UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 13 listopada 2018 r. Sąd Okręgowy w Lublinie oddalił odwołanie L. P. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w L. odmawiającej umorzenia należności z tytułu składek.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Wnioskodawca L. P. prowadzi działalność gospodarczą od 7 lipca 1999 roku, której przedmiotem są usługi polegające na konserwacji zbiorczych anten telewizyjnych.

W dniu 8 grudnia 2014 roku wnioskodawca złożył w organie rentowym wniosek o umorzenie nieopłaconych należności na ubezpieczenia społeczne. Decyzją z dnia 14 stycznia 2015 roku organ rentowy określił, iż umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 50 056,58 zł, na ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 18 005,79 zł, na Fundusz Pracy za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 3 822,93 zł. Jednocześnie organ rentowy określił, iż warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu za okres od 1 stycznia 1999 roku w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Kolejną decyzją z dnia 22 marca 2016 roku organ rentowy odmówił wnioskodawcy umorzenia należności z tytułu składek w kwocie wskazanej w decyzji z dnia 14 stycznia 2015 roku z powodu nieuregulowania należności z tytułu składek niepodlegających umorzeniu.

W dniu 17 maja 2016 roku L. P. złożył w organie rentowym wniosek o umorzenie całości zadłużenia z tytułu składek. Decyzją z dnia 5 lipca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, iż L. P. jest dłużnikiem ZUS z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy. Zadłużenie wraz z należnymi odsetkami za zwłokę wynosi za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku łącznie kwotę 76 591,30 zł.

Decyzją z dnia 13 lipca 2016 roku pozwany odmówił L. P. umorzenia należności z tytułu składek za okres od listopada 2004 roku do listopada 2014 roku w łącznej kwocie 162 874,87 zł z powodu niewykazania wyjątkowych okoliczności uzasadniających umorzenie należności. Jednocześnie organ rentowy poinformował wnioskodawcę, iż może wystąpić ponownie z wnioskiem o umorzenie należności określonych decyzją z dnia 5 lipca 2016 roku na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą (t.j. Dz.U. z 2012 roku, poz. 1551) w terminie 12 miesięcy od uprawomocnienia się powyższej decyzji.

W dniu 12 września 2016 roku L. P. ponownie wystąpił z wnioskiem do organu rentowego o umorzenie nieopłaconych należności z tytułu składek.

Decyzją z dnia 14 listopada 2016 roku organ rentowy określił, iż umorzeniu będą podlegały należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 53 712,58 zł, na ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 19 332,79 zł, na Fundusz Pracy za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 4 101,93 zł. Jednocześnie organ rentowy określił, iż warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu, tj. należności z tytułu składek za ubezpieczonych nie będących jednocześnie płatnikami składek za okres od dnia 1 stycznia 1999 roku oraz należności z tytułu składek osoby prowadzącej działalność gospodarczą za okres od dnia 1 marca 2009 roku oraz niepodlegające umorzeniu należności na ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy za okres od 1 stycznia 1999 roku do 28 lutego 2009 roku oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnień, dodatkowych opłat oraz kosztów egzekucyjnych, które należy uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wpłaty.

Decyzja ta została doręczona wnioskodawcy w dniu 22 listopada 2016 roku
i stała się prawomocna w dniu 22 grudnia 2016 roku.

Wnioskodawca po doręczeniu decyzji z dnia 14 listopada 2016 roku nie zapłacił żadnych należności niepodlegających umorzeniu, ponieważ kwota zadłużenia była tak wysoka, że był w stanie jej spłacić.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 10 stycznia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił L. P. umorzenia należności z tytułu składek na: ubezpieczenia społeczne za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 53 712,58 zł, w tym z tytułu składek 25 884, 58 zł oraz odsetek 27 828,00 zł, ubezpieczenie zdrowotne za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 19 332,79 zł, w tym z tytułu składek 9 391,79 zł oraz odsetek 9 941,00 zł, Fundusz Pracy za okres od listopada 2004 roku do lutego 2009 roku w łącznej kwocie 4 101, 93 zł, w tym z tytułu składek 1 989,93 zł oraz odsetek 2 112,00 zł. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca nie uregulował niepodlegających umorzeniu należności z tytułu składek, co oznacza, iż nie zostały spełnione warunki niezbędne do umorzenia należności wskazanych w sentencji decyzji.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów oraz zeznań wnioskodawcy, które obdarzył wiarą.

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy nie uwzględnił odwołania. Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do treści art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku o umorzeniu należności powstałych z tytułu nieopłaconych składek przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność, określanej dalej ustawą abolicyjną (Dz. U. z 2012 roku, poz. 1551), na wniosek osoby podlegającej w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, umarza się nieopłacone składki na te ubezpieczenia za okres od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. oraz należne od nich odsetki za zwłokę, opłaty prolongacyjne, koszty upomnienia, opłaty dodatkowe, a także koszty egzekucyjne naliczone przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. W myśl art. 1 ust. 4 ustawy abolicyjnej, wniosek o umorzenie można złożyć w terminie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Wedle treści art. 1 ust. 6 ustawy abolicyjnej, umorzenie składek na ubezpieczenia społeczne skutkuje umorzeniem nieopłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne i na Fundusz Pracy za ten sam okres oraz należnych od nich, za ten sam okres, odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Zgodnie z brzmieniem art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzję określającą warunki umorzenia, w której ustala także kwoty należności, o których mowa w art. 1 ust. 1 i 6 tejże ustawy, z wyłączeniem kosztów egzekucyjnych.

Z analizy regulacji zawartej w art. 1 ust. 10 i 11 ustawy abolicyjnej wynika, iż warunkiem umorzenia należności, o których mowa w ust. 1 i 6, jest nieposiadanie na dzień wydania decyzji, o której mowa w ust. 13 pkt 1, niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz na Fundusz Emerytur Pomostowych, za okres od dnia 1 stycznia 1999 r., do opłacenia których zobowiązana jest osoba prowadząca pozarolniczą działalność oraz należnych od tych składek odsetek za zwłokę, opłat prolongacyjnych, kosztów upomnienia, opłat dodatkowych, a także kosztów egzekucyjnych naliczonych przez dyrektora oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, naczelnika urzędu skarbowego lub komornika sądowego. Ponadto, niepodlegające umorzeniu należności, o których mowa powyżej, podlegają spłacie w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji.

W ocenie Sądu Okręgowego organ rentowy w sposób prawidłowy wydał w dniu 10 stycznia 2017 roku decyzję w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu składek, ponieważ wnioskodawca nie uregulował w ustawowym terminie należności niepodlegających umorzeniu.

W dniu 14 listopada 2016 roku organ rentowy wydał decyzję, w której określił wysokość zadłużenia podlegającego umorzeniu, w punkcie II decyzji warunkowej organ rentowy podniósł, iż warunkiem umorzenia w/w należności jest spłata należności niepodlegających umorzeniu, wskazując, iż należności z tytułu składek za okres od 1 stycznia 1999 r. nieobjęte postępowaniem o umorzenie należy uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji wraz z odsetkami. Ponadto ZUS poinformował wnioskodawcę o skutkach nieuregulowania w/w należności nie podlegających umorzeniu, tj. o tym, iż zostanie wydana decyzja o odmowie umorzenia należności z tytułu składek podlegających umorzeniu na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku. W decyzji tej ZUS ponadto pouczył wnioskodawcę, iż istnieje możliwość rozłożenia na raty należności niepodlegających umorzeniu.

Decyzja ta została doręczona wnioskodawcy w dniu 22 listopada 2016 roku i stała się prawomocna w dniu 22 grudnia 2016 roku. W związku z tym termin na spłatę zadłużenia upłynął w dniu 22 grudnia 2017 roku, a wnioskodawca nie podjął żadnych działań zmierzających do spłaty zadłużenia.

Wprawdzie z art. 1 ust. 8 ustawy abolicyjnej wynika obowiązek wskazania w decyzji warunkowej kwot należności nie podlegających umorzeniu i terminu spłaty, czego nie zawierała decyzja z dnia 14 listopada 2016 roku, jednakże wnioskodawca w dniu 15 marca 2016 roku zapoznał się z całością dokumentacji zgromadzonej w sprawie o umorzenie należności na podstawie ustawy abolicyjnej, tj. po wydaniu przez ZUS w dniu 14 stycznia 2015 roku pierwszej decyzji określającej warunki umorzenia. Wnioskodawca wówczas został poinformowany, między innymi, o wysokości zadłużenia za okres od marca 2009 roku do listopada 2014 roku, nie podlegającego umorzeniu (k. 13-17, t. I akt ZUS). Wnioskodawca chcąc skorzystać z dobrodziejstwa tejże ustawy winien wykazać się należytą starannością w wypełnianiu obowiązków warunkujących możliwość umorzenia nieopłaconych należności składkowych. W tym wypadku wnioskodawca nie podjął żadnych działań zmierzających do spłaty zaległości niepodlegających umorzeniu. Nie występował do organu rentowego z wnioskiem o rozłożenie zadłużenia na raty czy też o odroczenie terminu płatności.

Okoliczności podnoszone przez wnioskodawcę świadczące o jego kryzysie finansowym nie mogą być brane pod uwagę przy rozpoznawaniu wniosku o umorzenie należności na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2012 roku, ponieważ ustawa ściśle określa warunki umorzenia, wśród których nie jest wymieniona przesłanka związana z sytuacją finansową ubezpieczonego. Warunkiem umorzenia należności jest natomiast uregulowanie należności niepodlegających umorzeniu, którego wnioskodawca nie spełnił.

Z tych względów i na mocy art. 477 14 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie.

Apelację od powyższego wyroku złożył wnioskodawca, zaś jego pełnomocnik uzupełnił braki apelacji.

W apelacji skarżący powołał się trudną sytuację finansową uniemożlwiającą mu zapłatę składek niepodlegających umorzeniu i wnosił o umorzenie całości zaległych składek zarówno podlegających jak i niepodlegających abolicji. Pełnomocnik wnioskodawcy zarzucił naruszenie prawa materialnego tj. zastosowanie w sprawie jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia cyt. ustawy z dnia 9 listopada 2012 r., która wygasła z dniem 15 stycznia 2015 r. Wniosek o umorzenie został złożony po tej dacie, zatem Sąd Okręgowy nie mógł orzekać na podstawie przepisów powyższej ustawy.

Wskazując na powyższe wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest uzasadniona, co skutkuje uchyleniem zaskarżonego wyroku jak i poprzedzającej go decyzji i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu.

Ustalenia poczynione przez Sąd Okręgowy są niesporne. Wnioskodawca
w dniu 12 września 2016 r. złożył wniosek o umorzenie zaległych składek w trybie ustawy abolicyjnej. Organ rentowy bezzasadnie i z naruszeniem art. 1 ust. 4 cyt. ustawy wszczął i prowadził postępowanie w sprawie, doprowadzając do wydania dwóch decyzji: pierwszej określającej warunki umorzenia i kolejnej odmawiającej umorzenia należności.

Zgodnie z treścią cyt. przepisu wniosek o umorzenie można złożyć w terminie 14 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Ustawa z dnia 9 listopada
2012 r. o umorzeniu należności (…) weszła w życie w dniu 15 stycznia 2013 r., zatem wnioskodawca, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność, mógł złożyć wniosek do dnia 15 stycznia 2015 r. Termin określony w art. 1 ust. 4 cyt. ustawy jest terminem prawa materialnego i nie podlega przywróceniu, co oznacza, że wnioski złożone po terminie nie mogą doprowadzić do wszczęcia postępowania w przedmiocie umorzenia należności składkowych.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd, że ustawa abolicyjna należy do tzw. ustaw incydentalnych, o okresowym zakresie obowiązywania (wyrok WSA w Gdańsku
z dnia 17 stycznia 2017 r. I SA/Gd 1412/16). Rozpatrzenie wniosku o umorzenie należności byłoby możliwe wyłącznie wówczas, gdyby wniosek został złożony
w terminie do 15 stycznia 2015 r. W sytuacji gdy upłynął termin wynikający z cyt. przepisu organ rentowy nie miał podstaw do wszczęcia postepowania, gdyż badanie merytoryczne wniosku i jego rozpoznawanie było niedopuszczalne. Tym samym wnioskodawcy nie otworzyła się droga do skorzystania z dobrodziejstw wynikających z ustawy abolicyjnej (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 14 listopada 2017 r. III AUa 285/17).

W tej sytuacji zarówno zaskarżony wyrok jak i poprzedzająca go decyzja podlegają uchyleniu w trybie art. 477 ^14a k.p.c.

Z uwagi na fakt, że w apelacji skarżący złożył nowy wniosek o umorzenie całości zaległości, Sąd Apelacyjny na mocy art. 477¹⁰ § 2 k.p.c. przekazał wniosek do rozpoznania pozwanemu organowi rentowemu.

Wobec uwzględnienia apelacji Sąd Apelacyjny na mocy art. 98 zw. z art. 122 § 1 k.p.c. oraz § 16 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2019 r., poz. 18) zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 120 zł (powiększoną o należny podatek od towarów i usług) tytułem zwrotu wynagrodzenia przysługującego pełnomocnikowi ustanowionemu z urzędu za pomoc prawną udzieloną wnioskodawcy w postępowaniu apelacyjnym a nadto kwotę 30 zł tytułem opłaty od apelacji.

Barbara Mazurkiewicz-Nowikowska Elżbieta Gawda Jacek Chaciński

WYROK

UZASADNIENIE