UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy w Skierniewicach, IV Wydział Pracy w sprawie z powództwa A. R. przeciwko Gminnej Spółdzielni (...) w B. o przywrócenie do pracy, wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 510 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu swego stanowiska podniósł, iż postanowieniem z dnia 20 grudnia 2013 r. Sąd umorzył postępowanie w sprawie wobec cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem się roszczenia.

W dniu 31 grudnia 2013 r. zgodnie z treścią art. 203§ 3 kpc pełnomocnik pozwanego w terminie wniósł o uzupełnienie powyższego postanowienia domagając się zasądzenia na jego rzecz od powoda zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

W związku z powyższym wysokość wynagrodzenia radcy prawnego określono na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2013 r. poz. 490 ze zm.), które odnośnie żądania zapłaty powyżej 1500 zł do 5000 zł wynosi 600 zł, co w związku z § 11 ust. 1 pkt 1 i 2, stanowi 450 zł, a przypadku dochodzonego roszczenia o przywrócenie do pracy wynosi 60 zł, co łącznie stanowi 510 zł.

Zażalenie na powyższe orzeczenie wniósł pełnomocnik powódki.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1) naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie i nie odstąpienie od obciążania powódki kosztami postępowania w sytuacji, gdy zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek uzasadniający nie obciążanie powódki kosztami postępowania, a mianowicie powódka znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej, nie pracuje i nie osiąga jakichkolwiek dochodów, pozostaje na utrzymaniu najbliższej rodziny, przy czym kondycja majątkowa powódki uległa dodatkowemu pogorszeniu wobec wydania przez Sąd Rejonowy w Skierniewicach w sprawie o sygn. akt IV P 1/12 o odszkodowanie za powierzone mienie prawomocnego wyroku zasądzającego od niej na rzecz pozwanej kwoty 10.077,42 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 04.03.2010 r. oraz kwoty 2.305 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania, które to kwoty stanowią dług obciążający w dalszym ciągu powódkę,

2) naruszenie § 11 ust. 1 pkt 1) i 2) w zw. z § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) przez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że w sprawie o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy stronie wygrywającej spór przysługuje zwrot kosztów procesu w zakresie wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości ustalonej odrębnie na podstawie punktów 1) i 2) wymienionego rozporządzenia - w sytuacji, gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów winna prowadzić do przyjęcia, że nie ma podstaw dla odrębnego ustalenia stawki minimalnej dla roszczenia o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy jako akcesoryjnego wobec roszczenia o przywrócenie do pracy, a także wobec braku w § 11 rozporządzenia regulacji w przedmiocie objęcia stawką minimalną wynagrodzenia pełnomocnika od roszczenia dochodzonego łącznie z roszczeniem o przywrócenie do pracy. Na poparcie tego stanowiska skarżący przywołał wyrok SN z dnia 25.10 2007 r. w sprawie II BP 11/07 oraz postanowienie SN z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie I PZ 8/11.

Z uwagi na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia przez oddalenie wniosku pozwanej o zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów procesu, ewentualnie zaś na wypadek nie stwierdzenia przez Sąd odwoławczy naruszenia przepisów art. 102 kpc o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kwoty 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

W postępowaniu procesowym sąd orzeka o zwrocie kosztów w każdym orzeczeniu kończącym sprawę według jednej z następujących zasad: odpowiedzialności za wynik procesu, stosunkowego rozdzielenia kosztów, wzajemnego zniesienia kosztów, słuszności i zawinienia.

Art. 98 § 1 k.p.c. stanowi, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata (radcy prawnego), koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 k.p.c.).

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w sprawach szczególnie uzasadnionych Sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej kosztami w ogóle.

Warto podkreślić, że wskazany przepis daje sądom swobodę przy rozstrzyganiu o zwrocie kosztów procesu, gdy stosowanie zasady wyrażonej w art. 98 k.p.c. (odpowiedzialności za wynik procesu) nie można by pogodzić z zasadą słuszności. W utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, iż zastosowanie art. 102 kpc powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należy zaliczyć zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu, zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (zob. post. SN z 14.1.1974 r., II CZ 223/73, niepubl.).

Wobec tego przy ocenie przesłanek z art. 102 k.p.c. należy przede wszystkim wziąć pod uwagę fakty związane z samym przebiegiem procesu, tj. podstawę oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie powoda co do zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine, a ponadto sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą albo niesumienne lub oczywiście niewłaściwe postępowanie strony wygrywającej, która w ten sposób wywołała proces i koszty połączone z jego prowadzeniem. /wyrok s.apel. 18-07-2013 w K. I ACa 447/13 LEX nr 1349918/.

Sama bowiem sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia - na podstawie art. 102 k.p.c. - z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. /wyrok s.apel.14-08-2013 I ACa 271/13 w L. LEX nr 1366120/.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji nie naruszył przepisu art. 102 k.p.c. i prawidłowo uznał, iż w przedmiotowej sprawie nie zachodziła sytuacja szczególna, uzasadniająca odstąpienie od obciążania powódki kosztami procesu.

Podkreślić należy, że na etapie wydania zaskarżonego rozstrzygnięcia brak było podstaw do uznania, iż powódka A. R. znajdowała się w trudnej sytuacji materialnej i życiowej.

Podkreślenia wymaga, iż urzeczywistniający zasadę słuszności art. 102 k.p.c. stanowi wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik sporu, a zatem nie podlega wykładni rozszerzającej i związany jest z obowiązkiem strony podania okoliczności zezwalających na przyjęcie, że zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony. Wobec tego Sąd, kierując się zasadą kontradyktoryjności procesu, nie powinien działać z urzędu w sytuacji, gdy strona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika nie wykazuje istnienia przesłanek do zastosowania art. 102 k.p.c. (postanow. SN 07-12-2011 II PZ 34/11 LEX nr 1130377).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy powódka reprezentowana przez profesjonalistę tych okoliczności nie wykazała. W szczególności nie przedstawiła żadnych dowodów na to, iż znajduje się w bardzo trudnej sytuacji materialnej, nie pracuje i nie osiąga jakichkolwiek dochodów, pozostaje na utrzymaniu najbliższej rodziny, nadto obciążona jest znacznym długiem na rzecz pozwanej. Powódka mimo, iż niewątpliwie miała taką możliwość nie wykazała, że w związku z tymi okolicznościami nie jest w stanie ponieść kosztów przegranego przez siebie procesu bez uszczerbku swojego koniecznego utrzymania. Nie sposób więc było domniemywać tych faktów. W sprawie nie wykazano też innych przesłanek wyczerpujących znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. Brak więc było podstaw do odstępstwa od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu.

Ponadto podkreślenia wymaga, iż zwrot kosztów zastępstwa procesowego, orzekany zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania (art. 98 k.p.c.), służy przede wszystkim ochronie interesów majątkowych drugiej strony przez zrekompensowanie wydatków poniesionych przez nią w celu ochrony swoich praw. W przypadku zaś braku wykazania przesłanek z art. 102 kpc nie ma racjonalnych podstaw, by strona, na której rzecz zapadło rozstrzygnięcie, musiała samodzielnie pokryć koszty swojego udziału w sprawie. (postanow. SN 12-01-2012 I UZ 47/11 LEX nr 1215612). W tym stanie rzeczy nie sposób więc uznać, że stronie pozwanej nie należy się zwrot kosztów procesu, które w rzeczywistości podniosła.

W ocenie Sądu Okręgowego chybionym jest także zarzut naruszenia § 11 ust. 1 pkt 1) i 2) w zw. z § 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.) przez przyjęcie, że w sprawie o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy stronie wygrywającej spór przysługuje zwrot kosztów procesu w zakresie wynagrodzenia pełnomocnika w wysokości ustalonej odrębnie na podstawie punktów 1) i 2) wymienionego rozporządzenia.

W myśl powołanego § 11 rozporządzenia:

1. stawki minimalne wynoszą za prowadzenie spraw z zakresu prawa pracy o:

1) nawiązanie umowy o pracę, uznanie wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne, przywrócenie do pracy lub ustalenie sposobu ustania stosunku pracy - 60 zł;

2) wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie inne niż wymienione w pkt 4 - 75% stawki obliczonej na podstawie § 6 od wartości wynagrodzenia lub odszkodowania będącego przedmiotem sprawy;

Zgodnie zaś z § 6 pkt. 3 w zakresie roszczeń o wartości przedmiotu sprawy od 1500 zł do 5000 stawki minimalne wynoszą 600 zł.

Zdaniem Sądu Okręgowego brak podstaw do uznania, iż podstawę obliczenia opłaty z tytułu zastępstwa procesowego strony w sprawie o przywrócenie do pracy i łącznie z nim dochodzone wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy stanowić winna stawka minimalna określona w § 11 ust. 1 pkt 1 powołanego rozporządzenia.

Istotnie co podnosi skarżący na stanowisku takim stanął Sąd Najwyższy zarówno w wyroku z dnia 25.10 2007 r. w sprawie II BP 11/07 oraz w postanowieniu z dnia 12 maja 2011 r. w sprawie I PZ 8/11. Niemniej jednak w świetle najnowszego orzecznictwa Sądu Najwyższego ustalenie stawki minimalnej za prowadzenie sprawy dotyczącej roszczenia o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (art. 47 KP) powinno zostać dokonane na podstawie § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), niezależnie od ustalenia na podstawie § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia stawki minimalnej za prowadzenie sprawy o przywrócenie pracownika do pracy (art. 45 KP). (porównaj postanowienie SN z dnia 14 listopada 2012 r. I PZ 22/12 opubl Legalis).

W uzasadnieniu powyższego orzeczenia podniesiono, iż z literalnego brzmienia powołanych przepisów wynika, że stawka minimalna za prowadzenie sprawy o wynagrodzenie za pracę lub odszkodowanie jest czym innym niż za prowadzenie sprawy o przywrócenie do pracy. Skoro wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy ma charakter świadczenia odszkodowawczego (zob. uzasadnienie uchwały SN 7 sędziów z dnia 18 czerwca 2009 r., I PZP 2/09, OSNP 2010/1-2/1), to ustalenie stawki minimalnej za prowadzenie sprawy dotyczącej tego roszczenia powinno zostać dokonane na podstawie § 11 ust. 2 rozporządzenia, niezależnie od ustalenia stawki minimalnej za prowadzenie sprawy o przywrócenie pracownika do pracy. Do takiego samego wniosku prowadziłoby też uznanie tego wynagrodzenia za szczególne wynagrodzenie za pracę (jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 stycznia 2010 r., II PK 164/09).

Dalsze argumenty za powyższym stanowiskiem wynikają z charakteru roszczenia o rozważane wynagrodzenie, które jest roszczeniem samodzielnym i odrębnym od roszczenia o przywrócenie do pracy (tak Sąd Najwyższy np. w wyroku z 25 maja 2010 r., I PK 213/09). Podstawę prawną i przesłanki roszczenia o przywrócenie do pracy określa art. 45 KP. Natomiast warunki uwzględnienia żądania pracownika zapłaty przez pracodawcę wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy zostały określone odrębnie w art. 47 KP. Sprowadzają się one do podjęcia przez pracownika pracy w wyniku przywrócenia do pracy. Sąd nie może więc zasądzić tego wynagrodzenia bez zgłoszenia żądania jego zapłaty w powództwie. Sąd Najwyższy dodał też, że co oczywiste, z powództwem o zapłatę tego wynagrodzenia pracownik może wystąpić w osobnym procesie, jakkolwiek art. 47 KP nie wyłącza jednoczesnego dochodzenia roszczeń o przywrócenie do pracy i wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy i jego warunkowego zasądzenia przed podjęciem pracy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 19 lipca 1976 r., I PRN 44/76, OSNCP 1977, nr 1, poz. 17; cyt. wyżej wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2010 r., I PK 213/09 i wyrok Sądu Najwyższego z 10 sierpnia 2010 r., I PK 17/10). W rezultacie także powyższe uwagi, dotyczące odrębności i niezależności roszczeń o przywrócenie do pracy i o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy potwierdzają sformułowaną na wstępnie tezę, że ustalenie stawki minimalnej za prowadzenie sprawy dotyczącej roszczenia o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy (art. 47 KP) powinno zostać dokonane na podstawie § 11 ust. 2 rozporządzenia, niezależnie od ustalenia na podstawie § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia stawki minimalnej za prowadzenie sprawy o przywrócenie pracownika do pracy (art. 45 KP).

Z powyższym stwierdzeniem w pełni zgadza się też Sąd Okręgowy.

Z tych wszystkich względów brak było podstaw do uwzględnienia argumentacji skarżącego i zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w związku z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Przewodnicząca: Sędziowie:

Z/ Odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.