Sygn. akt III Ca 1383/18
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 maja 2018 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi:
1. uchylił w całości nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydany przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Widzewa w Łodzi w dniu 11 września 2017 roku, w sprawie o sygn. akt VIII Nc 7337/17;
2. zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 7.275,71 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym, nie wyższymi od dwukrotności wysokości odsetek za opóźnienie w stosunku rocznym, od dnia 22 lipca 2017 roku do dnia zapłaty;
3. oddalił powództwo w pozostałej części;
4. nie obciążył pozwanej obowiązkiem zwrotu kosztów procesu należnych powodowi od uwzględnionej części powództwa;
5. przyznał i nakaz wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi-Widzewa w Łodzi na rzecz radcy prawnego A. G. kwotę 2.952 złote tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu.
Apelację od powyższego wyroku w części uwzględniającej powództwo wniosła pozwana, podnosząc następujące zarzuty:
- naruszenia art. 385 1 § 1 k.c. w związku z art. 58 § 2 k.c. poprzez uznanie, iż postanowienie umowne dotyczące kosztów ubezpieczenia stanowi jednocześnie niedozwolone postanowienie umowne jak i nieważną czynność prawa sprzeczną z zasadami współżycia;
- naruszenia art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 359 § 21 k.c. w związku z art. 3851 § 1 k.c. poprzez uznanie, iż postanowienie umowne dotyczące kosztów ubezpieczenia stanowi czynność prawną sprzeczną z ustawą a nie niedozwolone postanowienie umowne;
- naruszenia art. 385 1 § 1 k.c. przez błędną wykładnie, wskutek zaniechania uznania, iż niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą pozwanej z mocy prawa i od samego początku;
- naruszenia art. 385 1 § 2 k.c. w związku z art. 385 1 § 1 k.c. przez błędną wykładnię, wskutek zaniechania uznania, że strony są związane umową tylko w takim w zakresie, jakby niedozwolone postanowienia umowne nigdy nie zostały zastrzeżone;
- naruszenia art. 65 § 2 k.c. poprzez jego niezastosowania w zakresie w jakim w ogóle nie wzięto pod uwagę treści i charakteru postanowień umownych oraz zgodnego zamiaru stron dotyczącego postanowień o wynagrodzeniu umownym;
- naruszenia art. 60 k.c. w związku z art. 61 k.c. poprzez ich niezastosowanie i błędne uznanie, iż powód złożył skutecznie względem pozwanej oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy pożyczki;
- naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie wszechstronnego rozpoznania materiału dowodowego zebranego w sprawie i wyprowadzenie wniosków z niego niewynikającego, a mianowicie, iż doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy pożyczki i postawienia jej w stan natychmiastowej wymagalności, podczas gdy z materiału dowodowego wynika, iż powód nie zachował terminów wypowiedzenia umowy, co doprowadziło do nieprawidłowego ustalenia stanu faktycznego;
- naruszenia art. 232 k.p.c. poprzez naruszenie reguł rozkładu ciężaru dowodowego, powodujące, iż podstawą rozstrzygnięcia są nieudowodnione twierdzenia powoda;
- naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku, na których oparto rozstrzygnięcie.
W konkluzji pozwana sformułowała wniosek o zmianę wyroku w zaskarżonej części przez oddalenie powództwa co do kwoty 7.275,71 złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym, nie wyższymi od dwukrotności wysokości odsetek za opóźnienie w stosunku rocznym od dnia 22 lipca 2017 roku do dnia zapłaty, a także przyznanie kosztów zastępstwa procesowego z urzędu w postępowaniu apelacyjnym, gdyż koszty te nie zostały pokryte w żadnej swej części.
Ewentualnie, wniosła o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa radcowskiego z urzędu w postępowaniu odwoławczym.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jest zasadna.
Sąd Rejonowy poczynił w sprawie prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne, jednakże na ich podstawie dokonał częściowo błędnej oceny żądania pozwu.
Ustosunkowując się do poszczególnych zarzutów apelacji w pierwszej kolejności należy wskazać, iż całkowicie chybiony jest zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. Zachodzi potrzeba wyjaśnienia, że wskazany przepis jest adresowany do stron postępowania, gdyż określa ich obowiązki w zakresie wykazywania faktów, z których wywodzą skutki prawne. Przepisu tego Sąd Rejonowy nie mógł zatem naruszyć w sposób i w formie zarzucanej przez skarżącego.
Nie ma także racji pozwana podnosząc zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., który łączy z błędną jej zdaniem oceną Sądu I instancji co do skuteczności wypowiedzenia umowy pożyczki. Tymczasem skarżąca w istocie nie podważa ustaleń Sądu Rejonowego, te bowiem w zakresie faktu złożenia przez stronę powodową oświadczenia o wypowiedzeniu są bezsporne, natomiast kwestionuje znaczenie tego faktu w kontekście wzajemnych praw i obowiązków wynikających z łączącej strony umowy, ta zaś kwestia przynależy nie do sfery ustaleń faktycznych, lecz do sfery prawa materialnego.
Wreszcie, nie można zgodzić się z zarzutem naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Sąd I instancji szczegółowo wyjaśnił bowiem w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku motywy rozstrzygnięcia, w tym przyczyny, dla których uznał, że obciążenie pozwanej kosztami składki z tytułu umowy ubezpieczenia narusza obowiązujący w tym względzie porządek prawny. Co zaś tyczy się zaprezentowanego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku poglądu, że postanowienia umowne dotyczące umowy ubezpieczenia są dotknięte sankcją nieważności, a zarazem mają charakter abuzywny, pozwana przypisuje temu stwierdzeniu nadmierne znaczenie w kontekście zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c.
Zasadne są natomiast pozostałe zarzuty apelacji, w ramach których skarżąca podważa stanowisko Sądu I instancji o dopuszczalności zaliczenia przez powoda dokonanych przez pozwaną wpłat na poczet świadczeń wynikających z uznanych za niedozwolone, a przez to nie wiążących jej postanowień umownych. Prawidłowa konkluzja Sądu Rejonowego wynikająca z przeprowadzonej w toku postępowania indywidualnej kontroli wzorca umownego, skutkująca uznaniem za niedozwolone niektórych postanowień łączącej strony umowy nie znalazła właściwego odzwierciedlenia w ocenie zasadności żądania pozwu w zakresie świadczeń mających źródło w tychże postanowieniach. Sąd Rejonowy dostrzegając bowiem fakt, iż pozwana dokonała już na rzecz powoda spłaty części dochodzonych należności błędnie uznał uprawnienie powoda do ich zaliczenia na poczet należności, które powód wywodzi z naruszających prawa pozwanej postanowień umowy, przenosząc w konsekwencji dalsze rozważania dotyczące ochrony praw konsumenckich pozwanej na płaszczyznę art. 410 k.c. i przysługujących jej ewentualnie roszczeń z tytułu nienależnego świadczenia. Godzi się zauważyć, iż stanowisko Sądu I instancji i zaprezentowana na jego poparcie argumentacja są niekonsekwentne i dotknięte wewnętrzną sprzecznością. Skoro postanowienia umowy przewidujące obowiązek pokrycia przez pozwaną kosztów ubezpieczenia, opłaty przygotowawczej i ryczałtowo określonych kosztów windykacji oraz upomnień i wezwań Sąd uznał za niedozwolone w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c., to w rezultacie brak było podstawy prawnej nie tylko do ich naliczenia, ale także do późniejszego zaliczenia na ich poczet wpłat dokonanych z tytułu innych należności. Powyższe stwierdzenie rodzi także dalsze skutki procesowe. Wobec bezspornego bowiem faktu, że pozwana uiściła na rzecz powoda kwotę 7640 złotych, a jej zobowiązanie z umowy ograniczało się jedynie do kwoty 7275,51 złotych obejmującej należność z tytułu przekazanego jej kapitału ( 6000 złotych), wynagrodzenia umownego ( 1248 złotych) i części odsetek kapitałowych ( 27,51 złotych), uznać należało, że żądanie pozwu było w całości niezasadne.
Reasumując, istniały podstawy do wydania orzeczenia reformatoryjnego poprzez oddalenie powództwa, a także skorygowanie odpowiednio do wyniku sprawy rozstrzygnięcia o kosztach procesu i kosztach tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa, o czym z mocy art. 386 § 1 k.p.c. orzeczono jak w punkcie I sentencji.
O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z § 3 pkt 4 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 roku ( Dz.U.2015.1804. ze zm.). Na koszty te złożyła się kwota 738 złotych kosztów zastępstwa procesowego.