UZASADNIENIE

Decyzją z 15.01.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w K. odmówił A. K. prawa do emerytury w szczególnych warunkach, ponieważ ubezpieczony nie udowodnił, że na dzień 1.01.1999r. posiadał co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach.; organ rentowy odmówił uwzględnienia okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach od 7.10.1974 r. do 7.04.1981 r. oraz od 1.09.1982 r. do 31.03.1986 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) w W..

Ubezpieczony w odwołaniu od decyzji wniósł o jej zmianę
i przyznanie emerytury. Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 16.05.2013 r. oddalił odwołanie.

Sąd I Instancji ustalił, że A. K., ur. (...) rozpoczął pracę we wrześniu 1969 r. i przez pierwsze 3 lata był monterem instalacji sanitarnych w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K.. W latach 1972-1974 odbył służbę wojskową, następnie podjął pracę w charakterze spawacza w Zakładzie (...) (jeden miesiąc) oraz w Jednostce Wojskowej (około 4 miesięcy). Przez długi okres pracował w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) Oddział w W., tj.: od 7.10.1974 do 7.04.1981 jako monter urządzeń i instalacji wodnokanalizacyjnych oraz od 1.09.1982 do 30.03.1986 jako robotnik budowlany zajmujący się załadunkiem i wyładunkiem. Przerwa w zatrudnieniu w (...) spowodowana była podjęciem pracy w Wagonowni (...) na stanowisku starszego rzemieślnika. Kolejnym pracodawcą ubezpieczonego był Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w W., gdzie od 11.11.1991 do 30.04.1999 pracował jako konserwator instalacji c.o. i wod.-kan. Od 1999 roku do chwili obecnej pozostaje w stosunku pracy z Towarzystwem Budownictwa (...) w W.. Ubezpieczony osiągnął wiek 60 lat, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i nie rozwiązał stosunku pracy Przed organem rentowym udowodnił 29 lat, 2 miesiące i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udokumentował przed organem rentowym 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Sąd okręgowy nie uwzględnił odwołania i wskazał jako podstawę prawną rozstrzygnięcia art. 184 ust. 1 , ust. 2 w zw. z art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 2 ust. 1, § 3 i § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Wskazał, że ubezpieczony nie udowodnił wymaganych co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach, bowiem niewystarczające okazały się przedstawione przez ubezpieczonego świadectwa wskazujące, że pracując w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) w 1974 – 1981 wykonywał prace zakwalifikowane przez pracodawcę do wykazu A, dział V, poz. 1, a w latach 1982 – 1986 prace załadunkowe i wyładunkowe, zakwalifikowane do wykazu A, dziale VIII do poz. 1 – rozporządzenia z 1983r., natomiast w Zakładzie Gospodarki Mieszkaniowej w W., w okresie od 11 listopada 1991 r. do 30 kwietnia 1999 r. wykonywał prace kwalifikowane przez pracodawcę do prac ujętych w wykazie A w dziale dział V, pod poz. 1 rozporządzenia z 1983r. Sąd okręgowy ustalił zakres obowiązków ubezpieczonego w spornych okresach w oparciu o zeznania świadków; co do obowiązków wykonywanych w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) świadkowie S. G. i I. H. zeznawali, że ubezpieczony jako monter urządzeń i instalacji wodno-kanalizacyjnych wykonywał pracę w głębokich wykopach zakładając rury kanalizacyjne i wodne, oraz pracę tę wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd okręgowy nie miał wątpliwości, że w świetle zeznań świadków ubezpieczony w latach 1974-1981 wykonywał czynności z wykazu A, dział V, poz. 1 rozporządzenia z 1983 roku – zajmował się robotami wodnokanalizacyjnymi oraz budową rurociągów w głębokich wykopach.

Odnośnie okresu w latach 1982 – 1986, kiedy ubezpieczony pracował jako robotnik magazynowy i do jego obowiązków należało rozładowywanie materiałów sprowadzanych do Przedsiębiorstwa (...) (rury, surówki i zbiorniki do wody) oraz załadunek elementów produkowanych przez firmę, czyli kształtek i zasuw, znajdujących się na powierzchni magazynowej, sąd okręgowy powziął wątpliwości, czy taką ciężką pracę fizyczną można utożsamiać z obowiązkami pracownika transportowego, o jakim jest mowa w wykazie A dziale VIII pod poz. 1 rozporządzenia z 1983r., skoro Przedsiębiorstwo (...) nie było firmą transportową, a produkcyjną. Sąd wskazał jednak, że wtórne nie ma to znaczenie, gdyż zaliczenie całego okresu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) nie spowoduje wydłużenia okresu pracy w warunkach szczególnych do wymaganych 15 lat.

W zakresie okresu pracy w Zakładzie Gospodarki Mieszkaniowej w W., od 11 listopada 1991 r. do 30 kwietnia 1999 r. Sąd I instancji nie miał wątpliwości, że A. K. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach ujętych w rozporządzeniu z 1983r. , gdyż wbrew treści świadectwa ubezpieczony faktycznie zajmował się naprawami hydraulicznymi w budynkach komunalnych w W.. W zakładzie było dwóch hydraulików, którzy zajmowali się remontami instalacji wodnych, gazowych, kanalizacyjnych. Prace tego rodzaju wykonywali przede wszystkim wewnątrz budynków, ale zdarzało się również, że do awarii dochodziło na przyłączach i wówczas pracowali na zewnątrz. W czasie gdy ubezpieczony rozpoczynał pracę w Zakładzie Gospodarki Mieszkaniowej w W., większą część czasu pracy poświęcał na przenoszenie zaworów ogniowych z mieszkań na zewnątrz. Oprócz tego zajmował się likwidacją nielegalnych ścieków. Przede wszystkim jednak obowiązkiem jego była obsługa najemców mieszkań komunalnych w zakresie jego specjalności – hydrauliki. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony nie wykonywał czynności, które zostały określone
w świadectwie pracy z 12 grudnia 2012 r., a polegających na robotach kanalizacyjnych oraz budowie rurociągów w głębokich wykopach, lecz faktycznie pracował jako monter instalacji wewnętrznych i konserwator, co wynika ze świadectwa z dnia 30 kwietnia 1999 roku, które otrzymał bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy. Pracodawca wydając świadectwo potwierdzające pracę w szczególnych warunkach powołał się na wykaz A, dział V, poz. 1, w myśl którego do prac wykonywanych w warunkach szczególnych należą roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach. Jednak prace te zostały zamieszczone w dziale budownictwo i przemysł materiałów budowlanych, zaś ubezpieczony w latach 1986-1991r. nie wykonywał żadnych prac w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, tym samym ta podstawa prawna nie mogła mieć do niego zastosowania.

Apelację od wyroku złożył ubezpieczony wnosząc o zmianę wyroku poprzez przyznanie prawa do emerytury. Ubezpieczony podniósł zarzut błędnych ustaleń i przyjęcie, że w latach 1982-1986r. pracował jako robotnik magazynowy, choć był zatrudniony w transporcie w brygadzie załadunkowej i wyładunkowej, a jego firma miała własny dział transportu; nadto w latach 1986 – 1991 w Zakładzie Gospodarki Mieszkaniowej było 12 hydraulików, a on faktycznie pracował jako monter urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych głównie na zewnątrz budynków, a nie jak przyjął sąd, wewnątrz budynków.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje.

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i oceny prawnej, które sąd apelacyjny zasadniczo podziela, zaś zarzuty apelacji mają charakter nie merytoryczny, lecz polemiczny i jako takie nie zasługują na aprobatę. W myśl art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983r., Nr 8, poz. 43 ze zm.). Należy zaznaczyć, że w sprawie, której przedmiotem jest prawo do świadczenia emerytalnego z tytułu pracy w warunkach szczególnych wymaga się dowodów nie budzących wątpliwości, potwierdzających, bądź uprawdopodobniających, ale w stopniu graniczącym z pewnością, nie tylko fakt zatrudnienia, lecz także pozostałe okoliczności związane ze świadczeniem pracy. Nie jest zatem wystarczające poprzestanie na zeznaniach świadków, czy analiza umowy o pracę bądź świadectwa pracy w szczególnych warunkach. Wszystkie bowiem dowody na okoliczność pracy w warunkach szczególnych i jej wymiaru podlegają wzajemnej weryfikacji pod względem spójności i zgodności z rzeczywistością. Należy też podkreślić, że praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jedną z prac wymienionych w wykazie, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Z przywileju przejścia na emeryturę w wieku niższym, przysługującego pracownikom zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą bowiem skorzystać wyłącznie ci pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy w rozumieniu art. 32 ustawy emerytalnej w związku z § 2 ust. 1 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Prawo do tego szczególnego świadczenia z istoty jest związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. W założeniu ustawodawcy, praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy przyczynia się bowiem do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Prawo to jest zatem przywilejem i zarazem odstępstwem od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy emerytalnej, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo.

Należy też podkreślić, że wg przepisów wykazu A rozporządzenia z 1983 r. klasyfikacja prac wykonywanych w warunkach szczególnych ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, co wiąże się z oceną, że specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych prac i warunki w jakich są wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przepisowo przypisane (wyroki Sądu Najwyższego z 1 czerwca 2010 roku, sygn. akt II UK 21/10, LEX nr 619638 oraz z 23 lutego 2010 roku, sygn. II UK 188/09, LEX nr 590237).

W sprawie, sąd okręgowy nie miał wątpliwości, że w świetle zeznań świadków ubezpieczony w okresie 7.10.1974 r./7.04.1981 r. - gdy pracował w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) w J., Oddział w W. na stanowisku monter urządzeń i instalacji wodnokanalizacyjnych - wykonywał czynności z wykazu A, dział V, poz. 1 rozporządzenia z 1983 roku tj. roboty wodnokanalizacyjne oraz budowę rurociągów w głębokich wykopach. Jednak sąd apelacyjny uznaje, że jest to ustalenie dowolne. Z tego okresu ubezpieczony przedstawił świadectwo pracy z 7.04.1981r., z treści którego wynika zatrudnienie w charakterze montera. W takim stanie procesowym, gdy twierdzenia świadków nie znajdują odniesienia w dokumentacji pracowniczej dowód z zeznań świadków sąd apelacyjny ocenił jako niemiarodajny. Poza tym ubezpieczony nie pracował u pracodawcy zaliczanego do branży budowlanej.

Z dalszych prawidłowych ustaleń sądu okręgowego, znajdujących przede wszystkim potwierdzenie w przedstawionej poniżej dokumentacji pracowniczej, wynika, że ubezpieczony w okresie 1.09.1982 r./31.03.1986 r. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) w W. na stanowisku robotnik budowlany zajmujący się załadunkiem i wyładunkiem (świadectwo pracy z dnia 22.03.1986 r.) .

W okresie 1.04.1986 r./31.10.1991 r. pracował w Przedsiębiorstwie (...) w W. w Wydziale Remontów i Eksploatacji Budynków Mieszkalnych, od 1.04.1986 r. na stanowisku konserwator-monter instalacji budowlanych wewnętrznych (wg umowy o pracę z 1.04.1986r., świadectwa pracy z 12.12.199 r.); ubezpieczony posiadał wykształcenie zawodowe w zawodzie monter wewnętrznych instalacji budowlanych i kwalifikacje w zawodzie mistrz - monter instalacji wodnokanalizacyjnych i gazowych oraz uprawnieniami w podstawowym spawaniu gazowym (odpisy dyplomu z dnia 26.06.1971r., odpisy dyplomu z dnia 11.01.1985r., odpis książeczki spawalniczej z dnia 16.09.1971r., zaświadczenie o ukończeniu kursu spawania podstawowego z dnia 10.09.1971r. – akta osobowe ubezpieczonego). Od 1.06.1989 r. pracował na stanowisku hydraulika (wg umowy z 15.09.1986 r. zobowiązująca ubezpieczonego do podjęcia nauki od 15.09. 1986 r. do 28.02.1988r. celem rozpoczęcia pracy w zawodzie hydraulik, podania ubezpieczonego o przeniesienie na stanowisko hydraulika wraz z odręczną zgodą przełożonego 15.07.1987r., zawiadomienia pracodawcy z 1988 r. i 02.1989 r. o stawce płacowej i zawiadomienia pracodawcy z 29.06.1989 r. we wskazaniem stanowiska hydraulika i nowej, wyższej płacy zasadniczej; także kolejne zawiadomienia pracodawcy).

W okresie 1.11.1991 r./30.04.1999 r. ubezpieczony pracował w Przedsiębiorstwie (...) w W., po przejściu z likwidowanego Przedsiębiorstwa (...) w W., w tym od 1.11.1991 r. do 31.07.1993 r. jako hydraulik (umowa o pracę z 12.12.1991r., zakres obowiązków z 30.12.1991 r.), od 1.08.1993 r. do 30.04.1999 r. jako konserwator instalacji i urządzeń wodno-kanalizacyjnych c.o., c.w. i gazowych (pismo z 27.08.1993 r. o powierzeniu stanowiska z nową stawką płacy zasadniczej, zaświadczenie kwalifikacyjne z 15.10.1997r. w zakresie eksploatacji instalacji gazowej i urządzeń gazowych niskiego ciśnienia, świadectwo pracy z 30.04.1999 r.).

W sprawie zatem brak dokumentów jednoznacznie świadczących, że ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów rozporządzenia z 1983 r. Należy wskazać, że prace ujęte pod pozycją 1 działu V wykazu A, obejmujące roboty wodnokanalizacyjne oraz budowę rurociągów w głębokich wykopach, dotyczą wyłącznie budownictwa i przemysłu materiałów budowlanych. Wbrew natomiast stanowisku apelującego, ani ze szczątkowej dokumentacji, ani zeznań świadków nie można stanowczo wnioskować, że ubezpieczony w okresie od 7.10.1974r. do 7.04.1981 r. świadczył pracę w przedsiębiorstwie budowlanym. Przeczą tej okoliczności nawet nazwy pracodawców: Przedsiębiorstwo (...) w Wodę (...), Przedsiębiorstwo (...) w W. - Wydział Remontów i Eksploatacji Budynków Mieszkalnych w W.. Poza tym, w ocenie sądu apelacyjnego prace na budowach w głębokich wykopach, polegające na robotach wodnokanalizacyjnych i budowie rurociągów to rodzajowo inne, niż te wykonywane przy układaniu, z reguły w niegłębokich rowach rur wodnych, kanalizacyjnych, czy też te wykonywane w związku z doprowadzeniem instalacji wodnej do mieszkań lub budynków. W ocenie sądu apelacyjnego ubezpieczony nie zajmował się stale i w pełnym wymiarze tylko pracami ziemnymi, tym bardziej, że nie był ani kopaczem, ani pracownikiem robót melioracyjnych; był monterem urządzeń i instalacji wodnokanalizacyjnych, co wprost wskazywało, że do jego zadań nie należały jedynie roboty wodnokanalizacyjne, zaś ten charakter pracy nie został objęty wykazem A stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

Analogicznie sąd apelacyjny ocenił pracę ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) w W. w Wydziale Remontów i Eksploatacji Budynków Mieszkalnych, a następnie w Przedsiębiorstwie (...). W tym przypadku ubezpieczony zajmował się jedynie remontami i pracami konserwatorskimi różnych instalacji wewnętrznych w budynkach. Nie ulega wątpliwości, że zarówno prace konserwatorskie, jak i monterskie (hydrauliczne), w obrębie instalacji wewnętrznych w zamieszkałych budynku nie mieszczą się w katalogu prac budowlanych i oczywiście nie wiążą się z produkcją materiałów budowlanych w rozumieniu przepisów działu V wykazu A rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Nie ma również żadnego weryfikowalnego dowodu na to, że ubezpieczony pracował tylko przy robotach wodnokanalizacyjnych i w głębokich wykopach. W zakresie tej okoliczności sąd apelacyjny uznał jako niemiarodajny dowód w postaci świadectwa pracy w szczególnych warunkach zważywszy, że jego treść nie koreluje z dokumentacją pracowniczą pochodzącą z wcześniejszego okresu. Zgromadzone dokumenty w postaci umów o pracę, zakresu obowiązków ubezpieczonego na określonych stanowiskach pracy nie potwierdzają aby roboty wodnokanalizacyjne były jedynymi jakie ubezpieczony wykonywał w spornych okresach; nie potwierdzają też pracy ubezpieczonego w branżach działu V i VIII wykazu A do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

W ocenie sądu apelacyjnego w warunkach szczególnych ubezpieczony nie pracował również w okresie 1.09.1982 r./ 31.03.1986 r. w Przedsiębiorstwie (...) w Wodę (...) w W., gdzie był zatrudniony na stanowisku robotnika budowlanego zajmującego się załadunkiem i wyładunkiem. Twierdzenie powoda, że faktycznie świadczył pracę przy rozładunku, wyładunku i przeładunku materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie jest niewiarygodne. W aktach osobowych znajduje się jedynie świadectwo pracy z nazwą stanowiska, lecz dla oceny, czy dany pracownik pracował w szczególnych warunkach istotne jest nie świadczenie jakiejkolwiek pracy polegającej na załadunku i wyładunku, lecz kwalifikowanej postaci tego rodzaju zatrudnienia, związanej z narażeniem zdrowia pracownika poprzez pełnowymiarową pracę ładunkową ograniczoną jedynie do materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących, bądź też wyłącznie do ciężkich prac. Na tego rodzaju zatrudnienie ubezpieczonego brak dowodów. Należy też stwierdzić, że ubezpieczony nie był zatrudniony w transporcie, lecz w magazynie, zaś jego przełożonym był świadek I. H. kierownik zespołu magazynów. Jak wynika zeznań tego świadka w magazynach były gromadzone różne surowce niezbędne do działalności przedsiębiorstw w ramach grupy (...), a praca ubezpieczonego polegała na obsłudze magazynów, co wiązało się z czynnościami ładownymi i obejmowało cały asortyment magazynowy. I choć świadek S. G. zeznał na okoliczność rozładunków piasku, żwiru, materiałów sypkich, to w ocenie sądu apelacyjnego, już tylko na podstawie tych zeznań nie można miarodajnie ustalić tego rodzaju pracy jako świadczonej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy zważywszy, że dokumenty takich faktów nie potwierdzają. W ocenie sądu apelacyjnego ustalenia sprawy zatem nie pozwalają na wniosek, że ubezpieczony wykonywał prace w transporcie i łączności, ujęte w punkcie 1. działu VIII wykazu A załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983r.

Reasumując, ubezpieczony nie spełnił wymogu co najmniej 15 letniego stażu pracy w szczególnych warunkach pracy, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a zatem nie został spełniony warunek § 2 ust. 1 rozporządzenia z 1983 r., co słusznie skutkowało odmową przyznania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Mając na uwadze przedstawioną argumentację sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

SSA Urszula Iwanowska SSA Jolanta Hawryszko SSA Zofia Rybicka - Szkibiel

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE