UZASADNIENIE

W dniu 15 listopada 2018 r. J. J. (1) wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak: (...)
z dnia 12 października 2018 r. Odwołujący zaskarżył powyższą decyzję w całości i wniósł
o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że zgodnie z wyjaśnieniami ZUS w zakresie odmowy przyznania ww. świadczenia organ rentowy uznał, że okres 15 lat wykonywania pracy w warunkach szczególnych został udokumentowany, ale decyzję
o uznaniu działalności za artystyczną odwołujący otrzymał i składki na zaopatrzenie emerytalne twórców opłacił już po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego,
a więc gdy i tak nie miałby już możliwości przejścia na emeryturę pomostową.
W ocenie odwołującego powyższe stanowisko jest błędne, gdyż analiza treści przepisów stanowiących podstawę prawną decyzji i liczne komentarze do tych przepisów, a także bogate orzecznictwo prowadzą do wniosku, że skarżący zasadnie wystąpił o przyznanie rekompensaty. Powołał się przy tym na orzeczenia Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 5 maja 2017 r. III AUa 2047/16 oraz 17 grudnia 2015 r. III AUa 717/15 (odwołanie
k. 3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 11 grudnia 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477^{(
14)}
§ 1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wskazał, że odwołujący po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, tj. w dniu 20 kwietnia 2018 r.,
złożył do Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców wniosek o uznanie działalności za artystyczną. W wyniku powyższego Komisja decyzją z dnia 4 czerwca 2018 r. uznała działalność odwołującego za artystyczną i ustaliła rozpoczęcie działalności
od 1 stycznia 1973 r. Ponadto (...) Oddział ZUS poinformował odwołującego o konieczności opłacenia składek za okres od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1998 r., składki zostały opłacone, a odwołujący złożył wniosek o emeryturę powszechną, które to świadczenie zostało przyznane decyzją z dnia 24 lipca 2018 r. W tych okolicznościach zdaniem organu rentowego rekompensata nie przysługuje, gdyż opłacenie składek z tytułu działalności twórczej miało miejsce po osiągnieciu przez odwołującego powszechnego wieku emerytalnego (odpowiedź na odwołanie k. 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący się J. J. (1), urodzony w dniu (...), prowadził działalność artystyczną jako muzyk estradowy – perkusista od 1 stycznia 1973 r. Działalność artystyczna odwołującego została uznana decyzją Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 4 czerwca 2018 r. nr (...). W związku z powyższym decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. skierował do odwołującego pismo z dnia 26 czerwca 2018 r.
z informacją, że zgodnie z art. 109 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych został
on objęty obowiązkowym ubezpieczeniem z tytułu prowadzenia działalności twórczej
w okresie od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1998 r. oraz że za ten okres zostały naliczone składki z wysokości 11.326,34 zł, a ponadto informację o konieczności wpłaty ww. składek na wskazany rachunek bankowy w terminie do 10 lipca 2018 r. Odwołujący uiścił składki
w terminie zgodnie z ww. informacją (decyzja KZET z 04.06.2018 r., pismo ZUS
z 26.06.2018 r. – akta rentowe).

W dniu 16 lipca 2018 r. J. J. (1) złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.. Po rozpoznaniu wniosku ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 23 lipca 2018 r. decyzję znak: (...) na podstawie której ustalił kapitał początkowy J. J. (1) na dzień 1 stycznia 1999 r. w wysokości 112.498,43 zł. Do obliczenia kapitału początkowego ZUS przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 910,17 zł, okresy składkowe w wymiarze 26 lat (312 miesięcy),
zaś do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego organ rentowy przyjął okres 10 lat kalendarzowych z lat 1974-1984 ustalając wysokość wskaźnika w wymiarze 74,55%. Następnie decyzją z dnia 24 lipca 2018 r. znak: (...) ZUS (...) Oddział w W. przyznał odwołującemu prawo do emerytury z powszechnego wieku emerytalnego na podstawie art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wniosek o emeryturę, decyzje ZUS ws. ustalenia kapitału początkowego z 23.07.2018 r. oraz ws. emerytury z 24.07.2018 r. – akta rentowe).

Po otrzymaniu powyższej decyzji odwołujący zwrócił się do ZUS z prośbą
o wyjaśnienie dlaczego przy ustalaniu wysokości emerytury nie uwzględniono okresów działalności twórczej jako pracy w szczególnym charakterze i nie przyznano rekompensaty,
a w przypadku, gdy w ocenie organu rentowego rekompensata nie przysługuje,
wniósł o wydanie decyzji odmawiającej (notatka służbowa z 30.07.2018 r. – akta rentowe).

W odpowiedzi na powyższy wniosek ZUS (...) Oddział w W. wydał
w dniu 12 października 2018 r. znak: (...) decyzję na podstawie której odmówił J. J. (1) prawa do rekompensaty z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy powołał się na treść art. 2 pkt 5 oraz art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych i wyjaśnił, że odwołujący wprawdzie udowodnił 15 lat wykonywania działalności twórczej w charakterze muzyk jednak decyzję o uznaniu działalności za artystyczną otrzymał i opłacił składki na zaopatrzenie emerytalne twórców już po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, a zatem nastąpiło to wówczas, gdy i tak nie miałby już możliwości przejścia na emeryturę pomostową nawet gdyby obowiązujące przepisy przewidywały taką możliwość dla osób wykonujących działalność artystyczną (skarżona decyzja ZUS z 12.10.2018 r. – akta rentowe).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów załączonych do akt rentowych (nieponumerowane). Powyższe okoliczności były bezsporne, zaś istota sporu skupiła się wokół kwestii interpretacji przepisów ustawy o emeryturach pomostowych dotyczących prawa do rekompensaty.

W tych okolicznościach Sąd uznał zebrany materiał dowodowy za wystarczający
do wydania rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Spór w niniejszej sprawie skupił się na kwestii prawa odwołującego do rekompensaty
z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zgodnie z art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924 – dalej jako u.e.p.) rekompensata stanowi odszkodowanie
za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy
w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Warunki nabycia prawa do rekompensaty określa art. 21
ust. 1 i 2 u.e.p., w myśl którego rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy
o emeryturach i rentach z FUS.

Organ rentowy uznał, że prawo do rekompensaty dochodzone przez odwołującego
w niniejszej sprawie mu nie przysługuje, gdyż nabył on prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w powszechnym wieku emerytalnym. Taka interpretacja jest jednak błędna. Jak wynika z powyższych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wykładnia językowa zdaje się zatem wykluczać prawo do rekompensaty dla wszystkich uprawnionych do emerytur
z powszechnego systemu emerytalnego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W orzecznictwie – na które odwołujący słusznie zwrócił uwagę – wskazuje się jednak,
że taka wykładnia byłaby oczywiście nieprawidłowa, gdyż w istocie podważałaby w ogóle sens istnienia regulacji o rekompensatach za prace w warunkach szczególnych. Szczegółowe wyjaśnienie tej kwestii zawierają uzasadnienia wyroków Apelacyjnego w Gdańsku wskazanych w treści odwołania, zgodnie z którymi celem rekompensaty jest złagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach. Nie polega ona jednak na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej,
ale na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Zauważyć także trzeba, iż skoro zgodnie z art. 23 u.e.p. rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia
1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie
do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury
z FUS obliczonej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Jedynie więc nabycie prawa do wcześniejszej emerytury stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa
do rekompensaty, natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa
w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (zob. wyroki Sądu Apelacyjnego
w Gdańsku; z dnia 17 grudnia 2015 r., III AUa 717/15; z dnia 5 maja 2017 r.,
III AUa 2047/16).

Sąd Okręgowy podziela powyższy pogląd jako w pełni zasadny, stanowiący adekwatną z perspektywy zasad wykładni systemowej i funkcjonalnej interpretację cytowanych wyżej przepisów. Wykładnia cytowanych wyżej przepisów przyjęta przez organ rentowy w zasadzie prowadziłaby do wykluczenia z prawa do rekompensaty wszystkich potencjalnie uprawnionych takie osoby, które pracowały w warunkach szczególnych albo uzyskiwałyby bowiem emeryturę z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, albo na podstawie pozostałych przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, albo też emeryturę pomostową. Zgodnie zaś z definicją ustawową z art. 2 ust. 5 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Tym samym rozumienie przepisu
art. 21 u.e.p. jako wyłączającego prawo do rekompensaty dla każdej osoby, która nabyła prawo do jakiejkolwiek emerytury z FUS byłoby oczywiście nieprawidłowe (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2017 r., III AUa 529/16; por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 marca 2018 r., III AUa 595/17). W kontekście powyższego organ rentowy zdaje się również błędnie interpretować przywoływane
w odpowiedzi na odwołanie poglądy doktryny w zakresie przesłanek negatywnych do nabycia prawa do rekompensaty (K. Jankowska, I. Jędrasik-Jankowska, Prawo do emerytury, Komentarz do ustawy z orzecznictwem, Lexis Nexis 2011), odnoszą się bowiem właśnie do nabycia przez ubezpieczonego prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym,
a nie wieku powszechnym.

Konsekwencją powyższego był stwierdzenie, że decyzja organu rentowego odmawiająca odwołującemu prawa do rekompensaty była nieprawidłowa. W niniejszej sprawie było przy tym bezspornym, że odwołujący legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych w wymiarze przekraczającym 15 lat. Okoliczność ta wynika z decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców z dnia 4 czerwca 2018 r. nr (...),
w której uznano, że odwołujący prowadził działalność artystyczną jako muzyk estradowy – perkusista od 1 stycznia 1973 r. Organ rentowy okoliczności tej nie kwestionował, przeciwnie, w uzasadnieniu uskarżonej decyzji wskazał wprost, że odwołujący udowodnił wymagany przepisami staż pracy w warunkach szczególnych. Nie zachodziła jednocześnie przesłanka negatywna określona w art. 21 ust. 2 u.e.p. Co prawda organ rentowy upatrywał przyczyn odmowy przyznania odwołującemu prawa do rekompensaty upatrywał w tym,
że opłacił on składki z tytułu ubezpieczeń społecznych w związku z uznaniem działalności artystycznej po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, jednakże żaden przepis ustawy o emeryturach pomostowych nie uzależnia prawa do rekompensaty od opłacenia składek na ubezpieczenia czy też realizacji tej czynności w stosownym terminie.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne i orzekając co do istoty sprawy dokonał stosownej zmiany skarżonej decyzji przyznając J. J. (1) prawo do rekompensaty, o czym orzeczono zgodnie z sentencją wyroku
na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c.

(...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE