UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 5 grudnia 2013 roku

Wnioskodawca S. K. wniósł o stwierdzenie nabycia spadku po swoim ojcu W. K. oraz po swojej matce A. K..

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy stwierdził, że spadek po W. K. synu F. i M. ostatnio zamieszkałym w (...) zmarłym dnia 22 grudnia 1995 roku, nabyli na podstawie testamentu z dnia 9 października 1992 roku, sporządzonego przed Sekretarzem (...)wprost synowie S. K. syn W. i A. i F. K. syn W. i A. po ½ części każdy (punkt 1); stwierdził, że spadek po A. K., córce F. i A., ostatnio zamieszkałej w W. zmarłej dnia 29 maja 2010 roku nabyli na podstawie ustawy wprost dzieci: S. K. syn W. i A., F. K. syn W. i A., Z. G. córka W. i A., K. D. córka W. i A., A. S. córka W. i A. i J. K. syn W. i A. po 1/6 części każdy (punkt 2) oraz stwierdził, że wnioskodawca i uczestnicy ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Podstawą rozstrzygnięcia był następujący stan faktyczny.

W. K. urodzony (...) ostatnio zamieszkały w W. zmarł w dniu 22 grudnia 1995 roku. Miał sześcioro dzieci: Z. G., K. D., A. S., F. K., J. K. i S. K.. Nie miał dzieci nieślubnych ani adoptowanych a w chwili śmierci był żonaty. W dniu 9 października 1992 roku wobec Sekretarza (...) w obecności świadków W. L. i J. Ż. oświadczył swoją ostatnią wolę: S. K. zapisał zabudowania w postaci budynku gospodarczego składającego się w połowie ze stajni i pomieszczeń mieszkalnych oraz stodołę wraz z przylegającymi szopami i wiatą oraz połowę domu dużego, to znaczy jego górną część wraz z poddaszem, natomiast jego dolną część pozostawił synowi F. K. z zaznaczeniem współużywalności kotłowni znajdującej się w dolnej części budynku przy czym nadmienił, że do S. należeć będzie całość umeblowania górnej części budynku, piece węglowy i gazowy oraz wszelki sprzęt, który znajduję się na tymże terenie zabudowanym wraz z działką i polem oznaczonym w rejestrze (...) numerem (...) W związku z powyższym zobowiązał syna S. K. po swojej śmieci do spłaty syna J. K. w równowartości 2.000 dolarów, ponadto zobowiązał syna S. w potrzebie starczej do udzieleniu mu pomocy i opieki. Spadkodawca oświadczył też, że co do pozostałego rodzeństwa córka Z. G. została wyposażona przez wyremontowanie zabudowania oraz budowę stodoły w (...) nr (...) oraz umeblowanie wraz z inwentarzem i dużą pomoc finansową. Córka K. D. otrzymała pomoc finansową na zakup mieszkania własnościowego (...) w K. przy ulicy (...), ponadto otrzymała pomoc finansową i fizyczną przy budowie domu w W. na osiedlu (...) przy ulicy (...). Córka A. S. otrzymała dom budowany przez testatora i stodołę wraz z parcelą oraz pomoc finansową. Syn F. K. otrzymał połowę domu to znaczy parter w W. (...) oraz działkę budowlaną o powierzchni 24 arów oraz pomoc finansową w budowie domu na tej działce. Syn J. K. otrzymał wsparcie finansowe, kompletne umeblowanie mieszkania oraz inne wsparcie finansowe. Testator ponadto oświadczył, że wymienieni synowie i córki, których wyposażył nie mają prawa wnosić po jego śmierci jakichkolwiek roszczeń majątkowych i spadkowych. A. K., wdowa po W. K. urodzona (...) ostatnio stale przed śmiercią zamieszkała w W. zmarła w dniu 29 maja 2010 roku w Z. pozostawiając sześcioro dzieci: S. K., F. K., Z. G., K. D., A. S. i J. K.. Nie miała dzieci nieślubnych ani adoptowanych. Zmarła nie pozostawiła testamentu.

Sąd Rejonowy powołując art. 926 § 1 i 2 k.c., art. 948 § 1 k.c. i art. 961 k.c. zważył, że W. K. swoim oświadczeniem woli złożonym w obecności dwóch świadków przeznaczył cały posiadany majątek synom S. K. i F. K.. Sąd Rejonowy uznał, że spadkodawca jednoznacznie i stanowczo oświadczył, że wyposażył już wcześniej pozostałe dzieci a przeznaczone im rzeczy oraz rzeczy przeznaczone synom w testamencie mają mniej więcej jednakową wartość. Jednocześnie Sąd pierwszej instancji wskazał, że podstawą rozstrzygnięcia w sprawie nie było oświadczenie S. K. z dnia 2 grudnia 2012 roku określające wartość rzeczy opisanych przez spadkodawcę w testamencie. Wartość wszelkich rozporządzeń dokonanych przez spadkodawcę określił on sam w testamencie, zaś zgodnie z art. 948 § 1 k.c. testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy. Sąd Rejonowy stwierdził nabycie spadku po A. K. na podstawie art. 931 § 1 i 2 k.c. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od tego postanowienia w zakresie dotyczącym stwierdzenia nabycia spadku po W. K. wniosła uczestniczka K. D. podnosząc, że ojciec przepisał cały majątek S. K. mimo, że matka A. K. też miała udział w majątku w W.. Podała, że należy im się po 1/6 z dużego domu oraz pole po ojcu i matce. Wniosła o sprawiedliwie orzeczenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja skutkowała uchyleniem zaskarżonego postanowienia w zakresie punktów 1 i 3 i przekazaniem w tym zakresie sprawy Sądowi Rejonowemu w Wieliczce do ponownego rozpoznania.

Zgodnie z treścią art. 670 k.p.c., w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku sąd spadku bada z urzędu, kto jest spadkobiercą. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. Z przytoczonych unormowań wynika, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku rola sądu jest determinowana ustawowym obowiązkiem działania z urzędu, a rozstrzygnięcie zapada bez względu na wnioski stron, lecz stosownie do wyników postępowania dowodowego oraz norm prawa materialnego, znajdujących zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym sprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, IV CSK 129/09, niepubl.). Oznacza to, że związanie sądu twierdzeniami wniosku dotyczy tylko osoby spadkodawcy, a w pozostałym zakresie sąd spadku ma pełną swobodę orzekania, wyznaczoną jedynie normami prawa materialnego oraz wynikami przeprowadzonego postępowania dowodowego. W przedmiotowej sprawie nie nastąpiło powołanie jednej lub kilku osób do spadku jako ogółu praw i obowiązków spadkodawcy, lecz rozrządzenie spadkodawcy przybrało formę przeznaczenia wnioskodawcy S. K. i uczestnikowi F. K. poszczególnych przedmiotów majątkowych. W świetle takiego rozrządzenia testamentowego możliwe jest dziedziczenie całego spadku przez wnioskodawcę i uczestnika jako spadkobierców testamentowych ale jedynie wówczas, gdy przedmioty im przeznaczone wyczerpują prawie cały spadek po W. K. (art. 961 k.c.) albo spadek będą dziedziczyć spadkobiercy ustawowi, którzy będą zobowiązani do wykonania zapisu (art. 968 k.c.), o ile przedmioty przeznaczone w testamencie dla wnioskodawcy i uczestnika nie wyczerpują prawie całego spadku. W świetle powyższych uwag wskazać należy, że powinnością Sądu Rejonowego, wynikającym z obowiązku badania przez sąd z urzędu, kto jest spadkobiercą 670 k.p.c., było ustalić czy przedmioty, które według rozrządzenia spadkodawcy miały przypaść wnioskodawcy i uczestnikowi wyczerpały prawie cały spadek. Sąd Rejonowy na tę okoliczność nie przeprowadził żadnego postępowania dowodowego ograniczając się do wskazania, że już z treści testamentu wynikała wartość wszelkich dokonanych nim rozrządzeń. Sąd Rejonowy zaniechawszy wyjaśnienia czy przedmioty, które według treści testamentu z dnia 9 października 1992 roku przypaść miały wnioskodawcy i uczestnikowi wyczerpały prawie cały spadek pozbawił orzeczenie niezbędnej podstawy faktycznej odnoszącej się do wyjaśnienia charakteru rozrządzenia spadkodawcy. Jednocześnie stwierdzić trzeba, że pismo wnioskodawcy datowane na dzień 2 grudnia 2012 roku nie mogło stanowić podstawy do ustalania wartości majątku spadkowego oraz poszczególnych przydzielonych składników tego majątku przede wszystkim wobec braku precyzyjnego i jednoznacznego wskazania tych wartości. Skoro zatem w zakresie wartości całego spadku a także poszczególnych składników tego spadku nie było ostatecznie zgodnego stanowiska co do konkretnych kwot stanowiska wszystkich uczestników postępowania, a Sąd Rejonowy z urzędu nie ustalił tych wartości to zaskarżone orzeczenie w części odnoszącej się do stwierdzenia nabycia spadku po W. K. nie mogło się ostać. Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy z urzędu przede wszystkim ustali skład majątku spadkowego i porówna go ze składnikami, którym rozrządzenie nastąpiło w testamencie a następnie dopuści i przeprowadzi dowód z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości tego majątku a także wartości poszczególnych składników tego majątku przeznaczonych dla wnioskodawcy i uczestnika testamentem spadkodawcy. Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego we wskazanym wyżej zakresie w oparciu o jego wynik wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po W. K..

Jedynie na marginesie z uwagi na treść apelacji Z. G. i pozostałych uczestników, które zostały odrzucone, wyjaśnić trzeba, że w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku sąd ustala datę śmierci osoby wskazywanej we wniosku jako spadkodawca, osoby spadkobierców spadku oraz ich tytuł do dziedziczenia. Nie dokonuje natomiast podziału majątku dorobkowego uczestników czy też działu spadku ani nie orzeka o przydzieleniu poszczególnych składników majątkowych oraz nie rozstrzyga o obowiązku spłat i dopłat. Kwestie te mogą stać się przedmiotem badania sądu w razie złożenia wniosku o podział majątku dorobkowego i dział spadku po rodzicach uczestników.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia.

O kosztach niniejszego postępowania apelacyjnego orzeknie Sąd Rejonowy w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji (art. 108 § 2 k.p.c.).

Ref.SSR Grzegorz Barnak

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE