UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. po rozpoznaniu sprawy z powództwa I. S. przeciwko Towarzystwu (...), Spółce Akcyjnej z (...) w W. o zapłatę i ustalenie

1. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 12 000 złotych z ustawowymi odsetkami:

a. w zakresie kwoty 5 000 złotych od dnia 07 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty,

b. w zakresie kwoty 7 000 złotych od dnia 16 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty,

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie,

3. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 717 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu,

4. nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Kasy Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 891,67 złotych tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu oraz nieuiszczonych wydatków sprawie.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i zarazem rozważania Sądu Rejonowego:

W dniu 21 stycznia 2014 r. powódka I. S. poślizgnęła się na terenie nowego cmentarza w P.. Do zdarzenia doszło około godziny 10.oo. w alejce numer 81. W tym dniu powódka udała się na cmentarz na grób męża.

Powódka upadła w bocznej alejce cmentarnej, przy której usytuowany jest grób jej zmarłego męża, gdy dochodziła do głównej alejki cmentarza. Nie było innych poza powódką świadków zdarzenia.

Alejka na której doszło do upadku była pokryta lodem, nie było widać aby została posypana piaskiem. Posypana piaskiem była tylko główna aleja cmentarza.

Po upadku pomocy powódce I. S. udzieliły osoby trzecie, które pomogły jej wstać i usiąść na ławce. Z cmentarza zabrana została przez pogotowie ratunkowe do szpitala.

Do dziś powódka odczuwa skutki wypadku, utyka na nogę, cały czas bierze leki przeciwbólowe.

Przed wypadkiem powódka nie miała problemów z nogą, pracowała w spółdzielni mieszkaniowej z siedzibą w P.

W wyniku upadku powódka doznała obrażeń ciała w postaci stłuczenia biodra prawego ze złamaniem kości kulszowej prawej. Istnienie złamania potwierdzają wykonane w dniu 21 stycznia 2014 r. zdjęcia rtg. Złamanie to zostało wygojone z nadbudową kostną (deformacją), co może skutkować w przyszłości okresowymi dolegliwościami bólowymi powysiłkowymi i przy zmianach pogody.

Stwierdzone obrażenia spowodowały powstanie u I. S. trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 5 % (poz. 96).

Po złamaniu u powódki przez okres 4 tygodniu utrzymywały się znaczne dolegliwości. W następnych okresie czasu ich dolegliwość się zmniejszała i utrzymywała się do 10 tygodni od zdarzenia.

U powódki w związku z doznanymi obrażeniami pojawiły się utrudnienia w codziennym funkcjonowaniu w wyżej wskazanym okresie, ze względu na dolegliwości bólowe a w konsekwencji większe lub mniejsze trudności w poruszaniu się.

I. S. nie wymaga w przyszłości dalszego leczenia operacyjnego, związanego ze skutkami przebytego wypadku. W wyniku leczenia uzyskano zrost kostny złamania kości kulszowej prawej w dobrym ustawieniu, a w przeprowadzonym badaniu klinicznym nie stwierdzono się w obrębie stawu biodrowego prawego ograniczenia funkcji czynnościowej.

Z istniejącej dokumentacji medycznej powódki nie wynika, aby powódka wcześniej cierpiała na jakiekolwiek schorzenia ortopedyczne.

Strona pozwana uznając zasadę swej odpowiedzialności po przeprowadzeniu stosownego postępowania likwidacyjnego ostatecznie wypłaciła powódce kwotę 600 złotych (przyznane świadczenie wynosiło 1 200 złotych zostało jednak pomniejszone o przyczynie się poszkodowanej do powstania szkody).

W chwili zdarzenia pomiędzy (...) z siedzibą w Ł. a J. Ś., prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w Ł. zawarta była umowa o świadczenie usług porządkowych.

Przedmiotem umowy zawartej w dniu 01 stycznia 2013 r. było m.in. wykonywanie porządkowania terenów cmentarza (...) w P.. przy ulicy (...). Umowa zwarta została na okres jednego roku do dnia 31 stycznia 2013 r., po czym aneksem z dnia 27 listopada 2013 r. została zawarta na kolejny określony czas tj. od dnia 01 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 2014 r.

Z kolei J. Ś. w chwili zdarzenia posiadał zawartą z pozwanym towarzystwem ubezpieczeń umowę odpowiedzialności cywilnej.

Powyższy stan faktyczny, Sąd ustalił w oparciu o całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego.

Ustalając przebieg zdarzenia Sąd oparł się przede wszystkim na zeznaniach powódki, albowiem nie było innego bezpośredniego świadka zdarzania. Zakres obrażeń jakich doznała powódka wynika z niekwestionowanej przez żadną ze stron procesu opinii biegłego sądowego. W przedmiotowej opinii w sposób jednoznaczny wskazane został jakich obrażeń doznała powódka oraz że mają one związek z upadkiem jaki miał miejsce w dniu 21 stycznia 2014 r. (złamanie kości kulszowej prawej potwierdziły zdjęcia rtg, wykonane w szpitalu do którego została po upadku przewieziona powódka).

W niniejszej sprawie Sąd na wniosek pełnomocnika strony pozwanej wezwał celem przesłuchania w charakterze świadków J. Ś. i J. W.. Ponieważ jednak na wyznaczonym w tym celu posiedzeniu w dniu 21 kwietnia 2015 r. (k.90) w imieniu strony pozwanej, jak już wskazano wnioskującej o przesłuchanie świadków nikt się nie stawił, zaś powódka nie miała pytań do świadków, Sąd ostatecznie wniosek o ich przesłuchanie oddalił (Sąd nie znalazł jakichkolwiek podstaw do przeprowadzenia postępowania dowodowego z urzędu, albowiem obowiązkiem pełnomocnika pozwanego towarzystwa ubezpieczeń było stawienie się na wyznaczony termin posiedzenia celem zadań pytań świadkom o przesłuchanie których wnioskowali). Ponieważ nowy pełnomocnik strony pozwanej w dalszym toku postępowania, bo nieskutecznej próbie ugodowego zakończenia postępowania nie zgłosił innych wniosków dowodowych, Sąd wydał stosowne orzeczenie w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy.

Na marginesie Sąd zauważa, iż ewentualne przesłuchanie wyżej wskazanych świadków lub innych osób w tym charakterze niczego istotnego do sprawy by nie wniosło z uwagi na stanowisko pozwanego towarzystwa ubezpieczeń zawarte w piśmie skierowanym do powódki w dniu 08 września 2014 r. (k.11).

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo strony powodowej jest w pełni uzasadnione.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie był stan alejek cmentarnych w chwili upadku powódki, albowiem I. S. twierdziła, że do zdarzenia doszło na oblodzonej, nieposypanej piaskiem alejce. Jak już wyżej wskazano poza powódką nie było innych bezpośrednich świadków zdarzenia (przybyłe na miejsce inne osoby pomogły powódce wstać i usiąść na ławce, gdzie oczekiwała na przyjazd pogotowia ratunkowego). Sąd zauważa jednak, iż zeznań co do przebiegu zdarzenia strona pozwana w żaden skuteczny sposób nie zakwestionowała. Zeznania te w ocenie Sądu są spójne, logiczne i korespondują z powstałymi u niej obrażeniami ciała.

Zresztą wskazać należy, iż strona pozwana uznała zasadę swej odpowiedzialności wypłacając poszkodowanej I. S. stosowną należność, pomniejszą wedle swego uznania o 50%.

Ponadto zauważyć należy, iż w piśmie z dnia w dniu 08 września 2014 r. (k.11) pozwane towarzystwo ubezpieczeń uzasadniając zmniejszenie świadczenia przyznanego powódce z kwoty 1 200 złotych do 600 złotych z powodu jej przyczynienia się do powstania szkody wskazało, iż powodem takiej decyzji była wiedza powódki, że alejki na cmentarzu są śliskie i nie zostały odpowiednio przygotowane do użytku.

Niewątpliwie potwierdza to wersję zdarzenia przedstawiona przez stronę powodową a ponadto oznacza, iż nawet w ocenie pozwanego towarzystwa ubezpieczeń podmiot, który był zobowiązany do dbania o należyty stan alejek cmentarnych tj. był J. Ś., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą (...) z siedzibą w Ł. nie wywiązał się z obciążających go obowiązków w sposób właściwy. W tej sytuacji zupełnie niezrozumiałe jest stanowiska strony pozwanej zawarte w złożonej odpowiedzi na pozew i chybione w tym zakresie jak już wskazano, są zgłoszone przez pozwanego wnioski dowodowe (w tym zakresie Sąd podziela w całości argumentacje pełnomocnika strony powodowej zawarta w piśmie z dnia 24 lutego 2015 r. k.73-75).

Mając na uwadze powyższe, Sąd ustalił, że wypadek jakiemu uległa powódka w dniu 21 stycznia 2014 r. był bezpośrednim wynikiem zaniedbania J. Ś. (który dopuścił do sytuacji że alejki cmentarne były śliskie, oblodzone, tak że nie można było z nich bezpiecznie korzystać) za którego odpowiedzialność w związku z zawartą umową odpowiedzialności cywilnej ponosi pozwane Towarzystw (...), Spółka Akcyjna z (...) w W..

Podstawą prawną żądania strony powodowej jest art. 445 § 1 k.c., stosownie do którego treści Sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w wypadku uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Celem zadośćuczynienia jest zrekompensowanie osobie pokrzywdzonej krzywdy doznanej wskutek cierpień fizycznych (ból i inne dolegliwości) oraz cierpień psychicznych (ujemnych odczuć przeżywanych w związku z doznanymi cierpieniami fizycznymi). Zasądzone zadośćuczynienie powinno mieć przede wszystkim charakter kompensacyjny w związku z czym jego wysokość nie może być symboliczna, lecz musi przedstawiać dla strony jakąś ekonomicznie odczuwalną wartość, przy jednoczesnym uwzględnieniu aktualnych warunków i stopy życiowej społeczeństwa. Ponadto przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia Sąd winien mieć na uwadze stopień cierpień jakich doznała osoba pokrzywdzona, rodzaj doznanych przez nią obrażeń oraz okres trwania cierpień fizycznych i psychicznych, wiek poszkodowanego, ewentualny okres pobytu poszkodowanego w szpitalu oraz na zwolnieniu lekarskim.

W przedmiotowej sprawie powódka I. S. w wyniku upadku doznał obrażeń ciała, które spowodowały powstanie u niej trwałego uszczerbku na zdrowiu w wysokości 5 %. Okoliczność ta wynika z niekwestionowanej przez pełnomocników obu stron procesu opinii biegłego sądowego. W stosownej opinii biegły precyzyjnie wskazał jakiego uszczerbku na zdrowiu doznała powódka, jaki ma on charakter, jaki był zakres cierpień powódki, okres jego występowania. Ponieważ jak już wskazano opinii tej żadna ze stron procesu nie kwestionowała, stanowiła ona podstawę wydanego w sprawie rozstrzygnięcia.

Z tych względów Sąd uznał, iż zadośćuczynienie należne powódce winno wynosić 12 600 złotych. Ponieważ jednak strona pozwana po zakończeniu procesu likwidacji szkody wypłaciła powódce kwotę 600 złotych zasadnym jest zasądzenie na jej rzecz kwoty 12 000 złotych wraz z odsetkami tak jak to został wskazane w punkcie pierwszym orzeczenia (w zakresie pierwotne dochodzonej kwoty od daty upływu 30-dniwoego terminu na likwidację szkody, zaś w zakresie kwoty 7 000 złotych o którą rozszerzone zostało powództwo od dnia następnego po dacie rozszerzenia tj. od dnia 16 grudnia 2015 r. - rozszerzenia miało miejsce na posiedzeniu w dniu 15 grudnia 2015 r. na którym również ponownie nie było żadnego przedstawiciela strony pozwanej.

W pozostałym zakresie żądanie zapłaty odsetek Sąd oddalił (punkt drugi wyroku).

Sąd oddalił również żądanie strony powodowej zawarte we wniesionym pozwie, o ustalenie odpowiedzialności pozwanego towarzystwa ubezpieczeń za szkody mogące powstać u poszkodowanej powódki w przyszłości, albowiem z opinii biegłego wynika, iż takie u I. S. w przyszłości nie wystąpią.

O kosztach procesu (punkt 3 wyroku) Sąd orzekł w oparciu o art. 100 k.p.c., zaś podstawę rozstrzygnięcia zawartego w punkcie 4 wyroku stanowi przepis art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik pozwanego zaskarżając go w części, tj. w zakresie:

1. pkt l. a. wyroku - w części zasądzającej odsetki ustawowe od nie zaskarżonej niniejszą apelacją kwoty 5.000,00 zł od dnia 07 sierpnia 2014 r. do dnia zapłaty

2. pkt l. b wyroku - w całości

3. pkt 3 wyroku -- w części zasądzającej od pozwanego na rzecz powoda koszty postępowania w I instancji, wyliczonych z uwzględnieniem zasądzonej kwoty z pkt. 1 .b wyroku.

Apelacja zaskarżonemu wyrokowi zarzuca:

1. naruszenie przepisu postępowania mających wpływ na wynik sprawy, w szczególności:

a) art. 193 § 2¹ w zw. z art. 187 k.p.c. - poprzez dokonanie jego niewłaściwej wykładni a w konsekwencji skutkujące przyjęciem iż doszło do skutecznego rozszerzenia powództwa przez powoda ustnie do protokołu, gdy przepis dopuszcza zmianę powództwa jedynie w piśmie procesowym.

b) art. 193 § 3 - poprzez uznanie rozszerzenia powództwa pomimo braku skutecznego jego dokonania w związku z niedoręczeniem pozwanemu pisma zawierającego zmianę powództwa i odpowiadającego wymaganiom pozwu.

c) art. 321 § 1 k.p.c. - poprzez orzeczenie ponad skutecznie złożone żądanie powoda w zakresie zadośćuczynienia.

d) art. 316 § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące

zaniechaniem wzięcia za podstawę wyroku stanu rzeczy istniejącego w chwili zamknięcia rozprawy, a w konsekwencji uwzględnienie w wyroku roszczenia które nie zostało skutecznie złożone.

e) art. 98 § 1 k.p.c. poprzez orzeczenie o kosztach postępowania w uwzględnieniem kwot nieobjętych skutecznie dochodzonym roszczeniem.

2. naruszenie prawa materialnego

a) art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. - poprzez niewłaściwe zastosowanie,

skutkujące przyznaniem zadośćuczynienia w wysokości zawyżonej względem charakteru doznanej krzywdy - rozmiaru cierpień fizycznych i psychicznych, ich trwałości

b) naruszenie prawa materialnego - art. 481 § 1 k.c. - poprzez niewłaściwe zastosowanie, skutkujące bezpodstawnym zasądzeniem odsetek ustawowych od żądanej przez powoda sumy zadośćuczynienia nie od chwili wyrokowania, lecz od chwili zgłoszenia roszczeń, kiedy rozmiar szkody i krzywdy ocenionej następnie według uznania sądu nie był dłużnikowi jeszcze znany.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosił o:

1. uchylenie w trybie art. 380 k.p.c. postanowienia Sądu I instancji wydanego na posiedzeniu w dniu 15.12.2015 w przedmiocie powiadomienia pełnomocnika pozwanego o rozszerzeniu żądania pozwu do kwoty 12.000,00 zł, w związku z niezgodnym z prawem uznaniem rozszerzenia powództwa oraz poinformowanie strony pozwanej w niewłaściwym trybie.

2. zmianę rozstrzygnięcia w zakresie zaskarżenia poprzez uwzględnienie zasądzonej kwoty 5.000,00 zł. wynikającej z roszczenie zgłoszonego w pozwie oraz oddalenie powództwa w pozostałym zakresie, a także poprzez rozliczenie kosztów procesu stosownie do wyniku sprawy zweryfikowanego w toku instancji.

3. zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych, w postępowaniu przed Sądem w I i II instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja odnosi skutek w części.

Trafny jest zarzut obrazy zaskarżonym wyrokiem art. 193 § 2 ¹ k.p.c., art. 193 § 3 k.p.c. oraz art. 321 § 1 k.p.c.

Przepis art. 193 k.p.c. uległ zmianie wskutek nowelizacji. Dodany został paragraf 2¹ , który ma brzmienie „z wyjątkiem spraw o roszczenia alimentacyjne zmiana powództwa może być dokonana jedynie w piśmie procesowym”. Przepis art. 187 k.p.c. stosuje się odpowiednio (por. nowelę z dnia 17.12.2009 r., Dz.U. z 2010 r., nr 7, poz. 45, która weszła w życie 19.04.2010 r.).

Lektura akt bezsprzecznie wskazuje, że rozszerzenie powództwa w zakresie kwoty 7000 złotych nie nastąpiło w formie pisma procesowego, lecz ustnie na rozprawie w dniu 15 grudnia 2015 roku. Wówczas to bowiem pełnomocnik powoda rozszerzył żądanie do kwoty 12.000 złotych (por. prot. k. 128).

Jak wynika z powołanego przepisu taka forma zgłoszenia roszczenia jest niedopuszczalna. Skutkiem tego jest formalny brak żądania w zakresie kwoty 7000 złotych.

W zaistniałej sytuacji zgodzić się należało z autorem apelacji, iż doszło w konsekwencji do obrazy art. 321 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem Sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani też zasądzić ponad żądanie.

Rozstrzygając w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy w zakresie kwoty 7000 złotych zasądził świadczenie ponad żądanie.

Powyższe jest niedopuszczalne co musiało skutkować uchyleniem zaskarżonego wyroku we wskazanej części i umorzeniem postepowania w tym zakresie, o czym orzeczono na podstawie art. 386 § 3 k.p.c.

Częściowo odnosi również skutek zarzut błędnie ustalonej daty początkowej odsetek ustawowych należnych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia głównego.

Treść motywów pisemnych zaskarżonego wyroku wskazuje, iż Sąd Rejonowy za początek okresu odsetkowego przyjął 7 sierpnia 2014 roku tj. datę po upływie 30 dniowego terminu na Likwidację szkody. Zapatrywanie to jest wadliwe i nie koresponduje z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Zgodnie z treścią art. 817 § 1 k.c. ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie w terminie 30 dni, licząc od daty otrzymania zawiadomienia o wypadku.

Prawidłowa wykładnia normy tej prowadzi do wniosku, iż dla ustalenia wymagalności roszczenia niezbędnym jest wykazanie daty, w której poszkodowany zgłosił roszczenie do zakładu ubezpieczeń. Wymóg ów jest spełniony jedynie wówczas, gdy w piśmie skierowanym do ubezpieczyciela wskazana jest kwota żądanego świadczenia. Samo powiadomienie o zdarzeniu jest niewystarczające i nie odpowiada wymogom określonym w w/w/ przepisie.

W aktach szkodowych (por. k. 51) znajduje się pismo powódki z dnia 4 lipca 2014 roku. Jego treść wskazuje, że zgłoszono w nim jedynie szkodę z opisem zdarzenia, które je wywołało. Autorka tego pisma nie wskazała natomiast żądanej sumy roszczenia.

W zaistniałej sytuacji przyjęta przez Sąd data wymagalności roszczenia została określona wadliwie. Prowadząc postępowanie likwidacyjne i następnie je kończąc zakład ubezpieczeń nie dysponował roszczeniem sformułowanym w przedstawiony wyżej sposób.

W tym stanie rzeczy należało potraktować pozew jako wezwanie do zapłaty. Doręczenie odpisu pozwu nastąpiło dnia 20 listopada 2014 roku (por. k. 52). Z tą też datą zobowiązanie bezterminowe przekształciło się w terminowe. Od tej zatem chwili należne są odsetki ustawowe, o czym orzeczono na podstawie art. 386 § k.p.c.

Apelacja w pozostałej części nie jest uzasadniona.

Stanowisko skarżącego, że odsetki winny być zasądzone od daty wyrokowania jest całkowicie błędne. Pojawiający się niekiedy w orzecznictwie pogląd, że odsetki winny być naliczane od tej właśnie daty jest odosobniony. Zachowanie równowagi pozycji obu stron stosunku ubezpieczeniowego wymaga, ażeby odsetki te były naliczane z chwilą wymagalności, którą jest wezwanie dłużnika do wyrównania szkody. Zakład ubezpieczeń- profesjonalista, który dysponuje wykwalifikowanym aparatem urzędniczym winien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela.

Odmienny pogląd prowadziłby do faworyzowania zakładu ubezpieczeń, który z natury ma pozycję silniejszą. Brak było przeszkód, ażeby oszacowanie szkody nastąpiło w sposób kompleksowy już w postępowaniu likwidacyjnym.

Z tych przyczyn apelację w tej części należało oddalić (art. 385 k.p.c.).

O kosztach procesu za obie instancje orzeczono na podstawie art. 102 k.p.c., biorąc pod uwagę sytuację materialną powódki, jej dochody oraz charakter sprawy, którego przedmiotem było zadośćuczynienie za doznane krzywdy w wyniku deliktu.

SSO Jarosław Gołębiowski

SSO Dariusz Mizera SSO Renata Lech

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE