UZASADNIENIE

Ubezpieczony R. R. (1) odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. z 19.03.2015 roku, znak: (...), w której organ rentowy odmówił mu prawa do odsetek od przyznanego świadczenia rentowego, niewypłaconego w terminie, za okres od 1.07.2012 roku do 31.01.2014 roku.

Skarżący wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie w wypłacie renty oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania.

W piśmie z 4.09.2015 roku (k. 22) ubezpieczony wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 4 578,82 zł tytułem odsetek ustawowych za okres od 1.07.2012 roku do 31.01.2014 roku wraz z dalszymi odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia odwołania do dnia zapłaty.

Postanowieniem z 10.11.2015 roku (k. 61) Sąd Okręgowy odrzucił odwołanie na podstawie art. 477⁹ § 3 K.p.c.

Postanowieniem z 16.03.2016 roku (k. 87) Sąd Okręgowy oddalił wniosek ubezpieczonego o przywrócenie terminu do złożenia zażalenia na postanowienie z 10.11.2015 roku i odrzucił zażalenie.

Postanowieniem z 30.05.2016 roku (k. 110) Sąd Apelacyjny zmienił postanowienie z 16.03.2016 roku i przywrócił wnioskodawcy termin do złożenia zażalenia na postanowienie z 10.11.2015 roku.

Postanowieniem z 26.09.2016 roku (k. 129) Sąd Apelacyjny uchylił postanowienie Sądu Okręgowego z 10.11.2015 roku o odrzuceniu odwołania R. R. (1) i przekazał sprawę do ponownego rozpoznaniami temu sądowi.

Wyrokiem z 2.02.2017 roku (k. 164) Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję z 19.03.2015 roku w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do odsetek w kwocie 5 311,50 zł; w pozostałym zakresie odwołanie oddalił; zasądził od pozwanego na rzecz skarżącego kwotę 210,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Wyrokiem z 22.03.2018 roku (k. 215) Sąd Apelacyjny w Szczecinie uchylił wyrok Sądu Okręgowego z 2.02.2017 roku i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania temu sądowi, pozostawiając mu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania.

Wyrokiem z dnia 3 lipca 2018 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z dnia 19 marca 2015 roku znak (...) w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu R. R. (1) prawo do odsetek za zwłokę w wypłacie renty za okres od 07.09.2012 r. do 31.01.2014 r. a w pozostałym zakresie odwołanie oddalił, zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 840,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym za postępowania zażaleniowe i apelacyjne.

Sąd Okręgowy ustalił, że ubezpieczony R. R. (1) urodził się w dniu (...). Ma wykształcenie zawodowe (murarz). Dotychczas pracował jako: murarz, tynkarz, posadzkarz.

Dnia 23.02.2012 roku złożył wniosek o przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W wyniku przeprowadzonego badania lekarskiego Komisja Lekarska ZUS w Z. w orzeczeniu z 17.04.2012 roku ustaliła, że badany jest zdolny do pracy. Decyzją z 16.05.2012 roku pozwany odmówił skarżącemu prawa do renty. Wnioskodawca odwołał się od tej decyzji.

W dniu 13.07.2012 roku do ZUS Oddziału w G. wypłynęła nowa dokumentacja ubezpieczonego potwierdzająca jego zatrudnienie na terenie Wielkiej Brytanii.

Decyzją z 2.09.2013 roku ZUS (...) Oddział w W., po rozpatrzeniu nowych dokumentów złożonych w dniu 13.07.2012 roku, odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 24.09.2013 roku w sprawie VI U 750/12 zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z 16.05.2012 roku i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, od 1.02.2012 roku, na okres dwóch lat.

Wyrokiem z 26.06.2014 roku w sprawie III AUa 1084/13 Sąd Apelacyjny w Szczecinie zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty od 1.07.2012 roku do 31.01.2014 roku. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny stwierdził, że prawo do renty przysługuje ubezpieczonemu dopiero od 1.07.2012 roku, nie zaś od 1.02.2012 roku, bowiem dopiero w lipcu 2012 roku przedłożył on do organu rentowego wszystkie dokumenty (tj. potwierdzenie zatrudnienia na terenie Wielkiej Brytanii), spełniając tym samym wszystkie przesłanki do nabycia prawa do renty, zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Odpis prawomocnego wyroku wpłynął do organu rentowego w dniu 9.07.2014 roku.

Decyzją z 19.11.2014 roku ZUS, wykonując prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego z 26.06.2014 roku, przyznał ubezpieczonemu rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1.07.2012 roku do 31.01.2014 roku. Termin wypłaty świadczenia ZUS ustalił na 6 dzień każdego miesiąca.

Dnia 19.03.2015 roku ZUS (...) Oddział w W. wydał decyzję, w której przeliczył rentę ubezpieczonego od dnia 1.07.2012 roku, ustalając termin wypłaty świadczenia na 6 dzień każdego miesiąca, oraz wypłacił odsetki za okres od 9.08.2014 roku do 28.11.2014 roku w kwocie 1 025,67 zł.

Dalej Sąd Okręgowy ustalił, że w toku postępowania w sprawie VI U 750/12 biegli sądowi nie dysponowali innymi, dodatkowymi dokumentami niż te, które posiadała Komisja Lekarska ZUS wydająca orzeczenie z 17.04.2012 roku. Stan zdrowia ubezpieczonego od dnia wypadku do dnia badania przez biegłych lekarzy sądowych nie uległ poprawie. Dokumentacja medyczna, którą dysponowała Komisja Lekarska ZUS w dniu orzekania była wystarczająca do ustalenia, iż ubezpieczony jest nadal częściowo niezdolny do pracy. Biegli opiniujący w sprawie uznali R. R. (1) za nadal częściowo niezdolnego do pracy.

R. R. (1) przysługuje prawo do odsetek za zwłokę w wypłacie renty od 7.09.2012 roku do 31.01.2014 roku.

Po dokonaniu powyższych ustaleń Sąd I instancji zważył, że odwołanie ubezpieczonego co do zasady zasługiwało na uwzględnienie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał art. 386 § 6 k.p.c., zgodnie z którym ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd, któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Rozstrzygnięcie sądu I instancji ponownie rozpoznającego sprawę musi być zawsze wyrazem oceny i decyzji tego sądu, a skrępowanie go orzeczeniem sądu instancji wyższej ma na celu jedynie zapobieżenie powtórzeniu się okoliczności powodujących wadliwość uchylonego orzeczenia (zob. wyr. Sądu Najwyższego z 20.02.2002 roku, V CKN 757/00, Legalis). Sąd orzekający ocenił, że istotą sporu w niniejszym procesie było ustalenie, czy ubezpieczonemu przysługuje prawo do wypłaty odsetek od niewypłaconego w terminie świadczenia rentowego za okres od 1.07.2012 roku do 31.01.2014 roku.

Następnie Sąd I instancji wyjaśnił, że zobowiązany jest ustalić, czy odmowa przyznania ubezpieczonemu prawa do renty nastąpiła wskutek błędu organu rentowego, co stosownie do treści art. 85 ust.1 ustawy z 13.10.1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (DZ.U.2017, poz. 1778; dalej jako ustawa systemowa) powodowałoby obowiązek zapłaty odsetek, oraz ustalenie daty początkowej jego powstania.

Zdaniem Sądu orzekającego w sprawie bezsporne było to, że Komisja Lekarska ZUS w dniu 17.04.2012 roku ustaliła, iż skarżący jest osobą zdolną do pracy. Orzeczenie to stanowiło podstawę decyzji organu rentowego z dnia 16.05.2012 roku odmawiającej ubezpieczonemu prawa do świadczenia.

Poza sporem było również, że w dniu 13.07.2012 roku ubezpieczony złożył do organu rentowego (...) Oddziału ZUS w W. dodatkową dokumentację – potwierdzenie okresu zatrudnienia na terenie Wielkiej Brytanii. Dopiero ta dokumentacja, w ocenie Sądu I instancji, pozwoliła na poczynienie ustaleń, że skarżący posiada wymagany w art. 57 ust. 1 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy z 17.12.1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2018 poz. 1270; daje jako ustawa emerytalna), staż ubezpieczeniowy.

W dalszej części rozważań Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 118 ustawy emerytalnej, po czym zważył, że dla odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych istotne jest, czy organ rentowy dysponował takimi informacjami, które umożliwiłyby mu dokonanie prawidłowej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego jeszcze na etapie postępowania przed organem, innymi słowy - czy istniały w postępowaniu przed ZUS przeszkody do wydania orzeczenia o częściowej niezdolności ubezpieczonego do pracy. Sąd meriti wskazał, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej "nie ustalił prawa do świadczenia" oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 9.03.2001 roku, II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002, nr 20, poz. 501). W tym drugim wypadku chodzi o takie sytuacje, w których organ rentowy, odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy, prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia. Błędy organu rentowego stanowiące podstawę obowiązku wypłaty odsetek można podzielić na błędy w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędy w ustaleniach faktycznych, będące skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Z błędem w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa mamy do czynienia wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa, ponieważ dokonuje błędnej interpretacji obowiązujących przepisów mających zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym sprawy. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że możliwa jest również sytuacja, iż przyznanie prawa do świadczenia nastąpi na skutek ustaleń faktycznych sądu. W takiej sytuacji, organ rentowy nie będzie ponosił odpowiedzialności za to opóźnienie, jeśli wykaże że w przepisanym terminie nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie uprawnionemu świadczenia. Przy ustalaniu odpowiedzialności organu rentowego istotne jest uwzględnienie tego czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym będzie uzasadniona ustaleniami co do okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu, nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28.09.2011 roku, I UK 86/11, G. Prawna 2012/11/8). W postępowaniu emerytalno - rentowym dowodem jest tylko to, co prawo uznaje za dowód i jako dowód dopuszcza.

Na potwierdzenie powyższych rozważań Sąd Okręgowy powołał treść wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 8.11.2016 roku w sprawie III AUa 67/16 (Legalis 1591961), zgodnie z którym organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w ustaleniu prawa do renty i wypłacie z tego tytułu świadczenia w sytuacji, gdy okoliczność niezbędna do przyznania prawa do renty była możliwa do ustalenia jeszcze na etapie postępowania administracyjnego. Następnie Sąd orzekający powołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11.09.2007 roku w sprawie P 11/07, uchwałę Sądu Najwyższego z 12.01.1995 roku ( III UZP 28/94), wyrok Sądu Najwyższego z 9.03.2001 roku ( II UKN 402/00).

Dalej Sąd I instancji podał, że biegli wydający opinie w sprawie VI U 750/12 dysponowali taką samą dokumentacją medyczną jak pracownicy pozwanego lecz – w przeciwieństwie do lekarzy orzeczników ZUS - stwierdzili dalszą częściową niezdolność do pracy ubezpieczonego. Na rozprawie dnia 22.09.2015 roku (k. 47) biegli wskazali, że dokumentacja medyczna, jaką w dniu badania dysponowała Komisja Lekarska ZUS była w pełni wystarczającą do uznania dalszej częściowej niezdolności do pracy. Pozwany nie kwestionował tych zeznań biegłych sądowych.

Z poszanowaniem ww. przepisów oraz powołanego orzecznictwa, Sąd I instancji ostatecznie uznał, że postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wykazało ponad wszelką wątpliwość, że organ rentowy popełnił błąd będący przyczyną wydania decyzji ustalającej brak podstaw do przyznania prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, i w efekcie powodując opóźnienie w przyznaniu tego świadczenia. Odmienna niż biegłych sądowych w sprawie VI U 750/12 ocena stanu zdrowia i nieuznanie jej przez członków Komisji Lekarskiej ZUS za przyczynę niezdolności do pracy jest błędem, co w sposób oczywisty wynika z opinii biegłych sądowych lekarzy J. B., H. K. i J. W..

Sąd Okręgowy, po przesłuchaniu biegłych sądowych J. B., H. K. i J. W. (k. 47), oraz po przeanalizowaniu opinii tych biegłych sądowych w sprawie VI U 750/12 , w pełni podzielił stanowisko biegłych o dalszej częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonego. W ocenie Sądu orzekającego biegli w sposób jasny i nie budzący wątpliwości przedstawili powody swoich twierdzeń, podtrzymując stanowisko wydane w opinii w sprawie VI U 750/12. Pozwany nie stawił się na termin rozprawy w trakcie której biegli złożyli swoje zeznania, ani nie kwestionował wiarygodności zeznań tych biegłych. Zdaniem Sądu meriti sporne kwestie zostały w sprawie dostatecznie wyjaśnione. Nie zachodziły okoliczności przemawiające za dopuszczeniem dowodu z kolejnych opinii biegłych sądowych albowiem zeznania złożone przez biegłych na rozprawie w dniu 22.09.2015 roku oraz opinie wydane przez tych biegłych w sprawie VI U 750/12,wskazują, że okoliczności sporne w sprawie zostały dostatecznie wyjaśnione.

W ocenie Sądu Okręgowego z opinii biegłych oraz zeznań złożonych przez nich na rozprawie w dniu 22.09.2015 roku wynika jednoznacznie, że Komisja Lekarska ZUS wydając orzeczenie popełniła błąd i nie uwzględniła okoliczności świadczących o dalszej częściowej niezdolności do pracy. Dokumentacja przedstawiona organowi rentowemu była wystarczająca do uznania wnioskodawcy za nadal częściowego niezdolnego do pracy. W trakcie procesu o dalsze prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (VI U 750/12) nie została złożona żadna nowa, istotna dokumentacja medyczna, która uzasadniałaby błędne orzeczenie ZUS.

Opinie biegłych wydane w sprawie VI U 750/12 oraz zeznania biegłych złożone w dniu 22.09.2015 roku (k. 47), Sąd I instancji ocenił jako dowody wartościowe, stanowiące podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Dowody te stanowią miarodajne źródło wiadomości specjalnych w procesie. Nie ujawniły się żadne okoliczności w sprawie, które podważałby wiarygodność biegłych sądowych wydających opinie w niniejszej sprawie. Argumentacja biegłych jest w ocenie Sądu przekonująca.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązuje zasada kontradyktoryjności, i tak zgodnie z art. 6 K.c. obowiązek dowodzenia powoływanych przez stronę okoliczności koresponduje z wyrażoną w art. 232 K.p.c. zasadą inicjatywy procesowej stron. Ubezpieczony z tego obowiązku się wywiązał.

Sąd Okręgowy zważył jednak, że w kontekście niniejszej sprawy należało przy orzekaniu wziąć pod uwagę treść art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym prawo do określonych świadczeń powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19.03.2014 roku, III UK 334/13). I tak, Sąd Okręgowy w pełni zaakceptował stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie w sprawie III AUa 1084/13, w którym Sąd ten przyznając ubezpieczonemu prawo do renty od 1.07.2012 roku (a nie od 1.02.2012 roku) wskazał, iż ani w dacie złożenia wniosku o rentę (tj. 1.02.2012 roku) ani też w dacie wydawania orzeczenia przez Komisję Lekarską ZUS (17.04.2012 roku), R. R. (1) – mimo, iż Komisja Lekarska ZUS w dniu 17.04.2012 roku popełniła błąd – nie spełniał wszystkich przesłanek z art. 57 ustawy emerytalnej do nabycia prawa do emerytury. Nawet przy założeniu, że Komisja Lekarska ZUS uznałaby skarżącego za niezdolnego do pracy, to nadal nie spełniałby on wszystkich przesłanek do nabycia prawa do żądanego świadczenia albowiem nie wykazał on wówczas posiadania 5 letniego okresu ubezpieczenia w ostatnim 10- leciu przed złożeniem wniosku o rentę (art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy emerytalnej). Taki dowód przedłożył on dopiero w dniu 13.07.2012 roku (zaświadczenie o zatrudnieniu na terenie Wielkiej Brytanii), co skutkowało przyznaniem prawa do renty od pierwszego dnia miesiąca tj. od 1.07.2012 roku (art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Wobec powyższego, ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji – po spełnieniu wszystkich ustawowych przesłanek – był dzień 13.07.2012 roku tj. dzień wpływu do organu rentowego nowego dowodu w sprawie – zaświadczenia o zatrudnieniu na terenie Wielkiej Brytanii, z którego wynikało, iż ubezpieczony posiada ponad 5 letni okres ubezpieczenia, co też potwierdził ZUS w decyzji z 2.09.2013 roku (k. 47 tom III akt ZUS).

Sąd I instancji wskazał, że mając zatem na uwadze wskazany w art. 118 ustawy emerytalnej 30 dniowy termin, organ rentowy powinien był wydać decyzję najpóźniej w dniu 12.08.2012 roku. Natomiast z § 2 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustalaniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U nr 12, poz.104) wynika, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania tych świadczeń, do dnia wypłaty świadczeń. Ustęp kolejny dodatkowo wskazuje, iż okres opóźnienia w ustalaniu prawa do świadczeń i ich wypłacie liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji, a okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności.

Skoro organ rentowy w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych nie wypłacił należnego świadczenia, to zdaniem Sądu I instancji, konieczne okazało się zasądzenie od ZUS na rzecz ubezpieczonego odsetek w wysokości określonej w tym przepisie. Termin wypłaty świadczenia przypada na 6 dzień każdego miesiąca. W niniejszej sprawie był to zatem dzień 6.09.2012 roku. Termin aktualizacji odsetek nastąpił w dniu 7.09.2012 roku.

Ustaleń w sprawie Sąd Okręgowy dokonał na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, aktach sprawy VI U 750/12 i aktach niniejszej sprawy oraz wyżej opisanych opinii biegłych, uznając je za wiarygodne.

Na podstawie art. 477¹⁴§ 2 K.p.c. Sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do odsetek za okres od 7.09.2012 roku do 31.01.2014 roku (zgodnie z żądaniem ubezpieczonego).

W pozostałym zakresie, tj. co do odsetek za okres od 1.07.2012 roku do 6.09.2012 roku, z przyczyn wyżej wskazanych, na podstawie art. 477¹⁴§ 1 K.p.c. Sąd oddalił odwołanie jako niezasadne. Nadto, brak było również podstaw do zasądzenia odsetek od odsetek. Znajdujące się w art. 85 ust. 1 ustawy systemowej odesłanie do Kodeksu cywilnego dotyczy wyłącznie odsetek ustawowych, a zatem - poza określeniem wysokości odsetek - odsetki od opóźnionego świadczenia uregulowane są na potrzeby prawa ubezpieczeń społecznych wyczerpująco, bez możliwości odwoływania się do przepisów prawa cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15.09.2011 roku, II UK 22/11, LEX nr 1109360). Brak takiej możliwości, a w szczególności możliwości odwołania się do art. 482 § 1 K.c., regulującego kwestię odsetek od odsetek, gdy przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych nie przewidują możliwości dochodzenia odsetek od odsetek, skutkuje brakiem podstawy prawnej dla żądania odsetek od odsetek. Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴§ 1 K.p.c. oddalił odwołanie w zakresie zasądzenia odsetek od odsetek.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. art. 108 § 1 K.p.c. w zw. z art. 98 K.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 i § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu [60,00 zł (stawka minimalna w sprawie przed sądem I instancji) + 240,00 zł (stawka minimalna w sprawie przed sądem II instancji – zażalenie, które wypłynęło w dniu 10.02.2016 roku], § 9 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z 22.10.2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015, poz.1804 oraz Dz.U.2016 poz. 1667) [240,00 zł (stawka minimalna w sprawie przed sądem II instancji – zażalenie, które wpłynęło w dniu 5.04.2016 roku] + 240,00 zł (apelacja, która wpłynęła w dniu 6.03.2017 roku)] + opłaty od apelacji: 30,00 zł x 2 = 60,00 zł, zasądzając w punkcie III wyroku od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 840,00 zł (60 zł + 240,00 zł + 240,00 zł + 240,00 zł + 60,00 zł), tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym za postępowanie zażaleniowe i apelacyjne.

Z wyrokiem nie zgodził się organ. Rozstrzygnięciu zarzucił:

1. błędną wykładnię przepisów prawa materialnego - art.85 ust. l ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. 2009.205.1585), art.118 ust.l i la ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. 2009.153.1227) poprzez uznanie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie prawa do świadczenia w ustalonym terminie,

2. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału poprzez przyjęcie, że organ rentowy pozostawał w zwłoce z wypłatą renty od dnia 7.09.2012r. mając na uwadze ustalenia faktyczne w zakresie spełnienia warunków prawa do renty dokonane przez Sąd Okręgowy w sprawie sygn. akt VI U 750/12 i Sąd Apelacyjny w sprawie sygn. akt III AUa 1084/13,

3. naruszenie przepisów postępowania poprzez przekroczenie granicy swobodnej oceny zebranego materiału dowodowego (art.233 § 1 kpc), nie ustosunkowanie się do całości materiału (art.328§2 kpc), niewykonanie w całości wytycznych Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w wyroku z dnia 22.03.2018r w sprawie sygn. akt III AUa 386/17, nieprawidłowe zasądzenie na rzecz ubezpieczonego kwoty 840 zł. tytułem zwrotu kosztów procesu (108§ 1 kpc, w zw. z art.98 kpc).

Na postawie tak sformułowanych zarzutów organ wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz powoda kosztów procesu za druga instancję według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja organu nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem ostatecznie wyrok Sądu I instancji oparty na założeniu odpowiedzialności organu rentowego za opóźnienie w wypłacie R. R. (1) świadczenia rentowego jest trafny.

Zgodnie z brzmieniem art. 85 ust. 1 ustawy systemowej, jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Cytowany przepis stanowi podstawę do przyznania osobie ubezpieczonej odsetek, w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego, w razie nie ustalenia dla niej w terminie prawa do świadczenia lub też jego niewypłacenia. Ustawodawca zastrzegł jednakże, że nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłacie świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności.

W przypadku świadczeń rentowych terminy te określa art. 118 ust. 1 i ust. 1a ustawy emerytalnej. Przewidują one, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, a w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zatem Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma 30 dni na wydanie prawidłowej decyzji licząc od chwili wyjaśnienia ostatniej niezbędnej okoliczności, rozumianej, jako ostatni fakt konieczny, z punktu widzenia przesłanek nabycia prawa, do ustalenia samego istnienia prawa wnioskodawcy do świadczenia.

W przypadku, gdy prawo zostaje przyznane orzeczeniem Sądu, 30 dniowy termin jest liczony od momentu doręczenia wyroku, ale jedynie wówczas, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z 25 stycznia 2005 r. (I UK 159/04), zgodnie z którym wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, zwłaszcza, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy podniósł też, że wówczas, gdy organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza, gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych nowych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu.

Z kolei w uzasadnieniu wyroku z 21 czerwca 2012 r. w sprawie III UK 110/11 Sąd Najwyższy przyjął, iż w celu ustalenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie spowodowane błędem w ustaleniach faktycznych, konieczne jest wykazanie, że w przepisanym terminie ZUS nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. Jednakże nawet w takiej sytuacji Sąd Najwyższy dodatkowo podkreślił konieczność uwzględnienia tego, czy organ rentowy w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków poczynił wszystkie możliwe ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji.

W tej sprawie niekwestionowane są ustalenia faktyczne, z których wynika, że Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z dnia 24.09.2013 roku w sprawie VI U 750/12 zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z 16.05.2012 roku i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, od 1.02.2012 roku, na okres dwóch lat. Przy czym wyrokiem z 26.06.2014 roku w sprawie III AUa 1084/13 Sąd Apelacyjny w Szczecinie zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim i przyznał ubezpieczonemu prawo do renty od 1.07.2012 roku do 31.01.2014 roku. De facto, Sąd odwoławczy zmienił więc wyłącznie datę początkową przyznanego świadczenia.

Z uwagi na wniosek ubezpieczonego o przyznanie mu prawa do odsetek ustawowych za opóźnienie oraz odmowną w tym przedmiocie decyzję ZUS konieczne okazało się ustalenie, czy obiektywnie nieprawidłowa decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 maja 2012 r. odmawiająca ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, była następstwem okoliczności leżących po stronie organu rentowego.

Wbrew stanowisku apelacji, Sąd Odwoławczy ocenił, że Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie w sposób prawidłowy ustalił stan faktyczny. Uczynił to w oparciu o akta sprawy VI U 750/12 ( o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy) oraz przesłuchanie biegłych J. B. (specjalisty chirurgii urazowo-ortopedycznej), H. K. (lekarza chorób wewnętrznych i medycyny pracy) oraz J. W. (neurologa) opiniujących w sprawie VI U 750/12.

Na tej podstawie Sąd Okręgowy właściwie przyjął, że organ niezasadnie decyzją z dnia 16.05.2012 r. odmówił wnioskodawcy R. R. (2) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Przedmiotowa decyzja została wydana w oparciu o błędną ocenę stanu zdrowia wnioskodawcy dokonaną przez lekarzy orzeczników ZUS i Komisję Lekarską ZUS. Jak wynika z ustalonego w sprawie stanu faktycznego biegli sądowi wydający opinie o stanie zdrowia wnioskodawcy w sprawie VI U 750/12, dysponowali tożsamą jak organ dokumentacją medyczną. Fakt ten podkreślili biegli w opinii łącznej z dnia 10 maja 2013 roku. Swoje stanowisko biegli powielili przesłuchani w niniejszej sprawie w toku postępowania przed Sądem I instancji. Dwukrotnie zatem biegła wskazali, że Lekarz Orzecznik ZUS i Komisja ZUS nie dość wnikliwie zapoznali się z dokumentacją medyczną. Na rozprawie dnia 22.09.2015 roku biegli wskazali, że dokumentacja medyczna, jaką w dniu badania dysponowała Komisja Lekarska ZUS była w pełni wystarczającą do uznania dalszej częściowej niezdolności do pracy.

Nadto odwołujący w toku postępowania sądowego nie przedstawił żadnych nowych dokumentów, żadnych nowych dowodów na okoliczność swego stanu zdrowia, o których organ rentowy w trakcie postępowania administracyjnego nie wiedział, lub nie mógł wiedzieć. Z poszanowaniem zatem powołanego na wstępie orzecznictwa Sądu Najwyższego stwierdzić należy, że Sąd I instancji zasadnie przyjął, że jeżeli lekarz orzecznik oraz komisja lekarska ZUS dysponowali pełną dokumentację medyczną, która uzasadniała stwierdzenie niezdolności do pracy, a mimo to błędnie uznali, że wnioskodawca jest zdolny do pracy, to ZUS ponosi odpowiedzialność z tytułu wadliwej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego dokonanej na etapie postępowania przed ZUS.

W dalszej kolejności, mając na uwadze zarzut apelującego dotyczący powinności zamieszczenia przez Sąd Okręgowy w sprawie VI U 750/12 w sentencji wyroku rozstrzygnięcia co do odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, należy w pełni podzielić pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2010 r., II UK 330/09, w świetle którego w wyniku nowelizacji ustawy emerytalno - rentowej aktem zmieniającym z dnia 23 stycznia 2009 r. ustawodawca nie tylko sprecyzował treść art. 118 ust. 1a przez stwierdzenie, iż dniem wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji jest dzień wpływu prawomocnego orzeczenia sądu tylko wówczas, gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie tej okoliczności, ale i nałożył na sąd przyznający prawo do świadczenia obowiązek rozstrzygnięcia z urzędu o tej odpowiedzialności, tj. rozstrzygnięcia zarówno stwierdzającego taką odpowiedzialność, jak i jej brak. Niezamieszczenie tej treści rozstrzygnięcia w sentencji wyroku nie jest zaś równoznaczne z orzeczeniem negatywnym i nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

W kontekście powyższych wywodów należy stwierdzić, że niezamieszczenie w sentencji wyroku orzeczenia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza, iż Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim w istocie nie wyjaśnił i nie rozstrzygnął tej kwestii. W niniejszym procesie prowadzonym przed Sadem I instancji, w którym wnioskodawca domagał się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne, było prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność (por. Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 24 marca 2011 r., I UZP 2/11, lex nr 784338).

Nie znajduje uzasadnienia także zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Przepis ten wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów, zgodnie z którą sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według swego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Przepis art. 233 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c., nakłada na sąd orzekający obowiązek: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów, mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej - wyższej instancji i skarżącemu - na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. Jak trafnie przyjmuje się przy tym w orzecznictwie sądowym, jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w powiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, Lex nr 56906). Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie wystarcza więc stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (por. stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone między innymi w: postanowieniu z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyroku z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, Lex nr 52347; postanowieniu z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99, Lex nr 53136). Innymi słowy, zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla strony skarżącej ustaleń faktycznych, opartych na własnej, korzystnej dla strony ocenie materiału dowodowego. Z tego powodu nieuprawnione jest stanowisko apelującego o nieustosunkowaniu się Sądu Okręgowego do całości materiału dowodowego. Skarżący bezpodstawnie podaje, że dopiero postępowanie dowodowe z udziałem 4 biegłych pozwoliło wyjaśnić wątpliwości co do oceny stanu zdrowia wnioskodawcy. Zaznaczyć trzeba, że na mocy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z 14 grudnia 2004 roku w sprawie orzekania o niezdolności do pracy, lekarz orzecznik wydaje orzeczenie na podstawie dokumentacji dołączonej do wniosku oraz po przeprowadzeniu bezpośredniego badania stanu zdrowia osoby, w stosunku do której ma być wydane orzeczenie (§ 4 ust. 1). Lekarz orzecznik może, przed wydaniem orzeczenia, uzupełnić dokumentację dołączoną do wniosku, w szczególności o opinie lekarza konsultanta lub psychologa albo o wyniki badań dodatkowych lub obserwacji szpitalnej (§ 4 ust. 3). Mając ponadto na uwadze dwuetapowość orzekania o niezdolności do pracy i możliwość weryfikacji orzeczenia lekarza orzecznika przez komisję lekarską ZUS (do której odpowiednio stosuje się m.in. § 4 cyt. rozporządzenia), w ocenie Sądu Odwoławczego stwierdzić należało, że obowiązujące przepisy nie przewidują granic błędu po stronie organu. W przypadku stwierdzenia błędu takiego jak w niniejszej sprawie, po stronie ZUS powstaje obowiązek wypłaty stosownych odsetek od nieprzyznanego świadczenia.

Zważywszy, że ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji w tej konkretnej sprawie – po spełnieniu wszystkich ustawowych przesłanek – był dzień 13.07.2012 roku tj. dzień wpływu do organu rentowego nowego dowodu w sprawie – zaświadczenia o zatrudnieniu na terenie Wielkiej Brytanii, z którego wynikało, iż ubezpieczony posiada ponad 5 letni okres ubezpieczenia, od tej daty rozpoczął bieg 30 dniowy termin na wydanie decyzji przez organ rentowy (art. 118 ustawy emerytalnej).

Słusznie Sąd I instancji wskazał, że mając na uwadze treść § 2 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustalaniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U nr 12, poz.104) przyjąć należało, iż okres opóźnienia w ustalaniu prawa do świadczeń i ich wypłacie liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji, a okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności. W niniejszej sprawie był to zatem dzień 6.09.2012 roku. Termin aktualizacji odsetek nastąpił w dniu 7.09.2012 roku.

Sąd Odwoławczy nie podzielił też zarzutów organu rentowego dotyczących
przekroczenia przez Sąd I instancji granicy swobodnej oceny dowodów w kwestii ustalenia wysokości kosztów procesu.

Zgodnie z § 21rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. W okolicznościach niniejszej sprawy postępowanie w I instancji zakończyło się z dniem wydania przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wlkp. (sygn. akt VI U 514/15) postanowienia o odrzuceniu odwołania ubezpieczonego, a zatem w dniu 10 listopada 2015 r.

Natomiast zainicjowane na skutek ww. postanowienia postępowania zażaleniowe należy uznać za postępowania w kolejnej instancji. Dlatego prawidłowo uczynił Sąd Okręgowy i do postępowań zażaleniowych zastosował przepisy obowiązujące w momencie ich wszczęcia, tj. w lutym 2016 r., kwietniu 2016 r. oraz w marcu 2017 r., przy czym ostatnie zażalenie ubezpieczonego nie zostało rozpoznane z uwagi na fakt uchylenia wyroku z dnia 02 lutego 2017 r. Z uwagi na powyższe do przedmiotowych postępowań zażaleniowych właściwie Sąd I instancji zastosował rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.

Uznając zatem zarzuty apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych za nieuzasadnione, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. apelację oddalił.

Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c., przy zastosowaniu zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c., Sąd Odwoławczy orzekł o kosztach zastępstwa procesowego za II instancję, zgodnie z wnioskiem wygrywającego spór ubezpieczonego. Wysokość stawki Sąd Odwoławczy ustalił według zasad przewidzianych w § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust.1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 j.t. z późn. zm.).

SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko SSA Beata Górska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE