UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu w (...), kilkukrotnie modyfikowanym, powód - S. M. domagał się ostatecznie zasądzenia na jego rzecz od pozwanego - z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania - kwoty 50 000 złotych.

Strona pozwana wnosiła o oddalenie powództwa na koszt powoda.

Zaskarżonym wyrokiem z 25 października 2018 r., wydanym pod sygn. akt I C 340/18, Sąd Rejonowy w Wieluniu oddalił powództwo, nie obciążając powoda obowiązkiem zwrotu kosztów sądowych.

Rozstrzygnięcia zapadło przy następujących ustaleniach i wnioskach:

W dniu 14 lutego 2017 r. S. M. złożył do Sądu Rejonowego (...) wniosek o ustanowienie zarządcy przymusowego Wspólnoty Mieszkaniowej ul. (...) w N.. Sąd Rejonowy (...) w sprawie sygn. akt I Ns 106/17 wniosek oddalił, uznając iż dotychczasowy zarząd Wspólnoty Mieszkaniowej ul. (...) był prowadzony właściwie, a członkowie zarządu nie naruszyli swym działaniem zasad prawidłowej gospodarki. Sąd Okręgowy w Kaliszu oddalił apelację S. M. od tego orzeczenia.

W marcu 2016 r. S. M. złożył w Komisariacie Policji w N. zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia oszustwa przez członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej M. w N.. W dniu 27 kwietnia 2016 r. zostało wszczęte przez Komendę Powiatową Policji w O. postępowanie przygotowawcze w sprawie oszustwa w okresie od 2008 do 2015 r., dokonanego przez członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej M., którzy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzili w/w wspólnotę do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w nieustalonej wysokości. W dniu 27 czerwca 2016 r., w sprawie (...) 247/16, KPP w O. umorzyła dochodzenie wobec braku znamion czynu zabronionego na podstawie art. 17 § 1 pkt. 2 k.p.k. W dniu 30 czerwca 2016 r. Prokuratura Rejonowa (...) zatwierdziła postanowienie o umorzeniu dochodzenia.

W dniu 16 lipca 2016 r. S. M. złożył do Sądu Rejonowego (...) zażalenie na postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej (...) w przedmiocie umorzenia dochodzenia w sprawie (...) 247/16.

W dniu 9 sierpnia 2017 r. S. M. złożył do Sądu Okręgowego w Kaliszu skargę na naruszenie jego prawa do rozpoznania sprawy Sądu Rejonowego (...) w przedmiocie zażalenia na postanowienie z dnia 27 czerwca 2016 r. o umorzeniu dochodzenia w sprawie (...) 247/16, bez nieuzasadnionej zwłoki. Postanowieniem z 11 października 2017 r., sygn. akt III S 6/17, Sąd Okręgowy w Kaliszu pozostawił skargę bez rozpoznania. W uzasadnieniu swojego stanowiska wskazał, iż skarga jest niedopuszczalna, albowiem w przedmiotowej sprawie nie toczyło się i nie toczy żadne postępowanie odwoławcze.

W 2017 r. S. M. złożył do Komendy Powiatowej Policji w O. zawiadomienie w sprawie o czyn z art. 276 k.k., to jest ukrycia w bliżej nieustalonym dniu w okresie od 19 lipca 2016 r. do 9 sierpnia 2017 r. w O. przez nieustalonego pracownika Sądu Rejonowego (...) dokumentu w postaci założonego przez S. M. zażalenia na postanowienie Prokuratury Rejonowej (...) o umorzeniu dochodzenia. Komenda Powiatowa Policji w O., postanowieniem z dnia 27 marca 2018 r., zatwierdzonym przez Prokuratura Prokuratury Rejonowej w Pleszewie, umorzyła dochodzenie w ww. sprawie na podstawie art. 17 § 1 pkt. 2 k.p.k., wobec braku znamion czynu zabronionego. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż zażalenie S. M. w sprawie RSD. 247/16 z dnia 10 lipca 2016 r. zostało przez niego nadane w dniu 16 lipca 2016 r. i doręczone Sądowi Rejonowemu (...) 19 lipca 2016 r. W sprawie nie ustalono co stało się dalej z dokumentem, gdyż pracownik sekretariatu w ogóle nie kojarzyła przedmiotowego zażalenia. KPP ustaliła, iż okoliczności wskazują na zaginięcie zażalenia S. M. w Sądzie Rejonowym (...), jednak przy braku umyślności działania któregokolwiek z pracowników Sądu Rejonowego (...) w tym zakresie nie zostały spełnione znamiona przestępstwa z art. 276 k.k.

S. M. złożył zażalenie na postanowienie o umorzenia wskazanego dochodzenia. Sąd Rejonowy (...) w dniu 13 lipca 2018 r., w sprawie II Kp 158/18 postanowił nie uwzględnić zażalenia i utrzymać w mocy zaskarżone postanowienie.

Jak zauważył Sąd Rejonowy, dochodząc roszczeń w przedmiotowej sprawie, powód twierdził, iż na skutek zaginięcia w Sądzie Rejonowym w Ostwie (...) złożonego przez niego zażalenia został pozbawiony prawa do sądu i narażony na powstanie szkody, albowiem gdyby doszło do rozpoznania jego zażalenia, ustalono by popełnienie przestępstwa niegospodarności przez członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej ul. (...), a wówczas Sąd zobowiązany byłby wyznaczyć zarząd przymusowy, na które to stanowisko S. M. zgłosił swoja kandydaturę. Ponadto powód doznał rozstroju zdrowia z powodu utraty zaufania do sądów. Jest pod kontrolą lekarza psychiatry, który stwierdził u niego obniżony nastrój i depresję

Podstawę prawną żądania powoda w zakresie zadośćuczynienia stanowią przepisy dotyczące naruszenia dóbr osobistych. Tymczasem Sąd Rejonowy podzielił poglądy wyrażone w orzecznictwie sądowym, że prawo do sądu zagwarantowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c., a tym samym nie podlega ochronie przewidzianej w art. 24 k.c., czy art. 448 k.c.

Za dobro osobiste jednostki może być uznane tylko takie dobro, które jest nierozerwalnie związane z jednostką ludzką. Stanowi ono wartości, mające bezwzględny charakter, które towarzysza człowiekowi przez całe życie, niezależnie od sytuacji, w jakiej znajduje się w danej chwili.

Ponadto nie każde naruszenie dóbr osobistych rodzi prawo do żądania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

O zasadności roszczenia o zadośćuczynienie na podstawi art. 448 k.c. decyduje uciążliwość zawiązana z naruszeniem dóbr osobistych, poczucie krzywdy, ale zobiektywizowane w realiach sprawy, a nieodnoszące się do odczucia osoby, która domaga się zadośćuczynienia za doznana krzywdę w wyniku naruszenia dóbr osobistych.

Niezasadnym było również roszczenie z tytułu odszkodowania.

Szkoda wyrządzona przez sprawowanie wymiaru sprawiedliwości może wynikać z działania (wydania orzeczenia niezgodnego z prawem) lub zaniechania (niewydania orzeczenia). Według art. 45 Konstytucji RP, każdy ma prawo do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Nieuzasadniona przewlekłość postępowania sądowego stanowi naruszenie konstytucyjnych praw jednostki.

Warunkiem przyznania odszkodowania za szkodę spowodowaną niewydaniem orzeczenia jest stwierdzenie we właściwym postępowaniu, że niewydanie orzeczenia było niezgodne z prawem. Postępowaniem takim jest postępowanie o stwierdzenie naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Zasady i tryb tego postępowania uregulowane są w ustawie z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1259 ze zm.).

Wniesiona przez powoda skarga w sprawie III S 6/17 została pozostawiona bez rozpoznania. Okoliczność ta nie pozbawia powoda możliwości dochodzenia odszkodowania na podstawie art. 417 k.c. Jednakże w ocenie Sądu pierwszej instancji, powód nie wykazał ani istnienia szkody, ani związku przyczynowego pomiędzy zaginięciem zażalenia w Sądzie Rejonowym (...) a szkodą. Powód upatrywał bowiem powstanie szkody w fakcie, iż na skutek zaginięcia zażalenia, ówcześni członkowie zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej mogli wykonywać swoje czynności. Gdyby zaś zażalenie nie zaginęło i zostało rozpoznane, to wówczas członkowie zarządu zostali by prawomocnie skazani, co skutkowałoby koniecznością ich rezygnacji z pełnienia funkcji członków zarządu. Tym samym dla powoda otwierała by się droga do pełnienia funkcji zarządcy przymusowego wspólnoty. Takie uzasadnienie powoda jest tylko ,,przypuszczeniem”. W żaden sposób nie można wnioskować, iż rozpoznanie zażalenia, które faktycznie zaginęło, skutkowałoby wszczęcie dochodzenia w sprawie członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej; a poza tym już z pewnością nie przesadzało o powołaniu powoda na zarządcę przymusowego wspólnoty; tym bardziej, iż w sprawie I Ns 106/17 Sąd Rejonowy (...) prawomocnie oddalił wniosek powoda o powołanie go na zarządcę przymusowego dla Wspólnoty Mieszkaniowej.

Z uwagi na powyższe Sąd oddalił powództwo, o czym orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł jak w pkt. 2 sentencji wyroku na podstawie art. 102 k.p.c.

Powód wniósł apelację od wyroku Sądu Rejonowego, podnosząc następujące zarzuty:

I. obraza przepisów prawa w postaci naruszenia:

1. art. 233 k.p.c. § 2 w związku z art. 248 § l, art. 308 § 2 i art. 391 § 1 k.p.c., art. 328 k.p.c. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 232 zdanie 2 w związku z art. 286, art. 278 k.p.c. w zw. a art. 227 k.p.c. oraz art. 241 k.p.c., art. 382 i 391 § 1 k.p.c. art. 378 §1 k.p.c. poprzez brak dokonania wszechstronnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, pominięcie dowodu z zeznań strony powoda co oznacza przekroczenie zasady swobodnej oceny materiału dowodowego;

2. art. 232 zd. 2 k.p.c. w związku 233 § k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez całkowite pominięcie dowodu z opinii lekarskiej i nie powołanie w tym zakresie biegłego odnośnie podniesionego przez powoda utraty zdrowia spowodowanego długością procesu; dowód - pismo powoda z dnia 10.09.2018 r. - k. 96-103, w którym powód powołuje się na rozstrój zdrowia, przedstawia karty z leczenia od lekarza psychiatry oraz zeznania powoda w dniach 13 września 2018 r. i 11 października 2018 r.; dowód- nagrania elektroniczne e protokołu; Sąd nie zaprotokółował tych zeznań powoda (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2008 r. , I CSK 117/08, LEX 465904, z dnia 23 marca 2012 r., IV CSK 330/11, L.);

3. art. 23 k.c. poprzez pozbawienia prawa do sądu, i przyjęcie, że prawo do sądu zagwarantowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu art. 23 k.c., natomiast odmiennie prezentuje to w swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy; dowó: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2016 r., sygn. akt I CSK 707/15; wynikający z art. 77 ust. 1 Konstytucji RP i z art. 417 k.c. obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie władzy publicznej obejmującej szkodę niemajątkową (krzywdę) w ujęciu art. 448 k.c. (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., III CZP 25/11);

4. art. 24 k.c. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że prawo do sądu zagwarantowane w art. 45 ust. 1 Konstytucji nie podlega ochronie przewidzianej w art. 24 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2016 r., sygn. akt I CSK 707/15 oraz uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2011 r., III CZP 25/11);

5. art. 448 k.c. poprzez przyjęcie przez Sąd Rejonowy w Wieluniu, że prawo do sądu nie podlega ochronie przewidzianej w art. 448 k.c., zaś odmiennie stanowią wyroki Sądu Najwyższego: z 24 września 2015 r., sygn. akt V CSK 741/14, z 14 października 2016 r., sygn. akt I CSK 707/15, z dnia 18 sierpnia 2017 r., sygn. akt IV CSK 659/16;

6. art. 417 § 3 k.c. poprzez bezpodstawne przyjęcie, że powód nie wykazał ani istnienia szkody, ani związku przyczynowego pomiędzy zaginięciem zażalenia w Sądzie Rejonowy (...) a poniesioną szkodą. Powód w piśmie procesowym z dnia 14 czerwca 2018 i pismach z dnia 16 lipca 2018 r. oraz 10 września 2018 r. wykazał związek pomiędzy bezprawnym działaniem Sądu a poniesioną szkodą zarówno materialną jak i niematerialną;

7. art. 206 § 1 k.p.c. Sąd wyznaczył rozprawę na 14 czerwca 2018 r. w dniu 21 maja 2018 r. i w pkt. 3 zarządził doręczyć odpis pozwu pozwanemu. Sąd nie określił w jakim terminie pozwany ma złożyć odpowiedź na pozew. Powód otrzymał odpowiedź na pozew na rozprawie w dniu 14 czerwca 2018 r., co należy uznać za niedopuszczalne i naruszające zasady postępowania procesowego. Sąd winien najpierw wyznaczyć termin na ustosunkowanie się pozwanego na pozew, a następnie doręczyć powodowi odpis, tak aby powód miał możliwość zapoznania się z treścią pozwu, dokonać konsultacji z prawnikiem. Pomijając te reguły Sąd naruszył zasadę równości stron i pełnego prawa do Sądu zagwarantowanego w Konstytucji RP - art. 45;

8. art. 162 k.p.c. poprzez nie przekazanie do rozpoznania przez Sąd skargi i zażalenia na postanowienie Sądu dotyczące odmowy pisemnego wezwania powoda na kolejną rozprawę – dowód: rozprawa z dnia 14 czerwca 2018 r.- k. 71 akt sprawy i pismo procesowe powoda z dnia 16.07.2018;

II. nie przyjęcie przez Sąd, że zarzut z art. 417 nie stanowi odpowiedzialności majątkowej jak i nie majątkowej w roszczeniu powoda przeciwko Skarbowi Państwa - Sądowi Rejonowemu (...) - przeciwnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 27 czerwca 2008 r., III CZP 25/08, z dnia 19 marca 2015 roku, IV CNP 38/14, niepubl.);

III. nie przeprowadzenie postępowania sądowego w zakresie podniesionego zarzutu utraty zdrowia – dowód: pismo z dnia 10 września 2018 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 września 2008 r., I CSK 117/08, LEX 465904, z dnia 23 marca 2012 r. , IV CSK 330/11, L.);

IV. nie rozpoznanie zażalenia na skargę złożoną na Sąd podczas rozprawy w dniu 14 czerwca 2018 r. w zakresie odmowy wysłania pisemnego wezwania na rozprawę-dowód: protokół z rozprawy z dnia 14 czerwca 2018 r., k. 71-72.- zarzut naruszenie równego prawa do sądu wynikającego z Konstytucji RP. Powód w związku z bezpodstawnym działaniem Sądu poniósł koszty związane z dojazdami do sądu, braniem urlopów wypoczynkowych – dowód: pismo powoda z dnia 10 września 2018 i 11 października 2018 r.;

V. nie dokonanie aktu subsumcji roszczenia procesowego powoda pod właściwą normę prawną (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 2008 r.) – dowód: pismo procesowe powoda z dnia 16 lipca 2018 r. - k. 78-80;

VI. przewlekłość postępowania poprzez bezpodstawne odroczenie terminu rozprawy; sąd winien zebrać wszystkie materiały i dowody jakie chciał zebrać przed wyznaczeniem pierwszej rozprawy; Sąd dopiero w maju 2018 r. wysłał do pozwanego pozew i doręczył powodowi odpowiedź na rozprawie w dniu 14 czerwca 2018 r., co pozbawiło powoda przeprowadzenia konsultacji z prawnikiem. Sąd bezpodstawnie zastępował w tej sprawie pozwaną, materiały zebrane przez Sąd nie są dołączone do akt sprawy;

VII. naruszenie przepisu poprzez bezpodstawne działanie za stronę (opieranie dowodu o wyrok Sądu Rejonowego w Ostrowie W.. sygn. akt I Ns 106/17);

VIII. nie rozpoznanie roszczenia doznanej przez powoda krzywdy moralnej na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 23 k.c. i art. 24 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 sierpnia 2017 r., sygn. akt IV CSK 659/16 ), spowodowanej nie rozpoznaniem przez Sąd Rejonowy w Ostrowie W.. skargi na postanowienie Prokuratury Rejonowej (...) z dnia 27 czerwca 2016 r., sprawa PR2Ds.505.2016;

IX. nie przyjęcie przez Sąd Rejonowy w Wieluniu, że pozbawienie prawa do sądu stanowi naruszenia dobra osobistego w świetle art. 23 k.c. art. 45 k.c. Konstytucji RP, art. 445 k.c., art. 448 k.c.;

X. nie przeprowadzenie postępowania dowodowego z pisma powoda z dnia 4 czerwca 2018 r. oraz dowodu nr 2- pisma do Zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej K. (...), odnośnie zgłoszenia kandydatury do Zarządu- dowód: k. 43-47. Powód z tego tytułu na podstawie art. 415 k.c. wykazywał poniesione straty i przychody, gdyby wykazał nadużycia zarządu i Sąd rozpoznał zażalenie na postanowienie prokuratury. Powód w toku postępowania dowodowego w dniach 14.06.2018, 24.07.2018, 13.09.2018, 11.10.2018 wskazywał, że składał kandydaturę do Zarządu Wspólnoty, jednak z uwagi na umorzenie postępowania karnego przeciwko wspólnocie mieszkaniowej K. (...) i nie rozpoznanie zażalenia na postanowienie prokuratury nie możliwe było wykazanie nadużyć zarządowi, a tym samym skuteczne odwołanie zarządu, który odpierał zarzut, że postępowanie prokuratury w zakresie zarzucania nadużyć zostały umorzone przez prokuraturę. Sąd nie zaprotokółował tych zeznań powoda, pominął je również w uzasadnieniu wyroku;

XI. naruszenie zasady równości stron procesu, poprzez nierówne traktowanie stron procesu i zasady kontradykcyjności - Sąd Rejonowy w Wieluniu bezpodstawnie poszukiwał rozwiązywania sprawy poprzez zwracanie się do Sądu Okręgowego w Kaliszu o akta sprawy Sądu Rejonowego w Ostrowie wlkp. i Prokuratury Rejonowej w Ostrowie Wlkp. Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach procesu (art. 3 k.p.c. ) w związku z art. 232 k.p.c. (wyrok SN z dnia 12.10. 2010 r. , II UK 286/09).

W oparciu o wskazane zarzuty, skarżący domagał się uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenia na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

Pozwany wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuję;

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Przede wszystkim, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji nie naruszył reguł postępowania dowodowego, uwzględnił oferowany przez strony niniejszego postępowania materiał dowodowy w zakresie niezbędnym dla rozstrzygnięcia (art. 227 k.p.c.), a jego ocena nie przekracza ram swobodnej oceny dowodów, o której mowa w art. 233 § 1 k.p.c., co w konsekwencji pozwala Sądowi rozpoznającemu apelację na przyjęcie ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego jako własnych.

Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wyrażenie przez stronę odmiennego poglądu co do oceny poszczególnych dowodów jest prawem strony, jednakże możliwość przedstawienia innej wersji stanu faktycznego, nie świadczy jeszcze o nadużyciu swobodnej oceny dowodów. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł wyrażonych w art. 233 § 1 k.p.c. i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne.

Czym innym jest natomiast ocena określonych okoliczności w kontekście norm prawa materialnego. Analiza zarzutów podnoszonych przez skarżącego w tym zakresie zdaje się wskazywać, że chodzi właśnie o tę ocenę, nie zaś podważanie ustalonych w sprawie faktów.

Przepis art. 232 k.p.c. natomiast, o ile chodzi o normę zawartą w zdaniu pierwszym, nie jest adresowany do sądu lecz ustanawia dla stron obowiązek wskazywania dowodów dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Kolejna norma, zawarta w zdaniu drugim tego przepisu, daje zaś sądowi możliwość dopuszczenia dowodu z urzędu. Choć więc obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa przede wszystkim na stronach, sąd nie jest pozbawiony inicjatywy dowodowej, która oparta jest na jego uznaniu. Zasada kontradyktoryjności nie może stać w sprzeczności z celem postępowania cywilnego w postaci dążenia do wydania sprawiedliwego i zgodnego z prawem orzeczenia, czego wymaga przede wszystkim prawidłowe ustalenie rzeczywistych okolicznościom sprawy. Z tej przyczyny dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu zasadniczo nie może być uznane za działanie naruszające zasady bezstronności sądu i równości stron.

Sąd nie naruszył również zasady równości stron i „pełnego” prawa powoda do sądu poprzez naruszenie innych przepisów.

Powód był powiadamiany o każdym terminie rozprawy i w każdej z rozpraw uczestniczył. Zgodnie z art. 206 k.p.c., Przewodniczący jednocześnie z wyznaczeniem pierwszej rozprawy zarządził doręczenie pozwanemu odpisu pozwu. Odpis odpowiedzi na pozew wpłynął 11 czerwca i dlatego został doręczony powodowi na rozprawie z 14 czerwca 2018 r., która został następnie odroczona na 24 lipca 2018 r. i po raz kolejny na 13 września 2018 r. oraz 11 października 2018 r. Powód miał zatem czas, aby skonsultować się z prawnikiem i mógł ustosunkować się do stanowiska strony pozwanej, co uczynił w piśmie z 16 lipca 2018 r., ostateczne stanowisko zajmując w piśmie z 10 września 2018 r.

Naruszenie art. 328 § 2 k.p.c., określającego wymagania, jakim winno odpowiadać uzasadnienie wyroku sądu, może być ocenione jako mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy w sytuacjach tylko wyjątkowych, do których zaliczyć można takie, w których braki w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych i oceny prawnej są tak znaczne, że sfera motywacyjna orzeczenia pozostaje nieujawniona, bądź ujawniona w sposób uniemożliwiający poddanie jej ocenie instancyjnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2001 r., sygn. akt V CKN 606/00, LEX nr 53116). Taka sytuacja w sprawie przedmiotowej nie miała zaś miejsca.

Wskazywane przez skarżącego przepisy art. 378, 391 i 382 k.p.c. dotyczą zaś postępowania przez sądem drugiej instancji.

Prowadzenie dowodów na okoliczność stanu zdrowia powoda, uzasadnione byłoby natomiast jedynie w przypadku, gdyby przesądzona została zasada odpowiedzialności strony pozwanej, a tymczasem Sąd Okręgowy w pełni podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, że przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa nie zostały w sprawie spełnione.

Tym samym nie doszło w sprawie do naruszenia przepisów prawa procesowego.

Jeśli chodzi natomiast o zarzuty dotyczące niewłaściwego zastosowania rzepisów prawa materialnego, w pierwszym rzędzie należy podkreślić, że przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej unormowanej w art. 417 jest szkoda w rozumieniu art. 361 § 2, czyli obejmująca straty oraz utracone korzyści, które poszkodowany mógł osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Poszkodowany może także żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w przypadkach wskazanych w ustawie.

Co istotne, warunkiem przyznania odszkodowania jest istnienie adekwatnego związku przyczynowego między działaniem lub zaniechaniem zobowiązanego a powstałym skutkiem w postaci szkody. W celu jego ustalenia powszechnie przyjęty jest w doktrynie dwuetapowy sposób postępowania: 1) w pierwszej kolejności bada się, czy w ogóle pomiędzy kolejnymi faktami istnieją obiektywne powiązania; oznacza to konieczność określenia, czy dany fakt (przyczyna) był koniecznym warunkiem wystąpienia innego faktu (skutku), czyli czy bez niego skutek by wystąpił. Dla ustalenia tej okoliczności najlepiej posłużyć się testem warunku koniecznego (sine qua non) - ustalamy, czy dany fakt (szkoda) wystąpiłby, gdyby nie było innego faktu, stanowiącego podstawę czyjejś odpowiedzialności; 2) jeśli odpowiedź jest negatywna, to znaczy, jeśli badany skutek nastąpiłby również mimo nieobecności danego faktu (przyczyny), należy stwierdzić, że nie występuje żaden obiektywny związek przyczynowy i nie ma potrzeby dalszego badania, czy występuje związek przyczynowy „adekwatny”. W sytuacji pozytywnego stwierdzenia istnienia obiektywnego powiązania pomiędzy kolejnymi faktami należy następnie dokonać swoistej selekcji powiązań na „normalne” i „nienormalne”. Prawnie doniosłe są tylko następstwa typowe. Natomiast odrzucamy te, które są niezwykłe, wówczas bowiem nie zachodzi związek przyczynowy i to niezależnie od istnienia innych przesłanek odpowiedzialności (por. T. Wiśniewski (w:) Komentarz..., s. 59; Z. Radwański, Zobowiązania..., s. 81; wyrok SN z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 18/08, LEX nr 424431).

Wbrew poglądowi skarżącego, nie istnieje prawnie relewantne powiązanie pomiędzy postępowaniem karnym w sprawie oszustwa dokonanego zdaniem powoda przez członków zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej M., zakończonego postanowieniem Prokuratury Rejonowej (...) z 30 czerwca 2016 r. a postępowaniem toczącym się w Sądzie Rejonowym (...) w sprawie o ustanowienie zarządcy przymusowego Wspólnoty Mieszkaniowej ul. (...) w N., sygn. akt I Ns 106/17. W tej ostatniej sprawie Sąd nie uzależniał swojego rozstrzygnięcia od wyniku wskazanego dochodzenia i czynił własne, autonomiczne ustalenia faktyczne. Przyczyną oddalenia wniosku nie był fakt umorzenia postępowania karnego, lecz ustalenie, że dotychczasowy zarząd Wspólnoty Mieszkaniowej był prowadzony właściwie, a członkowie zarządu nie naruszyli swym działaniem zasad prawidłowej gospodarki. Orzeczenie Sądu pierwszej instancji zapadło 31 października 2017 r. Sąd nie widział potrzeby oczekiwania na ostateczny wynik postępowania karnego, chociaż we wniesionej apelacji wnioskodawca, a powód w przedmiotowej sprawie powoływał się na okoliczność, że złożył zażalenie na umorzenie dochodzenia. Postępowanie zostało prawomocnie zakończone na skutek oddalenia apelacji. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia Sąd drugiej instancji w żaden sposób się do przebiegu postępowania karnego nie odnosił.

I jest jeszcze jeden aspekt tej sprawy zupełnie pomijany przez powoda, że wniesienia zażalenia nie oznacza jego uwzględnienia. Skarżący zaś taki skutek zakłada niejako automatycznie. Ponadto nawet uchylenie postanowienia o umorzeniu nie oznaczałoby, że po ponownym zbadaniu sprawy Prokurator zdecyduje się na wniesienia do sądu aktu oskarżenia przeciwko członkom zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej, a następnie członkowie zarządu zostaną prawomocnie zakazani przez sąd za popełnienie przestępstwa. Idąc jeszcze dalej, nawet owo skazanie i uznanie, że istnieje podstawa do ustanowienia zarządcy, nie oznaczałoby, że zarządcą zostałby powód. Zgłoszenie kandydatury nie było bowiem dla sądu wiążące.

Podsumowując, nie istnieje łańcuch przyczynowo - skutkowy pomiędzy następującymi zdarzeniami: wniesienie zażalenia - jego uwzględnienie - skierowanie aktu oskarżenia - skazanie członków wspólnoty za przestępstwo - ustanowienie powoda zarządcą przymusowym - osiąganie przez niego z tego tytułu wynagrodzenia, którego brak powód utożsamia z doznaną szkodą.

Nie może być również mowy o normalnym związku przyczynowym pomiędzy zaginięciem wniesionego przez powoda zażalenia a pogorszeniem się jego stanu zdrowia psychicznego.

Warto podkreślić, że zagubienie dokumentu nie tamowało powodowi drogi do rozpoznania zażalenia. Zgodnie z art. 126 k.p.k., jeżeli niedotrzymanie terminu zawitego nastąpiło z przyczyn od strony niezależnych, strona w zawitym terminie 7 dni od daty ustania przeszkody może zgłosić wniosek o przywrócenie terminu, dopełniając jednocześnie czynności, która miała być w terminie wykonana; to samo stosuje się do osób niebędących stronami. Zatem po ustaleniu faktu zagubienia, powód mógł i powinien ponownie wnieść zażalenie wraz ze wskazanym wnioskiem, czego nie uczynił. Realizacja uprawnienia do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia, była w okolicznościach przedmiotowej sprawy normalnym sposobem działania, które pozwalałoby na realizację prawa powoda do sądowej kontroli umorzenia dochodzenia.

Sąd Rejonowy nie dopuścił się zatem naruszenia art. 417 k.c., przyjmując, że przesłanki odpowiedzialności deliktowej pozwanego nie zostały spełnione.

Nie zasługiwał na podzielenie zarzut błędnej wykładni art. 23 k.c. Nietrafnie utrzymuje skarżący, że prawo do rzetelnego procesu sądowego, będące elementem prawa do sądu, przewidzianego art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950 r. i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, należy zaliczyć do kategorii dóbr osobistych objętych art. 23 k.c. Trafnie Sąd Rejonowy podzieli przeważający w doktrynie i judykaturze pogląd (vide: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 kwietnia 2009 r. I PK 210/08, M.P. Pr. 2009/12/642, z dnia 17 czerwca 2004 r. V CK 609/03, niepubl., z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 640/09) , że dobra osobiste, ujmowane są w kategoriach obiektywnych, jako wartości o charakterze niemajątkowym, ściśle związane z człowiekiem, decydujące o jego bycie, pozycji w społeczeństwie, będące wyrazem odrębności fizycznej i psychicznej oraz możliwości twórczych, powszechnie uznane w społeczeństwie i akceptowane przez system prawny. Nierozerwalne związanie tych wartości, jako zespołu cech właściwych człowiekowi, stanowiących o jego walorach, z jednostką ludzką wskazuje na ich bezwzględny charakter, towarzyszący mu przez całe życie, niezależnie od sytuacji w jakiej znajduje się w danej chwili. Katalog dóbr osobistych, wymienionych w art. 23 k.c., pozostających pod ochroną prawa cywilnego jest otwarty i wraz ze zmianami stosunków społecznych mogą pojawiać się i znikać pewne dobra, co jednak nie oznacza, że należy do niego zaliczyć prawo do sądu, ponieważ jest ono uprawnieniem przyznanym jednostce w związku z funkcjonowaniem w określonej sferze życia społecznego. Nie ma podstaw do przyjęcia, że wszystkie prawa podstawowe objęte E. k.p.c. oraz wolności i prawa osobiste wymienione w Konstytucji, powinny być chronione za pomocą środków wskazanych w art. 24 k.c., do czego oczywiście dojść może, jeśli naruszenie ich doprowadzi zarazem do pogwałcenia dobra osobistego. Wskazuje na to również Europejski Trybunał Praw Człowieka. Na przykład w sprawach:K. przeciwko Polsce nr (...), D.przeciwko Polsce nr (...), (...) przeciwko Polsce nr (...), A. przeciwko W. wyrok z dnia 10 listopada 2004 r.). Podkreślając rangę prawa do sądu jako podstawowego prawa człowieka oraz konieczność wynagrodzenia wszystkich krzywd wywołanych pogwałceniem go, Trybunał nie wyraził zapatrywania, że prawo to ujmowane być powinno jako dobro osobiste człowieka. Zgodnie z posiadanymi kompetencjami zalecił Polsce wprowadzenie do krajowego ustawodawstwa regulacji przyznających osobom, których prawo do sądu zostało naruszone, uprawnienia do uzyskania skutecznego środka zmierzającego do wyeliminowania naruszeń oraz słusznego zadośćuczynienia. Wyrazem realizacji tego zalecenia jest ustawa o skardze, która daje stronie prawo żądania stwierdzenia, że nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, wydania sądowi zaleceń co dalszego postępowania, mających na celu zapobieżenie dalszej przewlekłości oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 12 ust. 3 i 4).

Wynikające z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdzenie, że istnieje silne domniemanie wywołania nadmierną długością postępowania sądowego krzywdy moralnej, odnieść należy do postępowania przewidzianego ustawą o skardze i stosowania środka o działaniu przyspieszająco - rekompensującym (art. 6 ust. 1). Nie jest bowiem przewidziany w art. 12 ust. 4 tej ustawy obowiązek wykazywania, że doszło do naruszenia dobra osobistego. Określone zaś przez Trybunał kryteria ustalania wysokości zadośćuczynienia brane są pod uwagę przy rozważaniu rozmiaru tego świadczenia na gruncie art. 448 k.c., jeśli wykazane zostanie naruszenie dobra osobistego.

Powoda obciążał zatem obowiązek wykazania, że na skutek nierozpoznania jego zażalenia na postanowienie o umorzeniu dochodzenia zostało naruszone jego dobro osobiste. Do wypełnienia tego obowiązku nie doszło, ponieważ powód powoływał się jedynie na naruszenie prawa do sądu.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy - na podstawie art. 385 k.p.c. - oddalił apelację powoda jako bezzasadną.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE