UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 27 listopada 2018 r. w sprawie z wniosku P. D. (1) z udziałem G. G., małoletniego J. G. — reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego G. G., K. M., D. M., małoletniej A. M.-reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego D. M., A. D. i (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S., o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku po B. G. i przyjęcie oświadczenia o odrzuceniu spadku Sąd Rejonowy w Łasku uwzględnił wniosek.

Postanowienie to zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 21 stycznia 2015 roku w Ł. zmarła B. G., matka K. M., babka wnioskodawcy P. G.. W dniu 21 lipca 2015 roku K. M. złożyła oświadczenie o odrzuceniu spadku po swojej matce w Kancelarii Notarialnej w J. przed notariuszem M. K. pod numerem repertorium A (...). Syn K. M. J. G. miał wówczas 16 lat. Składająca oświadczenie była przekonana, że złożenie przez nią oświadczenia o odrzuceniu spadku powoduje odrzucenie spadku również w imieniu małoletniego syna. Wnioskodawca P. D. (1) nie był informowany przez swoją matkę K. M. o podejmowanych przez nią czynnościach związanych ze spadkiem po B. G.. Nie miał wiedzy, że inni spadkobiercy odrzucali spadek. Nie wiedział, że babcia ma długi, ani o tym , że jest spadkobiercą babci. O tym, że jest wniesiona przez wierzyciela sprawa spadkowa po babci dowiedział się od swojej matki K. M.. Spadkodawczyni B. G. była dłużniczką Spółdzielczej (...) — Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G., która następnie przelała wierzytelność na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w S. - wnioskodawczyni w sprawie sygn. akt I Ns 167/18 o stwierdzenie nabycia spadku. W dniu 13 listopada 2018 r. wnioskodawca J. G. złożył przed sądem oświadczenie o odrzuceniu spadku po swojej babce B. G..

W ocenie Sądu przy takich ustaleniach wnioskodawca spełnił powyższe wymagania. Matka wnioskodawcy złożyła przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłej A. G.. Jak wynika z zeznań K. M. była ona przekonana, że odrzucenie spadku dotyczy również jej małoletniego syna P. D. (1). Ponadto przy podejmowaniu czynności związanych z odrzuceniem spadku przez dwoje pozostałych dorosłych jej dzieci również została utwierdzona, że wystarczającym co do jej syna P. jest odrzucenie spadku tylko przez nią. Wątpliwości u K. M. pojawiły się dopiero po uzyskaniu informacji o toczącym się postępowaniu spadkowym po A. G.. Poinformowany został o tym przez nią dorosły już wtedy syn P. D. (1). Błąd przedstawicielki ustawowej małoletniego wówczas wnioskodawcy jest zdaniem Sądu błędem co do prawa i należy go ocenić jako błąd istotny. Gdyby błąd ten nie zaistniał doszłoby do podjęcia przez K. M. stosownych działań czyli wystąpienia do sądu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu syna. Rozstrzygając na tle okoliczności tego konkretnego przypadku o tym, czy błąd był wynikiem niedołożenia należytej staranności, Sąd miał na względzie przeciętny stan świadomość prawnej społeczeństwa. Należy zwrócić uwagę, że matka wnioskodawcy nie ma wiedzy prawniczej. W jej przekonaniu uczyniła wszytko zgodnie z informacjami uzyskanymi od notariusza aby spadku po A. G. nie dziedziczył również jej syn P. D. (1). Wobec powyższego Sąd uznał żądanie za uzasadnione i na podstawie art. 1019 § 3 k.c. zatwierdził uchylenie się już pełnoletniego P. D. (1) od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, jak w pkt 1 sentencji postanowienia. O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. w myśl którego każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie.

Apelację od powyższego orzeczenia w ustawowym terminie wywiódł pełnomocnik uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. w S., który zaskarżył postanowienie w całości i zarzucił mu:

1. naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 1019 § 2 k.c. w zw. z art. 84 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 88 § 2 k.c, przez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, iż w sprawie zachodzi podstawa do zatwierdzenia uchylenia się przez wnioskodawcę od skutków prawnych niezłożenia w terminie oświadczenia o odrzuceniu spadku, pomimo iż złożony w niniejszej sprawie wniosek uchybia terminowi z art. 88 § 2 k.c, wobec czego uprawnienie do uchylenia się od skutków niezłożenia w terminie oświadczenia spadkowego wygasło — przedstawiciel ustawowy wnioskodawcy (matka) odrzuciła spadek w dniu 21.07.2015 r., zaś wniosek w niniejszej sprawie został złożony w dniu 14.06.2018 r.,

2. naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 1019 § 2 k.c. w zw. z art. 84 § 1 i § 2 k.c, przez uznanie iż zachodzą przesłanki do zastosowania powołanej regulacji, podczas gdy przedstawiciele ustawowi wnioskodawcy nie dochowali należytej staranności w ustaleniu sytuacji prawnej dziecka i okoliczności związanych z nabyciem przez niego spadku,

3. naruszenie prawa procesowego, tj. przepisu art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie przez Sąd I instancji ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, skutkujących błędnym przyjęciem, iż stan świadomości i prawnicza rodziców wnioskodawcy nie pozwalały na prawidłowe odrzucenie spadku w jego mieniu.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty pełnomocnik uczestnika postępowania wniósł o zmianę pkt. 1 postanowienia przez oddalenie wniosku P. D. (1), zmianę pkt. 2 postanowienia przez zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki (...) Sp. z o.o. kosztów postępowania przed Sądem I instancji oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki (...) Sp. z o.o. kosztów za postępowanie odwoławcze, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna co skutkowało jej oddaleniem.

Zdaniem Sądu Okręgowego postanowienie Sądu Rejonowego odpowiada prawu i jako takie musi się ostać. Podniesione przez apelującego zarzuty nie zasługują na uwzględnienie. Sąd Okręgowy podziela zarówno ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji i przyjmuje je, jako własne, jak i dokonaną ocenę prawną.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i dokonanie przez Sąd I instancji ustaleń sprzecznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, skutkujących błędnym przyjęciem, iż stan świadomości i prawnicza rodziców wnioskodawcy nie pozwalały na prawidłowe odrzucenie spadku w jego mieniu. Należy wskazać, że zarzut naruszenia art. 233 k.p.c. byłby skuteczny wówczas, gdyby skarżący wykazał uchybienie podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów ( por. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 2005 r., sygn. akt III CK 314/05, LEX nr 172176). Ocena mocy i wiarygodności dowodów, przeprowadzona w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia, mogłaby być skutecznie podważona w postępowaniu odwoławczym tylko wówczas, gdyby wykazano, że zawiera ona błędy logiczne, wewnętrzne sprzeczności, jest niepełna, czy nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo – skutkowych itp. Dla skuteczności zarzutu naruszenia art. 233 k.p.c. nie wystarcza stwierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, odwołujące się do stanu faktycznego, który w przekonaniu skarżącego nie odpowiada rzeczywistości. Konieczne jest tu wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie Sądu w tym zakresie. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył Sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając (por. Sąd Najwyższy m. in. w orzeczeniach z dnia: 23 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 970/00, LEX nr 52753; 12 kwietnia 2001 r., sygn. akt II CKN 588/99, LEX nr 52347; 10 stycznia 2002 r., sygn. akt II CKN 572/99, LEX nr 53136).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy, uznać należy, że Sąd I instancji nie uchybił wskazanemu przepisowi prawa procesowego. W swoim rozstrzygnięciu Sąd miał na uwadze cały zebrany w sprawie materiał dowodowy, odniósł się także do ideologicznego elementu oceny dowodów, biorąc pod uwagę świadomość prawną społeczeństwa i fakt, że w tym kontekście pomyłka wnioskodawcy oraz jego matki jest jak najbardziej dopuszczalna. Wreszcie nie można także zarzucić niczego przeprowadzonemu przez Sąd rozumowaniu, które doprowadziło do logicznych i mających oparcie w zasadach należytego rozumowania wniosków. Sam wnioskodawca, który we właściwym dla podjęcia czynności złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku był małoletni, w pełni ponosi konsekwencje działania czy zaniechania sprawującej nad nim wówczas władzę rodzicielską matki. Przez pryzmat oceny reprezentowania przez nią P. D. (2) należało zaś przyjąć, że dochowała ona należytej staranności w reprezentowaniu małoletniego. Zasadne jest bowiem uznanie, iż gdyby K. M. nie znajdowała się w błędzie, dokonałaby czynności odrzucenia spadku w imieniu swojego syna w przewidzianym terminie. Sąd Odwoławczy podzielił zapatrywania Sądu I instancji, że matka wnioskodawcy dołożyła należytej staranności w ustaleniu sytuacji prawnej dziecka i okoliczności związanych z nabyciem przez niego spadku. Pamiętać bowiem należy, że matka wnioskodawcy zasięgnęła informacji profesjonalisty – notariusza, w konsekwencji czego złożyła przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku po zmarłej swojej matce. Uczyniły to także jej dorosłe dzieci. To zaś z punktu doświadczenia życiowego wskazuje jednoznacznie, że gdyby nie błędne przekonanie , dokonałaby także takiej czynności w imieniu swojego małoletniego wówczas syna. Brak zaś takiego zachowania wskazuje , że była przekonana, iż odrzucenie spadku, jakie uczyniła w swoim imieniu dotyczy również jej małoletniego syna P. D. (1). Nadto przy podejmowaniu czynności związanych z odrzuceniem spadku przez dwoje pozostałych dzieci również została utwierdzona, że wystarczającym ci do jej syna P. jest odrzucenie spadku przez nią. W przekonaniu K. M. uczyniła wszystko zgodnie z informacjami uzyskanymi od notariusza, aby spadku po A. G. nie dziedziczył również jej syn P. D. (1). Kierując się zasadami prawidłowego rozumowania oraz doświadczeniem życiowym przyjąć należy, iż gdyby K. M. nie pozostawała w błędzie doszłoby do podjęcia przez nią stosownych działań czyli wystąpienia do sadu rodzinnego o wyrażenie zgody na odrzucenie spadku w imieniu syna P.. Wątpliwości u K. M. pojawiły się dopiero po uzyskaniu informacji o toczącym się postępowaniu spadkowym po A. G..

W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd I instancji nie dopuścił się również wskazanych uchybień prawa materialnego. W kwestii pierwszego z zarzutów należy zaznaczyć, iż zgodnie z brzmieniem art. 88 § 2 k.c. termin na uchylenie się od skutków czynności prawnej w wypadku powołania się na błąd wynosi rok od chwili wykrycia błędu. W przedmiotowym stanie faktycznym P. D. (1) uświadomił sobie, że wbrew swojemu przekonaniu odrzucenie spadku przez K. M. w jego imieniu nie było skuteczne dopiero po tym, gdy (...) sp. z o.o. złożyła do Sądu Rejonowego w Łasku pozew o stwierdzenie nabycia spadku. Złożenie pozwu nastąpiło w dniu 12 marca 2018 r., natomiast P. D. (1) dowiedział się o postępowaniu z chwilą doręczenia pozwu, a więc termin na uchylenie się od skutków prawnych minąłby dopiero w marcu 2019 r. Wniosek o zatwierdzenie uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia został złożony w dniu 14 czerwca 2018 r., wobec czego na gruncie przedmiotowej sprawy w żaden sposób nie można mówić o naruszeniu przez P. D. (1) terminu na złożenie przedmiotowego oświadczenia.

Podobnie nie zasługuje na aprobatę drugi z zarzutów apelacyjnych dotyczących naruszenia prawa materialnego. Należy bowiem uznać, iż prawidłowa była ocena Sądu I instancji, iż K. M. nie musiała mieć świadomości, iż złożone przez nią w imieniu syna oświadczenie o odrzuceniu spadku nie będzie skuteczne. Słusznie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, iż postępowanie K. M. oraz P. D. (1) odzwierciedla stan świadomości prawnej społeczeństwa. Sąd I instancji zasadnie podniósł, iż Wnioskodawca oraz jego matka nie dysponują specjalistyczną wiedzą prawniczą. O ewentualnym niedołożeniu należytej staranności można by mówić jedynie wtedy, gdyby matka Wnioskodawcy nie zasięgnęła porady prawnej, natomiast w przedmiotowym stanie faktycznym K. M. zwróciła się o poradę do profesjonalisty, natomiast nie zrozumiała pouczenia notariusza w trakcie dokonywania czynności odrzucenia spadku, co jest błędem powszechnym. Wobec powyższego należy uznać, że także w tym zakresie zarzuty strony skarżącej są nieuzasadnione.

Z tych względów należało na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 13§ 2 k.p.c. oddalić apelację uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. w S. jako pozbawioną podstaw.

Sąd Odwoławczy zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania w myśl art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 6 w zw. z § 16 ust. 1 pkt. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu z dnia 03 października 2016 r. (Dz.U. 2016, poz. 1715) zasądził od uczestnika postępowania (...) Sp. z o.o. w S. na rzecz wnioskodawcy P. D. (1) 120 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu apelacyjnym.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE