UZASADNIENIE

Powód T. L. złożył pozew przeciwko M. T. o zapłatę kwoty 5 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia17 października 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu podał, że strony w dniu 17 lutego 2014 r. zawarły umowę, zgodnie z którą powód wyłożył za pozwanego koszt kursu prawa jazdy kategorii D w kwocie 1900 zł. Pozwany zobowiązał się zwrócić tę kwotę zgodnie z postanowieniami paragrafu 5 umowy. Na mocy tej umowy pozwany zobowiązał się także zapłacić karę umowną w kwocie 5 000 zł w razie niewywiązania się z postanowień umowy (zatrudnienie przez okres minimum 5 lat u powoda). Pozwany nie dotrzymał zobowiązania i nie zwrócił dochodzonej pozwem kwoty 5000 zł.

W dniu 28 czerwca 2017 r. Sąd wydał nakaz zapłaty.

Pozwany wniósł sprzeciw od tego nakazu, zaskarżając go w całości. Podniósł, że rozliczył się z powodem z kursu szkolenia, a zastrzeżenie przez powoda kary umownej jest nadużyciem prawa podmiotowego. Z ostrożności procesowej pozwany wniósł o miarkowanie kary umownej.

S ąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 17 lutego 2014 r. powód T. L., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) T. L. z siedzibą w miejscowości W. i pozwany M. T. zawarli umowę, na mocy której pozwany zobowiązał się ukończyć kurs prawa jazdy kat. D, prowadzony przez podmiot wskazany przez powoda oraz podjąć pracę u powoda nie dłużej niż w ciągu tygodnia od zdobycia uprawnień. Powód zaś zobowiązał się do wyłożenia kosztów szkolenia w kwocie 1900 zł i zatrudnienia pozwanego po ukończeniu szkolenia i zdobyciu wymaganych uprawnień.

W przypadku, gdy pozwany nie podjąłby szkolenia, nie ukończyłby szkolenia w określonym terminie, nie przystąpiłby do egzaminu państwowego i nie uzyskałby uprawnień, nie podjąłby zatrudnienia w ciągu tygodnia od uzyskania uprawnień lub nie przepracowałby u powoda sześciu miesięcy, wówczas zobowiązany byłby do jednorazowej zapłaty całej kwoty w terminie 7 dni wraz z karą umowną w wysokości 5 000 zł. Karę tę pozwany musiałby zapłacić również w sytuacji, gdy nie przepracowałby u powoda okresu pięciu lat (§ 5 ust. 4, 5 umowy).

Pracownicy nie mają możliwości negocjowania umowy w zakresie uzgodnień dotyczących zapłaty kary umownej – tzn. jej wysokości ani też okresu czasu, w jakim pracownik jest zobowiązany świadczyć pracę na rzecz powoda, aby ten nie żądał zapłaty kary umownej. Niemniej jednak pozwany miał świadomość, że takie zapisy widnieją w umowie, rozmawiał o nich z K. L. przed podpisaniem umowy.

(dow ód: umowa z dnia 17 lutego 2014 r. - k. 10-11; zeznania świadków: D. M.– k. 45-45v – 00:19:48 – 00:35: 15, P. Z. – k. 45v-46 – 00:35:15 – 00;49:29; zeznania pozwanego w charakterze strony – k. 46 i 44-45; - 00:01:34- 00:19:48)

Pozwany ukończył kurs prawa jazdy kat. D, koszty kursu prawa jazdy zostały rozliczone z powodem.

( zeznania pozwanego przes łuchiwanego w charakterze strony – k. 46 i 44-45; - 00:01:34- 00:19:48)

Od 1 sierpnia 2014 r. do 27 sierpnia 2016 r. pozwany pracował u powoda w charakterze kierowcy transportu drogowego, w wymiarze pełnego etatu. Stosunek pracy ustał przez oświadczenie ze strony pracownika z zachowaniem okresu wypowiedzenia. W przedsiębiorstwie powoda jest duża rotacja pracowników, pracownicy często składają wypowiedzenie z uwagi na niskie wynagrodzenie, niejasny system nakładania kar.

(okoliczno ści bezsporne, a nadto: świadectwo pracy – k. 12; zeznania świadków: D. M.– k. 45-45v – 00:19:48 – 00:35: 15, P. Z. – k. 45v-46 – 00:35:15 – 00;49:29; zeznania pozwanego w charakterze strony – k. 46 i 44-45; - 00:01:34- 00:19:48)

Powód pismami z dnia 30 września 2016 r. i z dnia 3 listopada 2016 r. wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 5 000 zł tytułem kary umownej w terminie 7 dni od otrzymania wezwania.

Pomimo wezwania do zapłaty pozwany nie uiścił żądanej kwoty.

(dowody: bezsporne, a nadto: wezwania do zap łaty z potwierdzeniami nadania - k. 13-15)

S ąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, których prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron i która to prawdziwość nie budziła także wątpliwości Sądu oraz w oparciu o fakty przyznane przez same strony (fakt zawarcia umowy z dnia 17 lutego 2014 r., fakt rozwiązania umowy o pracę wskutek jej wypowiedzenia przez pozwanego). W zgodzie bowiem z art. 229 kpc nie wymagają dowody fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości.

Kanwę czynionych ustaleń faktycznych stanowiły także zeznania świadków D. M. i P. Z., bowiem były one logiczne, nadto znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym. Świadkowie wskazali na praktykę powoda, jeśli chodzi o zawieranie umów z przyszłymi pracownikami, wskazali, iż przed zawarciem umowy przyszły pracownik nie ma możliwości negocjowania postanowień tej umowy, w tym także dotyczących kary umownej. Strona może nie zgodzić się na podpisanie umowy, w takim kształcie, w jakim jej zaproponowano, ale nie ma żadnej możliwości, aby negocjować wysokość kary umownej czy czasokresu, jaki miałaby przepracować u powoda, aby takiej kary nie ponosić. W tym zakresie Sąd uznał także za wiarygodne zeznania powoda w charakterze strony, dotyczące okoliczności zawarcia umowy oraz warunków pracy u powoda i motywacji, jaka legła u podstaw wypowiedzenia przez powoda umowy o pracę, bowiem zeznania te były spójne z zeznaniami świadków.

W tak ustalonym stanie faktycznym powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 483 § 1 kc można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły (art. 484 § 1 kc).

Nie ulega wątpliwości Sądu, iż strony łączył stosunek pracy. Z kodeksu pracy wynika, jakie prawa i obowiązki ma pracodawca i pracownik. W ocenie Sądu umowa z dnia 17 lutego 2014 r. pozostaje w ścisłym związku ze stosunkiem pracy, który łączył strony, co więcej sam powód wskazuje, że jego szkoda wynikła właśnie z tego, że pozwany przez określony w umowie okres nie świadczył na jego rzecz pracy. W § 8 umowy wskazano, iż w sprawach w niej nieuregulowanych zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego i kodeksu pracy. Zatem sam pracodawca – powód odwołuje się do regulacji mających swe źródło w kodeksie pracy. W tych realiach, w ocenie Sądu, odwołującego się do stanowiska Sądu Najwyższego, kara umowna nie może być zastrzeżona na wypadek wyrządzenia pracodawcy przez pracownika szkody wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych (art. 114 i następne kp). Naprawienie szkody wyrządzonej pracodawcy przez pracownika odbywa się według zasad określonych w przepisach rozdziału I w dziale piątym Kodeksu pracy. Przewidziane kodeksem pracy zasady odpowiedzialności pracowników za szkodę wyrządzoną wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych stanowią odrębną od przewidzianej w kodeksie cywilnym regulację skutków niewykonania tego rodzaju zobowiązania, która w zakresie dotyczącym reguł naprawiania szkody wyrządzonej pracodawcy przez pracownika ma charakter wyczerpujący, co czyni niedopuszczalnym stosowanie w tym przedmiocie przepisów przewidujących możliwość zastrzeżenia kary umownej. Zgodnie z art. 300 kp, do stosunku pracy stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego, ale tylko w sprawach nieunormowanych przepisami prawa pracy. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2008 r., II PK 120/07, OSNP 2009/3-4/40).

Zdaniem Sądu umowa z dnia 17 lutego 2014 r. zawarta pomiędzy powodem a pozwanym, ma w istocie charakter umowy przedwstępnej, poprzedzającej zawarcie umowy o pracę, jest umową pozostającą w bezpośrednim podmiotowym i przedmiotowym powiązaniu ze stosunkiem pracy. Zawarta została przez strony stosunku pracy. Postanowienia dotyczące kary umownej odnoszą się wprost do świadczenia pracy na rzecz powoda. Zobowiązania stron stają się bezprzedmiotowe w razie niepowiązania ich ze stosunkiem pracy. Zatem w świetle art. 300 kp, uzależniającego dopuszczalność odpowiedniego stosowania do stosunku pracy przepisów kodeksu cywilnego od ich niesprzeczności z zasadami prawa pracy, zastrzeżenie kary umownej jest możliwe jedynie na rzecz pracownika, nie jest możliwe natomiast zastrzeżenie takiej sankcji na korzyść pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2012 r., II PK 103/12, OSNC 2013/19-20/219).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy uznać należało, że powód nie mógł skutecznie zawrzeć w umowie zawartej z pozwanym postanowienia dotyczącego obciążenia pozwanego karą umowną w wysokości 5 000,00 zł w przypadku nieświadczenia pracy na rzecz powoda przez okres pięciu lat (§ 5 ust. 4 umowy). Tego typu zastrzeżenie nie dość, że narusza prawa pracownicze, pracownik ma bowiem prawo do decydowania o tym, z jakim podmiotem zawiera umowę o pracę, to prowadzi do obejścia przepisów prawa pracy. Jak bowiem wyżej wskazano pracownik za wyrządzone szkody odpowiada jedynie na podstawie przepisów kodeksu pracy. Dopuszczalne jest dokonanie takiego zastrzeżenia jedynie w umowie o zakazie konkurencji, łączącej strony po ustaniu stosunku pracy.

Niezależnie od powyższego nałożenie kary przez powoda uznać należy za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami. Wskazać należy, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmowano, że nie pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego umowa, na podstawie której pracownik za pomoc ze strony pracodawcy np. w celu uzyskania mieszkania, czy pokrycia kosztów studiów zobowiązuje się do przepracowania u pracodawcy oznaczonego okresu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2011 r., II PK 48/11, OSNCP 2012/21-22/259. LEX nr 1227516). Umowy, o jakich mowa powyżej, zawierają postanowienia, zgodnie z którymi pracownik jest zobowiązany do „odpracowania” pomocy finansowej udzielonej mu przez pracodawcę lub innych świadczeń na rzecz pracodawcy. Jednakże w przedmiotowej sprawie sytuacja taka nie miała miejsca. Powód co prawda sfinansował z własnych środków część kosztu kursu prawa jazdy pozwanego, ale pozwany kwotę te zwrócił powodowi, czemu ten nie zaprzeczał. Nie sposób zatem przyjąć, że pozwany był zobowiązany do „odpracowania” pomocy finansowej udzielonej mu przez powoda. Nie można zatem przyjąć, że nałożenie na pozwanego obowiązku wykonywania pracy na rzecz powoda, w razie zaś rozwiązania tego stosunku zapłaty kary umownej, nie stało w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Powód nie zainwestował bowiem środków w dokształcanie pozwanego, a obowiązek pozwanego do świadczenia pracy przez okres 5 lat, a więc znaczny okres, prowadził niewątpliwie do pokrzywdzenia pozwanego, który jako pracownik ma prawo wyboru pracodawcy. Co więcej, należało mieć na uwadze zachowanie powoda jako pracodawcy, który stosując nieprzejrzyste zasady karania pracowników nie stwarza w pracy poprawnej atmosfery. Wobec takiego zachowania pracodawcy trudno spodziewać się, aby pracownicy mieli wolę świadczenia pracy na rzecz powoda i nie poszukiwali lepszego zatrudnienia. W ocenie Sądu działanie powoda polegające na zastrzeżeniu w umowie, zawartej z pracownikami, a poprzedzającej umowę o pracę, kary umownej na swoją rzecz, nie tylko prowadzi do obejścia przepisów prawa pracy, ale w ten sposób powód dąży do ograniczenia prawa pracownika do wyboru pracodawcy i związania pracownika ze swoją osobą jako zatrudniającym, wywierając presję zastosowania zapisu o karze umownej. Przy czym jednocześnie sam narusza prawa pracownicze. Takie postępowania powoda z pewnością nie zasługuje na ochronę prawną, jako niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z art. 58 § 1 kc czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (§ 2).

Mając na względzie całokształt powyższej argumentacji, Sąd na podstawie przywołanych przepis o zastrzeżeniu kary umownej w zakresie objętym stanem faktycznym, uznać należało za nieważny.

Dodatkowo wskazać trzeba, że jakkolwiek wysokość poniesionej szkody nie ma wpływu na wysokość kary umownej, to jednak źródłem powstania obowiązku zapłaty kary umownej jest istnienie szkody (art. 483 § 1 kc). Powoływane przez powoda okoliczności faktyczne zdają się wskazywać, że powód szkodę tę utożsamiał z przestojem spowodowanym koniecznością poszukiwania nowych pracowników w razie rezygnacji z pracy osób u niego zatrudnionych. Zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje jednak, że powód szkody nie poniósł. Świadkowie twierdzili, że była duża rotacja w zatrudnieniu przez powoda i ciągle ktoś odbywał kurs prawa jazdy, czekając na zatrudnienie. Powód nie powołał zaś żadnego dowodu świadczącego przeciwnie. Ponadto, jak wynika z zeznań pozwanego, zwrócił on powodowi koszt kursu prawa jazdy w wysokości 1900 zł. Dlatego również i z tych przyczyn powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

W tym stanie rzeczy Sąd na podstawie art. 483 § 1 kc w zw. z art. 58 § 1 kc oddalił powództwo jako niezasadne.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na mocy art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804). Na koszty te składała się opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 900 zł.

Zarządzenia :

1. (...)

2. (...)

3. (...)

4.(...)

T., (...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ZARZĄDZENIE

UZASADNIENIE