UZASADNIENIE

E. D. w dniu 26 lipca 2018 roku złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W. z 6 lipca 2018 roku, znak: (...), odmawiającej jej wypłaty odsetek.

Ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez zasądzenie od organu rentowego na jej rzecz odsetek ustawowych:

⚫: od kwoty raty należnej za okres od 4 września 2015 roku do 30 września 2015 roku – od 21 października 2015 roku do 19 lipca 2018 roku, tj. od dnia wypłaty zaległego świadczenia;
⚫: od kwot rat należnych za poszczególne miesiące od 1 października 2015 roku do 10 marca 2018 roku tj. dnia zakończenia wypłaty nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego – poczynając od października 2015 roku do 21 dnia każdego miesiąca, od dnia 19 lipca 2018 roku, tj. od dnia wypłaty zaległego świadczenia;
⚫: zasądzenie odsetek od kwoty należności, o której mowa w pkt 1 w wysokości ustawowej od 20 lipca 2018 roku do dnia uregulowania należności. ( odwołanie z 26 lipca 2018 roku, k. 3 a.s.)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z 17 sierpnia 2018 roku wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477¹⁴§1 k.p.c. Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy wskazał, że odmówił ubezpieczonej prawa do odsetek, ponieważ świadczenie kompensacyjne nie ma charakteru ubezpieczeniowego, bowiem nie jest finansowane z wyodrębnionego na ten cel funduszu. W związku z powyższym zdaniem organu rentowego przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych za wyjątkiem przepisów wskazanych w art. 18 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nie znajdują zastosowania. ( odpowiedź na odwołanie z 17 sierpnia 2018 roku, k. 13 – 13v a.s.)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. D. była zatrudniona jako nauczycielka w Zespole Szkół nr (...) (...) w W. od 1 września 1986 roku do 31 sierpnia 2015 roku. W dniu 29 maja 2015 roku na podstawie art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia z 1982 roku Karty Nauczyciela pracodawca rozwiązał z nią umowę o pracę zawartą w dniu 1 września 1986 roku za trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 2015 roku ( świadectwo pracy z 31 sierpnia 2015 roku, k. 11 a.r.).

Dnia 4 września 2015 roku ubezpieczona wniosła o przyznanie jej nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego ( wniosek o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, k. 5-10 a.r.).

W dniu 17 listopada 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., decyzją znak: (...), odmówił E. D. prawa do tego świadczenia. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odmówił ubezpieczonej wnioskowanego świadczenia, ponieważ po rozwiązaniu stosunku pracy nadal pełniła funkcję członka zarządu rady nadzorczej, podlegając z tego tytułu ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym ( decyzja ZUS z 17 listopada 2015 roku, znak: (...), k. 22 a.r.).

E. D. odwołała się od ww. decyzji inicjując postępowanie sądowe VII U 160/16 ( odwołanie z 15 grudnia 2015 roku, k. 2 – 8 akt VII U 160/16).

Wyrokiem z 24 maja 2016 roku Sąd Okręgowy Warszaw-Praga w Warszawie zmienił zaskarżoną decyzję z 17 listopada 2015 roku, w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego od 4 września 2015 roku ( wyrok z 24 maja 2016 roku, k. 55 akt VII U 160/16)

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, w wyniku czego sprawa została rozpoznana przez Sąd Apelacyjny w Warszawie. Wyrokiem z 21 lutego 2018 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację organu rentowego. W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny podzielił stanowisku Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z 8 września 2015 roku, sygn. akt I UK 468/14, w którym wskazano nauczyciel ubiegający się o przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, który spełnia przesłanki wymienione w art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy kompensacyjnej, pozostający w kilku stosunkach pracy, aby nabyć prawo do tego świadczenia, zobligowany jest rozwiązać stosunek pracy wyłącznie z jednostkami wymienionymi w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009 roku o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z uzasadnieniem, k. 87 i k. 94 – 103 akt VII U 160/16)

Wykonując wyrok Sądu z 21 lutego 2018 roku organ rentowy decyzją z 6 lipca 2018 roku, znak: (...), przyznał ubezpieczonej prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego od 4 września 2015 roku. ( decyzja ZUS z 6 lipca 2018 roku, znak: (...), k. 99 – 100 a.r.)

Pismem z 5 marca 2018 roku ubezpieczona złożyła wniosek o wypłatę świadczenia wraz z należnymi odsetkami ( pismo z 5 marca 2018 roku, k. 101 a.r.)

Decyzją z 6 lipca 2018 roku, znak: (...), organ rentowy odmówił ubezpieczonej wypłaty odsetek w razie ustalania prawa do świadczenia kompensacyjnego i jego wypłaty nie stosuje się art. 85 ustawy systemowej. ( decyzja z 6 lipca 2018 roku, znak: (...), k. 114 a.r.)

E. D. odwołała się od decyzji z 6 lipca 2018 roku inicjują niniejsze postępowanie sądowe. ( odwołanie z 26 lipca 2018 roku, k. 3 – 5 a.s.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy, w tym dołączonych do akt sprawy akt ubezpieczeniowych.

Ponadto dowody w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są spójne, logiczne i wzajemnie się uzupełniają. W związku z tym Sąd uznał zgromadzony materiał za dostateczny do wydania orzeczenia w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie E. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 6 lipca 2018 roku, znak: (...), jest uzasadnione.

W pierwszej kolejności Sąd przeanalizował argumentację przedstawioną przez organ rentowy w zaskarżonej decyzji, którą podtrzymał w odpowiedzi na odwołania. Mianowicie w ocenie organu rentowego odwołującej nie należą się odsetki, ponieważ w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych brak jest odesłania do przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych regulujących kwestię odsetek, a konkretnie do art. 85 ustawy systemowej.

Trudno ustalić jaką logiką kierował się organ rentowy uzasadniając zaskarżoną decyzję, bowiem dla przykładu w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie której przyznaje się świadczenia rentowe, nie ma również odesłania bezpośrednio do art. 85 ustawy systemowej. Stąd niezrozumiałym jest na jakiej podstawie organ rentowy sformułował tą zaskakującą argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji oraz powtórzoną w toku postępowania sądowego. I tak na przykład zgodnie z cytowanym przez organ rentowy art. 18 ust. 1 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 128 t.j.) w zakresie postępowania w sprawach świadczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 114, art. 116 i art. 117-128a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.). Łatwo zauważyć zatem w tym miejscu, że w przypadku postępowania o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne stosuje się art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej, który jest ściśle związany z kwestią przyznawania prawa do odsetek. W myśl art. 118 ust. 1 ustawy emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120. Tym samym organ rentowy prowadząc postępowanie o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne jest związany tymi samymi procedurami co przy ustalaniu prawa do pozostałych świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Powyższe wskazuje zatem, że nie ma podstaw do twierdzenia, że ubezpieczona nie ma prawa dochodzić odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia kompensacyjnego.

Jednocześnie brak jest również poparcia dla argumentacji organu rentowego w literalnym brzmieniu art. art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2017, poz. 1778 ze zm., dalej: ustawa systemowa). Stosownie do treści art. 85 ust. 1 ustawy systemowej, jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Bezspornie organ rentowy jest uprawniony do przyznawania (w oparciu o art. 118 ust. 1 ustawy emerytalnej) i wypłacania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego na mocy odrębnej ustawy jaką jest ustawa o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Nie tu zatem znaczenia z jakiego źródła finansowane jest świadczenie kompensacyjne, jego przyznaniem i wypłatą zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych i w konsekwencji jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia.

Idąc dalej wskazać należy organ rentowy może odmówić prawa do wypłacania odsetek, wyłącznie gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego, za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialności organu rentowego (art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS).

Jeżeli więc odpowiedzialność taka jest po stronie organu rentowego ubezpieczony ma prawo do odsetek. Omawiany przepis może więc dotyczyć wyłącznie takiej sytuacji, której dla wykazania okoliczności, która miałaby wpływ na prawo do świadczenia lub na jego wysokość, dopiero w postępowaniu sądowym zostałby przedstawione odpowiednie dowody, z których strona mogłaby skorzystać już w postępowaniu przed organem rentowym, lecz tego nie uczyniła (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 września 2006 roku, III AUa 1126/2005). Organ rentowy ma bowiem obowiązek znać i prawidłowo stosować prawo materialne i w tym zakresie ponosi pełną odpowiedzialność. Jedynie wówczas, gdy brak możliwości wydania prawidłowej decyzji był podyktowany niezależnymi od organu rentowego, brakami w ustaleniach faktycznych, możliwe jest przyjęcie, że organ nie ponosi odpowiedzialności przewidzianej w art. 118 ust. la ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Należy przy tym zauważyć, że użyty w tym przepisie termin „ustalenie okoliczności” dotyczy wyłącznie sfery faktów, a nie prawa, bowiem przy wykładni prawa nie dochodzi do żadnych „ustaleń okoliczności”.

Brak orzeczenia w wyroku o kwestii odpowiedzialności ZUS nie zamyka drogi do późniejszego dochodzenia odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Brak orzeczenia w tym przedmiocie nie przesądza o tym, że ZUS nie ponosi odpowiedzialności, a świadczy co najwyżej o tym, że strona nie zgłosiła żądania w tej kwestii. W razie wystąpienia o odsetki po wykonaniu wyroku przyznającego świadczenia konieczne jest ustalenie z jakich przyczyn doszło do opóźnienia w wypłacie świadczenia.

Ugruntowane jest orzecznictwo Sądu Najwyższego w aspekcie wykładni przepisu art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, z którego jasno wynika, że wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznacza, że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa.

W okolicznościach niniejszej sprawy nie może być wątpliwości, że wydanie decyzji zgodnej z prawem było możliwe. ZUS znał wszystkie okoliczności dotyczące zatrudnienia wnioskodawczyni, jak i rozwiązania z nią stosunku pracy w trybie ustawy Karta Nauczyciela. Postępowanie sądowe było przeprowadzone w oparciu o tożsamy materiał dowodowy, jaki był dostępny dla Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na etapie wydawania zaskarżonej decyzji. Tym samym nie sposób uznać, że to dopiero dowody przeprowadzone przed Sądem Okręgowym Warszawa-Praga w Warszawie dały podstawę do przyznania odwołującej się świadczenia. Ponadto pozostałe warunki nabycia przez ubezpieczoną świadczenia nie były przez żadną ze stron kwestionowane.

Zgodzić należy się z odwołującą, że w skutek błędnej decyzji ZUS, znalazła się ona w bardzo niekorzystnej sytuacji finansowej i nie może ponosić z tego tytułu konsekwencji. W zaistniałych okolicznościach, próby podważenia żądania odwołującej o wypłatę odsetek, trudno pogodzić z zasadami demokratycznego państwa prawa oraz sprawiedliwości społecznej.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie organ rentowy miał możliwość wydania prawidłowej decyzji o przyznaniu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, gdyby dokonano prawidłowej wykładni przepisów prawa i właściwie je zastosowano.

Zgodnie z tezą wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2005 roku (sygn. akt I UK 159/2004 opubl. OSNP 2005ll9l308), wydanie przez organ rentowy niezgodnej z prawem decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji zgodnej z prawem, w szczególności, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie przesłanki świadczenia, oznaczą że opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Podobnie w wyroku z 7 października 2004 roku, II UK 485103 (OSNP 2005 Nr 10, poz. 147) Sąd Najwyższy stwierdził, że do przewidzianego w art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych wyłączenia obowiązku wypłaty odsetek nie jest wystarczające wykazanie, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi winy w powstaniu opóźnienia.

Skoro zatem organ rentowy wydał ponowie w dniu 6 lipca 2018 roku decyzję o przyznaniu nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego w oparciu o te same dowody i stan faktyczny, który był podstawą zmienionej decyzji z 11 listopada 2015 roku, to konsekwencją tego jest przyjęcie odpowiedzialności organu za opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Przepis § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 r. Nr 12, poz.104), wydanego na podstawie art. 85 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowi, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń. Zaś okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji.

Gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy, termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia. Jeśli organ rentowy w chwili wydania zaskarżonej decyzji miał wszystkie potrzebne dane pozwalające na wydanie decyzji zgodnej z prawem, a po stronie ubezpieczonego nie występował obowiązek wykazania żadnych innych okoliczności uzasadniających jego wniosek, to dla obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia nie mogą mieć znaczenia okoliczności dotyczące przebiegu postępowania sądowego, zwłaszcza gdy w tym postępowaniu nie ustalono żadnych nowych przesłanek wypłaty świadczenia, których wykazanie ciążyło na ubezpieczonym, a które nie były znane (nie mogły być znane) organowi rentowemu (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 roku, sygn. akt I UK 159/04, OSNP 2005/19/308).

Z tego względu Sąd uznał, że ZUS ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w wypłacie świadczenia, co aktualizuje obowiązek zapłaty odsetek ustawowych, ustalając wniosek wnioskodawczyni prawo do odsetek ustawowych z tytułu nieterminowej wypłaty nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Sąd stwierdził, że odsetki te należne są od daty wymagalności każdego ze świadczeń - zgodnie z zapadaniem terminu wymagalności, tj.:

⚫: od kwoty raty stanowiącej wartość świadczenia kompensacyjnego za miesiąc wrzesień 2015 roku - należnej za okres od 4 września 2015 roku do 30 września 2015 roku - od dnia 21 października 2015 roku do dnia 19 lipca 2018 roku (tj. dnia wykonania decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. - decyzji z 6 lipca 2018 roku, znak: (...)),
⚫: od kwot rat należnych za poszczególne miesiące stanowiących wartość świadczenia kompensacyjnego za miesiące: od 1 października 2015 roku do 10 marca 2018 roku (tj. dnia zakończenia wypłaty nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego) – poczynając od października 2015 roku – od 21. dnia każdego miesiąca do 19 lipca 2018 roku (dnia wykonania decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. - decyzji z 6 lipca 2018 roku, znak: (...)).

Zgodnie z art. 482 § 1 kodeksu cywilnego od zaległych odsetek można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa, chyba że po powstaniu zaległości strony zgodziły się na doliczenie zaległych odsetek do dłużnej sumy. W oparciu o powyższe Sąd uwzględnił roszczenie ubezpieczonej o zasądzenie odsetek od należnych jej odsetek od 20 lipca 2018 roku, o czym orzekł w pkt 2 wyroku.

Mając powyższe na uwadze, na mocy art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmieniając skarżoną decyzję orzekł jak w pkt 1 i 2 sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE