrów
o wartości 100 zł, lustra zwykłe zainstalowane w drzwiach przesuwnych szafy
w zabudowie stałej kupionej razem z mieszkaniem, nie było kryształowych luster.

W lipcu 2010 r. na skutek zachowania W. M.
i zdemolowania przez niego pod wpływem alkoholu wspólnego mieszkania, A. M. (1) wyprowadziła się ze wspólnego mieszkania. Po wymianie zamków przez W. M. nie miała już dostępu do wspólnego mieszkania, od tego czasu nie zamieszkiwała w tym lokalu.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi wydanym dnia 10 marca 2011 r. w sprawie I C 2041/10 prawomocnym od dnia 1 kwietnia 2011 r. związek małżeński A. M. (1) i W. M. został rozwiązany przez rozwód.

W dniu 28 sierpnia 2011 r. W. M. zobowiązał się do samodzielnego pokrywania wszystkich opłat czynszowych związanych
z lokalem mieszkalnym. W. M., pomimo zobowiązania
i zamieszkiwania we wspólnym mieszkaniu, nie pokrywał regularnie kosztów utrzymania mieszkania. Nakazem zapłaty z dnia 20 września 2013 r. sygn. akt I Nc 813/13 Sąd Rejonowy w Kutnie zasądził od W. M. i A. M. (1) solidarnie na rzecz (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. kwoty zaległe tytułem opłat za mieszkanie. Postępowanie egzekucyjne było prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kutnie D. F. pod sygn. akt Km 684/13. W toku egzekucji Komornik dokonał zajęcia wynagrodzenia A. M. (1)
i ściągnął kwotę 916,96 zł. W. M. w toku tej egzekucji dokonał trzech wpłat po 500,00 zł.

Następnie nakazem zapłaty z dnia 20 czerwca 2014 r. sygn. akt I Nc 953/14 Sąd Rejonowy w Kutnie zasądził od W. M. i A. M. (1) solidarnie na rzecz (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. kwotę 1 997,55 zł z ustawowymi odsetkami od dnia
6 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 7,50 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Kwota wynikająca z nakazu została w całości spłacona przez W. M..

A. M. (1) ma 40 lat, 2-3 lata po rozwodzie nabyła zabudowaną budynkiem mieszkalnym nieruchomość, nabyty dom wymaga remontu, na nabycie nieruchomości zaciągnęła kredyt, którego miesięczna rata wynosi ok. 1,3 tys. zł, nie ma nikogo na utrzymaniu, ostatnio wzięła do siebie babcię, która wymaga opieki. A. M. (1) jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, ma stały dochód na poziomie ok. 4-5 tys. zł netto. Poza kredytem mieszkaniowym oraz kredytem na zakup nieruchomości nie ma innych zobowiązań, kredytów, nie ma oszczędności. Ponosi koszty utrzymania nieruchomości, opłaty za media, a także wydatki związane
z remontem domu. Raty spłaty kredytu mieszkaniowego są regulowane z jej rachunku bankowego, refundacji połowy zapłaconych rat w 2016 i 2017 roku dokonywała głównie J. M. (1), mimo że małżonkowie sami mieli dokonywać spłaty kredytu, ostatnia refundacja miała miejsce w dniu
29 czerwca 2017 r.

W. M. ma 35 lat, jest w posiadaniu lokalu mieszkalnego przy ulicy (...) oraz przedmiotów znajdujących się w tym mieszkaniu, nie ma innego mieszkania, jego matka posiada własne mieszkanie. W. M. nie ma nikogo na utrzymaniu, nie wykazał, że posiada stałe źródło dochodu, czy też jakiekolwiek oszczędności, nie reguluje na bieżąco należności czynszowych i eksploatacyjnych za mieszkanie przy ulicy (...), zaległości względem spółdzielni mieszkaniowej wynoszą kilka tysięcy złotych.

W powyższych okolicznościach faktycznych Sąd Rejonowy przyjął, że zgodnie z przepisem art. 684 k.p.c. jego obowiązkiem było ustalenie składu
i wartości majątku wspólnego. W tym przypadku skład majątku był bezsporny, z tym że nie można było objąć podziałem ruchomości zniszczonych przez uczestnika. Można wprawdzie rozliczyć odszkodowanie wynikające ze zniszczenia tych składników, ale roszczenie to w tym przypadku było już przedawnione. Sąd podkreślił, że wartości składników nie były sporne.
W przypadku części z nich uczestnicy zgodnie ustalili wartości, a ruchomości stanowiące wyposażenie mieszkania wycenił biegły, którego opinia nie była kwestionowana.

Zarówno wnioskodawczyni, jak i uczestnik postępowania, wnieśli
o rozliczenie nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny stron,
a także spłat opłat za utrzymanie lokalu mieszkalnego oraz uwzględnienie tych należności przy rozliczeniu z tytułu podziału majątku wspólnego. Zgodnie
z treścią art. 45 § 1 k.r. i o., każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki
i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty,
z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny.

Wniosek uczestnika postępowania o rozliczenie nakładów z jego majątku osobistego na majątek wspólny stron odnosił się w głównej mierze do środków przeznaczonych przez strony na nabycie prawa do lokalu mieszkalnego. Jednak darowizna ze strony jego matki była dokonana na rzecz obojga małżonków, a nie tylko wnioskodawcy. Uczestnik postępowania wniósł także o rozliczenie nakładu w kwocie 16 045,50 zł pochodzącej ze zlikwidowanej przez uczestnika postępowania jego oszczędnościowej książeczki mieszkaniowej, wskazując, że aktualna wartość tego nakładu wynosi 36 025,05 zł. Uczestnik postępowania nie wskazał i nie wykazał, na jakie składniki majątku wspólnego podlegające podziałowi w niniejszym postępowaniu nakład ten został poczyniony. Tymczasem rozliczenie nakładów z majątku osobistego na wspólny wymagało wykazania wysokości tych nakładów, za które nie można uznać całości środków zgromadzonych na książeczce, gdyż w części stanowiły one majątek wspólny małżonków (odsetki oraz premie za systematyczne oszczędzanie i gwarancyjna)

Wnioskodawczyni wniosła z kolei o rozliczenie nakładu z jej majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 5 469,01 zł poprzez spłacenie po rozwodzie pożyczki gotówkowej zaciągniętej w banku (...) S.A. na zakup samochodu F. (...). Tylko to drugie roszczenie zostało wykazane, choć nie w zakresie kwot nominalnie wydatkowanych, tylko w odniesieniu do aktualnej wartości pojazdu.

Odnośnie możliwości uwzględnienia obciążenia hipoteką zabezpieczającą wierzytelność z tytułu kredytu zaciągniętego przez byłych małżonków, podkreślono, że kwestia ta była przedmiotem rozbieżnych poglądów. Za prawidłowe uznano stanowisko, które Sąd Najwyższy zajął
w postanowieniu z dnia 26 stycznia 2017 r., I CSK 54/16, Biul. SN 2017 nr 5, wskazując, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej sąd, ustalając wartość wchodzącego w skład majątku wspólnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, obciążonego hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, uwzględnia wartość rynkową tego prawa, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego.

Podział majątku wspólnego obejmuje w zasadzie jedynie aktywa, natomiast pasywa pozostają poza jego zakresem. Długów zaciągniętych przez oboje małżonków zasadniczo więc nie można rozliczać przy podziale majątku wspólnego, gdyż mimo takiego podziału dług nadal się utrzymuje.
W konsekwencji rozliczeniu w niniejszym postępowaniu powinny podlegać uregulowane przez strony po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej zadłużenie hipoteczne, jednak strony nie wniosły o dokonanie rozliczenia
w tym zakresie. Żądanie stron obejmowało jedynie spłaty opłat za utrzymanie lokalu mieszkalnego dokonane po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Zgłoszone w tym przedmiocie wnioski podlegały oddaleniu jako nieudowodnione i nieuzasadnione.

Kwestia sposobu podziału majątku była sporna tylko w zakresie prawa do lokalu. Wspólne mieszkanie stron nie jest potrzebne wnioskodawczyni do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, wnioskodawczyni konsekwentnie zmierza do sprzedaży tego lokalu i regulacji zobowiązań związanych
z lokalem, gdyż uczestnik postępowania w regulacji tych zobowiązań praktycznie nie partycypuje, a jedynie zwiększa zadłużenie z tytułu należności względem spółdzielni mieszkaniowej. Z kolei uczestnik postępowania nie wykazał, że posiada stałe źródło dochodu, czy też jakiekolwiek oszczędności, uczestnik nie reguluje na bieżąco należności czynszowych i eksploatacyjnych za zajmowane mieszkanie. Jednocześnie jednak uczestnik postępowania nie posiada tytułu prawnego do innego lokalu mieszkalnego, pomimo deklarowanej woli sprzedaży wspólnego lokalu stron, uczestnik postępowania nie podejmował dotychczas niezbędnych działań zmierzających do realizacji tego zamiaru stron, kontakty stron w tym zakresie są utrudnione, a jakakolwiek współpraca, nawet przy pomocy fachowych pełnomocników reprezentujących strony, okazała się niemożliwa.

Łączna wartość podlegających podziałowi składników majątku wspólnego wynosi 165 395,00 zł [160 000,00 zł – wartość prawa do lokalu mieszkalnego + 800,00 zł – wartość samochodu podlegająca rozliczeniu
w podziale majątku wspólnego, po odliczeniu nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię + 4 595,00 zł – łączna wartość ruchomości], zatem wartość udziału każdego z małżonków wynosi 82 697,50 zł. Wartość składników majątku przyznanych wnioskodawczyni wynosi jedynie 800,00 zł, a zatem wnioskodawczyni przysługiwała dopłata w kwocie 81 897,50 zł. Kwestia obciążenia hipotecznego prawa do lokalu mieszkalnego w konkretnych okolicznościach faktycznych zdaniem sądu nie powinna wpływać na wysokość dopłaty.

Sąd postanowił ponadto zabezpieczyć spłatę wierzytelności przyznanej na rzecz wnioskodawczyni, poprzez ustanowienie na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego numer (...) położonym w K. przy ulicy (...), dla którego to prawa Sąd Rejonowy
w K. V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą (...), przypadającym na podstawie niniejszego postanowienia uczestnikowi postępowania, hipoteki przymusowej do kwoty 81 897,50 zł tj. na kwotę dopłaty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni. W ten sposób w razie uchybienia przez uczestnika postępowania obowiązkowi zapłaty, wnioskodawczyni będzie mogła się zaspokoić z ograniczonego prawa do lokalu mieszkalnego jako wierzyciel uprzywilejowany, a ponadto z uwagi na rzeczowy charakter zabezpieczenia zaspokojenie będzie możliwe niezależnie od tego, czy prawo to nadal będzie własnością uczestnika postępowania. Uczestnik postępowania nie posiada wysokich dochodów, nie ma oszczędności i oprócz prawa do lokalu mieszkalnego nie dysponuje majątkiem znacznej wartości.

Apelację od powyższego postanowienia wniosła wnioskodawczyni, która zaskarżyła orzeczenie w części, to jest w zakresie rozstrzygnięć z punktów VII 2a, VIII i IX. Skarżąca zarzuciła naruszenie prawa materialnego, to jest art. 212 § 2 k.c. poprzez bezpodstawne przyznanie prawa do lokalu uczestnikowi, który nie ma możliwości spłaty, a nie wnioskodawczyni mającej zdolność kredytową, gwarantującą szybką spłatę uczestnika z uregulowaniem wspólnego kredytu hipotecznego.

Na powyższej podstawie wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez przyznanie jej prawa do lokalu
z obowiązkiem spłaty dla uczestnika odpowiadającej ½ udziału, ale
z uwzględnieniem wartości obciążającej to prawo hipoteki, a także
o zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni zwrotu kosztów postępowania.

/apelacja k. 242-246/

Uczestnik zmarł w toku postepowania apelacyjnego. W jego miejsce uczestnikiem postępowania została J. M. (2).

/postanowienie k. 269/

Uczestniczka J. M. (2) zgodziła się na przyznanie wnioskodawczyni prawa do lokalu za dopłatą na jej rzecz kwoty 60 000 zł, która powinna zostać zabezpieczona hipoteką przymusową. Ostatecznie uczestniczka zażądała dopłaty w wysokości 78 102,50 zł.

/pismo k. 257-259, protokół rozprawy apelacyjnej z 25 września 2018 roku – 00:08:43/

Wnioskodawczyni zażądała zasądzenia od uczestniczki na jej rzecz kwoty 5 600 zł z tytułu należności spłaconych Spółdzielni Mieszkaniowej,
w zasobach której znajduje się lokal mieszkalny objęty podziałem, oraz kwoty 1 584,85 zł z tytułu spłaty kredytu hipotecznego. Obie dochodzone kwoty dotyczą należności za okres po wydaniu zaskarżonego postanowienia.

/pismo k. 277 – 278/

Uczestniczka wniosła o uwzględnienie w rozliczeniach z tytułu należności za lokal i spłaconego kredytu hipotecznego kwot przez nią uiszczonych z tego tytułu – 900 zł spłaconego kredytu i 1 500 zł należności uiszczonych na rzecz Spółdzielni Mieszkaniowej.

/protokół rozprawy apelacyjnej z 25 września 2018 roku – 00:13:50/

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił:

w okresie od listopada 2017 roku do 11 września 2018 roku uczestniczki wpłaciły na rachunek (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w K. z tytułu opłat za spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w K. przy ulicy (...) łącznie 7 100 zł. Przy czym wnioskodawczyni zapłaciła 5 600 zł, a uczestniczka 1 500 zł.

/bezsporne – raport obrotów k. 291, zestawienie operacji na rachunku bankowym k. 292/

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja jest zasadna w znacznej części, gdyż zmieniły się okoliczności sprawy.

Na wstępie rozważań należy wskazać, że Sąd II instancji rozpoznając apelację, ocenił stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji jako prawidłowy
i zgodny z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, a w konsekwencji na podstawie art. 382 k.p.c. przyjął jego ustalenia za własne.

Po śmierci uczestnika, zainteresowane zgodnie zmierzały do przyznania wnioskodawczyni prawa do lokalu. Takie rozwiązanie znajduje uzasadnienie
w treści art. 212 § 2 k.c. i art. 622 § 2 k.p.c. W konsekwencji korekcie podlegał punkt VII w obu podpunktach, gdyż prawo do lokalu przeszło do grupy składników majątkowych, które przypadły wnioskodawczyni. Nadto zmiana musiała dotyczyć podmiotu uprawnionego do dopłaty i jej wysokości (punkt VIII zaskarżonego postanowienia). Łączna wartość podlegających podziałowi składników majątku wspólnego nie uległa zmianie i wynosi, tak jak wskazał to Sąd Rejonowy, 165 395,00 zł. Wartość udziału każdego z małżonków wynosi 82 697,50 zł. Wartość składników majątku przyznanych wnioskodawczyni wzrosła do 160 800 zł (samochód 800,00 zł i prawo do lokalu 160 000 zł),
a zatem uczestniczce przysługiwała dopłata w kwocie 78 102,50 zł (160 800 – 82 697,50). Stosownie do obowiązku wynikającego z art. 212 § 3 k.p.c. należało określić termin uiszczenia dopłaty. Okres do końca 2018 roku wydaje się optymalny z punktu widzenia zabezpieczenia interesów uczestniczki
i jednocześnie daje wnioskodawczyni możliwość uzyskania kredytu, którym zamierza sfinansować spłatę.

Wbrew twierdzeniom skarżącej, kwestia obciążenia hipotecznego prawa do lokalu mieszkalnego nie powinna wpływać na wysokość dopłaty. Bardzo szczegółową analizę tego zagadnienia, z odwołaniem się do bogatego orzecznictwa i omówieniem różnych poglądów prawnych na ten temat, przeprowadził Sąd Rejonowy. Trudno do tych rozważań dodać jakieś nowe elementy. Nie ma sensu powtarzać tej argumentacji, którą Sąd odwoławczy uznaje za w pełni przekonującą i przyjmuje ją za własną. Podsumowując tę część rozważań warto podkreślić, że aktualną linię orzecznictwa wyznacza prawidłowe stanowisko, które Sąd Najwyższy zajął w postanowieniu z dnia
26 stycznia 2017 r., I CSK 54/16 (Biul. SN 2017 nr 5). Zgodnie z tym orzeczeniem w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej sąd, ustalając wartość wchodzącego
w skład majątku wspólnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, obciążonego hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, uwzględnia wartość rynkową tego prawa, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego.

Zmiany wymagał również punkt IX zaskarżonego postanowienia, gdyż zmienił się podmiot uprawniony do dopłaty. Sam sposób zabezpieczenia odpowiada okolicznościom sprawy. Zgodnie z przywołanym już art. 212 § 3 zd. 1 k.c., jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd nie tylko oznacza termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, ale także w razie potrzeby określa sposób ich zabezpieczenia. W tym przypadku sama potrzeba zabezpieczenia dopłaty, którą dostrzegł Sąd Rejonowy, nie odpadła. Trzeba pamiętać, że wnioskodawczyni przyznaje, iż nie dysponuje kwotą niezbędną do uiszczenia świadczenia na rzecz uczestniczki. Wiarygodnie brzmią wprawdzie zapewnienia o zdolności kredytowej wnioskodawczyni, ale dopiero w przyszłości okaże się czy ten plan gromadzenia środków na dopłatę uda się zrealizować. Dzięki zabezpieczeniu, w razie uchybienia przez uczestnika postępowania obowiązkowi zapłaty, wnioskodawczyni będzie mogła się zaspokoić z ograniczonego prawa do lokalu mieszkalnego jako wierzyciel uprzywilejowany, a ponadto z uwagi na rzeczowy charakter zabezpieczenia zaspokojenie będzie możliwe niezależnie od tego, czy prawo to nadal będzie własnością wnioskodawczyni.

Z tych względów, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., apelacja prowadziła do zmiany orzeczenia opisanej w punkcie A. Dalej idąca apelacja, w części zmierzającej do obniżenia dopłaty przez uwzględnienie hipoteki obciążającej prawo do lokalu, podlegała oddaleniu (art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Z uwagi na zmianę sposobu podziału prawa do lokalu zaistniała potrzeba wydania orzeczenia nakazującego wydanie wnioskodawczyni prawa do lokalu, które jest we władaniu uczestniczki. Z art. 624 k.p.c. wynika, że
z chwilą uprawomocnienia się postanowienia przyznającego dotychczasowym współwłaścicielom części lub jednemu z nich całość rzeczy własność przechodzi na uczestników wskazanych w postanowieniu. Jeżeli w wyniku podziału całość rzeczy albo jej część przypadnie współwłaścicielowi, który nie włada tą rzeczą lub jej częścią, sąd w postanowieniu o zniesieniu współwłasności orzeknie również co do jej wydania lub opróżnienia przez pozostałych współwłaścicieli pomieszczeń znajdujących się na nieruchomości, określając stosownie do okoliczności termin wydania rzeczy lub opróżnienia pomieszczeń. Omawiany przepis jest konsekwencją zasady wyrażonej w art. 618 k.p.c., w myśl której sąd, przed którym toczy się omawiane postępowanie, jest obowiązany do kompleksowego uregulowania wszelkich wzajemnych roszczeń współwłaścicieli związanych z przedmiotem współwłasności. Dlatego sąd, w tym przypadku Sąd Okręgowy, jako ponownie orzekający w sprawie merytorycznie, musi z urzędu zawrzeć w sentencji postanowienia nakazanie wydania rzeczy lub jej części temu z nich, któremu ona została przydzielona, jeżeli ten nią nie włada. Jednocześnie należało udzielić krótkiego odroczenia wydania rzeczy uprawnionemu, co umożliwi uczestniczce przygotowanie lokalu do przekazania go wnioskodawczyni.

W postępowaniu apelacyjnym zgłoszono dodatkowe roszczenia, których dopuszczalność należało ocenić w świetle brzmienia art. 383 k.p.c. Zgodnie
z tym przepisem w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Jednakże w razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy.
W kontekście tego uregulowania oczywistym jest, że nawet w przypadku świadczeń powtarzających się, nie ma możliwości zgłoszenia roszczenia po raz pierwszy dopiero w instancji odwoławczej. Uwaga ta dotyczy żądania rozliczenia spłaconych rat kredytu hipotecznego. Takie żądanie w ogóle nie było przedmiotem rozpoznania w I instancji. Dlatego zgłoszone przed sądem odwoławczym podlegało oddaleniu. Można było natomiast zgłosić roszczenie o rozliczenie świadczeń za przedmiotowy lokal mieszkalny za kolejny okres – to jest za czas po dniu orzekania przez Sąd I instancji. Wprawdzie także ta kwestia nie była oczywista, gdyż Sąd Rejonowy oddalił w całości to roszczenie, jako nieudowodnione. Jednak ostatecznie należało uznać, że warunek dopuszczalności zgłoszenia dalszego roszczenia z tego tytułu
w II instancji został spełniony. Bezsporne było, że za ten okres wpłacono
z tytułu opłat za lokal 7 100 zł. Stosowanie do wielkości udziałów, zgodnie
z odpowiednio stosowaną w postępowaniu działowym zasadą z art. 207 k.c., uczestniczki powinny ponieść wydatki na wspólne prawo w częściach równych. W tym przypadku każdą z nich obciążała kwota 3 550 zł. Uczestniczka, która wpłaciła 1 500 zł, ma więc do dopłacenia 2 050 zł i taką kwotę od niej zasądzono. Dalej idące żądanie było bezzasadne, jako sprzeczne z art. 207 k.c. Wnioskodawczyni nie wykazała, że współwłaściciele ustalili inne zasady ponoszenia tych wydatków. Wprawdzie nieżyjący już uczestnik zobowiązywał się do płacenia całości tych świadczeń dopóki będzie tam mieszkał, ale z chwilą jego śmierci porozumienie to stało się nieaktualne i nie mogło wiązać uczestniczki.