UZASADNIENIE

Postanowieniem z 7 stycznia 2016 roku Sąd Rejonowy w (...) w sprawie o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego oddalił wniosek powoda o zabezpieczenie. W uzasadnieniu wskazał, że powód domagał się uchylenia obowiązku alimentacyjnego względem pozwanej wskazując, iż wygasł on z upływem 5 lat od daty uprawomocnienia się rozwodu i wniósł o udzielenie zabezpieczenia przez wstrzymanie dokonywania potrąceń z emerytury powoda przez (...) w S.. Zdaniem Sądu Rejonowego wniosek powoda nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż nie uprawdopodabnia istnienia roszczenia, ponieważ obowiązek alimentacyjny wygasł z mocy prawa, a więc nie można żądać jego uchylenia, a jedynie pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego. Orzeczenie to zapadło w oparciu o art. 730^{(

1)} § 1 i 2 k.p.c., który został przywołany w treści uzasadnienia.

Zażalenie na to postanowienie złożył powód wnosząc o jego zmianę i udzielenie zabezpieczenia roszczeniu strony powodowej poprzez wstrzymanie dokonywania potrąceń z emerytury powoda przez (...) w S. do czasu prawomocnego zakończenia sprawy w oparciu o tytuł wykonawczy: ugodę zawartą przed Sądem Rejonowym w (...) 16 lipca 2007 roku w sprawie o sygn. akt IV RC 400/07 oraz wyrok Sądu Okręgowego w(...) R. z 1 czerwca 2010 roku sygn. akt II RC 516/10, a także zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego. Wniósł także o dopuszczenie dowodu z akt Sądu Rejonowego w (...) o sygnaturze IV RC 581/15 na okoliczność, że pozwana obowiązek alimentacyjny wskazany wyrokiem Sądu (...) w(...) 1 czerwca 2010 roku (sygn. akt II RC 516/10) uwzględnia jako obowiązek alimentacyjny istniejący w dalszym ciągu wobec jej osoby oraz będący podstawą żądania przedłużenia obowiązku alimentacyjnego.

Zarzucił zaskarżonemu postanowieniu błąd w ustaleniach faktycznych polegający na mylnym przyjęciu, że powód nie uprawdopodobnił istnienia roszczenia, podczas gdy w okolicznościach sprawy roszczenie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec jego wygaśnięcia jest zasadne, bo alimenty są potrącane w oparciu o art. 139 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z (...) a roszczenie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego wobec jego wygaśnięcia jest tożsame z roszczeniem o ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, dlatego tryb z art. 138 k.r.o. w sytuacji bezegzekucyjnego potrącania roszczeń jest trybem dochodzenia przez powoda ochrony prawnej właściwym dla osiągnięcia skutecznego celu postępowania w sprawie.

Z ostrożności procesowej powód sprecyzował w zażaleniu żądanie pozwu - jako ustalenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z dniem 1 sierpnia 2015 roku wobec upływu pięciu lat od uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego bez orzekania winy stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy zauważyć, że podstawą żądania zgłoszonego w pozwie
o uchylenie obowiązku alimentacyjnego były okoliczności związane z jego wygaśnięciem z uwagi na upływ pięciu lat od zasądzenia alimenty. Jednocześnie składając zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego powód sprecyzował żądanie pozwu wskazując, że dochodzi ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z dniem 1 sierpnia 2015 roku. To sprecyzowanie żądania pozwu wskazuje ewidentnie na powództwo o ustalenie, natomiast powództwa o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności powód nie zgłaszał.

Bez znaczenia jest to, czy toczy się obecnie sprawa o uwzględnienie, że obowiązek alimentacyjny istnieje w dalszym ciągu, dlatego też wniosek dowodowy powoda zgłoszony w zażaleniu nie mógł być uwzględniony (art. 227 k.p.c.). W rozpoznawanej sprawie, w zakresie zabezpieczenia, istotne zaś jest jakiego rodzaju powództwo złożono (czego powód się domaga) i czy nadaje się ono do zabezpieczenia zgodnie z przepisami procesowymi. Okoliczności faktyczne związane ze sposobem egzekwowania należności alimentacyjnej pozostają bez znaczenia dla ustalenia rodzaju złożonego przez powoda powództwa, albowiem powód powołuje się na to, że obowiązek alimentacyjny wygasł z uwagi na upływ czasu i z mocy prawa. Z tego względu powód ostatecznie precyzując swoje powództwo zażądał ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego z dniem 1 sierpnia 2015 roku.

Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że akcentowanie przez powoda okoliczności, iż jego powództwo jest oparte na art. 138 k.r.o. nie jest zasadne, gdyż przepis ten uprawnia do zmiany orzeczenia w zakresie zasądzonych alimentów, a w sytuacji wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego
z mocy prawa to przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., zmierzający do wzruszania tytułu wykonawczego jest tym, na podstawie którego należy oprzeć powództwo (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 lipca 1999 r., sygn. akt I CKN 49/99, LEX 527160). Dodać należy, że powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności jest dalej idące niż żądanie ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego i je konsumuje (por. uchwałę Sądu Najwyższego z 26 lutego 1970 r., sygn. akt III CZP 109/69, OSNC 1970/10/81). Dlatego Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy badał zakres żądania powoda, albowiem nie może orzekać co do przedmiotu nieobjętego żądaniem lub ponad żądanie (art. 321 § 1 k.p.c.). Bezsporne zaś jest, że powód nie zgłosił żądania o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, a więc nie zgłosił powództwa opartego na regulacji art. 840 k.p.c.

Jeżeli dłużnik powołuje się na zmianę stosunków, polegającą na obniżeniu jego możliwości zarobkowych i majątkowych lub zmniejszeniu się potrzeb uprawnionego do alimentów, to przysługuje mu powództwo oparte na art. 138 k.r.o. Jeżeli natomiast twierdzi, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie na skutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane, to wówczas właściwą drogą jest powództwo przewidziane w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z 11 maja 2011 roku, sygn. akt I CSK 486/10, LEX 1043962). Sąd Okręgowy w obecnym składzie w pełni akceptuje ten pogląd z uzasadniającą go argumentacją wyrażoną w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego.

Dlatego też zarówno powództwa o uchylenie obowiązku alimentacyjnego, jak i o jego wygaśnięcie nie można uznać za nadające się do uwzględnienia w sytuacji, gdy istnieje realna możliwość egzekwowania posiadanego przez wierzycielkę tytułu wykonawczego, a dłużnik powołuje się na wygaśnięcie jego obowiązku z mocy prawa. W takiej sytuacji trzeba zgłosić powództwo opozycyjne, aby doszło do wzruszenia tytułu wykonawczego. Dopiero bowiem tego rodzaju powództwo może skutecznie ochronić dłużnika przed egzekucją.

Rzeczywiście jest tak, że decydujące znaczenie mają okoliczności faktyczne sprawy, one bowiem decydują o tym co stanowi podstawę faktyczną powództwa. Jednakże żądanie pozwu powinno być skorelowane z tymi okolicznościami faktycznymi, a żądanie ustalenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, a więc powództwa o ustalenie, w sytuacji powoływania się w uzasadnieniu na zdarzenie powstałe po wydaniu orzeczenia wskutek, którego zobowiązanie wygasło powoduje, że de facto zobowiązanie nie powinno być realizowane. Właściwym powództwem jest więc to prowadzące do wzruszenia tytułu wykonawczego. Tak samo w sytuacji, gdy powód wskazuje w pozwie, że pozwany nie zapłacił mu należności w wysokości 500 zł, to niezasadnym jest złożenie powództwa o ustalenie, że taką kwotę pozwany powinien mu zapłacić, lecz trzeba wytoczyć powództwo
o zapłatę, albowiem jest ono dalej idące. Nieprawidłowe skonstruowanie żądania pozwu w takim wypadku musi prowadzić ostatecznie do jego nieuwzględnienia. Dlatego też Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy ustalił brak interesu prawnego po stronie powoda w żądaniu ustalenia, że doszło do wygaśnięcia jego obowiązku alimentacyjnego. Powodowi bowiem przysługuje dalej idące żądanie pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności. Inaczej sytuacja przedstawiałaby się wówczas, gdyby pozwana nie dysponowała tytułem wykonawczym, wówczas tego rodzaju powództwo nie mogłoby być zgłoszone. Pozwana jednak tytułem wykonawczym dysponuje i dlatego to dalej idące powództwo może ochronić prawa powoda.

Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił więc zaistniałą sytuację prawną i wydał zgodne z tą oceną orzeczenie, a zarzuty zażalenia zaś okazały się niesłuszne.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 k.p.c w związku z art. 397 § 1 i 2 k.p.c oraz art. 13 § 2 k.p.c., należało orzec jak w sentencji.

SSO Roman Troll SSO Magdalena Hupa – Dębska SSO Barbara Braziewicz

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE