UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 27 maja 2019 r.

Decyzją z dnia 12 lutego 2019 r., nr (...)- (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T., na podstawie przepisów ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku z dnia 21 stycznia 2019 r., odmówił M. B. przyznania dodatku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, ponieważ dodatek o przyznanie którego ubezpieczony wystąpił
nie został wymieniony wśród dodatków przysługujących do emerytur i rent. Jak wskazał
w uzasadnieniu organ rentowy, zgodnie z art. 75 i art. 76 ustawy emerytalno-rentowej,
do emerytury i renty przysługują dodatki: pielęgnacyjny i dla sieroty zupełnej. Do emerytur
i rent nie przysługują żadne inne dodatki, wzrosty ani zwiększenia, poza wymienionym
w art. 56 ustawy zwiększeniem z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, dodatkiem za tajne nauczanie, dodatkiem określonym w przepisach o kombatantach oraz niektórych innych osobach będących ofiarami represji wojennych w okresu powojennego, świadczeniem pieniężnym dla żołnierzy zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnionych w kopalniach węgla, kamieniołomach i zakładach wydobywania rud uranu oraz świadczeniem pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej.

Decyzja ta została zaskarżona przez M. B. odwołaniem. W odwołaniu ubezpieczony domagał się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania mu prawa do dodatku
z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W uzasadnieniu odwołujący podał, że przez 15 lat wykonywał pracę w szczególnych warunkach w (...)
(...) oraz w (...)- (...) Sp. z o.o.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu podał, że wzrost z tytułu wykonywania pracy
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze przysługiwał pod rządami ustawy
z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
(Dz. U. Nr 40 poz. 267 ze zm.) do emerytur lub rent inwalidzkich przyznanych przed
15 listopada 1991 r. Osobom, które nabyły prawo do emerytury lub renty od 15 listopada 1991 r., tj. po wejściu w życie ustawy rewaloryzacyjnej, nie przysługiwały już żadne dodatki, wzrosty czy rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Również obecnie obowiązująca ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS,
poza dodatkami pielęgnacyjnym i dla sieroty zupełnej, określonymi w art. 75 i 76 ustawy,
nie przewiduje wypłaty innych dodatków. Okresy pracy w szczególnych warunkach podlegają uwzględnieniu do stażu pracy jako okresy składkowe, które przy obliczaniu wysokości emerytury, zgodnie z art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalno-rentowej mnoży się przez
1,3% podstawy wymiaru świadczenia. Odwołujący nie spełnia również warunków
do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach na podstawie
art. 2 ust. 5 i art. 21-23 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Odwołujący M. B., urodzony w dniu (...), od 15 lipca 1957 r. do 15 stycznia 1960 r. odbywał naukę zawodu w zakresie instalatorstwo sanitarne
i ogrzewania na podstawie umowy o naukę zawodu spisaną między mistrzem szkolącym R. H. a uczniem. Umowa ta zarejestrowana została w Cechu (...) w T.. Od 1 października 1961 r. do 28 września 1963 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Od 12 lutego 1964 r. do 31 stycznia 1978 r. był zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) B.
w pełnym wymiarze godzin jako maszynista żurawia wieżowego. Swoją pracę wykonywał
na wydziałach półspalania i cyjanowodoru Zakładów (...) w T.. Przedsiębiorstwo to świadczyło na rzecz różnych zakładów usługi remontowe i budowlane. Od 14 lutego 1978 r. do 31 października 1981 r. odwołujący pracował w (...) Przedsiębiorstwie (...) K.
w pełnym wymiarze godzin jako kierowca. Na co dzień jeździł ciągnikiem. Przewoził konstrukcje stalowe i zasuwy. Woził je ze (...), czyli tam gdzie były przygotowywane, na wydział, gdzie elementy te montowano. Wymienione wyżej materiały przewoził ciągnikiem na wydziałach cyjanowodoru, amoniaku, półspalaniu i na kaprolaktamie Zakładów (...) w T.. Od 1 listopada 1981 r. do 31 grudnia 1993 r. odwołujący pracował w (...) S.A. w B. w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca oraz kierowca samochodu dostawczego i osobowego. Na co dzień był kierowcą ciągnika oraz kierowcą Ż., jeżeli istniała taka potrzeba. Od 1 stycznia 1994 r. do 1 maja 1995 r. pracował w (...) Spółka z o.o.
w T. w pełnym wymiarze godzin jako kierowca, monter - kierowca oraz monter konstrukcji i urządzeń. Odwołujący nadal był kierowcą ciągnika, ale też monterem - kierowcą. Jako monter obracał konstrukcje przy spawaniu i malował konstrukcje. Od 5 maja 1995 r. do 30 września 1995 r. odwołujący był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcji (...) Sp. z o.o. w K. w pełnym wymiarze czasu pracy jako ślusarz - blacharz na budowie eksportowej - M.. Pracował przy oblachowaniu ścian i dachów hali.

dowód:

-: zaświadczenie Cechu (...) z dnia 22.09.1995 r.- k. 3 akt ZUS,
-: wypis z książeczki wojskowej- k. 4 akt ZUS,
-: świadectwo pracy z dnia 28.01.1978 r.- k. 5 akt ZUS,
-: świadectwo pracy z dnia 30.10.1981 r.- k. 6 akt ZUS,
-: świadectwo pracy z dnia 03.01.1994 r.- k. 8 akt ZUS,
-: świadectwo pracy z dnia 01.05.1995 r.- k. 11 akt ZUS,
-: świadectwo pracy z dnia 30.09.1995 r.- k. 13 akt ZUS,
-: zeznania odwołującego M. B.- k. 11-11v,

Od 24 marca 1996 r. odwołujący pobierał rentę inwalidzką drugiej grupy inwalidów,
a następnie rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, która od 1 czerwca 1999 r. przysługiwała mu na stałe.

dowód:

-: decyzje ZUS dotyczące renty z dnia: 30.04.1996 r. i 04.05.1999 r.- k. 27, 60 akta ZUS,

Decyzją z dnia (...)r. (...) Oddział w N. przyznał odwołującemu od (...)r., tj. od dnia osiągniecia wieku emerytalnego 65 lat, emeryturę z urzędu w miejsce pobieranej dotychczas renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. Do ustalenia wysokości emerytury przyjął dotychczasową podstawę wymiaru renty
z tytułu niezdolności do pracy, która ustalona została z 7 kolejnych lat kalendarzowych (1980-1986) wybranych z 16 lat kalendarzowych poprzedzających rok zgłoszenia wniosku
o rentę.

dowód:

-: decyzja ZUS z dnia 01.10.2006 r.- k. 95 akt ZUS,

Decyzją z dnia 22 września 2016 r. ZUS Odział w T. przyznał odwołującemu od (...) r. dodatek pielęgnacyjny na stałe w związku z ukończeniem przez ubezpieczonego 75 lat życia. Od (...) r. ZUS wypłaca odwołującemu przy emeryturze dodatek pielęgnacyjny.

dowód:

-: decyzja ZUS z dnia 22.09.2016 r.- k. 116-117 akt ZUS,

Po uzyskaniu prawa do renty odwołujący nie kontynuował zatrudnienia. Nie pracował też po uzyskaniu prawa do emerytury.

dowód:

-: zeznania odwołującego M. B.- k. 11v,

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów i zeznania odwołującego.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, których autentyczność oraz wiarygodność, jak również poprawność materialna i formalna nie budziły wątpliwości,
zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego. Dokumenty urzędowe stanowiły więc dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone (art. 244 § 1 k.p.c.), zaś dokumenty prywatne, dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte
w dokumencie (art. 245 k.p.c.).

Sąd w całości dał wiarę zeznaniom odwołującego M. B.. Zeznania
te były wewnętrznie spójne, logiczne, a przy tym przekonujące w świetle zasad logiki
i doświadczenia życiowego. Korespondowały też z treścią zgromadzonych w sprawie dokumentów.

Sąd oddalił wnioski dowodowe odwołującego o przesłuchanie świadków. Zgodnie
z wnioskiem, świadkowie mieli zostać przesłuchani na okoliczność wykonywania przez odwołującego pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w wymiarze 15 lat. Okoliczności te jednak nie mają znaczenia z punktu widzenia rozstrzygnięcia. Obowiązujące przepisy nie przewidują bowiem dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., które nie kontynuowały ubezpieczenia emerytalnego po osiągnięciu wieku emerytalnego żadnych dodatków ani wzrostów z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Nawet zatem, gdyby odwołujący udowodnił 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i tak nie wpłynęłoby to wysokość przysługującego mu świadczenia. Przesłuchiwanie w sprawie świadków było więc zbędne, tym bardziej, że w oparciu o treść świadectw pracy i zeznania odwołującego nie budzi wątpliwości, że ubezpieczony pracował w szczególnych warunkach przez co najmniej 15 lat.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji (...) Oddział w T. z dnia 12 lutego 2019 r. nie zasługiwało na uwzględnienie.

W tej sprawie rozstrzygnąć należało, czy zasadnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił odwołującemu M. B. przyznania dodatku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Aby można było ubezpieczonemu przyznać prawo do jakiegoś dodatku, to musi
to wynikać z konkretnych przepisów obowiązującego prawa. Przepisy ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz. U. z 2018 r. poz. 1270 ze zm.), nie przewidują poza dodatkiem pielęgnacyjnym, który
od (...) r. przysługuje odwołującemu na stałe w związku z ukończeniem przez niego 75 lat życia oraz dodatkiem dla sieroty zupełnej innych dodatków.

Kwestie dotyczące rekompensaty uregulowane zaś zostały w przepisach ustawy z dnia
19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 ze zm.).
Jak stanowi art. 2 pkt 5 tej ustawy, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach
lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach
i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat (art. 21 ust. 1 ustawy). Rekompensata
nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów
o emeryturach i rentach z FUS (art. 21 ust. 2 ustawy). Prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach z FUS. Przy ustalaniu prawa do rekompensaty mogą być uwzględnione tylko takie okresy, w których praca była realizowana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Z treści art. 2 pkt 5 ustawy o emeryturach pomostowych wynika, że rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do emerytury wcześniejszej
z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które
nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Przepis art. 23 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych reguluje, że rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, natomiast kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych
po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne przed 1 stycznia 1999 r. (art. 173 ustawy emerytalnej). Warunek sformułowany
w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata przysługuje ubezpieczonym objętym systemem zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczonej według formuły zdefiniowanego świadczenia (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 23 kwietnia 2018 r., III AUa 921/16, LEX nr 2545191).

Z treści art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wynika, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.
W art. 23 ust. 2 tej ustawy wskazano zaś, że rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy
o emeryturach i rentach z FUS. Rekompensata w formie dodatku do kapitału początkowego adresowana jest bowiem wyłącznie do osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia.

W oparciu o treść świadectw pracy i zeznania odwołującego należy stwierdzić,
że prace w szczególnych warunkach w/w wykonywał w okresie zatrudnienia od 12 lutego 1964 r. do 31 stycznia 1978 r. (13 lat, 11 miesięcy i 19 dni) w (...) Przedsiębiorstwie (...) B., kiedy był maszynistą żurawia wieżowego oraz w okresie zatrudnienia od 14 lutego 1978 r. do 31 października
1981 r. (3 lata, 8 miesięcy i 16 dni) w (...) Przedsiębiorstwie (...)
i (...) K., kiedy pracował jako kierowca ciągnika. Prace te odwołujący realizował na terenie Zakładów (...) w T., na tych wydziałach, na których panowały warunki szkodliwe dla zdrowia. Prace te wymienione zostały w Dziale V, zatytułowanym: „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych” w punkcie 3 (prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych) oraz w Dziale VIII, zatytułowanym: „W transporcie i łączności”, punkt 3 (prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych) wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43). Pracę maszynisty żurawia wieżowego kwalifikować można również według Działu VIII punkt 1 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, zarządzeniom resortowym przypisuje się charakter informacyjny, techniczno- porządkujący, uściślający. Mogą one więc być pomocne przy dokonywaniu wykładni oraz kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Nie znaczy to, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono
w wykazie A załącznika do rozporządzenia, uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Jednakże w przypadku, gdy rozporządzenie określa stanowisko pracy w sposób ogólny,
a zarządzenie resortowe uściśla charakter pracy, to oczywiście nie dochodzi do przekroczenia granic regulacji wskutek ustalenia, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku wskazanym w rozporządzeniu, a stypizowanym w przepisach resortowych (por. np. wyrok SA w Łodzi z dnia 6 lutego 2013 r., III AUa 769/12, LEX
nr (...); wyrok SA w Krakowie z dnia 18 września 2012 r., III AUa 144/12, LEX
nr (...)). W wykazie stanowiącym załącznik do zarządzenia Nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz do wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej, w Dziale VIII, zatytułowanym: „W transporcie
i łączności”, w części dotyczącej (...), w punkcie 1 wymieniającym ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie wymieniono w podpunkcie 4 stanowisko maszynisty żurawia samojezdnego. W pozostałych podpunktach wskazano zaś na stanowiska ładowacza (ppkt 1), maszynistę ładowarki jednonaczyniowej (ppkt 2), stanowisko maszynisty suwnic (ppkt 3), operatora maszyn, urządzeń i sprzętu przeładunkowego (ppkt 5), pomocnika maszynisty, operatora (ppkt 6) oraz robotnika magazynowego, placowego, przeładunkowego, transportowego (ppkt 7).

Odwołującemu nie przysługuje prawo do rekompensaty, ponieważ nie jest osobą urodzoną po dniu 31 grudnia 1948. Po uzyskaniu zaś prawa do renty od 24 marca 1996 r.,
a następnie emerytury od (...) r. nie kontynuował zatrudnienia. Wyjątkowo można ustalić kapitał początkowy także osobom urodzonym przed 1 stycznia 1949 r., które kontynuowały ubezpieczenie emerytalne po osiągnięciu wieku emerytalnego i po 31 grudnia 2008 r. wystąpiły z wnioskiem o przyznanie emerytury obliczonej zgodnie
z art. 26 emerytury. Kapitał początkowy ma w odniesieniu do osób objętych reformą emerytalną odwzorować wkład do sytemu przed reformą (por. Karina Jankowska, Inetta Jędrasik - Jankowska, Komentarz do art. 173 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) (por. uzasadnienie wyroku SA w Gdańsku z dnia 16 listopada 2017 r., III AUa 695/17, LEX nr 2414636). Odwołujący jest co prawda osobą urodzoną przed 1 stycznia 1949 r., ale nie kontynuował ubezpieczenia emerytalnego po osiągnięciu wieku emerytalnego i po 31 grudnia 2008 r. nie wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury obliczonej zgodnie z art. 26 emerytury.

Decyzja (...) Oddział w T. z dnia 12 lutego 2019 r. była więc zasadna.

Mając to na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego
oraz art. 477¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd oddalił odwołanie od zaskarżonej decyzji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE