UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 października 2015r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, orzekając w sprawie z powództwa Towarzystwa (...) z siedzibą w P. oraz K. B. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W.:

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda K. B. łącznie kwotę 65.932,07 zł tytułem ryczałtu za noclegi w podróży służbowej poza granicami kraju wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od kwot wskazanych w pkt I;

- oddalił powództwo w pozostałej części;

- zasądził od pozwanego na rzecz powoda Stowarzyszenia (...) z siedzibą w P. kwotę 2.554,20 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

- nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie kwotę 3.297,00 zł tytułem kosztów sądowych;

- nadał wyrokowi w punkcie I rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 2.000,00 zł.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. B. był zatrudniony w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w miejscowości W. w okresie od 1 stycznia 2004r. do 31 lipca 2011r. oraz od 27 lutego 2012r. do 29 września 2012r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy na trasach międzynarodowych. Średnie miesięczne wynagrodzenie K. B. obliczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosiło 2.000,00 zł brutto.

Obowiązujący u pozwanego Regulamin Wynagradzania stanowił w art. 7, że pracownikowi, oprócz wynagrodzenia zasadniczego, przysługują dodatkowe składniki wynagrodzenia oraz inne świadczenia związane z pracą: a) dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych; b) dodatkowe wynagrodzenie za pracę w dniu wolnym od pracy; c) dodatkowe wynagrodzenie za pracę w porze nocnej; d) wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wskutek choroby; e) należności z tytułu podróży służbowych, określone w przepisach szczególnych; f) odprawa emerytalno-rentowa; g) odprawa pośmiertna. Kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym, poza wynagrodzeniem zasadniczym uzależnionym od stażu pracy, przysługiwały dodatkowe składniki wynagrodzenia oraz inne świadczenia, tj. ryczałt za pracę w nocy i w godzinach nadliczbowych w wysokości 100 zł miesięcznie. Dodatkowo kierowca otrzymywał ekwiwalent za środki czystości w wysokości 1,5 % minimalnego wynagrodzenia ustalonego w rozporządzeniu Rady Ministrów, ekwiwalent za pranie odzieży w wysokości 1 % minimalnego wynagrodzenia ustalonego w rozporządzeniu Rady Ministrów, a także diety z tytułu podróży służbowej na terenie oraz poza granicami kraju.

W związku ze zmianą Regulaminu Wynagradzania, który wszedł w życie z dniem
2 stycznia 2006r., a w którym uległa zmianie wysokość diet zagranicznych, strony ustaliły na zasadzie porozumienia, że akceptują nową wysokość diet z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju oraz rezygnację z wypłacania ryczałtu noclegowego z uwagi na wyposażenie pojazdów w miejsca do spania (leżanki).

K. B. obowiązywała 8 godzinna dobowa norma czasu pracy oraz przeciętnie 40 godzinna tygodniowa norma czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Wynagrodzenie za pracę płatne było z dołu raz w miesiącu, dziesiątego dnia następnego miesiąca.

W okresie, kiedy pozwanego i K. B. łączył stosunek pracy, został zmieniony Regulamin pracy. W dniu 15 września 2010r. wszedł w życie Regulamin, zgodnie z którym podróż służbowa oznaczała każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy, przewozu drogowego poza siedzibę pracodawcy lub wyjazdu poza siedzibę pracodawcy, w celu wykonania przewozu drogowego (art. 36). Przepis art. 38 Regulaminu stanowił, że pojazdy wyposażone są w miejsca do spania (zgodnie z homologacją producenta). Pracownicy zatrudnieni na stanowisku kierowcy mają obowiązek parkować pojazdy na odpoczynek (noclegi) na strzeżonych lub monitorowanych parkingach, wyposażonych w zaplecze socjalne (natryski, toalety), w związku z tym pracownikom zatrudnionym na stanowisku kierowcy nie przysługuje ryczałt za noclegi w podróży służbowej.

K. B., świadcząc pracę na rzecz pozwanego, kierował następującymi pojazdami: pojazd marki M., rok produkcji 2008, 2009; pojazd marki I., rok produkcji 2007, 2008, 2009 oraz pojazd marki S., rok produkcji 2011.

Wyjazdy zagraniczne K. B. zazwyczaj trwały wiele dni. Pracodawca wymagał od pracowników, aby w trakcie wyjazdów służbowych, nawet podczas czasu wolnego, nie opuszczali całkowicie pojazdów i dozorowali je wraz z ładunkiem. Podczas podróży służbowych pracownik nocował w kabinie sypialnej pojazdu, nie korzystał z noclegów w hotelach, czy w innych noclegowniach.

Od 2006r. wszystkie pojazdy używane przez pozwanego posiadały kabinę z funkcją sypialną podczas postoju, stanowiącą wydzieloną od szoferki część kabiny. W taborze pozwanego znajdowały się pojazdy marek S., M., I., których wiek nie przekraczał trzech lat. Samochody marki S., którymi podróżował pracownik, były wyposażone w kabiny (...), w których są dwie leżanki, klimatyzacja, a także niezależne ogrzewanie kabiny, które nie ma połączenia z pracą silnika, tzn. że może działać podczas postoju. Samochody zostały wyposażone w klimatyzację postojową. Zasada ich działania jest taka sama, jak w przypadku klimatyzacji zwykłej. Może działać niezależnie od pracy silnika. Wysokość kabiny wewnątrz wynosi 1,90 m. Górna leżanka jest składana, zaś odległość pomiędzy leżankami wynosi ok. 50 – 60 cm. Nad deską rozdzielczą znajdują się zamykane schowki. Są też schowki, do których dostęp jest w części sypialnej, w tym schowek pod dolną leżanką, do którego można się dostać po jej podniesieniu. Szerokość dolnej leżanki wynosi 80 cm, górnej 70 cm, długość ok. 200 cm. Materac jest piankowy, o grubości ok. 20 cm. Jest wyprowadzenie 12 i 24 volt, a także możliwość podłączenia się pod typową zapalniczkę samochodową. Po obu stronach leżanki znajdują się lampki do czytania. Pojazd posiada także zasłony na okna i drzwi.

W przypadku samochodów marki M. część sypialna kabiny zawiera dwie leżanki, o rozmiarach 80 cm/200 cm. Obydwie są składane – górna, by powiększyć przestrzeń dolną, a dolna, by dostać się do schowków, które znajdują się pod nią. Są to dwa schowki. Do jednego jest dostęp z kabiny, zaś do drugiego z zewnątrz. Dodatkowe schowki znajdują się w nadszybiu w podwyższanym dachu. W kabinie jest miejsce, by swobodnie stanąć. Pojazd posiada klimatyzację oraz webasto, tj. ogrzewanie postojowe. Możliwe są dwa wymiary kabin - 1,75 m bądź 2,08 m długości. W kabinie znajdują się zasłonki. Kabina jest izolowana fabrycznie i dodatkowo wygłuszona tapicerką. Znajdują się w niej lampki nocne, w niektórych nawet dwa komplety. Są wyjścia 24 volt, a w niektórych także 12 volt. Leżanka składa się ze stelażu drewnianego, na którym położony jest 5 – 7 centymetrowy materac. W pojazdach tej marki nie zostały zamontowane klimatyzacje postojowe. Wewnątrz pojazdu słychać opady deszczu. Pojazd nie posiada prysznica, ani toalety. Odległość między jedną a drugą leżanką to ok. 60 cm.

Z kolei pojazdy marki I. miały największą z dostępnych kabin. W modelach z 2007, 2008 oraz 2009 roku wysokość kabiny w środku wynosiła ok. 2 m. W kabinach są dwie leżanki, górna jest składana, a dolna opcjonalnie. Długość leżanki wynosi ok. 2 m, a jej szerokość to ok. 70-80 cm. Materac ma grubość ok. 10 cm. Pojazd jest wyposażony w schowki oraz wieszaki na ubrania. Obok leżanki można swobodnie stanąć i wyprostować się. W pojazdach były montowane lodówki. W standardzie posiadały niezależne ogrzewanie postojowe oraz klimatyzację. Tylko w niektórych modelach montowana była dodatkowo klimatyzacja postojowa. Pojazdy są wyposażone w lampki do czytania, jest także możliwość podłączenia do gniazdka 12 i 24 volt. Pojazd posiada w standardzie zasłonki oraz rolety przeciwsłoneczne. Kabina jest izolowana od czynników zewnętrznych. W pojazdach znajduje się stół, przy którym można spożywać posiłki i pisać. Między częścią sypialną a pozostałą nie ma trwałej ściany. Samochody nie posiadają bieżącej wody, toalety, ani prysznica.

W porównaniu z aktualnie sprzedawanymi przez wiodących producentów ciągnikami samochodowymi, pojazdy z kabinami używane przez K. B. do wyjazdów służbowych nie odbiegają warunkami technicznymi i wyposażeniem od aktualnych standardów na rynku pojazdów ciężarowych. Pojazdy są nadal produkowane w tych samych modelach po zmianach liftingowych. Wprowadzono jedynie zmiany wyglądu zewnętrznego oraz wyposażenia nadwozia. Wymiary kabin i wyposażenie pozostało bez zmian.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że wysokość wewnętrzna wszystkich kabin pojazdów, którymi kierował K. B., wynosiła od 182 do 200 cm. Szerokość wewnętrzna kabin pojazdów wynosiła od 210 cm do 226 cm, a długość wewnętrzna od 195 cm do 214 cm. Rozmiary leżanek do spania wynosiły: długość od 205 do 226 cm, zaś szerokość od 75 cm do 79 cm. Wymiary wnętrza kabin ciągników samochodowych pozwalają na swobodne wyprostowanie i możliwość wykonywania nieskrępowanych ruchów takich jak: przebranie się, spożywanie posiłków, czytanie, spanie. Pojazdy były wyposażone w kabiny sypialne posiadające dwie leżanki - dolną i górną składaną. Miejsca do wypoczynku i spania we wszystkich badanych kabinach, zostały zlokalizowane za fotelami kierowcy i pasażera. Kabiny tych pojazdów były ponadto wyposażone fabrycznie w pojemne schowki nad przednią szybą oraz pod fotelami kierowcy i pasażera, stoliki, dzielone szuflady pod dolną leżanką, instalację do podłączenia kuchenki mikrofalowej, ekspresu do kawy lub telewizora, zasłonki okien nieprzepuszczające światła, ogrzewanie postojowe, a także regulowane punkty oświetleniowe (lampy do czytania). W porównaniu z największymi kabinami oferowanymi przez wiodących producentów, badane kabiny ciągników samochodowych, którymi poruszał się K. B., nie odbiegają warunkami technicznymi i wyposażeniem od aktualnych standardów na rynku pojazdów ciężarowych. W kabinie marki S., rok produkcji 2011, stwierdzono również dodatkowe, pozafabryczne wyposażenie w postaci lodówki i klimatyzacji postojowej.

Ze względów technicznych, ograniczeń w budowie i wyposażeniu pojazdów oraz specyfiki pracy kierowcy zawodowego nie jest możliwe spełnienie wszystkich minimalnych wymagań przewidzianych przez ustawodawcę w odniesieniu do obiektów usług hotelarskich. Brak jest przepisów BHP dotyczących warunków, jakie powinna spełniać część sypialna kabiny ciągnika samochodowego.

Powód odbywał noclegi w następujących państwach, gdzie ryczałty za nocleg obejmowały różne kwoty: F. (30 euro), N. (25,75 euro), B. (40 euro), H. (30 euro), C. (20 euro) oraz W. (...) (35 GPB = 42 euro). Średnia wysokość ryczałtu za nocleg obliczona dla ww. państw wynosiła 31,291 euro.

Powód odbywał podróże służbowe, za które przysługiwały mu należności z tytułu ryczałtów za noclegi, w następujących okresach: od 5 października 2009r. do
7 października 2009r. (2 noclegi) – 259,83 zł; od 8 października 2009r. do 15 października 2009r. (7 noclegów) – 931,78 zł; od 17 października 2009r. do 22 października 2009r.
(5 noclegów) – 667,75 zł; od 26 października 2009r. do 29 października 2009r. (3 noclegi) – 388,82 zł; od 3 listopada 2009r. do 4 listopada 2009r. (1 nocleg) – 128,01 zł; od 06 listopada 2009r. do 13 listopada 2009r. (7 noclegów) – 915,75 zł; od 16 listopada 2009r. do 18 listopada 2009r. (2 noclegi) – 256,86 zł; od 24 listopada 2009r. do 3 grudnia 2009r. (9 noclegów) – 1.177,67 zł; od 8 grudnia 2009r. do 12 grudnia 2009r. (4 noclegi) – 821,36 zł; od 17 grudnia 2009r. do 23 grudnia 2009r. (6 noclegów) – 768,82 zł; od 15 stycznia 2010r. do 29 stycznia 2010r. (14 noclegów) – 1.753,83 zł; od 10 lutego 2010r. do 15 lutego 2010r. (5 noclegów) – 616,48 zł; od 22 lutego 2010r. do 3 marca 2010r. (9 noclegów) – 1.089,41 zł; od 05 marca 2010r. do 6 marca 2010r. (1 nocleg) – 121,75 zł; od 30 marca 2010r. do 3 kwietnia 2010r. (4 noclegi) – 484,70 zł; od 06 kwietnia 2010r. do 13 kwietnia 2010r. (7 noclegów) – 853,48 zł; od 13 kwietnia 2010r. do 16 kwietnia 2010r. (3 noclegi) – 366,29 zł; od 26 kwietnia 2010r. do 5 maja 2010r. (9 noclegów) – 1.151,77 zł; od 6 maja 2010r. do 14 maja 2010r. (8 noclegów) – 1.013,30 zł; od 14 maja 2010r. do 20 maja 2010r. (6 noclegów) – 770,81 zł; od 20 maja 2010r. do 28 maja 2010r. (8 noclegów) – 1.024,07 zł; od 31 maja 2010r. do 8 czerwca 2010r. (8 noclegów) – 1.014,70 zł; od 8 czerwca 2010r. do 18 czerwca 2010r. (10 noclegów) – 1.296,95 zł; od 21 czerwca 2010r. do 26 czerwca 2010r. (5 noclegów) – 637,29 zł; od 28 czerwca 2010r. do 6 lipca 2010r. (8 noclegów) – 1.032,43 zł; od 18 września 2010r. do 1 października 2010r. (13 noclegów) – 1.589,46 zł; od 1 października 2010r. do 9 października 2010r. (8 noclegów) – 994,65 zł; od 9 października 2010r. do 14 października 2010r. (5 noclegów) – 621,52 zł; od 14 października 2010r. do
25 października 2010r. (11 noclegów) – 1.351,26 zł; od 25 października 2010r. do 1 listopada 2010r. (7 noclegów) – 863,66 zł; od 2 listopada 2010r. do 9 listopada 2010r. (7 noclegów) – 863,95; od 9 listopada 2010r. do 17 listopada 2010r. (8 noclegów) – 1.006,44 zł; od 17 listopada 2010r. do 24 listopada 2010r. (7 noclegów) – 885,24 zł; od 24 listopada 2010r. do 25 listopada 2010r. (1 nocleg) – 124,65 zł; od 6 grudnia 2010r. do 13 grudnia 2010r. (7 noclegów) – 870,96 zł; od 13 grudnia 2010r. do 21 grudnia 2010r. (8 noclegów) – 987,12 zł; od 21 grudnia 2010r. do 31 grudnia 2010r. (10 noclegów) – 1.215,12 zł; od 4 stycznia 2011r. do 12 stycznia 2011r. (8 noclegów) – 970,70 zł; od 20 stycznia 2011r. do 2 lutego 2011r. (13 noclegów) – 1.591,46 zł; od 2 lutego 2011r. do 10 lutego 2011r. (8 noclegów) – 999,21 zł; od 10 lutego 2011r. do 21 lutego 2011r. (11 noclegów) – 1.369,75 zł; od 21 lutego 2011r. do 28 lutego 2011r. (7 noclegów) – 880,77 zł; od 28 lutego 2011r. do 9 marca 2011r. (9 noclegów) – 1.136,42 zł; od 24 marca 2011r. do 1 kwietnia 2011r. (8 noclegów) – 988,27 zł; od 1 kwietnia 2011r. do 6 kwietnia 2011r. (5 noclegów) – 620,02 zł; od 13 kwietnia 2011r. do 23 kwietnia 2011r. (10 noclegów) – 1.239,12 zł; od 26 kwietnia 2011r. do 28 kwietnia 2011r. (2 noclegi) – 244,99 zł; od 2 maja 2011r. do 6 maja 2011r. (4 noclegi) – 490,73 zł; od 6 maja 2011r. do 17 maja 2011r. (11 noclegów) – 1.361,97 zł; od 17 maja 2011r. do 25 maja 2011r. (8 noclegów) – 988,55 zł; od 25 maja 2011r. do 28 maja 2011r. (3 noclegi) – 369,98 zł; od 31 maja 2011r. do 1 czerwca 2011r. (1 nocleg) – 123,39 zł; od 1 czerwca 2011r. do 10 czerwca 2011r. (9 noclegów) – 1.123,80 zł; od 13 czerwca 2011r. do 21 czerwca 2011r. (8 noclegów) – 988,47 zł; od 21 czerwca 2011r. do 30 czerwca 2011r. (9 noclegów) – 1.134,67 zł; od 30 czerwca 2011r. do 4 lipca 2011r. (4 noclegi) – 505,69 zł; od 4 lipca 2011r. do 12 lipca 2011r. (8 noclegów) – 1.002,39 zł; od 27 lutego 2012r. do 3 marca 2012r. (5 noclegów) – 647,21 zł; od 5 marca 2012r. do 9 marca 2012r. (4 noclegi) – 521,30 zł; od 12 marca 2012r. do 20 marca 2012r. (8 noclegów) – 1.034,53 zł; od 20 marca 2012r. do 29 marca 2012r. (9 noclegów) – 1.175,48 zł; od 30 marca 2012r. do 12 kwietnia 2012r. (13 noclegów) – 1.701,37 zł; od 13 kwietnia 2012r. do 18 kwiecień 2012r. (5 noclegów) – 650,85 zł; od 19 kwietnia 2012r. do 22 kwietnia 2012r. (3 noclegi) – 393,14 zł; od 24 kwietnia 2012r. do 30 kwietnia 2012r. (6 noclegów) – 807,31 zł; od 30 kwietnia 2012r. do 4 maja 2012r. (4 noclegi) – 546,75 zł; od 4 maja 2012r. do 16 maja 2012r. (12 noclegów) – 1.642,06 zł; od 16 maja 2012r. do 24 maja 2012r. (8 noclegów) – 1.087,00 zł; od 4 czerwca 2012r. do 14 czerwca 2012r. (10 noclegów) – 1.338,00 zł; od 14 czerwca 2012r. do 23 czerwca 2012r. (9 noclegów) – 1.187,81 zł; od 25 czerwca 2012r. do 29 czerwca 2012r. (4 noclegi) – 526,38 zł; od 29 czerwca 2012r. do 7 lipca 2012r. (8 noclegów) – 1.042,09 zł; od 16 lipca 2012r. do 25 lipca 2012r. (9 noclegów) – 1.152,33 zł; od 25 lipca 2012r. do 30 lipca 2012r. (5 noclegów) – 638,70 zł; od 30 lipca 2012r. do 4 sierpnia 2012r. (5 noclegów) – 636,46 zł; od 3 września 2012r. do 12 września 2012r. (9 noclegów) – 1.166,33 zł; od 12 września 2012r. do 21 września 2012r. (9 noclegów) – 1.148,05 zł.

Pozwany nie wypłacił K. B. jakichkolwiek kwot tytułem ryczałtów za noclegi. Łączna wartość przysługujących powodowi należności z ww. tytułu wyniosła 67.791,43 zł. Poszczególne kwoty ryczałtu stały się wymagalne po upływie 14 dni od powrotu z kolejnych podróży służbowych.

Sąd Rejonowy ustalił stan faktyczny na podstawie zeznań powoda K. B., przesłuchanego za stronę pozwaną P. M., świadków A. S. (1), A. S. (2), P. G. i T. Z., a także na podstawie dokumentów złożonych przez strony do akt sprawy, opinii biegłego sądowego oraz przy uwzględnieniu oświadczeń stron co do okoliczności bezspornych.

Zeznania przesłuchanych w sprawie świadków Sąd Rejonowy ocenił jako wiarygodne, dając im w pełni wiarę, ponieważ były spójne, a ich wiarygodność, w świetle pozostałego zgromadzonego materiału dowodowego, nie budziła wątpliwości. W zasadniczej części złożone zeznania znalazły potwierdzenie w dowodach z dokumentów. Świadkowie zeznawali na okoliczność szczegółowych warunków technicznych panujących w pojazdach, którymi podróżował i w których nocował powód. A. S. (3) posiadał wiedzę odnośnie pojazdu marki S., A. S. (2) odnośnie pojazdu marki M., natomiast P. G. oraz T. Z. co do pojazdu marki I.. Zeznania wymienionych osób były dla Sądu I instancji istotne w zakresie dotyczącym wskazanej kwestii, bowiem osoby te dysponowały wiedzą techniczną, a przy tym potrafiły rzeczowo i merytorycznie odnieść się do spornych kwestii, szczegółowo omawiając warunki panujące w poszczególnych pojazdach.

Zeznaniom powoda K. B. Sąd I instancji dał wiarę w całości, ponieważ były szczere, jasne, logiczne i konsekwentne. Sąd w szczególności zaaprobował twierdzenia powoda, że warunki panujące w kabinach pojazdów, którymi podróżował, nie były komfortowe i nie spełniały obowiązujących standardów. Na tę okoliczność został dopuszczony dowód z opinii biegłego sądowego, który jednoznacznie potwierdził, że ze względów technicznych, a także z uwagi na ograniczenia w budowie i wyposażeniu pojazdów oraz specyfikę pracy kierowcy zawodowego, nie jest możliwe, aby nocleg w kabinie pojazdu spełniał wszystkie minimalne wymagania przewidziane przez ustawodawcę w odniesieniu do obiektów usług hotelarskich.

Zeznaniom przesłuchanego w charakterze strony pozwanej P. M., w zakresie w jakim wskazywał, że warunki panujące w kabinie pojazdów umożliwiały dorosłemu mężczyźnie wypoczynek, Sąd Rejonowy nie dał wiary. Wskazanemu twierdzeniu przeczy pozostały zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym przede wszystkim znajdująca się w aktach sprawy opinia biegłego sądowego, która została oceniona przez Sąd I instancji jako wiarygodna. Zeznania P. M. w powyższym zakresie nie posłużyły więc za podstawę ustaleń faktycznych. Ich wiarygodność w tej części, w świetle pozostałego zgromadzonego materiału dowodowego, budziła wątpliwości.

Sąd Rejonowy ocenił jako rzetelne i wyczerpujące opinie sporządzone przez biegłego sądowego R. K., ponieważ są wnikliwe, a dodatkowo zostały wydane w oparciu o obszerny materiał dowodowy. Poza tym, w ocenie Sądu Rejonowego, brak było jakichkolwiek podstaw, by opiniom tym odmówić mocy dowodowej, a także by uwzględnić wniosek strony pozwanej o dopuszczenie dowodu z kolejnej, trzeciej, uzupełniającej opinii biegłego sądowego. Zdaniem Sądu, pytania sformułowane przez pozwanego w treści pisma procesowego z dnia 20 kwietnia 2015r. wykraczały poza okoliczności stanowiące przedmiot opinii, stosownie do postanowienia Sądu. Ponadto na część postawionych przez pozwanego pytań, biegły udzielił już wyczerpującej odpowiedzi, wobec czego uzupełnianie opinii po raz kolejny, w sytuacji, gdy uprzednio już dwukrotnie były wyjaśniane wątpliwości pozwanego, było bezprzedmiotowe. W związku z tym wniosek pozwanego został oceniony jako zmierzający jedynie do spowodowania nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy.

Zgromadzone w sprawie dowody z dokumentów Sąd Rejonowy ocenił jako w pełni wiarygodne. Wskazał, że na żadnym etapie postępowania strony nie zakwestionowały jakiegokolwiek dokumentu, nie podniosły nieautentyczności lub niezgodności ze stanem rzeczywistym. Dowody z dokumentów zostały zatem ocenione nie tylko jako spójne wewnętrznie, ale też jako korespondujące ze sobą i tworzące logiczną całość.

Złożona przez stronę powodową kopia opinii biegłych, według Sądu I instancji, nie miała znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Została ona sporządzona na potrzeby innego postępowania sądowego, a więc nie mogła zostać potraktowana jako dowód w procesie. Poza tym dotyczy stopnia zgodności z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy noclegu w kabinie określonego pojazdu, niezwiązanego w żaden sposób z pozwaną spółką. Nie została więc uwzględniona. Sąd Rejonowy wskazał również, że opinii tej nie można potraktować jako uniwersalnego dowodu w postępowaniach dotyczących prawa do zwrotu kosztów noclegu.

Postanowieniem z dnia 13 maja 2015r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek strony pozwanej o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia wniosku o kontrolę konstytucyjności prawa, skierowanego w dniu 10 lutego 2015r. do Trybunału Konstytucyjnego przez związek pracodawców (...). Dla uzasadnienia swego stanowiska wskazał, że nie budziło wątpliwości, iż nie zaszła wskazana w art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. podstawa zawieszenia postępowania.

Sąd Rejonowy oddalił także wniosek strony pozwanej o wystąpienie przez Sąd z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w trybie art. 267 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w zakresie wykładni przepisu art. 8 ust. 8 Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006r., zwalniającego pracodawcę od obowiązku wypłaty ryczałtu za nocleg w podróży służbowej w przypadku, gdy pracodawca zapewnił pracownikowi znajdującemu się w podróży służbowej bezpłatny nocleg. Zdaniem Sądu Rejonowego, powyższy wniosek był całkowicie bezpodstawny, gdyż zastosowanie przepisów prawa wspólnotowego w niniejszej sprawie nie pozostawiało żadnych wątpliwości. Kwestia wykładni przepisu art. 8 ust. 8 Rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006r. została już rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 czerwca 2014r., sygn. akt II PZP 1/14. Przyjęcie stanowiska pozwanego prowadziłoby do zanegowania możliwości wyrokowania przez sąd krajowy państwa członkowskiego w zakresie objętym prawem unijnym i w sposób nieuprawniony zwalniałoby ten sąd od dokonywania samodzielnej wykładni norm prawa unijnego w stanach faktycznych niebudzących wątpliwości prawnych. Wniosek pozwanego został więc oddalony.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił ponadto wniosku pozwanego o wystąpienie przez Sąd z pytaniami prawnymi do Trybunału Konstytucyjnego w takim samym zakresie w jakim pytania zostały sformułowane przez związek pracodawców (...) w dniu 10 lutego 2015r. Wyjaśnił, iż wystąpienie takie już na wstępie skutkowałoby odmową nadania dalszego biegu wnioskowi o kontrolę konstytucyjności prawa na podstawie przepisu art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK), bo, jak wskazał sam pozwany, tożsamy wniosek został już złożony do Trybunału Konstytucyjnego przez związek pracodawców (...). Skierowanie takiego samego wniosku przez Sąd Rejonowy, ze względu na niedopuszczalność wydania orzeczenia, doprowadziłoby do odmowy nadania wnioskowi dalszego biegu.

Mając na względzie poczynione ustalenia faktyczne, Sąd Rejonowy wskazał, że bezsporne było, że pozwany nie wypłacił K. B. jakichkolwiek kwot z tytułu ryczałtów za noclegi, a także że zapewniał mu bezpłatny nocleg w kabinie pojazdu. Sporne było natomiast, czy pomimo zapewniania bezpłatnego noclegu w kabinie pojazdu, powód mógł skutecznie domagać się zapłaty ryczałtu za noclegi, a także czy zgłoszony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia jest zasadny.

W pierwszej kolejności Sąd I instancji skupił się na podniesionym przez stronę pozwaną zarzucie przedawnienia części roszczenia, uznając go za zasadny częściowo, tylko co do zapłaty ryczałtów za noclegi w podróżach służbowych zakończonych przed dniem
29 października 2009 roku, w łącznej wysokości 1.859,36 zł. Powołał się przy tym na art. 291 § 1 k.p. oraz art. 295 § 1 pkt 1 k.p. Wyjaśnił, że w dniu 12 listopada 2012r. K. B. skierował do Sądu Rejonowego wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, w którym wezwał pozwanego do zapłaty na jego rzecz kwoty 120.000,00 zł tytułem należności za noclegi w okresie od 1 października 2009r. do 29 września 2012r. W treści wniosku wyraźnie nastąpiło wezwanie pozwanego do zapłaty określonej kwoty. Zostało również określone z jakiego konkretnego tytułu wskazana kwota ma zostać zapłacona, a także którego okresu dotyczy żądanie. Nie chodziło zatem o jakiekolwiek należności lub inne noclegi niż te, które pracownik spędził w podróżach służbowych w okresie od dnia 1 października 2009r. do 29 września 2012r. Tym samym Sąd Rejonowy ocenił, że K. B., kierując zawezwanie do próby ugodowej, skutecznie przerwał bieg przedawnienia.

Rozważania co do zasadności zgłoszonego przez stronę powodową roszczenia, Sąd Rejonowy rozpoczął od zacytowania § 9 rozporządzenia z dnia 19 grudnia 2002r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz.U. Nr 236, poz.191 ze zm.) oraz art. 77⁵ § 1, 3, 4 i 5 k.p. Wskazał również na ustawę z dnia 16 kwietnia 2004 roku o czasie pracy kierowców, znowelizowaną ustawą z dnia 12 lutego 2010 roku o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz. 246), która weszła w życie z dniem 3 kwietnia 2010r., a zatem w czasie trwania stosunku pracy K. B.. Jak zauważył Sąd Rejonowy, w wyniku nowelizacji ustawy o czasie pracy kierowców powstała sytuacja prawna, w której podróże kierowców transportu międzynarodowego odbywane w okresie do dnia 3 kwietnia 2010r. nie stanowiły podróży służbowych w rozumieniu art. 77⁵ § 1 k.p. (nie miały więc zastosowania wprost przepisy powszechnie obowiązujące dotyczące zwrotu kosztów podróży służbowych), a po tej dacie były one podróżami służbowymi (art. 2 pkt 7 ustawy o czasie pracy kierowców) i kierowcom przysługiwały należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w art. 77⁵ § 3 – 5 k.p. Za okres do dnia 3 kwietnia 2010r. zachowały moc prawną korzystniejsze dla pracowników (przyznające diety i zwrot kosztów noclegu) postanowienia układów zbiorowych pracy (regulaminów wynagradzania) oraz umów o pracę. Sąd Rejonowy zauważył również, iż w rzeczywistości - także z tytułu podróży odbywanych przez kierowców transportu międzynarodowego w okresie do dnia 3 kwietnia 2010r. - przysługiwały im należności co najmniej takie, jak wynikające z powszechnie obowiązujących aktów wykonawczych wydanych na podstawie art. 77⁵ § 2 k.p.

Uwzględniając powyższe rozważania, Sąd I instancji przyjął, że do stosunku pracy K. B. sprzed wejścia w życie w dniu 3 kwietnia 2010r. nowelizacji ustawy o czasie pracy kierowców, per analogiam znajdują zastosowanie przepisy kodeksu pracy i aktów wykonawczych o podróżach służbowych. Ponadto Sąd Rejonowy nie zgodził się ze stanowiskiem pozwanego, iż umożliwienie pracownikowi jako kierowcy spania w kabinie samochodu ciężarowego, stanowi zapewnienie bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 w/w rozporządzenia, co w konsekwencji oznaczałoby, iż nie przysługuje roszczenie o wypłatę ryczałtu przewidzianego na gruncie wskazanych przepisów. Jak podkreślił Sąd Rejonowy, kwestia ta do niedawna była oceniana niejednolicie, niemniej Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 12 czerwca 2014 roku wskazał (II PZP 1/14), iż zapewnienie pracownikowi - kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.). To z kolei powoduje, że pracownikowi przysługuje zwrot kosztów noclegu na warunkach i w wysokości określonych w § 9 ust. 1-3 tego rozporządzenia albo na korzystniejszych warunkach, określonych w umowie o pracę, układzie zbiorowym pracy lub innych przepisach prawa pracy.

Sąd I instancji wskazał również na przepis art. 8 ust. 7 Umowy europejskiej dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AERT), sporządzonej w dniu 1 lipca 1970r. (Dz. U. z 1999r. Nr 94, poz. 1087 z późn. zm.) oraz na art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/06. Po dokonaniu ich analizy doszedł do wniosku, że dotyczą one możliwości wykorzystania przez kierowcę dziennego (także tygodniowego) skróconego, (ale już nie tygodniowego regularnego) odpoczynku w pojeździe (w kabinie samochodu), jeżeli dokona on takiego wyboru, pod warunkiem, że pojazd posiada odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy i znajduje się na postoju. Przepisy te nie dotyczą natomiast uprawnień w zakresie przysługiwania kierowcy od pracodawcy należności na pokrycie kosztów wyjazdów poza bazę w celu wykonywania pracy (podróży służbowych), nie mogą więc służyć ocenie przesłanek takich uprawnień, w szczególności przesłanek przysługiwania ryczałtu za nocleg.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy podkreślił, że zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, w każdej dobie kierowcy przysługuje prawo do co najmniej
11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Dobowy odpoczynek może być wykorzystany w pojeździe, jeżeli pojazd znajduje się na postoju i jest wyposażony w miejsce do spania. Regulacja powyższa powiela art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/06 (choć pomija, że może tak być według wyboru kierowcy, a miejsce do spania musi być odpowiednie dla każdego kierowcy). W tym zakresie przepis rozporządzenia wiązał i był stosowany bezpośrednio. Natomiast art. 14 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców jest o tyle korzystniejszy dla kierowców - pracowników, że zezwala tylko na dobowy (dzienny) odpoczynek w pojeździe, a tym samym nie zezwala na wykorzystanie w ten sposób wypoczynku tygodniowego.

W toku postępowania Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu techniki samochodowej, bezpieczeństwa i higieny, która to opinia potwierdziła, że w porównaniu z aktualnie sprzedawanymi przez wiodących producentów ciągnikami samochodowymi, użytkowane przez K. B. do wyjazdów służbowych pojazdy z kabinami, nie odbiegają warunkami technicznymi i wyposażeniem od aktualnych standardów dostępnych na rynku pojazdów ciężarowych. Pojazdy są nadal produkowane w tych samych modelach po zmianach liftingowych. Wprowadzono zmiany wyglądu zewnętrznego oraz wyposażenia nadwozia. Wymiary kabin i wyposażenie pozostało bez zmian. Wysokość wewnętrzna wszystkich kabin pojazdów, którymi kierował K. B., wynosiła od 182 do 200 cm. Szerokość wewnętrzna kabin pojazdów wynosiła od 210 cm do 226 cm, a długość wewnętrzna od 195 cm do 214 cm. Rozmiary leżanek do spania wynosiły: długość od 205 do 226 cm, szerokość od 75 cm do 79 cm. Wymiary wnętrza kabin ciągników samochodowych pozwalają zatem na swobodne wyprostowanie i możliwość wykonywania nieskrępowanych ruchów, tj. przebranie się, spożywanie posiłków, czytanie, spanie. Pojazdy były wyposażone w kabiny sypialne posiadające dwie leżanki, dolną i górną składaną. Jak wynika z opinii, przepisy BHP, które określają minimalne wymagania w zakresie wyposażenia miejsca noclegowego, dotyczą obiektów świadczących usługi hotelarskie. Brak jest natomiast przepisów BHP dotyczących warunków, jakie powinna spełniać część sypialna kabiny ciągnika samochodowego.

Sąd Rejonowy szczegółowo analizując stanowisko doktryny i judykatury stwierdził, że zapewnienie przez pracodawcę pracownikowi (kierowcy wykonującemu przewozy w międzynarodowym transporcie drogowym) odpowiedniego miejsca do spania w kabinie samochodu ciężarowego, czyli wyposażenie samochodu w odpowiednie urządzenia (leżankę, klimatyzację, ogrzewanie itp.), pozwala na wykorzystanie przez kierowcę w samochodzie dobowego (dziennego) odpoczynku, przy spełnieniu warunków określonych w art. 8 ust. 8 rozporządzenia nr 561/06, natomiast nie oznacza zapewnienia mu przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia z 2002r. Taki stan rzeczy uprawnia pracownika, zdaniem Sądu Rejonowego, do otrzymania od pracodawcy zwrotu kosztów noclegu, co najmniej na warunkach i w wysokości określonych w § 9 ust. 1 lub 2 tego rozporządzenia.

W dalszej części uzasadnienia wydanego orzeczenia Sąd I instancji dokonał rozważań dotyczących wysokości żądanej przez powoda kwoty. Zwrócił uwagę, że strona pozwana nie przedstawiła dokumentów dotyczących ewidencjonowania czasu pracy K. B., co oznacza niedopełnienie ciążących na pracodawcy obowiązków wynikających z przepisu art. 149 k.p. W takiej sytuacji, zgodnie z powszechnym stanowiskiem judykatury, jeśli pracodawca (pozwany) nie wywiązał się z nałożonego na niego obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy, to pracownik może powoływać wszelkie dowody na wykazanie zasadności swojego roszczenia, w tym posiadające mniejszą moc dowodową niż dokumenty dotyczące czasu pracy, co też uczyniła strona powodowa. Przedstawiona przez tę stronę obszerna dokumentacja jednoznacznie wskazywała na liczbę noclegów spędzonych przez pracownika w podróżach służbowych. Na tej podstawie Sąd I instancji nie mógł jednak stwierdzić, w jakich konkretnie państwach powód miał nocleg, a zatem nie było możliwe dokładne wyliczenie należnych mu z tego tytułu kwot. Powód wskazał średnią wysokość ryczałtu za nocleg, obliczoną dla krajów europejskich, która wyniosła 31,291 euro. Biorąc jednak pod uwagę, że ani powód, ani pozwany nie mogli potwierdzić dokumentami miejsc postojów nocnych, Sąd Rejonowy na podstawie art. 322 k.p.c. zasądził odpowiednią sumę według swojej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności. Jest to suma odpowiadająca wyliczeniom przedstawionym przez stronę powodową, z wyłączeniem należności przedawnionych.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. i 100 k.p.c. Wskazał, że strona powodowa wnosiła o zapłatę na rzecz K. B. kwoty 67.791,43 zł tytułem należności za niewypłacone pracownikowi ryczałty za noclegi. Powództwo zostało uwzględnione do kwoty 65.932,07 zł, czyli w 97,3 %. W takim zakresie stronę powodową można było uznać za stronę wygrywającą, przegrała zaś w 2,7%. Koszty, które w związku z powyższym podlegały zasądzeniu to: na rzecz Stowarzyszenia (...), działającego na rzecz K. B., kwota 2.627,10 zł (97,3% x 2.700,00 zł) i na rzecz pozwanego 72,90 zł (2,7% x 2.700,00 zł). Sąd dokonał jednak zasądzenia różnicy na rzecz tej strony, której przysługują koszty wyższe (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 21 lutego 2002r., I PKN 932/2000, OSNP 2004/4/63), czyli w wysokości 2.554,20 zł (2.627,10 – 72,90 zł = 2.554,20 zł). Kosztami tymi Sąd I instancji nie objął opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Z uwagi na fakt, że strona powodowa uległa tylko co do nieznacznej części swego żądania i określenie należnej sumy zależało od oceny Sądu, to na podstawie art. 100 k.p.c. i art. 102 k.p.c., a także w oparciu o art. 97 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd Rejonowy nie obciążył tej strony obowiązkiem zwrotu wydatków w części przegranej. Natomiast na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd Rejonowy nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 3.297 zł (65.932,07 zł x 5% = 3.296,60 zł), zaokrąglając ją do pełnego złotego.

O rygorze natychmiastowej wykonalności w części nie przekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia powoda Sąd orzekł na podstawie art. 477² § 1 k.p.c. (wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe z dnia 21 października 2015r. wraz z uzasadnieniem, k. 952-953, 964 - 1005).

Apelację od powyższego wyroku złożyła strona pozwana, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w części, to jest w zakresie pkt I, III, IV oraz V. Pełnomocnik pozwanej zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

1) naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy, to jest przepisu art. 233 § 1 k.p.c., poprzez:

a) przekroczenie granic swobodnej oceny dowodu w postaci opinii biegłego sądowego R. K. i dokonanie jego oceny w sposób niezgodny z zasadami logiki oraz wybiórczy, polegające na pominięciu istotnych wniosków zawartych w tej opinii, pomimo obdarzenia tego dowodu walorem wiarygodności oraz wyprowadzenie z niej nieprawidłowych wniosków, podczas gdy:

– z treści tej opinii wynikało w sposób jednoznaczny, że samochód ciężarowy posiadający kabinę wyposażoną w miejsce do spania (oraz stosowną homologację) zapewnia kierowcy odpowiednie warunki do wypoczynku, zaś nocowanie kierowców w takich kabinach ciągników samochodowych jest standardem, a praktyki takie stosowane są na całym świecie przez krajowych i zagranicznych przedsiębiorców transportowych,

– okoliczność, że ze względów technicznych oraz z uwagi na ograniczenia w budowie i wyposażeniu pojazdów oraz specyfikę pracy kierowcy zawodowego nie jest możliwe spełnienie wszystkich minimalnych wymagań przewidzianych w odniesieniu do obiektów usług hotelarskich, nie może przesądzać o braku komfortu i istnienia warunków zapewniających odpowiedni odpoczynek nocny w kabinie pojazdu ciężarowego, zwłaszcza biorąc pod uwagę okoliczność, że powód miał obowiązek zatrzymywania się na noclegi na parkingach wyposażonych w zaplecze socjalne (toalety i natryski);

b) odmówienie wiarygodności zeznaniom P. M. w zakresie, w jakim wynikało z nich, że warunki panujące w kabinach pojazdów używanych przez powoda, umożliwiały dorosłemu mężczyźnie wypoczynek, z powodu ich rzekomej sprzeczności z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, podczas gdy treść tych zeznań jest zbieżna z treścią zeznań świadków A. S. (3), A. S. (2), P. G. i T. Z. oraz wnioskami przyjętymi w opinii biegłego sądowego R. K., a Sąd nie przedstawił innych argumentów, na których oparł swoje stanowisko o braku wiarygodności tego dowodu;

c) przyznanie pełnej wiarygodności zeznaniom K. B. w zakresie, w jakim wynika z nich, że warunki panujące w kabinach pojazdów, którymi podróżował powód, nie były komfortowe i nie spełniały obowiązujących standardów, podczas gdy zeznania te pozostają w tym zakresie w sprzeczności z wnioskami opinii biegłego sądowego R. K., w której wskazano, że pojazdy te „nie odbiegają warunkami technicznymi i wyposażeniem od aktualnych standardów dostępnych w sprzedaży na rynku pojazdów ciężarowych", a także z zeznaniami świadków A. S. (3), A. S. (2), P. G. i T. Z. oraz przesłuchanego za stronę pozwaną P. M., w szczególności w zakresie wygłuszenia i izolacji dźwiękowej stosowanej w kabinach pojazdów;

d) przekroczenie granic swobodnej oceny dowodu w postaci zeznań K. B. i dokonanie oceny tego dowodu w sposób niezgodny z zasadami logiki, polegające na wyprowadzeniu z treści tych zeznań wniosków z nich niewynikających, że powód w trakcie podróży służbowych wykonywanych na polecenie pozwanej odbywał noclegi we F., N., B., H., C. i W. (...) podczas gdy ta okoliczność nie wynika z treści tych zeznań, a jedynie to, że powód odbywał podróże służbowe w kierunku W. (...), F., B. i tranzytowo przez N.,

co w konsekwencji doprowadziło do błędnego ustalenia przez Sąd, że:

(i) warunki panujące w kabinie pojazdu nie były komfortowe i nie spełniały (w żaden sposób bliżej określonych) standardów, (ii) zapewnienie powodowi miejsca do spania w kabinie pojazdu nie było równoznaczne z zapewnieniem mu przez pozwaną bezpłatnego noclegu zwalniającego pozwaną z obowiązku zapłaty ryczałtu za nocleg oraz że (iii) powodowi przysługiwał ryczałt za nocleg w wysokości średniej arytmetycznej ze stawek ryczałtów za noclegi przewidzianych dla: F., N., B., H., C. i W. (...), podczas gdy na podstawie prawidłowej oceny ww. dowodów Sąd powinien ustalić, że pozwana zapewniała powodowi odpowiedni wypoczynek nocny w kabinie pojazdu, spełniający warunki bezpłatnego noclegu, a zatem powodowi nie przysługiwało roszczenie o zapłatę ryczałtów za noclegi, a ponadto brak było podstaw do ustalenia, w jakich państwach powód odbywał noclegi, a w konsekwencji do przyjęcia średniej wysokości należnego mu ryczałtu za nocleg;

2) naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 322 k.p.c., które miało wpływ na wynik sprawy, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na:

a) zasądzeniu odpowiedniej sumy wedle oceny Sądu w sprawie dotyczącej roszczenia o zapłatę ryczałtów za noclegi, podczas gdy powołany przepis stanowi wyjątek od zasady udowodnienia wysokości roszczenia i dopuszcza jego zastosowanie jedynie w sprawie o naprawienie szkody, o dochody, zwrot bezpodstawnego wzbogacenia lub o świadczenie z umowy o dożywocie, zaś niniejsza sprawa nie może być uznana za żadną z tych rodzajów spraw, bowiem dotyczy roszczenia o należności związane z podróżami służbowymi, niemające charakteru dochodu, a przeznaczone na pokrycie poniesionych kosztów;

b) zasądzeniu na rzecz powoda kwot przez niego żądanych, odpowiadających iloczynowi wskazanej przez niego liczby noclegów oraz uśrednionej stawki ryczałtu za nocleg (31,291 EUR), podczas gdy zastosowanie takiej uśrednionej stawki nie zostało poprzedzone rozważeniem wszystkich okoliczności sprawy, bowiem w odniesieniu do noclegów, które powód rzekomo odbywał na terytorium C. i N. (dla których stawki ryczałtu za nocleg wynosiły odpowiednio 20 i 25,75 EUR), zasądzone na jego rzecz świadczenie przewyższa ryczałt, który byłby mu należny w przypadku udowodnienia przez niego okoliczności faktycznych (miejsca odbywania noclegu), a zatem nawet przy zastosowaniu art. 322 k.p.c. Sąd mógł co najwyżej zasądzić na rzecz powoda kwotę nie wyższą niż 20 EUR za nocleg,

– co w konsekwencji doprowadziło do uwzględnienia powództwa i zasądzenia przez Sąd od pozwanej na rzecz powoda należności z tytułu ryczałtów za noclegi, podczas gdy powód nie udowodnił wysokości swojego roszczenia, a wobec tego brak było podstaw do uznania przez Sąd, że żądana przez powoda kwota odpowiada wysokości jego ewentualnego roszczenia;

2) naruszenie przepisów postępowania, to jest przepisu art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c., które miało wpływ na wynik sprawy, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że wniosek powoda o zawezwanie do próby ugodowej, a następnie pozew, dotyczące należności za niewypłacone ryczałty za noclegi w okresie od 1 października 2009r. do 29 września 2012r., bez wskazania nawet liczby tych noclegów, zawierały należyte przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie powoda, podczas gdy powód nie wskazał w powołanym wniosku ani w pozwie, które noclegi obejmuje żądaniem zapłaty ryczałtu (nie wskazując ich dat ani miejsc), a zatem nie sprecyzował podstawy faktycznej powództwa w sposób wystarczający do przerwania biegu przedawnienia jego roszczeń, zaś sprecyzowanie to nastąpiło dopiero w pismach procesowych z dnia 14 marca 2014r.,

– co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia przepisów prawa materialnego, to jest art. 295 § 1 pkt 1 kodeksu pracy w zw. z art. 291 § 1 k.p. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że złożenie wniosku powoda o zawezwanie do próby ugodowej doprowadziło do przerwania biegu przedawnienia roszczeń powoda, a w konsekwencji do nieuwzględnienia zarzutu pozwanej dotyczącego przedawnienia roszczeń powoda o zapłatę ryczałtów za noclegi odbywane przed dniem 28 lutego 2011r., podczas gdy przerwanie biegu przedawnienia roszczeń powoda nastąpiło dopiero w dniu 14 marca 2014r., kiedy to powód złożył pisma, w których określił daty odbywania noclegów, za które żąda wypłaty ryczałtu;

3) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 77⁵ § 3 i 5 k.p. poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż pracodawca niebędący państwową lub samorządową jednostką sfery budżetowej (pozwana), określając warunki wypłacania pracownikom należności z tytułu podróży służbowej w regulaminie wynagradzania, mógł określić te warunki tylko w sposób korzystniejszy niż warunki wynikające z przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (dalej: rozporządzenie MPiPS z 2002r.), podczas gdy przepisy art. 77⁵ k.p. nie zawierają żadnych wytycznych co do minimalnych warunków w zakresie wypłacania tych należności określanych w regulaminie wynagradzania, za wyjątkiem warunku przewidzianego w art. 77⁵ § 4 k.p., dotyczącego minimalnej wysokości diety za dobę zagranicznej podróży służbowej;

4) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 9 § 2 k.p. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że przepisy rozporządzenia MPiPS z 2002r., a w szczególności § 9 tego rozporządzenia, stanowią powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy, a w konsekwencji, że postanowienia regulaminu wynagradzania ustalanego przez pracodawcę niebędącego państwową lub samorządową jednostką sfery budżetowej nie mogą być mniej korzystne niż przepisy rozporządzenia MPIPS z 2002r., podczas gdy zarówno z delegacji zawartej w art. 77^{(

5)} § 2 k.p., jak i z samego tytułu rozporządzenia MPiPS z 2002r. wynika wprost, że przepisy tego rozporządzenia stosuje się bezpośrednio wyłącznie do pracowników zatrudnionych w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, zaś zgodnie z art. 77^{(

5)} § 5 k.p. do pracowników zatrudnionych przez pracodawców niebędących ww. jednostką, czyli także pozwanej, przepisy te stosuje się odpowiednio i jedynie w sytuacji, gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień w zakresie warunków wypłacania pracownikowi należności z tytułu podróży służbowej;

5) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 77² i art. 104 w zw. z art. 9 § 1 k.p. poprzez ich niezastosowanie polegające na pominięciu przy ustalaniu stanu faktycznego i prawnego sprawy postanowień Regulaminu Wynagradzania oraz postanowienia art. 38 Regulaminu Pracy obowiązujących u pozwanej, pomimo że akty te stanowią źródła prawa pracy na równi z kodeksem pracy oraz przepisami innych ustaw i aktów wykonawczych;

6) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r. w zw. z art. 77⁵ § 5 k.p. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na błędnym przyjęciu, że powodowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej na zasadach określonych w przepisach rozporządzenia MPiPS z 2002r., podczas gdy (i) w okresie zatrudnienia powoda u pozwanej obowiązywały wewnętrzne akty prawa pracy regulujące warunki wypłacania tych należności na rzecz pracowników w sposób odmienny, aniżeli w ww. rozporządzeniu MPiPS z 2002r. oraz (ii) owe wewnętrzne akty prawa pracy były zgodne z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r. w zw. z art. 77⁵ § 5 k.p.;

7) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest § 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia MPiPS z 2002r. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że powodowi przysługiwało roszczenie o zwrot kosztów noclegu poniesionych podczas zagranicznej podróży służbowej, podczas gdy okolicznością bezsporną w niniejszej sprawie był fakt (i) odbywania przez Powoda wszystkich noclegów w kabinie pojazdu ciężarowego wyposażonej w miejsce do spania oraz fakt (ii) nieponoszenia przez Powoda jakichkolwiek kosztów noclegu, a zatem brak było podstawy do zwrotu na rzecz powoda jakichkolwiek kosztów noclegu w podróży służbowej;

8) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest § 9 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r., poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na nieuzasadnionym przyjęciu, że zapewnienie pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku kierowcy noclegu w kabinie pojazdu ciężarowego wyposażonej w miejsce do spania i inne udogodnienia, w żadnym wypadku nie stanowi zapewnienia temu pracownikowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r., a w konsekwencji, że zapewnienie takiego noclegu nie zwalnia pracodawcy od obowiązku zwrotu pracownikowi kosztów noclegu w zagranicznej podróży służbowej, podczas gdy przepisy rozporządzenia MPiPS z 2002r. nie precyzują żadnych minimalnych obiektywnych warunków pozwalających na uznanie zapewnionego nocnego odpoczynku za „bezpłatny nocleg", a w konsekwencji nieprawidłowe jest uznawanie, że taki nocleg musi odpowiadać warunkom hotelowym, oraz że nocleg zapewniany przez Pozwaną w kabinie pojazdu nie jest „bezpłatnym noclegiem”;

9) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest przepisów § 9 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r. w związku z art. 8 ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i Rady (WE) nr 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 38 20/852 (dalej: rozporządzenie (WE) nr 561/2006), poprzez ich błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że zapewnienie pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku kierowcy noclegu w kabinie pojazdu ciężarowego wyposażonej w miejsce do spania i inne udogodnienia, gdy nocleg ten odbywa się podczas postoju na parkingu wyposażonym w urządzenia sanitarne i pracownik dokonał wyboru takiego trybu odbywania noclegów, w żadnym wypadku nie stanowi zapewnienia temu pracownikowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r., a w konsekwencji, że zapewnienie takiego noclegu nie zwalnia pracodawcy od obowiązku zwrotu pracownikowi kosztów noclegu w zagranicznej podróży służbowej, podczas gdy ustawodawca europejski w art. 8 ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006 w sposób wyraźny dopuszcza odbywanie przez kierowców odpoczynków nocnych w kabinie pojazdu wyposażonej w odpowiednie miejsce do spania i nie kwestionuje takiej formy odbywania noclegów pod żadnym względem;

10) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 21a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o czasie pracy kierowców (dalej: ustawa o czasie pracy kierowców) w zw. z art. 77⁵§ 1 i 5 k.p. poprzez ich błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, że do podróży służbowych odbywanych przez powoda w okresie do 3 kwietnia 2010r. miały zastosowanie przepisy rozporządzenia MPiPS z 2002r. wobec mniej korzystnych warunków wypłacania tych należności określonych w Regulaminie Wynagradzania pozwanej, podczas gdy przepis art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, na podstawie którego do zadań służbowych kierowców stosuje się odpowiednio przepisy art. 77⁵ § 3-5 k.p., nie obowiązywał przed dniem 3 kwietnia 2010r., zaś podróże odbywane przez kierowców nie były wówczas uznawane za podróże służbowe, a zatem brak było podstawy do stosowania w odniesieniu do powoda art. 77⁵ § 5 k.p., a co za tym idzie przepisów rozporządzenia MPiPS z 2002r.;

11) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 149 § 2 k.p. poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na przyjęciu, że powołany przepis nie uprawniał pozwanej do zaniechania ewidencjonowania godzin pracy powoda, bowiem wyłączenia przewidzianego w tym przepisie nie stosuje się „jeżeli trasy i przewozy mają charakter stały i powtarzalny, tak jak to miało miejsce w przedmiotowej sprawie”, a w konsekwencji przyjęcie, że pozwana była zobowiązana do ewidencjonowania godzin pracy powoda, pomimo wypłacania mu ryczałtu za pracę w godzinach nadliczbowych i przechowywania tej ewidencji przez okres 3 lat, podczas gdy z powołanego przepisu nie wynika żaden wyjątek w zakresie jego stosowania w sytuacji wykonywania stałych czy powtarzalnych przewozów (a niezależnie od tego, ustalenie, że taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie nie znajduje odzwierciedlenia w zgromadzonym materiale dowodowym, zaś Sąd nie wskazał, na jakich dowodach oparł się, dokonując takiego ustalenia).

Wskazując na powyższe zarzuty, pozwany wniósł:

1) na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.:

-: o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie pkt I sentencji i oddalenie powództwa w całości;
-: o zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie pkt III i IV sentencji i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania przed Sądem I instancji, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;
-: o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych;

2) na podstawie art. 338 § 1 k.p.c. o orzeczenie o zwrocie świadczenia w kwocie 2.200 zł spełnionego przez pozwaną na podstawie zaskarżonego wyroku w części, w której wyrokowi został nadany rygor natychmiastowej wykonalności;

3) o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia wniosku o kontrolę konstytucyjności prawa, skierowanego przez związek pracodawców (...) do Trybunału Konstytucyjnego w dniu 10 lutego 2015r.

W uzasadnieniu apelacji pozwany podniósł, że Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłego R. K. przyjął, że warunki panujące w kabinie pojazdów kierowanych przez powoda nie spełniały standardów. Pominął przy tym, że wymiary wnętrza kabin ciągników samochodowych pozwalają na swobodne wyprostowanie i możliwość wykonywania nieskrępowanych ruchów, a poza tym samochód ciężarowy posiadający kabinę wyposażoną w miejsce do spania (posiadający odpowiednią homologację, dopuszczający pojazd do ruchu drogowego na terenie UE) zapewnia kierowcy odpowiednie warunki do wypoczynku. Ponadto, nocowanie kierowców w takich kabinach ciągników samochodowych jest standardem, a praktyki takie stosowane są na całym świecie przez krajowych i zagranicznych przedsiębiorców transportowych. Biegły sądowy jednoznacznie wskazał, że brak prysznica, toalety czy umywalki w kabinie ciągnika nie wpływa negatywnie na komfort noclegu w takiej kabinie, gdyż z założenia nie przewiduje się montowania ww. elementów w kabinie. Sąd Rejonowy uznał natomiast, iż kabina nie spełnia wszystkich minimalnych wymagań przewidzianych w odniesieniu do obiektów usług hotelarskich. Zdaniem pozwanego, niezrozumiałe jest również, że Sąd I instancji nie dał wiary zeznaniom przesłuchanego za stronę pozwaną P. M.. Tymczasem jego zeznania były zbieżne z zeznaniami świadków A. S. (1), T. Z., A. S. (2) i P. G. oraz z ustaleniami opinii biegłego. Zbieżność ta dotyczyła w szczególności okoliczności wyposażenia pojazdów używanych przez powoda w klimatyzację, ogrzewanie, schowki, a także lodówkę oraz kwestii wymiarów leżanek znajdujących się w tych kabinach. Ponadto, P. M. zeznał, że warunki panujące w kabinie pojazdu umożliwiają dorosłemu mężczyźnie wypoczynek, co pozostaje w zgodzie z opinią biegłego oraz z zeznaniami A. S. (1), T. Z., A. S. (2) i P. G.. Natomiast zeznania K. B. Sąd Rejonowy ocenił jako szczere, jasne, logiczne i konsekwentne, z czym pozwany się nie zgadza. Zeznania powoda we wskazanym zakresie pozostają w sprzeczności z wnioskami opinii biegłego sądowego R. K. oraz ww. świadków. Co więcej, Sąd I instancji uznał za bezsporne, iż noclegi powoda odbywały się na terytorium F., N., B., H., C. i W. (...), co nie wynika z zeznań powoda. Ponadto, twierdzenia powoda, iż odbywał podróże w ww. kierunkach nie są jednoznaczne z faktem, iż w tych państwach miały miejsce noclegi.

Pozwany zarzucił również naruszenie art. 322 k.p.c. nie zgadzając się z twierdzeniem Sądu Rejonowego, iż sprawa o ryczałty za noclegi jest sprawą o dochód. Zdaniem pozwanego, jest to jedna z należności związanych z odbywaniem podróży służbowej, stanowiąca substytut zwrotu kosztów noclegu. Ryczałt pełni funkcję kompensacyjną. Brak udowodnienia przez powoda okoliczności w postaci miejsca odbywania przez niego poszczególnych noclegów stawia go zatem w pozycji korzystniejszej niż ta, w której znajdowałby się w sytuacji udowodnienia okoliczności faktycznych stanowiących podstawę jego roszczenia. Pozwany natomiast zmuszony byłby do zapłaty na rzecz powoda kwot wyższych niż te, które musiałby mu zapłacić, gdyby należycie wykazał powyższe okoliczności.

Odnosząc się szczegółowo do zarzutu przedawnienia roszczeń powoda, pozwany wskazał, że wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, wystosowany przez Stowarzyszenie (...), nie spełniał wymogów określonych przez przepisy kodeksu cywilnego. Taki wniosek nie powinien zatem zostać uznany w ogóle za czynność przedsięwziętą w celu dochodzenia roszczenia, która miałaby przerwać bieg przedawnienia roszczeń powoda. Bieg przedawnienia tego roszczenia został przerwany dopiero pismem z dnia 14 marca 2014 roku, w których obok rozszerzenia każdego powództwa, doszło również do sprecyzowania jego podstawy faktycznej.

Z kolei zarzut naruszenia art. 77⁵ § 3 i 5 k.p. poprzez błędną wykładnię oraz art. 9 § 2 k.p. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, został oparty na tym m.in., że stanowisko Sądu Rejonowego jest nieuprawnione i niewątpliwie sprzeczne z treścią norm zawartych w ww. przepisach, ale także z intencją ustawodawcy, rozróżniającego pozycję pracownika zatrudnionego w sektorze prywatnym oraz w państwowej lub samorządowej jednostce budżetowej. Pozwany zaakcentował, że brak jest w kodeksie pracy przepisu, który wprowadzałby jakiekolwiek minimalne wymagania w odniesieniu do postanowień w zakresie zwrotu kosztów noclegu w podróży służbowej. Wobec pracowników zatrudnionych poza sferą budżetową przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju mają charakter jedynie posiłkowy, nie wyznaczają zaś dla tych pracowników minimalnego standardu świadczeń z zakresu podróży służbowej, który uniemożliwiałby ich zmianę na niekorzyść w wewnątrzzakładowych źródłach prawa pracy. Sąd tymczasem, opierając się w całości na powyższym rozporządzeniu, pominął całkowicie Regulamin Wynagradzania i Regulamin Pracy, obowiązujące u pozwanego, a tym samym naruszył przepisy art. 77² i art. 104 w zw. z art. 9 § 1 k.p. oraz § 9 ust. 1, 2 i 4 ww. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w zw. z art. 77⁵ § 5 k.p. Ponadto, Sąd I instancji przyjął, że ryczałt za noclegi stanowi świadczenie oderwane od rzeczywiście poniesionych kosztów i nie wziął pod uwagę, że odbywanie noclegów w podróżach służbowych nie wiązało się z żadnymi kosztami po stronie powoda, co skutkowało naruszeniem § 9 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Ryczałt określony w § 9 ust. 2 nie stanowi świadczenia samoistnego, a jego funkcją jest zastąpienie świadczenia w postaci zwrotu kosztów noclegu w sytuacji, gdy nie jest możliwe ścisłe ustalenie wysokości kosztów faktycznie poniesionych przez pracownika za nocleg. Warunkiem ryczałtu jest zatem poniesienie przez pracownika jakichkolwiek wydatków za nocleg. Powód natomiast nie ponosił takich kosztów. Niezalenie od tego, według pozwanego, brak jest przepisów, które określałyby minimalne wymogi, jakie powinien spełniać nocleg, aby mógł zostać uznany za zapewnienie bezpłatnego noclegu. Pozwany podniósł, wskazując na rozporządzenie (WE) nr 561/2006, że odpoczynek w homologowanej kabinie pojazdu, posiadającej odpowiednie miejsce do spania jest pełnowartościowym odpoczynkiem, a stworzenie takich warunków odpoczynku przez pracodawcę powinno być rozumiane jako zapewnienie pracownikowi bezpłatnego noclegu zgodnie z § 9 ust. 4 rozporządzenia. Co więcej, pozwany zarzucił również naruszenie przepisów art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców w zw. z art. 77⁵§ 1 i 5 k.p. Wskazał, że przyjęcie przez Sąd I instancji, że pomimo braku uprawnienia wynikającego z przepisów, powodowi przysługiwały, na zasadzie analogii świadczenia w wysokości odpowiadającej świadczeniom przewidzianym ww. rozporządzeniu, stanowi twórczą interpretację prawa. Jeśli chodzi zaś o zarzut Sądu Rejonowego dotyczący nie wywiązania się przez pozwanego z obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy, to zarzucając Sądowi I instancji naruszenie przepisu art. 149 § 2 k.p., pozwany wskazał, że trasy i przewozy wykonywane przez powoda podczas zatrudnienia nie miały charakteru stałego i powtarzalnego. Ponadto, zawsze jeżeli pracodawca wypłaca pracownikowi ryczałt za pracę w godzinach nadliczbowych i w porze nocnej, jest on zwolniony w odniesieniu do tego pracownika z obowiązku ewidencjonowania godzin jego pracy (apelacja pozwanego z dnia 15 grudnia 2015r., k. 1010 – 1045).

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o oddalenie apelacji jako bezzasadnej oraz o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu podnieśli, że za właściwe należy przyjąć rozważania Sądu Rejonowego oraz stanowisko judykatury na podstawie czego należy przyjąć, że nie ma najmniejszego znaczenia rodzaj samochodu, którym dany pracownik odbywał podróże służbowe oraz stan wyposażenia kabiny. Zapewnienie przez pracodawcę możliwości spania w kabinie samochodu ciężarowego nie może być uznane za godziwy nocleg. Bezpłatny nocleg nie może oznaczać tylko samego miejsca do spania. Ponadto, w odniesieniu do obowiązku pracodawcy prowadzenia dokumentacji pracowniczej powołany został art. 94 pkt 9a k.p. Wynika z niego, że prowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników jest obowiązkiem pracodawcy. Przepis art. 25 ust. 1a ustawy o czasie pracy kierowców zwalnia pracodawcę wyłącznie z obowiązku ewidencjonowania godzin pracy, natomiast nie uprawnia do całkowitego zaniechania prowadzenia ewidencji czasu pracy. Jeśli chodzi zaś o przyjętą do wyliczeń ryczałtu średnią stawka, to jest ona wyższa od stawek ryczałtu przewidzianych przez przepisy wykonawcze dla C. i N., niemniej jest niższa od stawek przewidzianych chociażby dla B. i W. (...). Tym samym Sąd Rejonowy, zdaniem powoda, słusznie zastosował przepis art. 322 k.p.c.

Odnosząc się natomiast do zarzutu naruszenia art. 187 § 1 pkt 1 i 2 k.p.c., strona powodowa podniosła, że we wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, a następnie w pozwie, precyzyjnie zostały określone granice żądania. Za kwestię odrębną należało zaś uznać udowodnienie przez powoda dochodzonego roszczenia i bez znaczenia pozostawał również fakt dokonanej modyfikacji tego roszczenia. Z tego wynika więc, że zarzut przedawnienia nie jest zasadny. Powództwo w dalszym ciągu dotyczy ryczałtów za te same noclegi spędzone w kabinie pojazdu w okresie wskazanym we wniosku. Co więcej, zarzut przedawnienia, według strony powodowej, stanowi nadużycie prawa podmiotowego w rozumieniu art. 8 k.p., a to dlatego, że roszczenie objęte pozwem nie było właściwie sprecyzowane, a nie dlatego, że roszczenie było faktycznie przedawnione.

W odpowiedzi na apelację powodowie wskazali również, że pozwanemu nie przysługiwało prawo do ustalenia w treści wewnątrzzakładowych aktów prawa pracy świadczenia z tytułu ryczałtów za noclegi w wysokości niższej niż wynikająca z przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 77⁵ § 2 k.p. Pracodawcom prywatnym przysługuje ograniczona swoboda w ukształtowaniu wysokości świadczeń z tytułu podróży służbowych, polegająca na ustaleniu diety zagranicznej w wysokości nie niższej niż dieta krajowa, oczywiście pod warunkiem dokonania jasnej regulacji w tym zakresie. Ponadto, wbrew stanowisku pozwanego, kwestia rzeczywiście poniesionych przez pracownika kosztów noclegu ma znaczenie jedynie w sytuacji, gdy kierowca spał w hotelu i pobrał rachunek. W ocenie powoda, pozwany nieprawidłowo powołał się również i zastosował przepisy rozporządzenia nr 561/2006, które w ogóle nie dotyczą zasad wynagradzania pracowników ani zasad rekompensowania kosztów podróży (odpowiedź na apelację z dnia 8 stycznia 2016r., k. 1065 - 1080).

Po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej od wyroku Sąd Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe z dnia 21 października 2015r., Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wydał w dniu 18 lutego 2016r. wyrok, w którym apelacja została oddalona. Ponadto podlegały zasądzeniu od pozwanego (...) Sp. z o.o. w W. na rzecz powoda Stowarzyszenia (...) w P. koszty zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej w kwocie 1.277,00 zł (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie z dnia 18 lutego 2016r. wraz z uzasadnieniem, k. 1137 – 1138, 1152 - 1173).

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiodła strona pozwana, zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w całości. Pełnomocnik pozwanej zarzucił zaskarżonemu rozstrzygnięciu m. in. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 77⁵ § 3 i 5 k.p., art. 9 § 2 k.p. w zw. z § 9 rozporządzenia MPiPS z 2002r., art. 77² i art. 104 w zw. z art. 9 § 1 k.p., § 9 ust. 1-4 rozporządzenia MPiPS z 2002r. oraz przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego i art. 14 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców, a także naruszenie przepisów postępowania, m.in. art. 322 k.p.c. i art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c. (skarga kasacyjna strony pozwanej z dnia 20 czerwca 2016r., k. 1181 – 1221).

Po rozpoznaniu skargi kasacyjnej, w sprawie oznaczonej sygn. akt II PK 245/16, Sąd Najwyższy w dniu 7 grudnia 2017r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego Warszawa - Praga w Warszawie i przekazał sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

W uzasadnieniu wydanego orzeczenia Sąd Najwyższy dokonał prezentacji przepisów regulujących kwestie dotyczące możliwości nocowania w kabinie pojazdu podczas odpoczynku dziennego lub skróconego odpoczynku tygodniowego, analizując regulacje m.in. dyrektywy 2002/15/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11 marca 2002r. w sprawie organizacji czasu pracy osób wykonujących czynności w trasie w zakresie transportu drogowego, rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98 oraz uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820, a także podniesione w skardze kasacyjnej przepisy Kodeksu pracy, rozporządzenia MPiPS z 2002r. oraz ustawy o czasie pracy kierowców. Zdaniem Sądu Najwyższego przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz dyrektywa 2002/15/WE z 11 marca 2002r. uniemożliwiają polskim pracodawcom całkowite pominięcie w regulaminach wynagradzania ryczałtu za nocleg, nawet w przypadku zapewnienia pojazdu z miejscami noclegowymi. Sąd Najwyższy zaznaczył przy tym, że problematyka objęta skargą kasacyjną pozwanego została w znacznej części wyjaśniona w uchwale 7 sędziów SN z 26 października 2017r. (III PZP 2/17), której obszerne motywy zostały powołane, w tym również w odniesieniu do aktualnego stanu prawnego po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016r. (K 11/15). Zaakcentowane zostało, że po wyrugowaniu z systemu prawnego art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców, do pracowników – kierowców w transporcie międzynarodowym znajdują zastosowanie reguły rozliczenia podróży służbowej przewidziane w art. 77⁵ k.p.

Odnosząc poczynione rozważania do skargi kasacyjnej rozpoznawanej w przedmiotowej sprawie, Sąd Najwyższy wskazał, że zaskarżone orzeczenie Sądu Okręgowego nie zawiera wystarczających ustaleń umożliwiających zastosowanie adekwatnej subsumpcji, a ponadto dokonano niewłaściwej wykładni art. 77⁵ § 3-5 k.p. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia MPiPS z 19 grudnia 2002r. Sąd Okręgowy ustalił bowiem, że początkowo u pozwanego obowiązywał regulamin wynagradzania, który zapewniał kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym, poza wynagrodzeniem zasadniczym, uzależnionym od stażu pracy, dodatkowe składniki wynagrodzenia oraz inne świadczenia, tj. ryczałt za pracę w nocy i w godzinach nadliczbowych w wysokości 100 zł miesięcznie oraz diety z tytułu podróży służbowej na terenie oraz poza granicami kraju. W związku ze zmianą regulaminu wynagradzania, który wszedł w życie dnia 2 stycznia 2006r., a w którym uległa zmianie wysokość diet zagranicznych, strony ustaliły na zasadzie porozumienia, że akceptują nową wysokość diet z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju oraz rezygnację z wypłacania ryczałtu noclegowego z uwagi na wyposażenie pojazdów w miejsce do spania. W ocenie Sądu Najwyższego, w zaskarżonym wyroku zabrakło precyzyjnych ustaleń dotyczących kwestii porozumienia z 2 stycznia 2006r. oraz wysokości wypłacanej po tej dacie diety z tytułu podróży zagranicznej; w szczególności wymagało ustalenia, czy powód zgodził się na to, aby wypłacane świadczenie, nazwane dietą, zawierało w sobie również ryczałt za noclegi. Sąd Najwyższy nawiązał przy tym do orzeczeń z dnia 28 marca 2017r. (II PK 28/16) oraz z 30 maja 2017r. (II PK 122/16), wskazując, że przy ocenie roszczenia pracownika Sąd ma obowiązek weryfikowania, czy postanowienie regulaminu lub umowy o pracę nie zmierza do przyznania świadczenia rekompensującego podróż służbową w sposób pozorny lub symboliczny (marginalny). Ocenę tą należy odnosić do komfortu nocowania w kabinie samochodu oraz poniesionych przez pracownika wydatków postojowych (parkingowych). Weryfikacja roszczenia pracownika może odbywać się przy wykorzystaniu mechanizmu z art. 322 k.p.c. Jeśli pracodawca w układzie zbiorowym pracy, regulaminie wynagradzania czy umowie o pracę nie określił zasad rozliczania związanych z noclegiem, to zastosowanie ma nie art. 77⁵ § 5 k.p., ale sąd winien tę kwestię przesądzić zastępując uzgodnienia stron.

Zdaniem Sądu Najwyższego możliwe jest moderowanie wysokości kwot należnych powodowi na podstawie art. 322 k.p.c. wobec braków w dokumentacji i braku precyzji w wyjaśnieniach powoda. Wskazał przy tym, że gdy pozabudżetowy pracodawca w zakładowym regulaminie wynagradzania nie przewidział żadnych należności z tytułu ryczałtów za noclegi kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym, sąd zasądzając na podstawie 322 k.p.c. odpowiednią sumę powinien uwzględnić wysokość składników wynagrodzenia kierowcy, zwłaszcza wypłacanych diet z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, sposób akceptacji warunków zatrudnienia przez kierowcę, standard kabiny z miejscami do spania, zapewnienie bezpłatnych miejsc noclegowych, infrastrukturę parkingową oraz udowodnione przez kierowcę koszty noclegu. W tym kontekście, zdaniem Sądu Najwyższego, nie mogło być zaakceptowane przyznanie powodowi w zaskarżonym wyroku kosztów ryczałtu w maksymalnej, określonej przez niego wysokości. Niewątpliwie standard kabin był wysoki, a powód wyraził zgodę na wypłacanie diet, jak sugeruje uzasadnienie wyroku, rekompensujących ryczałt za noclegi, ale kwestia ta wymaga dalszych ustaleń. Wobec powyższego, a także mając na uwadze konieczność poszerzenia ustaleń faktycznych, Sąd Najwyższy na podstawie art. 398¹⁵k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 398²¹k.p.c. orzekł o uchyleniu zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2017r. wraz z uzasadnieniem, k. 1297 – 1319).

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej okazała się częściowo zasadna, zaś w pozostałym zakresie podlegała oddaleniu.

Dokonując ponownego rozpoznania sprawy i uwzględniając wytyczne i wykładnię przepisów prawa dokonaną przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2017r.,
Sąd Okręgowy przeprowadził uzupełniające postępowanie dowodowe w trybie art. 382 k.p.c. Konsekwencją tego jest ustalenie następujących okoliczności:

Powód K. B. był zatrudniony w (...) sp. z o.o. w miejscowości W.:

- w okresie od 1 stycznia 2004r. do 31 marca 2004r. na podstawie umowy o pracę z 31 grudnia 2003r. zawartej na okres próbny,

- w okresie od 1 stycznia 2005r. do 31 grudnia 2005r. na podstawie umowy o pracę z 30 grudnia 2004r. zawartej na czas określony,

- w okresie od 1 stycznia 2006r. do 31 grudnia 2006r. na podstawie umowy o pracę z 30 grudnia 2005r. zawartej na czas określony,

- w okresie od 1 stycznia 2007r. do 31 lipca 2011r. na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony,

- w okresie od 27 lutego 2012r. do 29 września 2012r. na podstawie umowy o pracę z 27 lutego 2012r. zawartej na czas określony do 26 lutego 2014r.

(akta osobowe powoda: umowy o pracę - część B - k. 1, k. 14, k. 22, k. 26; świadectwa pracy – część A -k. 5/1 oraz k. 14).

W dniu 2 stycznia 2006r. powód K. B. podpisał porozumienie zmieniające warunki płacy. Zgodnie z treścią porozumienia, w związku ze zmianą Regulaminu Wynagradzania, w którym uległa zmianie wysokość zagranicznych diet, strony ustaliły na zasadzie porozumienia, że akceptują nową wysokość diet z tytułu podróży poza granicami kraju oraz rezygnację z wypłacania ryczałtu noclegowego z uwagi
na wyposażenie pojazdów w miejsca do spania (leżanki), która obowiązuje od dnia 2 stycznia 2006r. Powyższy dokument został powodowi przedstawiony do podpisu przez kierownika oddziału w bazie transportowej pozwanego w P.. Powód miał możliwość zapoznania się z nim. Oprócz powoda, inni pracownicy zatrudnieni na stanowisku kierowcy u strony pozwanej, również zostali zobowiązani do podpisania porozumienia. Wśród kierowców istniało przekonanie, że należy podpisać ww. porozumienie, gdyż osoba, która tego nie zrobi, otrzyma wypowiedzenie umowy o pracę. Było przy tym powszechnie wiadome, że wolą pozwanego jest, by kierowcy w transporcie międzynarodowym nocowali w kabinach pojazdów, a koszty noclegów w hotelach nie będą pokrywane oraz że w związku z tym nie przysługiwał kierowcom ryczałt za noclegi (porozumienie z 2 stycznia 2006r. – część B akt osobowych - k. 23; zeznania powoda K. B., k. 530-532 i k. 1511-1513; zeznania P. M., k. 532-534 i k. 1513-1514; zeznania świadka J. W., k. 1674-1675).

W latach 2009-2012 w (...) sp. z. o.o. były dokonywane zmiany Regulaminu Wynagradzania. We wskazanym okresie obowiązywały następujące zapisy dotyczące rozliczania kosztów podróży służbowych kierowców:

⚫

Regulamin Wynagradzania w brzmieniu nadanym uchwałą zarządu z dnia
23 września 2009r. (data wejścia w życie od 8 października 2009r.), który przewidywał w § 3, że kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym, poza wynagrodzeniem zasadniczym, uzależnionym od stażu pracy, przysługują dodatkowe składniki wynagrodzenia oraz inne świadczenia, szczegółowo określone w Załączniku nr 1 do Regulaminu. Załącznik nr 1 przewidywał w pkt 2-5 następujące świadczenia:

-: ryczałt za pracę w nocy i w godzinach nadliczbowych – 100 zł brutto za miesiąc,
-: premię regulaminową, zgodnie z Regulaminem premiowania,
-: ekwiwalent za środki czystości – 1,5% minimalnego wynagrodzenia brutto ustalonego w rozporządzeniu Rady Ministrów,
-: ekwiwalent za pranie odzieży – 1% minimalnego wynagrodzenia brutto ustalonego w rozporządzeniu Rady Ministrów.

W Załączniku nr 1 w pkt 8 określono również wysokość diety z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju. W przypadku transportów obsługiwanych przez jednego kierowcę, naliczana była za czas od wyjazdu z kraju do powrotu do kraju, a jej wysokość ustalano następująco:

a) jeśli podróż trwała krócej niż dobę:

– do 8 godzin – przysługiwała połowa diety dobowej, tj. 67,40 zł,

– ponad 8 godzin – przysługiwała dieta dobowa w pełnej wysokości, tj. 135 zł,

b) jeżeli podróż trwała dłużej niż dobę, za każdą dobę przysługiwała dieta w pełnej wysokości 135 zł, a za niepełną dobę pracownik otrzymywał dietę w wysokości obliczanej wg. stawki godzinowej 5,63 zł za każdą godzinę niepełnej doby.

Ponadto w pkt 9 Załącznika nr 1 określono zasady obliczania diety z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, w przypadku transportów obsługiwanych przez załogę, składającą się z dwóch kierowców.

⚫: Regulamin Wynagradzania, w brzmieniu nadanym uchwałą zarządu z dnia 17 grudnia 2010r. (data wejścia w życie od 1 stycznia 2011r.), który podobnie jak
poprzedni Regulamin Wynagradzania przewidywał dodatkowe składniki wynagrodzenia i inne świadczenia dla kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym określone w Załączniku nr 1 (§ 3). Zgodnie z pkt 6 tego Załącznika, poza wynagrodzeniem zasadniczym, pracownikom zatrudnionym na stanowisku kierowcy przysługiwały dodatkowo następujące składniki wynagrodzenia i inne świadczenia związane z pracą, wynikające z przepisów ustawowych:

a) wynagrodzenie za pracę w godzinie nocnej,

b) wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych,

c) wynagrodzenie za czas niezawinionego przestoju,

d) wynagrodzenie za pracę w niedziele lub święto,

e) wynagrodzenie za czas dyżuru,

f) ekwiwalent za środki czystości,

g) ekwiwalent za pranie odzieży.

W Załączniku nr 1 (pkt 5) określono również wysokość diety z tytułu zagranicznej podróży służbowej w wysokości 40 EUR za pełną dobę (24h) pobytu za granicę, a w przypadku niepełnej doby dieta obliczana była na podstawie pełnych godzin pobytu za granicą i stawki 1,667 EUR. Załącznik nr 1 (pkt 5.1) precyzował ponadto, że naliczanie diety z tytułu podróży zagranicznej rozpoczyna się w momencie wyjazdu z Polski, a kończy w momencie wjazdu przekraczając granicę Polski. Oznaczenie czasu przekroczenia granicy Polski odbywa się na podstawie informacji generowanych przez system telematyczny, a w przypadku braku takiej informacji, na podstawie danych zapisanych przez kierowcę w KTR. Dieta była wypłacana w PLN po przeliczeniu według średniego kurs NBP ogłoszonego w dniu wyjazdu kierowcy z terytorium Polski (pkt 5.2).

⚫: Regulamin Wynagradzania w brzmieniu nadanym uchwałą zarządu z 17 stycznia 2012r. (data wejścia w życie od 1 stycznia 2012r.), z tym że zmiany nie dotyczyły postanowień dotyczących dodatkowych składników wynagrodzenia i świadczeń dla kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym.
⚫: Regulamin Wynagradzania w brzmieniu nadanym uchwałą zarządu z 17 marca
2012r. (data wejścia w życie od 1 kwietnia 2012r.), w którym zapisy postanowień Załącznika nr 1, określające diety z tytułu zagranicznej podróży służbowej w zależności od obsady pojazdu (pojedynczej bądź podwójnej), przewidywały – tak jak w poprzednich regulacjach – że w przypadku obsady pojedynczej pojazdu dieta z tytułu zagranicznej podróży służbowej będzie wynosiła 40 EUR za pełną dobę (24h) pobytu za granicą, a w przypadku niepełnej doby będzie obliczana na podstawie pełnych godzin pobytu za granicą i stawki 1,667 EUR.
⚫: Regulamin Wynagradzania w brzmieniu nadanym uchwałą zarządu z dnia 17 grudnia 2012r. (data wejścia w życie od 1 stycznia 2013r.), w którym zmiany dotyczyły kwot wynagrodzenia zasadniczego, nie zmieniono natomiast postanowień dotyczących dodatkowych składników wynagrodzenia i świadczeń dla kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym.

(uchwały zarządu (...) sp. z o.o. w sprawie zmiany Regulaminu Wynagradzania oraz w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu Wynagradzania: z 23 września 2009r., k. 1830-1835; z 17 grudnia 2010r., k. 1853-1856; z 17 stycznia 2012r., k. 1859-1866; z 17 marca 2012r., k. 1867-1873; z 17 grudnia 2012r., k. 1891-1894).

Regulamin Pracy obowiązujący w (...) sp. z o.o. w brzmieniu nadanym uchwałą z 21 maja 2009r. (data wejście w życie od 6 czerwca 2009r.) nie zawierał definicji podróży służbowej. Taka definicja została wprowadzona do Regulaminu Pracy uchwałą zarządu z dnia 31 sierpnia 2010r. w sprawie zmiany Regulaminu Pracy (obowiązywał od 15 września 2010r.). Po zmianie, podróż służbowa oznaczała każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy, przewozu drogowego poza siedzibę pracodawcy lub wyjazdu poza siedzibę pracodawcy, w celu wykonania przewozu drogowego (art. 36). Ponadto art. 38 Regulaminu Pracy stanowił, że pojazdy wyposażone są w miejsca do spania (zgodnie z homologacją producenta). Pracownicy zatrudnieni na stanowisku kierowcy mają obowiązek parkować pojazdy na odpoczynki (noclegi) na strzeżonych lub monitorowanych parkingach, wyposażonych w zaplecze socjalne (natryski, toalety) – w związku z tym pracownikom zatrudnionym na stanowisku kierowcy nie przysługuje ryczałt za noclegi w podróży służbowej. Tożsame regulacje w powyższym zakresie zawierały również kolejne wersje Regulaminu Pracy, obowiązujące kolejno od 24 listopada 2010r. (wprowadzone uchwałą zarządu z 9 listopada 2010r.) oraz od 14 maja 2012r. (wprowadzone uchwałą zarządu z 11 maja 2012r.) (uchwały zarządu (...) sp. z o.o. w sprawie zmiany Regulaminu Pracy oraz w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu Pracy: z 9 listopada 2010r., k. 1838-1852; z 11 maja 2012r., k. 1874-1890; z 21 maja 2009r., k. 1810-1829; z 31 sierpnia 2010r., k. 106-111v; z 9 listopada 2010r., k. 1838-1852; z 11 maja 2012r., k. 1874-1890).

U pozwanego istniała praktyka wywieszenia tekstu Regulaminu Wynagradzania oraz Regulaminu Pracy na tablicach informacyjnych w bazach transportowych, każdy pracownik miał do nich dostęp. Kierowcy zatrudnieni u pozwanego oficjalnie nie składali zastrzeżeń co do warunków pracy i płacy, w tym również odnośnie konieczności odbywania noclegów w kabinie samochodu oraz braku ryczałtów za noclegi (zeznania świadków: M. K., k. 1510-1511, A. P. (1) – nagranie płyta CD, k. 25 - [minuty: 00:02:51-00:36:11], zeznania P. M., k. 532-534 i k. 1513-1514, uchwały zarządu (...) sp. z o.o. w sprawie zmiany Regulaminu Pracy oraz w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu Pracy; uchwały zarządu (...) sp. z o.o. w sprawie zmiany Regulaminu Wynagradzania oraz w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu Wynagradzania – karty j.w.).

Standardem u strony pozwanej było wypłacanie diet z tytułu zagranicznej podróży służbowej. Dieta była wypłacana kierowcom w celu pokrycia wydatków związanych z wyżywieniem oraz korzystaniem przez kierowców z urządzeń sanitarnych na parkingach (prysznic, toalety). Wszyscy kierowcy otrzymywali diety w takiej samej wysokości, niezależnie od trasy czy kraju miejsca docelowego podróży. Stawki diet były określone kwotowo: w latach 2009-2010 wynosiły 135,00 zł, zaś potem wzrosły do 40 euro. Kierowcy mieli swobodę w wydatkowaniu kwot otrzymanych z tytułu diety. Dieta nie była przez kierowców przeznaczana na noclegi w miejscach świadczących usługi noclegowe (hotele, motele, hostele itp.). (...) sp. z o.o. przed 2014 rokiem nie przewidywano wypłaty dla kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym ryczałtów za noclegi. Ani Regulamin Pracy, ani Regulamin Wynagradzania, obowiązujące w pozwanej spółce,
nie przewidywały tego. Nie zawierały również postanowień dotyczących wypłaty kierowcom innych świadczeń, które miały być przeznaczone na pokrywanie kosztów noclegu. Zasadą było, że kierowcy odbywali noclegi w kabinie samochodu, które były
do tego odpowiednio przygotowane i wyposażone m.in. w leżanki, stoliki, klimatyzację i ogrzewanie (działające również podczas postoju), czy lodówki. Pracodawca nie informował kierowców, że wypłacane im diety z tytułu podróży służbowej obejmują wszelkie koszty związane z podróżą służbową, w tym z tytułu noclegu (zeznania świadków: M. K., k. 1510-1511, A. P. (1) – nagranie płyta CD, k. 25 - [minuty: 00:02:51-00:36:11], J. W., k. 1674-1676; zeznania powoda K. B., k. 530-532 i k. 1511-1513; zeznania P. M., k. 532-534 i k. 1513-1514; uchwały zarządu (...) sp. z o.o. w sprawie zmiany Regulaminu Pracy oraz w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu Pracy; uchwały zarządu (...) sp. z o.o. w sprawie zmiany Regulaminu Wynagradzania oraz w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu Wynagradzania – karty j.w.).

Zgodnie z Regulaminem Pracy, kierowcy zatrudnieni w (...) sp. z o.o. mieli obowiązek postoju (parkowania) na parkingach strzeżonych lub monitorowanych. Zalecano również parkowanie na parkingach, które były oświetlone. Jednocześnie istniał zakaz postoju na tzw. „dzikich parkingach” - składających się jedynie z zatoczki drogowej
przy trasie, niestrzeżonych i niemonitorowanych. Postój na takim parkingu został
w Regulaminie Pracy zakwalifikowany jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych.
W praktyce postój odbywał się w większości na parkingach płatnych, strzeżonych
lub monitorowanych. Kierowcy mieli swobodę wyboru na jakim parkingu chcą się zatrzymać w celu postoju i odbycia noclegu. Parkingi były różnie wyposażone, niektóre nie posiadały urządzeń sanitarnych ani innych punktów usługowych (przydrożna restauracja, sklep itp.). W przypadku przewożenia cenniejszego ładunku kierowcy mieli wyznaczone parkingi, na których powinni się zatrzymywać. W celu pokrycia wydatków za płatne parkingi (...) sp. z o.o. wypłacała kierowcom przed podróżą zaliczki w wysokości
ok. 1.000 zł lub udostępniała w tym celu kartę płatniczą; te środki płatnicze były przeznaczane również na opłaty drogowe, opłaty serwisowe oraz na zakup drobnych części czy oleju do samochodu. Mimo obowiązujących u pozwanego regulacji i zasad dotyczących miejsca parkowania na postój, zdarzało się, że kierowcy parkowali w nieodpowiednim miejscu z uwagi na różne przypadki losowe, związane np. z nagłą awarią samochodu czy zdarzeniem drogowym. Zdarzały się również przypadki, że kierowcy zatrzymywali się na tzw. „dzikich parkingach” (zeznania świadków: M. K., k. 1510-1511, A. P. (1) – nagranie płyta CD, k. 25 - [minuty: 00:02:51-00:36:11], J. W., k. 1674-1676, zeznania powoda K. B., k. 530-532 i k. 1511-1513; zeznania P. M., k. 532-534 i k. 1513-1514).

Kierowcy zatrudnieni u pozwanego nie odbywali noclegów w hotelu, oprócz sytuacji wyjątkowych. W takich sytuacjach kierowca miał obowiązek skontaktowania się
z koordynatorem w bazie transportowej pozwanej oraz poinformowania o tym (zeznania świadków: M. K., k. 1510-1511, A. P. (1) – nagranie płyta CD, k. 25 a.s. - [minuty: 00:02:51-00:36:11], J. W., k. 1674-1676; zeznania P. M., k. 1513-1514).

Powód K. B. zużywał diety wypłacane przez pracodawcę przede wszystkim na wyżywienie, a także na pokrycie kosztów korzystania z urządzeń sanitarnych. W czasie podróży zagranicznej, trwającej dłuższy czas, wydatkował również pewne kwoty w celu skorzystania z pralni. Zdarzało się także, że zatrzymywał się na posiłki w przydrożnych restauracjach oraz barach szybkiej obsługi. W miarę możliwości korzystał w taki sposób z trzech posiłków dziennie. Jeśli nie miał takiej możliwości, np. z uwagi na postój na parkingu, gdzie nie było punktu gastronomicznego, posiłki przygotowywał samodzielnie. Częściowo korzystał z żywności, którą zabrał ze sobą z Polski. Było to jednak ograniczone, szczególnie w przypadku dłuższych wyjazdów. Z prysznica powód korzystał codziennie. Zdarzało się też, że z pieniędzy uzyskanych w ramach diety zaspokajał inne potrzeby, np. kupował leki. Powód nie ponosił opłat za noclegi w hotelach, czy motelach. W ogóle nie korzystał z takich miejsc. Koszt takiego noclegu był różny i zależał od kraju. Średnie wydatki, jakie powód ponosił, będąc w zagranicznej podróży służbowej, wynosiły: ok. 10-15 euro za jeden posiłek, 2-3 euro za prysznic, 3-4 euro za pralnię oraz 0,5-0,7 euro za toaletę, jeśli była płatna. Zdarzało się, że powód w podróży służbowej nie zużył całej kwoty, którą pracodawca wypłacił mu jako dietę, ale bywało też tak, że jego wydatki przekraczały wysokość diety i wówczas powód brakującą część pokrywał z własnych środków. Tak bywało m.in. podczas pobytu w W. (...) (zeznania powoda K. B., k. 530-532 i k. 1511-1513, zeznania świadka J. W., k. 1674-1676).

Pozwany wypłacił powodowi tytułem diet za zagraniczne podróże służbowe następujące kwoty:

-: w 2009 roku: za październik - 2.218,22 zł, za listopad – 2.420,90 zł, za grudzień – 1.420,63 zł;
-: w 2010 roku: za styczeń – 1.852,27 zł; za luty – 1.970,50 zł, za marzec – 658,71 zł; za kwiecień – 1.139,75 zł; za maj – 1.925,00 zł; za czerwiec – 2.632,00 zł; za lipiec – 1.564,00 zł; za październik – 3.412,13 zł; za listopad – 3.261,51 zł; za grudzień – 1.885,29 zł;
-: w 2011 roku: za styczeń – 2.203,99 zł; za luty – 3.745,27 zł; za marzec – 1.994,66 zł; za kwiecień – 1.701,36 zł; za maj – 4.175,14 zł; za czerwiec – 2.398,60 zł; za lipiec – 2.177,80 zł;
-: w 2012 roku: za marzec – 3.465,65 zł; za kwiecień – 3.879,99 zł; za maj – 2.717,12 zł; za czerwiec – 3.518,27 zł; za lipiec – 3.406,72 zł; za sierpień – 675,96 zł; za wrzesień – 2.661,69 zł.

(zestawienie kwoty wypłaconych powodowi tytułem diet za zagraniczne podróże służbowe, k. 1384-1385, rozliczenia kosztów podróży zagranicznej, k. 1388-1445, zestawienie kosztów podróży służbowej zagranicznej i krajowej oraz świadczeń płacowych, k. 1446-1472).

Powód K. B. w latach 2013 - 2016 roku wspomagał finansowo swoich rodziców. Jego ojciec chorował w tym czasie na raka płuc i leczył się odpłatnie, a uzyskiwana przez niego emerytura nie była wystarczająca, aby pokryć koszty leczenia. Na pomoc finansową dla ojca powód przeznaczał różne kwoty, około 500 zł - 1.000 zł miesięcznie. Po śmierci ojca w listopadzie 2016r. powód pokrył koszty pogrzebu w kwocie 5.000 zł, a ponadto jesienią 2017 roku ufundował mu pomnik przeznaczając na ten cel kwotę 5.000 zł. Ponadto, po śmierci ojca, powód wspomagał finansowo matkę M. B. (zeznania świadka M. B., k. 1509, zeznania powoda K. B., k. 1511-1513). Na przełomie 2015 i 2016 roku dokonał podziału majątku wspólnego z byłą żoną W. B.. Podziału dokonano na podstawie umowy notarialnej z dnia 4 stycznia 2016r., w której powód zobowiązał się do zapłaty na rzecz byłej małżonki kwoty 32.600 zł. Jeszcze przed dokonaniem podziału majątku wspólnego, powód pożyczył od siostry U. W., na spłatę W. B., kwotę 33.000 zł. Dokonał zwrotu tej kwoty w dniu 28 marca 2016r. (umowa pożyczki z 31 grudnia 2015r., k. 1369, oświadczenie o zwrocie pożyczki z 28 marca 2016r., k. 1377, wypis aktu notarialnego - umowy o podział majątku wspólnego, k. 1370-1376, zeznania powoda K. B., k. 1511-1513).

W związku z wyrokami, jakie zostały wydane w przedmiotowej sprawie przez Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi – Południe oraz Sąd Okręgowy Warszawa – Praga, przelewami z dnia 3 listopada 2015r. oraz z dnia 29 lutego 2016r. pozwany wpłacił
na rachunek bankowy pełnomocnika powodów kwotę 106.645,50 zł (okoliczność bezsporna). W latach 2016 - 2018 K. B. posiadał kilka czynnych rachunków bankowych w bankach: (...), (...) oraz w Banku (...). W powyższym okresie powód dokonywał przelewów pomiędzy rachunkami w ww. bankach na kwoty o znacznej wartości. Kwoty przelewów opiewały jednorazowo na około 90.000 zł – 100.000 zł. W efekcie tych operacji na rachunkach bankowych, powód w ww. okresie zawsze dysponował kwotą rzędu co najmniej 80.000 zł na przynajmniej jednym z wymienionych wyżej rachunków bankowych. Na dzień 31 stycznia 2018r. na dwóch rachunkach bankowych powoda w Banku (...) znajdowały się kwoty: 52.729,54 zł (rachunek bieżący) oraz 85.356,38 zł (rachunek oszczędnościowy) (zestawienie transakcji na rachunkach bankowych powoda: k. 1550-1576, k. 1764-1775, k. 1781, k. 1787).

K. B. od października 2014r. pracował. Po uzyskaniu pieniędzy, które pozwany wypłacił realizując wyroki Sądów, przebywał przez pewien czas w N., a potem powrócił do Polski i przez dwa miesiące pozostawał bez pracy. Potem ponownie podjął zatrudnienie. Od 26 lutego 2018r. znowu był bezrobotny. Złożył wypowiedzenie umowy o pracę, ponieważ pracodawca przez 2,5 miesiąca nie wypłacał mu wynagrodzenia (zeznania powoda K. B., k. 1511-1513).

Sąd Okręgowy ustalił powyższe okoliczności na podstawie wskazanych dokumentów oraz w oparciu o zeznania świadków i stron.

Oceniając uzupełniony materiał dowodowy Sąd II instancji ocenił jako
wiarygodne zeznania przesłuchanych w sprawie osób w zakresie, w jakim wynikały z nich okoliczności dotyczące specyfiki finansowania podróży służbowych kierowców w spornym okresie, w szczególności w zakresie świadczeń wypłacanych kierowcom w związku z podróżą służbową, jak również co do obowiązujących w pozwanej spółce zasad dotyczących korzystania przez kierowców z parkingów oraz obowiązujących u pozwanego zasad rozliczania noclegów. Sąd Okręgowy zważył przy tym, że zeznania przesłuchanych
świadków, a także zeznania powoda K. B. oraz przesłuchanego za stronę pozwaną P. M. były w powyższym zakresie w zasadzie spójne i wzajemnie ze sobą korespondujące. Tak świadkowie, jak i strony, podobnie przedstawiały okoliczności związane z zasadami wypłacania świadczeń kierowcom za czas podróży, ich wysokości oraz wydatków, jakie świadczenia te miały pokrywać.

W powyższym zakresie Sąd Okręgowy w szczególności dał wiarę zeznaniom świadków M. K., A. P. (2) oraz J. W.. M. K. i A. P. (2) są pracownikami (...) sp. z o.o., natomiast J. W. był w tej spółce zatrudniony w latach 2010-2012 jako kierowca transportu międzynarodowego, co zdaniem Sądu Okręgowego pozwalało na przyjęcie, że wymienione osoby posiadały wiedzę na temat specyfiki zatrudnienia kierowców w pozwanej spółce, w tym zwłaszcza funkcjonujących w niej warunków pracy i płacy kierowców oraz polityki rozliczeniowej spółki w zakresie świadczeń związanych z podróżą służbową. Zeznania świadków były poza tym zbieżne, tak wzajemnie, jak i z innymi dowodami, które zostały zgromadzone w postępowaniu przed Sądem Rejonowym oraz w postępowaniu drugoinstancyjnym.

Jako wiarygodne Sąd Okręgowy ocenił również uzupełniające zeznania przesłuchanego za stronę pozwaną członka zarządu P. M., który z racji sprawowanej funkcji posiadał wiedzę na temat kwestii istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy. Zeznania strony odnosiły się w dużej mierze do zasad wypłaty świadczeń przysługujących kierowcom zatrudnionym w (...) sp. z o.o. w związku z odbywaniem podróży zagranicznych oraz podstaw polityki pozwanej spółki i w tym zakresie w ogólnym zarysie, choć nie zawsze w szczegółach, były zgodne one z tym, co wynika z Regulaminów Wynagradzania i Regulaminów Pracy.

Zeznaniom M. B. Sąd Okręgowy dał wiarę. Świadek wskazywała na okoliczności związane ze wsparciem finansowym, jakiego powód udzielał jej oraz swemu ojcu w związku z jego chorobą i leczeniem, a także na okoliczność konieczności spłaty przez powoda byłej małżonki. Treść zeznań świadka we wskazanej części nie budziła wątpliwości Sądu, szczególnie że była zbieżna z pozostałymi dowodami.

Sąd Okręgowy dał wiarę uzupełniającym zeznaniom K. B. co do przedstawianych przez niego okoliczności związanych z wykonywaniem pracy kierowcy w ramach stosunku pracy z pozwaną spółką, w szczególności warunków pracy oraz wysokości wydatków ponoszonych w trakcie podróży służbowych, a przeznaczanych na wyżywienie oraz na potrzeby sanitarne. Zeznania w tej części były przekonujące, a w części zbieżne również z zeznaniami świadka J. W., który także pracował u pozwanego jako kierowca w transporcie międzynarodowym i pytany o koszty ww. usług, wskazywał podobne kwoty jak powód. Sąd dał również wiarę zeznaniom powoda odnośnie tego,
że ponosił wydatki związane z leczeniem, a potem pochówkiem ojca, że wspierał i wspiera finansowo matkę, a także co do konieczności spłaty byłej małżonki z uwagi
na podział majątku. Powód w tym zakresie przedstawił dowody w postaci dokumentów, a ponadto okoliczności te częściowo zostały potwierdzone zeznaniami M. B. i dlatego nie budziły wątpliwości. Jednocześnie Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom powoda w zakresie, w jakim wskazywał, że zużył pieniądze uzyskane od strony pozwanej w związku z wyrokami, jakie zostały w przedmiotowej sprawie wydane oraz, że „nic z tych pieniędzy nie zostało”. Wyciągów z rachunków bankowych powoda oraz historie operacji na tychże rachunkach, dokonywanych w latach 2016-2018, wskazują, że powód przez cały wspomniany okres dysponował i wciąż dysponuje znacznymi środkami finansowymi, które były przenoszone między rachunkami. Szczegółowa analiza ww. zestawień przeczy więc w całości twierdzeniom powoda, o których mowa, co będzie jeszcze przedmiotem analizy w dalszej części uzasadnienia.

Ustalając okoliczności faktyczne, Sąd II instancji oparł się również na przedstawionych przez strony dowodach z dokumentów, w szczególności na złożonych przez pozwaną rozliczeniach diet powoda z tytułu zagranicznej podróży służbowej (k. 1384-1472), tekstach Regulaminu Pracy i Regulaminu Wynagradzania w kolejnych wersjach obowiązujących u strony pozwanej (k. 1830-1894) oraz na zestawieniach i historii operacji na rachunkach bankowych powoda (k. 1550-1576, k. 1764-1787). Dokumenty te nie były kwestionowane przez strony procesu i nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności.

Sąd Okręgowy, uzupełniając stan faktyczny, podzielił zarazem ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy, a zatem nie wymagają one powtarzania. Zdaniem Sądu Okręgowego, przeprowadzone przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe, koncentrujące się głównie na okolicznościach warunków noclegu powoda w kabinie pojazdów, było szczegółowe i w tym zakresie nie wymagało uzupełnienia. Sąd Okręgowy podzielił więc i przyjął za własne ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w zakresie warunków technicznych i wyposażenia samochodów ciężarowych należących do pozwanej spółki, w tym również marek samochodów, z których powód korzystał, a także co do standardów wyposażenia kabin w urządzenia przeznaczone do noclegu oraz wyposażenia socjalno-bytowego. Ustalenia we wskazanym zakresie Sąd I instancji poczynił na podstawie opinii sporządzonych przez biegłego sądowego R. K., jak również w oparciu o zeznania świadków, posiadających wiedzę w zakresie specyfiki pojazdów używanych przez pozwaną spółkę. W ocenie Sądu Okręgowego ustalenia te były pełne i wyczerpujące, także w kontekście oceny tych warunków w aspekcie jednego z zagadnień istotnych w sprawie, a mianowicie, czy pozwana spółka gwarantowała pracownikom odpowiednie warunki noclegu podczas podróży służbowej. Okoliczności w tym zakresie nie wymagały zatem uzupełniania, choć kwestia ta pojawiała się również w zeznaniach świadków, złożonych w postępowaniu drugoinstancyjnym, które jednak – w zakresie opisu warunków noclegowych w kabinach pojazdów pozwanej spółki – nie różniły się od tego, co ustalił Sąd Rejonowy. Sąd Okręgowy podzielił również ustalenia Sądu Rejonowego odnośnie przebiegu zatrudnienia powoda u strony pozwanej, choć wymagały doprecyzowania, szczególnie w zakresie dotyczącym rodzaju umów zawieranych przez strony oraz porozumienia z dnia 2 stycznia 2006r., na które Sąd I instancji nie zwrócił uwagi.

W apelacji pozwanego zarzucono Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. Pozwany wskazał, że Sąd Rejonowy przekroczył granice swobodnej oceny dowodów, dokonał oceny w sposób wybiórczy, a także niezgodny z zasadami logiki, w szczególności w zakresie ustaleń dotyczących warunków socjalno-bytowych oraz standardów, jakie miały spełniać kabiny samochodów ciężarowych używanych przez powoda, głównie w aspekcie oceny, czy warunki te były odpowiednie do wypoczynku. Sąd Okręgowy, analizując wskazany zarzut, ocenił, że stanowisko pełnomocnika strony pozwanej, zaprezentowane w apelacji, dotyczy nie tyle poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń, które są zgodne z treścią zeznań świadków i stron oraz z opiniami biegłego sądowego, ile oceny dowodów, która nie w pełnym zakresie znalazła przełożenie w ustaleniach faktycznych. Sąd I instancji wskazał bowiem, że dał wiarę powodowi co do tego, że warunki panujące w kabinie pojazdu nie były komfortowe i nie spełniały obowiązujących standardów, nie dał zaś wiary przeciwnym w tej części zeznaniom P. M.. Jednocześnie w uzasadnieniu wyroku pierwszoinstancyjnego, obejmującego ustalenia faktyczne, nie znalazły się stwierdzenia tego rodzaju. Sąd II instancji, analizując wskazaną ocenę zeznań stron, która została zakwestionowana w apelacji, podzielił stanowisko pozwanego. Mając na uwadze zeznania świadków: A. S. (3), A. S. (2), P. G. i T. Z. oraz opinie biegłego sądowego nie można było dać wiary zeznaniom powoda w części, w jakiej zaprezentował w istocie subiektywną ocenę warunków noclegu w kabinie pojazdu. Zdaniem Sądu II instancji, w tej części Sąd Rejonowy powinien oprzeć się na zeznaniach ww. świadków i na opiniach, jakie przygotował biegły sądowy, co zresztą uczynił, dokonując ustaleń faktycznych zgodnych z tymi dowodami. Jedynie w części obejmującej ocenę dowodów, wadliwie wskazał, że walor wiarygodności można przypisać zeznaniom K. B., a odmówić go zeznaniom P. M.. Sąd II instancji wskazanej oceny nie podziela i przyjmuje, że adekwatne do wyników postępowania dowodowego przeprowadzonego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym są te ustalenia, których dokonał Sąd Rejonowy, które należy uzupełnić dodatkowym ustaleniem, że warunki panujące w kabinie pojazdów samochodów ciężarowych spełniały aktualne na tamten czas standardy, same zaś kabiny były wyposażone w odpowiednie urządzenia (np. leżanki) umożliwiające odbywanie noclegu.

Mimo uzupełnienia stanu faktycznego o wskazane okoliczności, zaakcentować należy, że Sąd Rejonowy, mimo że dokonał wadliwej oceny zeznań powoda i P. M. we wskazanej części, to faktycznie przyjął jako podstawę rozważań, że kabiny samochodów, którymi kierował i w których nocował powód, miały wysoki standard, jak na ówczesne czasy i były wyposażone w urządzenia oferujące dobre warunki bytowe, takie jak ogrzewanie niezależne od pracy silnika, lodówka, schowki, jak też spełniały warunki techniczne pozwalające m.in. na swobodę poruszania się dorosłego mężczyzny. Jedyne, czego Sąd Rejonowy nie uwzględnił w rozważaniach – i w tym też zakresie można byłoby uznać podniesione przez pozwanego zarzuty za zasadne – to nie odniósł powyższych okoliczności do oceny wysokości zasądzonego na rzecz powoda ryczałtu za nocleg, o tym jednak będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Przechodząc do oceny kolejnych zarzutów, dotyczących już stricte merytorycznej zasadności powództwa, Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności oceniał zarzut przedawnienia, jako najdalej idący. Pozwany formułując ten zarzut wskazał na naruszenie przez Sąd Rejonowy art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c., a w konsekwencji również art. 295 § 1 pkt 1 k.p. w zw. z art. 291 § 1 k.p. Sąd II instancji wskazanego zarzutu nie podzielił. Zgodnie z art. 295 § 1 pkt 1 k.p. czynność procesowa wtedy przerywa bieg przedawnienia, gdy można ją uznać za „przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia”; za taką zaś czynność można uznać zawezwanie do próby ugodowej na podstawie art. 185 § 1 k.p.c., ale jedynie co do precyzyjnie określonej w tym zawezwaniu wierzytelności – zarówno co do przedmiotu, jak i jej wysokości. Przy tym wskazać należy, że wniosek o zawezwanie do próby ugodowej powinien, zgodnie z ww. przepisem, zawierać jedynie zwięzłe oznaczenie sprawy, dlatego nie musi być tak ściśle sprecyzowany jak pozew, choć w orzecznictwie wskazuje się, że wymóg zwięzłego oznaczenia sprawy należy przede wszystkim wiązać z obowiązkiem przedstawienia argumentacji uzasadniającej żądanie oraz przytaczania dowodów na jego poparcie. Zawezwanie do próby ugodowej musi odpowiadać podmiotowo i przedmiotowo żądaniu zgłoszonemu w pozwie, w tym też powinno określać jakie roszczenia składają się na kwotę wierzytelności (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2017r., I CSK 716/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 3 listopada 2016r., I ACa 1752/15). Z powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego, nie wynika zatem obowiązek, aby strona, która wzywa przeciwnika do próby ugodowej, była zobowiązana do drobiazgowego wykazywania wszelkich aspektów roszczeń, jakie formułuje, lecz do dostarczenia takich informacji, które pozwolą roszczenia te określić co do podstawy prawnej, faktycznej, a także co do ich wysokości. Zdaniem Sądu Okręgowego, zawezwanie do próby ugodowej złożone przez powoda w dniu 12 listopada 2012r. takie wymogi spełnia, a stanowisko Sądu Rejonowego, który ocenił, że jego złożenie prowadziło do przerwania biegu przedawnienia, należało uznać za trafne. Przedmiotowe zawezwanie do ugody wskazywało konkretną kwotę, podstawę faktyczną żądania oraz okres, za jaki powód domagał się zapłaty ryczałtu, co z kolei pozwala przyjąć, że pismo to spełniało wymogi określone art. 185 § 1 k.p.c., a w efekcie stanowiło skuteczną czynność przerywającą bieg przedawnienia w rozumieniu art. 295 § 1 pkt 1 k.p. Na marginesie powyższego, Sąd II instancji zwraca również uwagę, że zarzut przedawnienia został przez stronę pozwaną zgłoszony również w skardze kasacyjnej. Mając na względzie rangę tego zarzutu, zostałby on z pewnością przez Sąd Najwyższy dostrzeżony, tymczasem w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 grudnia 2017r. brak jest odniesienia się do tej kwestii, co można postrzegać jako uznanie przedmiotowego zarzutu za niezasadny.

Rozważając kolejne zarzuty dotyczące naruszenia przepisów prawa materialnego, Sąd II instancji zważył, że wątpliwości w tym zakresie – w szczególności co do możliwości stosowania art. 77⁵ k.p. w związku z przepisami rozporządzenia MPiPS z 2002r. – w znacznej mierze zostały wyjaśnione w rozważaniach, jakie Sąd Najwyższy zaprezentował w wyroku z dnia 7 grudnia 2017r. Zgodnie z art. 398²⁰ k.p.c. Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Nie ma potrzeby przytaczania tej wykładni w pełnym zakresie, należy jednak wskazać na najistotniejsze wnioski:

⚫: po pierwsze, wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 24 listopada
2016r. (K 11/15), stwierdzającego m.in. niezgodność z Konstytucją RP art. 21a ustawy
o czasie pracy kierowców w zw. z art. 77⁵ § 2, 3 i 5 k.p. w zw. z § 9 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r. i § 16 ust. 1, 2 i 4 rozporządzenia MPiPS z 2013r.,
w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do kierowców wykonujących pracę w transporcie międzynarodowym, nie skutkowało pozbawieniem możliwości dochodzenia przez kierowców zatrudnionych w transporcie międzynarodowym roszczeń związanych z kosztami noclegu. Do pracowników - kierowców w transporcie międzynarodowym znajdują zastosowanie reguły rozliczenia podróży służbowej przewidziane w art. 77⁵ k.p., którego zastosowanie wynika z art. 5 k.p. i jego odpowiednika, czyli art. 4 ustawy o czasie pracy kierowców. Zarówno przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 2006r.,
jak też inne, obowiązujące w systemie prawa polskiego, nakładają na pracodawcę obowiązek zwrotu kosztów noclegu pracownika będącego w podróży służbowej, nie są to więc koszty pracownika, lecz w istocie koszty pracodawcy, a ich przenoszenie na pracowników jest niezasadne i nie może mieć miejsca.
⚫: po drugie, zapewnienie przez pracodawcę pracownikom zatrudnionym na stanowisku kierowcy transportu międzynarodowego możliwości nocowania w kabinie pojazdu poprzez zagwarantowanie stosownych rozwiązań technicznych oraz systemu nakazów (np. nakazanie parkowania w miejscach strzeżonych i wyposażonych
w urządzenia sanitarne) nie jest równoznaczne z zapewnieniem „bezpłatnego noclegu” w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r.
⚫: po trzecie, pracodawca powinien uregulować kwestie zwrotu kosztów za noclegi kierowców w transporcie międzynarodowym w sposób określony w art. 77⁵ § 3 k.p.,
a brak wprowadzenia takich regulacji powoduje odesłanie do zasad ogólnych zgodnie z art. 77⁵ § 5 w zw. z art. 77⁵ § 2 k.p., a więc w powiązaniu z przepisami rozporządzeń MPiPS z 2002r. oraz z 2013r., przy czym zasady te – w zakresie, w jakim dotyczą ustalania kosztów należnych kierowcy z tytułu noclegu – mogą być mniej korzystne, niż określone w przepisach ogólnych, które odnoszą się do jednostek budżetowych,
a nie prywatnych podmiotów gospodarczych funkcjonujących na rynku. Pracodawca prywatny ma zatem pewną swobodę w określeniu zasad rozliczania kosztów za nocleg; nie jest przy tym wykluczone ich uregulowanie również poprzez ustalenie jednego świadczenia, które całościowo będzie obejmować koszty podróży, ujęte np. w postaci „diety” czy „delegacji”, którego wysokość będzie kompensować koszty noclegu, w powiązaniu dodatkowo z zapewnieniem kierowcom przez pracodawcę innych warunków pracy i płacy, takich jak np. zapewnienie możliwości nocowania w kabinie pojazdu o odpowiednim standardzie oraz wypłata innych świadczeń pieniężnych.
⚫: po czwarte, brak ustalenia przez pracodawcę w przepisach wewnątrzzakładowych lub w umowie o pracę regulacji w zakresie rekompensaty kosztów noclegu nie oznacza,
że taka rekompensata nie przysługuje. Możliwe jest weryfikowanie przez sądy pracy uciążliwości oraz niedogodności odbywania noclegów w kabinach samochodów i zasądzenie z tego tytułu odpowiedniej rekompensaty, w sytuacji, gdy wewnętrzne przepisy pracodawcy bądź inne porozumienia z pracownikami - kierowcami kwestii tych nie regulują; w tym zakresie sąd pracy niejako zastępuje strony i dokonuje własnych ustaleń przy zastosowaniu rozwiązania przewidzianego w art. 322 k.p.c. Weryfikacja ta powinna przy tym odbywać się z uwzględnieniem całokształtu sytuacji pracowniczej kierowcy w danej sprawie w zakresie warunków jego pracy i płacy,
w tym okoliczności, na które Sąd Najwyższy wskazał formułując zalecenia przy przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania.

Wskazane wnioski – z racji wiążącej wykładni Sądu Najwyższego zaprezentowanej w wyroku z 7 grudnia 2017r. – musiały skutkować stwierdzeniem przez Sąd Okręgowy bezzasadności części zarzutów pozwanej spółki. Wśród nich znajduje się zarzut naruszenia wymienionych w apelacji przepisów prawa materialnego, które wedle pozwanego powinny prowadzić do wniosku, że powodowi nie przysługiwało roszczenie o zwrot kosztów noclegu podczas zagranicznych podróży służbowych z uwagi na fakt, że odbywał noclegi w kabinie pojazdu i w efekcie nie ponosił żadnych kosztów noclegu, a także, że tego rodzaju rozwiązanie może być traktowane jako zapewnienie „bezpłatnego noclegu” w rozumieniu § 9 ust. 2 rozporządzenia MPiPS z 2002r. i zwalnia pracodawcę, niejako automatycznie, z obowiązku zwrotu pracownikowi kosztów noclegu w zagranicznej podróży służbowej. Kwestia ta została omówiona przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia, jak również przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2017r., a dodatkowo również przez tutejszy Sąd Okręgowy przy rozpoznaniu apelacji po raz pierwszy i na obecnym etapie postępowania nie powinna już budzić wątpliwości. Nie budzi wątpliwości również to, że aktualność zachowuje wciąż stanowisko zaprezentowane w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2014r. w sprawie o sygnaturze II PZP 1/14, w zakresie, w jakim wskazano, że zapewnienie kierowcy samochodu ciężarowego odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas wykonywania przewozów w transporcie międzynarodowym nie stanowi zapewnienia przez pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia MPiPS z 2002r. Wskazany pogląd w powiązaniu z wykładnią, jaką zaprezentował Sąd Najwyższy w przedmiotowej sprawie, prowadzi do wniosku, że zapewnienie pracownikowi - kierowcy transportu międzynarodowego noclegu w kabinie pojazdu, nawet przy wysokim standardzie, nie pozbawia go możliwości dochodzenia ryczałtu.

W dalszej kolejności należało zatem rozważyć, czy i ewentualnie, w jaki sposób pozwana spółka uregulowała w relacjach z powodem kwestię rozliczeń za noclegi. W tym celu analizie poddane zostały przepisy wewnątrzzakładowe, które określały w spornym okresie zasady wypłacania należności kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym. Wynika z nich, że pracodawca nie określił zasad rozliczania kosztów noclegu, ponieważ w ogóle nie przewidywał, że takie należności będą wypłacane. Zdaniem Sądu Okręgowego, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika wprost, że w okresie, który w przedmiotowej sprawie jest poddany analizie, pozwany w istocie nie miał intencji uregulowania kwestii ryczałtów za noclegi w inny sposób niż poprzez wyraźne stwierdzenie, że zwrot kosztów za noclegi kierowcom nie przysługuje. Praktyka pozwanej spółki sprowadzała się do zapewnienia kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym możliwości noclegu w przystosowanych do tego kabinach pojazdów. W tym celu pozwana spółka dokonała zakupu samochodów ciężarowych posiadających odpowiednie wyposażenie w tym zakresie. W dalszej kolejności z faktu odbywania przez kierowców noclegów w kabinie pojazdu, strona pozwana wywodziła i taka też była polityka spółki przez kilka lat, że kierowcom nie należy się rekompensata za noclegi czy to w formie ryczałtu, czy też poprzez rozliczenie tych kosztów w inny sposób, w tym również poprzez uwzględnienie ich w dietach wypłacanych z tytułu podróży służbowej. W istocie zatem schemat rozliczenia kosztów podróży kierowców jeżdżących na trasach zagranicznych polegał na tym, że pracodawca gwarantował kierowcom pojazdy wyposażone w miejsce do spania, pokrywał wydatki za parkingi, a także oferował diety. W schemacie tym nie było natomiast rozliczania kosztów noclegu, ponieważ te, zdaniem pozwanego, nie były generowane, co wynikało z faktu odbywania przez kierowców noclegów w kabinach. Powyższe okoliczności wprost wynikają z zeznań członka zarządu P. M., który wskazał, że takie działania były standardem nie tylko (...) sp. z o.o., ale również powszechną praktyką na rynku drogowego transportu międzynarodowego. Także świadkowie zeznawali, że pracodawca nie wypłacał kierowcom ryczałtów za noclegi lub innych świadczeń związanych z noclegami, gdyż uważał, że w tym zakresie zapewnienie możliwości noclegu w kabinie pojazdu jest wystarczające. Znajduje to również potwierdzenie w obowiązujących u pozwanego przepisach wewnętrznych – Regulaminie Pracy i Regulaminie Wynagradzania, a w szczególności jego Załączniku nr 1, który określał dodatkowe składniki wynagrodzenia i świadczenia dla kierowców. W toku postępowania Sąd Okręgowy analizował powyższe akty i stwierdził, że żaden z nich – mimo zmian – nie zawierał postanowień regulujących zasady rozliczania kosztów noclegu. Dodać należy, że nie chodzi tu jedynie o kwestię ryczałtów za noclegi, ale rozliczeń za noclegi w ogóle, w tym również w miejscach świadczących usługi wypoczynkowe, takie jak hotele czy motele. Zeznający w sprawie świadkowie, będący wciąż pracownikami pozwanej spółki, wskazali, że poniekąd korzystanie z noclegu w takich miejscach było dopuszczalne: świadek M. K. zeznał, że noclegi w hotelu zdarzały się wyjątkowo i w takich sytuacjach trzeba było kontaktować się z koordynatorem w bazie transportowej strony pozwanej, z kolei A. P. (2) wyjaśniał, że gdyby pracownik chciał nocować w hotelu, to mógłby
to zrobić i przedstawić pracodawcy rachunki, a wówczas takie koszty noclegu zostałyby rozliczone. W ocenie Sądu Okręgowego, mimo sugestii ww. świadków, możliwości rozliczenia kosztów noclegu poza kabiną pojazdu nie było, bowiem obowiązujące
w strony pozwanej Regulaminy nie zawierały żadnych regulacji dotyczących tej materii. Poza tym ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika, aby pracodawca takie noclegi faktycznie rozliczał, nawet w incydentalnych, sporadycznych przypadkach. Powyższa okoliczność nabiera pewnego znaczenia wobec twierdzenia strony pozwanej, że kierowcy transportu międzynarodowego, w tym powód, nie zgłaszali chęci odbywania noclegów w hotelach bądź innych tego typu miejscach. Zdaniem Sądu, takie sytuacje się nie zdarzały nie dlatego, że kierowcy nie chcieli nocować w hotelach, lecz dlatego, że taka była polityka pracodawcy, który nie przewidywał takiej możliwości dla kierowców, uznając, że jedyna dopuszczalna forma noclegu to nocleg w kabinie. Zarówno powód, jak i świadek J. W. w zeznaniach wprost wskazywali, że o noclegu w hotelu „nie było mowy” w tym sensie, że pracodawca w ogóle nie przewidywał dla kierowców takiej formy dobowego odpoczynku. Powyższe potwierdza art. 38 Regulaminu Pracy, obowiązującego od 15 września 2010r., zgodnie z którym kierowcom nie przysługiwał ryczałt za nocleg z uwagi na to, że pracodawca zapewniał nocleg w kabinie pojazdu. Wskazana regulacja nie mogła zostać oceniona jako spełniająca warunki określone w art. 77⁵ § 3 k.p. W nowszych orzeczeniach Sąd Najwyższy wskazuje, że działanie pracodawcy, polegające na wskazaniu w regulaminie wynagradzania, że zwrot kosztów związanych z noclegiem nie przysługuje kierowcom pojazdów wyposażonych w kabinę do spania, nie może być uznane za prawidłowe. Wszelkie regulacje zakładowych aktów prawa pracy albo postanowienia umów o pracę wykluczające obowiązek pracodawcy pokrywania kosztów noclegu kierowców w podróży służbowej w związku z zapewnieniem im noclegów w kabinie pojazdu są bezskuteczne i nie mają mocy prawnej (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 maja 2018r., III PK 53/17; z dnia 6 lutego 2018r., III PK 158/16; z dnia 8 marca 2017r., II PK 409/15, a także powołane tam orzecznictwo). W przedmiotowej sprawie pracodawca, który w spornym okresie najpierw w ogóle nie regulował w przepisach wewnątrzzakładowych kwestii rozliczania ryczałtu za noclegi, a potem wprowadził regulację o charakterze negatywnym, wykluczającą prawo do takiego świadczenia, nie mógł zatem skutecznie powoływać się na okoliczność, że powód nie ma możliwości dochodzenia ryczałtu za nocleg.

Prawa powoda do ryczałtu za noclegi nie wyklucza również podpisane przez powoda porozumienie zmieniające warunki płacy z dnia 2 stycznia 2006r., na podstawie którego strony zaakceptowały nową wysokość diet z tytułu podróży poza granicami kraju (ustaloną w związku ze zmianą Regulaminu Wynagradzania) oraz rezygnację z wypłacania ryczałtu noclegowego z uwagi na wyposażenie pojazdów w miejsca do spania (leżanki).
Strona pozwana z faktu podpisania przez powoda ww. dokumentu wywodziła daleko idące skutki, wskazując że powód dobrowolnie, zawierając porozumienie z pracodawcą, zrezygnował z ryczałtu. W ocenie Sądu Okręgowego, porozumienie z dnia 2 stycznia
2006r. nie ma znaczenia przy rozstrzyganiu o zasadności powództwa, a wynika to z tego, że K. B. w dniu podpisania przedmiotowego porozumienia był zatrudniony w pozwanej spółce na podstawie umowy o pracę z dnia 30 grudnia 2005r., która była umową zawartą na czas określony i obowiązywała do 31 grudnia 2006r. Porozumienie zmieniające warunki płacy, któremu strona pozwana przypisywała istotne znaczenie, odnosiło się więc tylko do warunków, które kreowała umowa o pracę na czas określony zawarta do ww. daty. Po tej dacie strony łączyła umowa o pracę na czas nieokreślony od 1 stycznia 2007r. i na podstawie tej umowy powód był zatrudniony w pierwszym ze spornych okresów, za który domaga się zapłaty ryczałtów. Strony w okresie obowiązywania tej umowy nie podpisały jednak porozumienia o analogicznej treści jak w dniu 2 stycznia 2006r., nie ma zatem podstaw, by przyjąć, że K. B. w latach 2009 – 2011, w porozumieniu zawartym z pracodawcą zrezygnował z ryczałtów. Jeśli chodzi zaś o drugi ze spornych okresów, to porozumienie z dnia 2 stycznia 2006r. nie mogło wówczas obowiązywać, dlatego że stosunek pracy łączący strony zakończył się z dniem 31 lipca 2011r. i po przerwie trwającej kilka miesięcy, od dnia 27 lutego 2012r. powód i pozwana spółka zawarli nową umowę o pracę, regulując na nowo warunki pracy i płacy.

Podsumowując, skoro od dnia 1 stycznia 2007r., a potem po przewie, od dnia 27 lutego 2012r. strony nawiązały nowy stosunek pracy, to tym samym nie była możliwa transpozycja poprzednio ustalonych warunków pracy i płacy bez wyraźnego określenia takiego uregulowania w umowie o pracę lub w inny sposób przewidziany przepisami Kodeksu pracy. W konsekwencji porozumienie z dnia 2 stycznia 2006r., zdaniem Sądu II instancji, nie pozbawiło powoda ryczałtów za noclegi.

Pozostając w obszarze rozważań dotyczących uregulowania w relacji między stronami kwestii zwrotu kosztów za nocleg, należało przeanalizować, czy koszty te były objęte wypłacaną kierowcom dietą z tytułu podróży służbowej. W ocenie Sądu Okręgowego takie stanowisko nie mogło podlegać aprobacie. Analizując je Sąd nie mógł nie dostrzec zmiany stanowiska strony pozwanej, która dopiero po wydaniu przez Sąd Najwyższy wyroku z dnia 7 grudnia 2017r. podniosła okoliczność, że diety miały obejmować również ryczałt za noclegi. Wcześniej taka okoliczność nie była podnoszona.

Niezależnie od powyższego, wskazana kwestia wymagała szczegółowej analizy i oceny, czy zebrane w sprawie dowody nie dawały podstaw do aprobaty takiego stanowiska. Na wstępie należy wskazać, że sam fakt zagwarantowania kierowcy wysokiej diety lub inaczej określonego świadczenia, ze wskazaniem, że przysługuje ono z tytułu podróży służbowej, nie przesądza niejako automatycznie, że świadczenie to obejmowało również koszty noclegu. Kwestia ta wymaga indywidualnego rozpatrzenia w każdym przypadku, co znajduje potwierdzenie m.in. w uzasadnieniu przywołanej w wyroku uchylającym uchwały Sądu Najwyższego z 26 października 2017r., wydanej w sprawie o sygn. III PZP 2/17. Podobne poglądy można znaleźć również w orzeczeniach, na które wskazywały strony procesu, w szczególności we wskazanym przez pozwanego wyroku wydanym w sprawie o sygn. I PK 77/16. W stanie faktycznym wymienionej sprawy pracodawca wykluczył wypłacanie kierowcom ryczałtów za noclegi, zapewnił nocleg w kabinie z wysokim standardem i ustalił kwotę diety w wysokości 40 euro, która – jak przyjęto - w istocie rekompensowała całość roszczeń powoda. Choć stan faktyczny przedmiotowej sprawy prezentuje się podobnie, to występuje jednak istotna różnica. Bliższa analiza motywów powyższego orzeczenia sugeruje, że istotny wpływ na ostateczne rozstrzygnięcie miała okoliczność, że pracodawca oferował kierowcom możliwość noclegu w bazie noclegowej, z której to możliwości powód nie korzystał. Z kolei w sprawie oznaczonej sygnaturą I PK 309/15 stwierdzono, że sąd w rozstrzygnięciu, od którego została złożona skarga kasacyjna, niezasadnie dał prymat przepisom rozporządzeń wykonawczych, gdyż u pozwanego obowiązywały przepisy wewnętrzne przewidujące rozliczenie kosztów hotelowych, a w razie nieprzedstawienia rachunku wypłacany był ryczałt w wysokości 10 euro. To, zdaniem Sądu Najwyższego, mogło zostać uznane za racjonalne w przypadku dysponowania przez powoda pojazdem z miejscami noclegowymi o adekwatnym standardzie. Każdorazowo istnieje więc konieczność indywidualnego rozpatrzenia danego przypadku i analizy zasad rozliczenia kosztów podróży służbowej przez pracodawcę – w kontekście potencjalnego roszczenia o zwrot kosztów noclegu. Rozważania wymaga również, czy stosowane przez pracodawcę rozwiązania i regulacje w tym zakresie były przez kierowcę akceptowane. Taki też pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z 17 maja 2018r., wydanym w sprawie o sygn. I PK 75/17. Wskazał w nim, że pracodawca ustalając należność z tytułu podróży służbowej może ustanowić jedno zbiorcze świadczenie określono przykładowo „dietą”, upraszczając tym samym system płatności, ale w takich przypadkach kierowcy powinni mieć pełną świadomość i jasność, jakie świadczenia otrzymują i wyrazić zgodę na taki system wynagradzania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2018r., I PK 75/17). Istotne jest zatem, aby kierowca wiedział, że u pracodawcy funkcjonuje skonkretyzowany system rozliczeń obejmujący wszystkie koszty wynikające z tytułu podróży służbowej, ujęty całościowo w formie jednego świadczenia, przy czym kierowca winien również mieć świadomość co na tak ujęte świadczenie się składa, a tym samym,
co kompensuje. Co także ważne, na taki system rozliczeń kierowca musi wyrazić zgodę w sposób wyraźny. W wyroku wydanym w sprawie o sygn. I PK 359/15 Sąd Najwyższy wskazał, że ujęcie wszelkich wydatków, w tym kosztów wyżywienia i zagranicznych noclegów, w formie wypłacanych przez pracodawcę diet, może być potwierdzone zawieranymi przez pracodawcę z zakładowymi związkami zawodowymi porozumieniami kończącymi spory zbiorowe, w których dokonywano dookreślenia składników diety poprzez wskazanie, że przysługują one w związku ze zwiększonymi kosztami wyżywienia i innymi kosztami socjalnymi, co utrwalało wcześniejsze praktyki pozwanego oraz wiedzę i godzenie się kierowców na to, że sporne wypłaty miały zaspokajać wszystkie koszty związane z wykonywanym transportem międzynarodowym (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2017r., II PK 359/15). Powyższe orzeczenie wskazuje zatem na możliwość wyrażenia przez pracownika - kierowcę aprobaty dla przyjętego przez pracodawcę systemu rozliczeń w formie jednego świadczenia, obejmującego rekompensatę całości kosztów podróży, w sposób poniekąd dorozumiany – wynikający z praktyki pracodawcy oraz „cichej” akceptacji takich warunków przez kierowców, lecz, co istotne, w sposób utrwalony. W stanie faktycznym przywołanej sprawy przyjęło to formę porozumienia z funkcjonującymi u pracodawcy związkami zawodowymi, co pozwalało na założenie, że dotychczasowa praktyka pracodawcy została powszechnie zaakceptowana.

Uwzględniając powołane poglądy orzecznictwa, które nie dają podstaw do stosowania automatyzmu, lecz uzależniają od okoliczności konkretnego przypadku możliwość uwzględnienia diety jako świadczenia rekompensującego wszystkie koszty podróży służbowej - Sąd Okręgowy uzupełnił stan faktyczny w przedmiotowej sprawie i szczegółowo go przeanalizował. Analiza opisanych wcześniej aktów prawa wewnętrznego pozwanej spółki, w szczególności Regulaminu Wynagradzania oraz Załącznika nr 1 określającego dodatkowe składniki wynagrodzenia i świadczenia dla kierowców transportu międzynarodowego, a także Regulaminu Pracy, nie zawierały w spornym okresie definicji „diety z tytułu podróży służbowej”. Nie precyzowały, na jaki cel dieta miała być przez kierowców wydatkowana bądź też z jakiego rodzaju wydatkami pracodawca wiązał jej wypłacanie. Regulamin Wynagradzania (w Załączniku nr 1) określał zasady obliczania i wypłacania diety, ale nie wskazywał, że dieta ma służyć również zaspokojeniu przez kierowców ewentualnych kosztów noclegu. Z kolei zeznania przesłuchanych przez Sąd w sprawie osób w zakresie, w jakim wskazywały na co diety miały być przez kierowców wydatkowane, były zbieżne i jednoznaczne. Zarówno świadkowie, jak i powód oraz P. M. zeznawali, że dieta miała pokrywać przede wszystkim wydatki związane z wyżywieniem i korzystaniem z urządzeń sanitarnych, a także inne wydatki o charakterze incydentalnym. Również na szkoleniach, co wynika m.in. z zeznań świadka A. P. (2), pracownicy byli informowani o tym, że mają nocować w kabinach i dostaną diety, a ryczałt za nocleg nie przysługuje; nie wskazywano natomiast, że dieta obejmuje także rekompensatę kosztów z tytułu noclegu. Dla Sądu Okręgowego argumentem przemawiającym za tym, że ugruntowaną polityką pozwanej było pominięcie ryczałtów i nie uwzględnianie ich w ramach wypłacanych diet, był również fakt, że dopiero na skutek zmiany Regulaminu Wynagradzania w czerwcu 2014 roku, tj. po zakończeniu stosunku pracy z powodem, strona pozwana przewidziała diety i ryczałty jako osobne świadczenia. Od czerwca 2014r. doszło do wyodrębnienia w Regulaminie Wynagradzania ryczałtu za noclegi, bez jednoczesnej zmiany kwoty świadczeń wypłacanych kierowcom (w miejsce dotychczas obowiązującej diety z tytułu podróży służbowej w wysokości 40 euro wprowadzono ryczałt za noclegi wynoszący 32 euro oraz dietę w wysokości 8 euro). Jak wyjaśnił pełnomocnik strony pozwanej w piśmie procesowym z 26 stycznia
2018r. (k. 1331) powodem takiej zmiany było dostosowanie postanowień Regulaminu Wynagradzania do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w nowszych orzeczeniach, w których rozstrzygano o kwestii ryczałtów za noclegi. Samo dokonanie powyższego wyodrębnienia można byłoby interpretować w ten sposób, że dieta przed czerwcem 2014r. obejmowała koszty noclegów – tylko nie było to wyraźnie wskazane w akcie wewnątrzzakładowym, a potem od czerwca 2014r. kwestie te doprecyzowano. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje jednak podstaw do takiego ustalenia. Przeczy temu dotychczasowa polityka pozwanej spółki dotycząca schematu pokrywania kosztów podróży kierowców transportu międzynarodowego, w tym zwłaszcza wyraźne i jednoznaczne stwierdzenie co do braku takich należności dla kierowców. Brak poza tym dowodów na potwierdzenie, że powód wiedział o tym, że diety pokrywały wszystkie koszty związane z podróżą służbową i że wyrażał na to zgodę, choćby w sposób dorozumiany. Zeznania świadków i stron potwierdzają natomiast, że mogło istnieć u powoda oraz u innych kierowców uzasadnione przekonanie, że dieta kosztów noclegu nie rekompensuje. Pracodawca bowiem wprost wskazywał – co wyraźnie potwierdza art. 38 Regulaminu Pracy – że sprawa noclegów została w całości rozwiązana poprzez zagwarantowanie pracownikom noclegu w kabinie pojazdu. Ze zgromadzonych dowodów nie wynika natomiast, aby pracodawca miał intencję objęcia należności związanych z noclegiem w podróży służbowej wypłacanymi kierowcom dietami. Powód, podobnie jak inni kierowcy będący pracownikami pozwanej, byli informowani, że ryczałty za noclegi nie przysługują, przy czym nie uczestniczył w procesie decyzyjnym z możliwością akceptacji skonkretyzowanego postanowienia co do rezygnacji z ryczałtu za noclegi. Był tylko informowany o tym, że taka jest decyzja pracodawcy.

Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy przyjął, że pozwana spółka w istocie nie uregulowała zasad rozliczenia kosztów noclegu ani w aktach wewnątrzzakładowych,
ani w umowach o pracę zawieranych z powodem, ani też w inny sposób, który mógłby prowadzić do stwierdzenia, że regulacje w tym zakresie w ogóle istniały. Zgodnie
z ugruntowaną od lat polityką pozwanej spółki, kwestie noclegu w spornym okresie zostały rozwiązane w sposób wyczerpujący poprzez zagwarantowanie kierowcom możliwości nocowania w kabinie samochodu i z tego powodu zwrot kosztów za nocleg nie przysługiwał. Z kolei dieta była kierowcom wypłacana na pokrycie bieżących wydatków i nie miała rekompensować kosztów noclegu, bo ten, jak wskazano wyżej, w rozumieniu pracodawcy, jako odbywający się w kabinie pojazdu, był „bezpłatny” i nie generował kosztów, które podlegałyby zwrotowi. Tym samym kierowcy transportu międzynarodowego zatrudnieni w pozwanej spółce – w tym powód – nie byli informowani o tym, że dieta obejmuje koszty noclegu, ponieważ takie założenie w rzeczywistości nie istniało; kierowcy wiedzieli, że otrzymują diety na wydatki w podróży oraz że nocleg odbywa się w kabinie, wobec czego żadne rozliczenia kosztów z tytułu noclegu – z ryczałtem włącznie – nie przysługują.

Powyższa konstatacja prowadzi do wniosku, zgodnie z którym strony w istocie nie porozumiały się co do zasad rozliczania kosztów noclegu. To zaś otwiera drogę
do tego, by Sąd – zastępując uzgodnienia stron – uregulował tę kwestię, uwzględniając te wszystkie elementy, na które zwrócił uwagę Sąd Najwyższy oraz mając na uwadze art. 322 k.p.c. Możliwość zastosowania ww. przepisu do miarkowania roszczenia powoda – choć kwestionowana przez stronę pozwaną w apelacji i w skardze kasacyjnej – na obecnym etapie postępowania, ze szczególnym uwzględnieniem poglądów i wytycznych wskazanych w wyroku z 7 grudnia 2017r., nie budzi w zasadzie żadnych wątpliwości. Brak regulacji w zakresie ryczałtów za noclegi kierowców skutkuje koniecznością rozważenia tej kwestii przez sąd pracy, włącznie z możliwością miarkowania kwoty ryczałtów na podstawie art. 322 k.p.c. w przypadku stwierdzenia, że regulacje wewnętrzne w zakresie otrzymywanych przez kierowcę świadczeń w związku z podróżą służbową nie dostatecznie rekompensowały wszystkie niedogodności, włącznie z noclegiem (zob. wspomniane wyżej wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 16 maja 2018r., III PK 53/17; z dnia 6 lutego 2018r. III PK 158/16;
z dnia 8 marca 2017r., II PK 409/15). Przy ustalaniu wysokości „godziwego“ ryczałtu, korzystając z dyspozycji art. 322 k.p.c., należy uwzględnić warunki nocowania w kabinie konkretnego samochodu o określonym standardzie wypoczywania i nocowania (im wyższy standard pomieszczenia socjalno-noclegowego, tym niższa wysokość należności), a także możliwości korzystania na parkingach z zaspokojenia potrzeb natury socjalno-higienicznej pracownika itp., w połączeniu z pełnieniem „swoistego“ nadzoru nad pojazdem i ładunkiem, także podczas nocowania w kabinie samochodu (zob. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 13 grudnia 2017r., III PK 6/17). Miarkując zatem wysokość ryczałtów powoda Sąd Okręgowy oparł się na art. 322 k.p.c. i uwzględnił zalecenia Sądu Najwyższego co do okoliczności, jakie należało wziąć pod uwagę.

Przede wszystkim Sąd Okręgowy zważył, że pozwany zapewniał powodowi odpoczynek (nocleg) w kabinie pojazdu. Nie ma przy tym wątpliwości co do tego –
a kwestia ta zdaje się być na aktualnym etapie postępowania nie tylko bezsporna, a nawet przesądzona – że kabiny pojazdów, w których powód korzystał z noclegu, zapewniały mu wysoki, jak na ówczesne czasy, standard i warunki wypoczynku. Kabiny były wyposażone w leżankę o odpowiednich wymiarach, gdzie dorosły mężczyzna mógł się położyć i wyprostować; sama kabina była również na tle przestronna, że umożliwiała wykonywanie podstawowych czynności, takich jak np. przebranie się czy zjedzenie posiłku. Ponadto kabiny były wyposażone w klimatyzację i ogrzewanie działające również w czasie postoju, niezależnie od pracy silnika, a dodatkowo miała schowki, które mogły być wykorzystane do przechowywania różnych przedmiotów użytkowych i osobistych. W kabinie była też lodówka mogąca służyć przechowywaniu żywności, co pozwalało na zabranie z kraju pewnej partii żywności, a w konsekwencji, na poczynienie w tym zakresie pewnych oszczędności, choćby na początkowym etapie podróży zagranicznej. Zarazem jednak, nawet zapewnienie powodowi odpowiednio dobrych warunków odpoczynku i noclegu nie prowadziło do pełnej kompensacji tych kosztów. Przede wszystkim, w ocenie Sądu Okręgowego, nie można pomijać – o czym wspomniano już powyżej – że kabina pojazdu nie zapewnia takich warunków wypoczynku, jak wypoczynek w miejscu do tego przeznaczonym, świadczącym usługi noclegowe. Kwestia ta została już wyczerpująco omówiona w cytowanym wcześniej orzecznictwie. Dla uzupełnienia należy jeszcze wskazać, że o ile rozwiązanie kwestii noclegu kierowców poprzez zapewnienie im odpowiednich warunków noclegowych w kabinie pojazdu należy uznać za typowe i standardowe, a same rozwiązania techniczne pozwalają uzyskać nawet wysoki stopień komfortu i standardu wypoczynku, o tyle, ujmując tą kwestię całościowo, tak zorganizowane warunki wypoczynkowe nie są takie same, co oferowane przez miejsca świadczące usługi wypoczynkowe, takie jak motele czy hotele. Jako okoliczności różnicujące te dwa rodzaje odbywania noclegów – na niekorzyść noclegów w kabinie pojazdu – wskazuje się takie okoliczności jak: konieczność spania w miejscu wykonywania pracy, konieczność każdorazowego opuszczenia kabiny w celu skorzystania z urządzeń sanitarnych czy uzyskania bieżącej, czystej wody, mniejszą w porównaniu do pomieszczeń hotelowych przestrzeń, w której odpoczynek się odbywa czy też fakt sprawowania przez kierowcę pieczy nad pojazdem czy towarem, nawet pomimo odbywania noclegu w ramach postoju na parkingu strzeżonym. Kwestie te na pozór mają może charakter dość prozaiczny, jednakże nabierają znaczenia podczas wykonywania pracy przez kierowców transportu międzynarodowego; kierowcy zazwyczaj spędzają w trasie nawet do kilku tygodni, a tym samym powyższe różnice w warunkach wypoczynku z czasem ulegają intensyfikacji, co nie pozostaje bez wpływu na ogólną sprawność psychofizyczną kierowcy, która to okoliczność stanowi punkt wyjścia dla uregulowania przez ustawodawcę kwestii zapewnienia kierowcom noclegu. W przypadku powoda należało stwierdzić, że mimo wysokiego standardu kabin pojazdu w zakresie przeznaczenia wypoczynkowego, powód nie był w stanie zrealizować wszystkich podstawowych czynności o charakterze socjalno-bytowym, choćby ze względu na wskazane wyżej cechy wypoczynku w kabinie pojazdu, które należy uznać za powszechne, niezależnie od warunków wynikających ze standardów zapewnionych przez pracodawcę, a przez to aktualnych również w sytuacji powoda. Niewątpliwie powód musiał spać w kabinie pojazdu, a więc w miejscu, gdzie wykonywał pracę, a ponadto musiał korzystać z urządzeń sanitarnych na parkingach, podobnie w takich miejscach mógł czerpać czystą wodę, a takie czynności zawsze wiążą się z pewnymi niedogodnościami i nie pozostają bez wpływu na jakość wypoczynku. Pracodawca nie gwarantował powodowi również takich przedmiotów, jak koc czy pościel, które zabierał z domu. Okoliczność ta może być wprawdzie uznawana za drobną niedogodność, niemniej jednak stanowiła element wypoczynku, który powód musiał zapewnić sobie sam.

Sąd Okręgowy miał przy tym na uwadze, że powód otrzymywał od pracodawcy stosunkowo wysokie środki finansowe w ramach diet i dodatkowych świadczeń. Przepisy obowiązującego w pozwanej spółce Regulaminu Wynagradzania, mimo kilkukrotnej aktualizacji, niezmiennie przewidywały wypłacanie kierowcom zatrudnionym w transporcie międzynarodowym ryczałtów za pranie odzieży i za środki czystości. Powód – o czym wspomniano już wyżej – otrzymywał również diety z tytułu podroży służbowej,
której miały służyć na pokrywanie bieżących wydatków, związanych przede wszystkim
z wyżywieniem i korzystaniem z sanitariatów. Jak wynika z poczynionych ustaleń, diety
w spornym okresie zatrudnienia powoda były wysokie: w okresie wrzesień 2009r. -
grudzień 2010r. wynosiły 135 zł (około 30 euro wg. średniego kursu NBP w tym okresie),
zaś począwszy od stycznia 2011 roku wzrosły do 40 euro i taka stawka obowiązywała do końca zatrudnienia powoda. Diety były zatem w pierwszym okresie niższe od diet określonych w rozporządzaniu, ale wciąż pozostawały na stosunkowo wysokim poziomie. Natomiast od stycznia 2011r. - po ich podwyższeniu do 40 euro – były jeszcze bardziej zbliżone do kwoty diet określonych w przepisach rozporządzenia MPiPS z 2002r., a niekiedy (np. w przypadku C.) wyższe. Rozporządzenie określało, że dieta wynosi: we F. – 45 euro, w N. – 42 euro, w B. – 45 euro, w H. – 42 euro, w C. – 33 euro i w W. (...) – 32 GBP itd. W ocenie Sądu Okręgowego, wymienione, wypłacane powodowi świadczenia finansowe (diety i ekwiwalenty za pranie odzieży i za środki czystości) w znacznej części pokrywały podstawowe wydatki, jakie mogły powstać w trakcie podróży służbowej. Jednocześnie Sąd Okręgowy miał również na względzie,
że choć wypłacana powodowi dieta była stosunkowo wysoka, to uregulowanie jej wysokości przez pracodawcę miało charakter jednolity, usztywniony, co rodziło pewne problemy wynikające z różnicy cen usług w poszczególnych krajach, w których powód się zatrzymywał. Jak wynika z zeznań powoda, a także zeznań świadków, wysokość dziennych wydatków była różna w zależności od miejsca i kraju, w którym powód zatrzymywał się
na posiłek czy nocleg. Stawka diety była usztywniona, co nie pozwalało na swobodne dostosowanie się do różnic w kosztach pomiędzy jednym krajem a drugim. Kwestia ta nabiera znaczenia z uwagi na fakt, że powód pokonywał trasy wiodące przez kilka krajów, w których obowiązywały różne ceny usług; to z kolei przyczyniało się do powstania sytuacji, kiedy dieta mogła powodowi wystarczyć na pokrycie bieżących wydatków, a nawet na zaoszczędzenie części kwoty, ale także takich sytuacji, kiedy dieta była niewystarczająca, a wydatki przekraczające wysokość diety były pokrywane przez powoda z własnych środków finansowych. Sytuacja ta miała miejsce m.in. podczas podróży powoda do W. (...) i jak powód wskazywał w swoich zeznaniach dosyć często zdarzało się, że ponosił dodatkowe koszty „z własnej kieszeni”.

Sąd zważył przy tym, że istniejąca w pozwanej spółce polityka pokrywania wydatków kierowców w podróży służbowej może być oceniona jako ograniczona i rygorystyczna, jednakże w szerszym ujęciu, uwzględniając aspekt ekonomiczny, działania pozwanej polegające na zapewnieniu noclegu w kabinie i wypłacaniu diety, miały na celu wprowadzenie jednolitych i nieskomplikowanych ponad miarę zasad regulacji warunków pracy i płacy kierowców w transporcie międzynarodowym, co mając na względzie choćby zakomunikowane w wyroku z 7 grudnia 2017r. rozbieżności w orzecznictwie dotyczącym roszczeń kierowców o ryczałty za nocleg, można ocenić jako rozwiązania racjonalne i nastawione na dbanie o interes firmy. Z drugiej jednak strony, wprowadzanie przez pozwaną regulacji mających zapewniać rozwiązania w celu zapewnienia kierowcom stosownych warunków pracy i płacy, rekompensujących niedogodności związane z podróżą zagraniczną, jak też poniekąd usztywnienie stanowiska pozwanej w tym zakresie, mogło być odbierane przez powoda – nie bez racji – jako arbitralne. Zasady rozliczeń były przez pozwanego narzucane niejako odgórnie, bez uczestnictwa kierowców w procesie decyzyjnym. Powodowi w okresie zatrudnienia objętym sporem nie przedstawiono żadnych oświadczeń czy porozumień mogących prowadzić do weryfikacji, czy istniejący system rozliczeń jest przez niego akceptowany. Z drugiej strony, wypada w tym miejscu wspomnieć, że niepodpisanie przez powoda oraz innych kierowców porozumienia zmieniającego ze stycznia 2006r. wiązałoby się prawdopodobnie z zakończeniem stosunku pracy z pozwanym, co wyraźnie wynika z zeznań P. M.. Daje to zatem pewną podstawę do przyjęcia, że stanowisko pracodawcy w zakresie nowych regulacji sprowadzało się do ich wprowadzenia w sposób jednostronny, zaś ewentualny sprzeciw w tym zakresie nie był akceptowany. Taka sytuacja w przypadku powoda, jak wynika z jego zeznań, miała zresztą miejsce w 2011 roku, wówczas bowiem powód nie przyjął nowych warunków pracy wprowadzonych przez pozwaną, a dotyczących rozliczeń w zakresie zużytego w trasie paliwa. Okoliczności te nie pozostają z kolei bez wpływu na ocenę akceptacji przez powoda istniejących w ramach zatrudnienia u pozwanej warunków pracy i płacy, w tym przyjętego systemu rozliczania wyjazdów zagranicznych. Jednocześnie powód jako wieloletni pracownik pozwanej spółki miał świadomość co do istniejącej w spółce polityki, zgodnie z którą pracodawca nie pokrywał kosztów noclegu, a kierowcy byli zobowiązani, by noclegi spędzać w przystosowanych do tego kabinach pojazdu. Warunki te były więc powodowi znane i mógł się z nimi nie zgadzać bądź oceniać je jako niekorzystne w porównaniu do warunków oferowanych przez inne podmioty transportowe, działające na rynku, ostatecznie jednak zdecydował się na kontynuację zatrudnienia u pozwanego przez okres co najmniej kilku lat. Okoliczność ta, zdaniem Sądu, nie pozwala na przyjęcie, że powód w sposób dorozumiany akceptował ww. warunki w zakresie pozbawienia go możliwości dochodzenia zwrotu kosztów noclegu, niemniej jednak pozwala stwierdzić, że były one w pewien sposób przez powoda tolerowane.

Sąd Okręgowy miał na względzie również to, że powód odbywając nocleg w kabinie pojazdu, na parkingu był odpowiedzialny za bezpieczeństwo pojazdu i towaru, sprawował nad nim pieczę. Co prawda zgodnie z obowiązującą u pozwanego instrukcją, kierowcy mieli nakaz odbywania postojów w celach wypoczynkowych (noclegowych) na parkingach strzeżonych lub monitorowanych, którego nieprzestrzeganie było zgodnie z obowiązującym Regulaminem Pracy traktowane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych, a dodatkowo w przypadku przewożenia cennych ładunków, pozwany wskazywał kierowcom miejsca, w których mają parkować samochody i odbywać nocleg. W ocenie Sądu Okręgowego, nawet postępowanie zgodne z powyższymi nakazami nie zwalniało powoda w całości z odpowiedzialność za powierzone mienie. Zasady doświadczenia życiowego pozwalają bowiem stwierdzić, że pozostawienie samochodu na parkingu strzeżonym lub monitorowanym wprawdzie minimalizuje, ale nie eliminuje w całości możliwości zaistnienia sytuacji, w której pojazd lub przewożony nim towar będzie narażony na uszkodzenie lub utratę. Co więcej, standardy zabezpieczeń na poszczególnych miejscach postojowych mogły się różnić, co pozwala przyjąć, że nawet odbywając nocleg na parkingu strzeżonym powód nie był całkowicie zwolniony z odpowiedzialności za pojazd i towar. Nie można przy tym wykluczyć i nie jest to zdaniem Sądu założenie zbyt daleko idące, wziąwszy pod uwagę charakter pracy kierowcy transportu międzynarodowego, że powód, mimo zaleceń pracodawcy, był zmuszony czasem korzystać z postoju w miejscach nieposiadających odpowiednich zabezpieczeń (strzeżonych, monitorowanych, wystarczająco oświetlonych), a nawet z tzw. dzikich parkingów, na których postój był zakazany. Co prawda w trakcie przesłuchania powód nie wskazał wprost, że w tego rodzaju miejscach postój odbywał, jednakże powołując się na własne doświadczenia jako kierowcy transportu międzynarodowego zeznał, że wymagania pracodawcy w tym zakresie są „pobożnym życzeniem”, co zdaniem Sądu można odebrać jako sugestię, że w spornym okresie zatrudnienia, tego rodzaju noclegi w jego przypadku miały miejsce. Również członek zarządu pozwanej P. M. wskazywał, że zdarzały się sytuacje, w których kierowcy zatrudniani w (...) sp. z o.o. odbywali noclegi w miejscach, które nie spełniały warunków określonych przez pracodawcę, a nawet na parkingach „dzikich”. Okoliczność ta nie jest, zdaniem Sądu Okręgowego, wyraźnie jednoznaczna. Kierowcy mają dużą swobodę w wyborze miejsca, w którym chcą odbyć nocleg, a istniejące u pracodawcy nakazy w tym zakresie pozwalają podjąć decyzję odpowiednią tak z perspektywy zapewnienia sobie przez kierowcę spokojnego i bezpiecznego noclegu, jak i ochrony interesów pracodawcy świadczącego usługi transportowe. Nie musi to jednakże oznaczać, że nocleg na parkingu niespełniającym standardów pracodawcy był związany ściśle z wolą kierowcy; taka konieczność mogła wynikać z przyczyn zewnętrznych, związanych m.in. z limitami czasu pracy, zdarzeniami na drodze czy też innymi wypadkami o charakterze losowym. Stąd też, w ocenie Sąd Okręgowego, nie jest wykluczone, że w przypadku powoda – mimo wskazań pracodawcy w tym zakresie – mogły z różnych przyczyn zdarzać się sytuacje, w których musiał sprawować pieczę nad pojazdem i towarem. Nie ma przy tym wątpliwości, że odbywanie noclegu w kabinie samochodu ze świadomością konieczności dbania o powierzone mienie, nie pozostaje bez wpływu na jakość tak realizowanego wypoczynku. Co do zasady Sad Okręgowy zważył jednak, że pracodawca poprzez przyjęcie stosownych regulacji w Regulaminie Pracy, a także instrukcji i szkoleń wskazywał powodowi w sposób jednoznaczny sposób w jaki może zapewnić sobie odpowiedni wypoczynek z wykorzystaniem kabiny pojazdu na odpowiednio zabezpieczonym miejscu postojowym. Nie pozbawiało to jednak pracy powoda elementów ryzyka, o których była mowa powyżej.

Uwzględniając całokształt powyższych okoliczności Sąd Okręgowy zważył,
że zapewnione powodowi warunki pracy rekompensowały w znacznej mierze niedogodności, ostatecznie jednak nie prowadziły do ich całkowitego wyeliminowania. Niewątpliwie pracodawca, w ramach posiadanych możliwości, zapewnił powodowi możliwie godne warunki pracy poprzez wypłacanie diet na wydatki w podróży, dodatkowych świadczeń przewidzianych w Regulaminie Wynagradzania w postaci ekwiwalentu za pranie odzieży czy środki czystości i gwarantowanie noclegu w kabinie
o wysokim standardzie, jak również poprzez stosowanie systemu nakazów, zaleceń
i wytycznych co do tego, gdzie powinien parkować i pokrywanie wydatków z tym związanych. Niedogodności wynikające z różnicy między jakością noclegu w kabinie pojazdu a standardowymi warunkami oferowanymi w miejscach świadczących usługi noclegowo-wypoczynkowe takie jak hotel, były zatem przez pracodawcę w dużej mierze rekompensowane. Przy tym w czasie zatrudnienia powód warunków tych nie kwestionował w sposób, który sygnalizowałby pracodawcy, że typowe niedogodności, z jakimi musi się mierzyć, nie są kompensowane przy pomocy zastosowanych przez pozwaną rozwiązań technicznych, organizacyjnych czy finansowych. Zarazem jednak, w ocenie Sądu Okręgowego, okoliczności te nie mogły prowadzić do wniosku, zgodnie z którym rekompensata niedogodności towarzyszących powodowi w czasie pracy miała charakter zupełny, całkowity. Rekompensowanie nie było wystarczające z perspektywy realnych potrzeb powoda oraz utrudnień, z jakimi musiał się zmagać w trakcie wykonywania pracy, a które w świetle zasad doświadczenia życiowego, z uwzględnieniem specyfiki pracy kierowcy międzynarodowego, można uznać za typowe.

W konsekwencji powyższego, ważąc racje stron, Sąd Okręgowy stwierdził,
że okoliczności mające wpływ na ocenę zakresu kompensacji kosztów noclegu powoda przeważały w stosunku 1 do 3 na korzyść strony pozwanej. Zdaniem Sądu Okręgowego, argumenty przemawiające za obniżeniem ryczałtu z tytułu noclegu były uwarunkowane koniecznością uregulowania przez pracodawcę jednolitych zasad rozliczania podróży służbowych, a przyjęte przez niego rozwiązania należało co do zasady ocenić jako racjonalne, ekonomicznie i pokrywające w znacznej mierze potrzeby powoda wynikające z trudów podróży zagranicznej. Z kolei argumentacja przemawiająca za utrzymaniem ryczałtu wynikała przede wszystkim z okoliczności związanych z praktyką zawodową kierowcy transportu międzynarodowego i z wynikających stąd niedogodności, które poprzez rozwiązania przyjęte przez pozwanego nie były w pełnym zakresie zniwelowane. Ustalając zatem kwotę ryczałtu za nocleg, jaka powodowi winna przysługiwać, Sąd Okręgowy przyjął za punkt wyjścia uśrednioną wielkość ryczałtu zasądzoną przez Sąd Rejonowy w wysokości 32,39 euro oraz wspomniany wyżej stosunek przewagi argumentów przemawiających za oraz przeciwko obniżeniu ryczałtu. Nie ma przy tym wątpliwości,
że ustalony i zasądzony przez Sąd Rejonowy ryczałt należało uznać za zdecydowanie zawyżony – ocena ta jest spójna z wnioskami płynącymi z wyroku uchylającego z 7 grudnia 2017r., a dodatkowo wynika z omówionych wyżej okoliczności. Sąd Okręgowy zważył zatem, że powodowi należy się ryczałt za nocleg w wysokości 10 euro. Kwota ta, uwzględniając pozostałe przewidziane przez pracodawcę rozwiązania zarówno finansowe, jak i techniczne, stanowi należytą rekompensatę z tytułu zwrotów kosztów podróży, jakie powód powinien otrzymać. W ocenie Sądu Okręgowego zasądzenie niższej kwoty byłoby niezasadne i prowadziłoby jedynie do symbolicznej kompensacji rzeczywistych niedogodności, z kolei zasądzenie kwoty wyższej nie znajdowało podstaw z uwagi na całokształt oceny rozwiązań przyjętych przez pozwanego, które w znacznej mierze obejmowały kompensację wszelkich możliwych kosztów, jakie podróż powoda mogła generować.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. dokonał stosownej zmiany zaskarżonego orzeczenia, oceniając, że zasądzona przez Sąd Rejonowy kwota ryczałtów była zawyżona i wymagała obniżenia w takim zakresie, jak omówiono. Sąd Okręgowy przyjął przy tym za podstawę wyliczeń ustalony przez Sąd Rejonowy wzór: liczba noclegów spędzonych przez powoda w podróży służbowej x wysokość przysługującego ryczałtu za nocleg x kurs euro ustalony wg oficjalnego kursu NBP na dzień wymagalności poszczególnych roszczeń. Różnica dotyczy więc tego, że w orzeczeniu zmieniającym przyjęto wysokość ryczałtu za nocleg w wysokości 10 euro, oszacowanej na podstawie art. 322 k.p.c., zamiast 32,39 euro. Sąd Okręgowy podzielił przy tym w całości ustalenia Sądu Rejonowego co do możliwości określenia ilości dni i kierunku wyjazdów (krajów docelowych) odbywanych przez powoda w ramach podróży zagranicznych na podstawie wykazu tras i pojazdów, z jakich powód korzystał i który przez powoda został przedłożony w toku postępowania w pierwszej instancji. Wyliczenia Sądu Okręgowego, sporządzone na tej podstawie, przedstawiają się więc następująco:

Okres odbywania podróży służbowej	Należność za noclegi w euro	Kurs euro		Należność za noclegi w PLN
26.10.2009 – 29.10.2009	3 x 10 euro = 30 euro	4,1420 zł		124,26 zł
03.11.2009 – 04.11.2009	1 x 10 euro = 10 euro	4,0909 zł		40,90 zł
06.11.2009 – 13.11.2009	7 x 10 euro = 70 euro	4,1808 zł		292,65 zł
16.11.2009 – 18.11.2009	2 x 10 euro = 20 euro	4,1044 zł		82,08 zł
24.11.2009 – 03.12.2009	9 x 10 euro = 90 euro	4,1818 zł		376,36 zł
08.12.2009 – 12.12.2009	4 x 10 euro = 40 euro	4,1654 zł		166,61 zł
17.12.2009 – 23.12.2009	6 x 10 euro = 60 euro	4,0950 zł		245,70 zł
15.01.2010 – 29.01.2010	14 x 10 euro = 140 euro	4,0035 zł	560,49 zł
10.02.2010 – 15.02.2010	5 x 10 euro = 50 euro	3,9403 zł	197,01 zł
22.02.2010 – 03.03.2010	9 x 10 euro = 90 euro	3,8684 zł	348,15
05.03.2010 – 06.03.2010	1 x 10 euro = 10 euro	3,8909 zł	38,90 zł
30.03.2010 – 03.04.2010	4 x 10 euro = 40 euro	3,8725 zł	154,90 zł
06.04.2010 – 13.04.2010	7 x 10 euro = 70 euro	3,8965 zł	272,75 zł
13.04.2010 – 16.04.2010	3 x 10 euro = 30 euro	3,9020 zł	117,06 zł
26.04.2010 – 05.05.2010	9 x 10 euro = 90 euro	4.0898 zł	368,08 zł
06.05.2010 – 14.05.2010	8 x 10 euro = 80 euro	4,0479 zł	323,83 zł
14.05.2010 – 20.05.2010	6 x 10 euro = 60 euro	4,1056 zł	246,33 zł
20.05.2010 – 28.05.2010	8 x 10 euro = 80 euro	4,0909 zł	327,27 zł
31.05.2010 – 08.06.2010	8 x 10 euro = 80 euro	4,0535 zł	324,28 zł
08.06.2010 – 18.06.2010	10 x 10 euro = 100 euro	4,1448 zł	414,48 zł
21.06.2010- 26.06.2010	5 x 10 euro = 50 euro	4,0733 zł	203,66 zł
28.06.2010 – 06.07.2010	8 x 10 euro = 80 euro	4,1243 zł	329,94 zł
18.09.2010-01.10.2010	13 x 10 euro = 130 euro	3,9074 zł	507,96 zł
01.10.2010 – 09.10.2010	8 x 10 euro = 80 euro	3,9734 zł	317,87 zł
09.10.2010 – 14.10.2010	5 x 10 euro = 50 euro	3,9725 zł	198,62 zł
14.10.2010 – 25.10.2010	11 x 10 euro = 110 euro	3,9258 zł	431,83 zł
25.10.2010 – 01.11.2010	7 x 10 euro = 70 euro	3,9430 zł	276,01 zł
02.11.2010 – 09.11.2010	7 x 10 euro = 70 euro	3,9443 zł	276,10 zł
09.11.2010 – 17.11.2010	8 x 10 euro = 80 euro	4,0205 zł	321,64 zł
17.11.2010 – 24.11.2010	7 x 10 euro = 70 euro	4,0415 zł	282,90 zł
24.11.2010 – 25.11.2010	1 x 10 euro = 10 euro	3,9837 zł	39,83 zł
06.12.2010 – 13.12.2010	7 x 10 euro = 70 euro	3,9763 zł	278,34 zł
13.12.2010 – 21.12.2010	8 x 10 euro = 80 euro	3,9433 zł	315,46 zł
21.12.2010 – 31.12.2010	10 x 10 euro = 100 euro	3,8833 zł	388,33 zł
04.01.2011 – 12.01.2011	8 x 10 euro = 80 euro	3,8777 zł	310,21 zł
20.01.2011 – 02.02.2011	13 x 10 euro = 130 euro	3,9123 zł	508,59 zł
02.02.2011 – 10.02.2011	8 x 10 euro = 80 euro	3,9916 zł	319,32 zł
10.02.2011 – 21.02.2011	11 x 10 euro = 110 euro	3,9795 zł	437,74 zł
21.02.2011 – 28.02.2011	7 x 10 euro = 70 euro	4.0211 zł	281,47 zł
28.02.2011 – 09.03.2011	9 x 10 euro = 90 euro	4,0353 zł	363,17 zł
24.03.2011 – 01.04.2011	8 x 10 euro = 80 euro	3,9479 zł	315,83 zł
01.04.2011 – 06.04.2011	5 x 10 euro = 50 euro	3,9629 zł	198,14 zł
13.04.2011 – 23.04.2011	10 x 10 euro = 100 euro	3,9600 zł	396 zł
26.04.2011 – 28.04.2011	2 x 10 euro = 20 euro	3,9147 zł	78,29 zł
02.05.2011 – 06.05.2011	4 x 10 euro = 40 euro	3,9207 zł	156,82 zł
06.05.2011 – 17.05.2011	11 x 10 euro = 110 euro	3,9569 zł	435,25 zł
17.05.2011 – 25.05.2011	8 x 10 euro = 80 euro	3,9490 zł	315,92 zł
25.05.2011 – 28.05.2011	3 x 10 euro = 30 euro	3,9413 zł	118,23 zł
31.05.2011 – 01.06.2011	1 x 10 euro = 10 euro	3,9433 zł	39,43 zł
01.06.2011 – 10.06.2011	9 x 10 euro = 90 euro	3,9905 zł	359,14 zł
13.06.2011 – 21.06.2011	8 x 10 euro = 80 euro	3,9487 zł	315,89 zł
21.06.2011 – 30.06.2011	9 x 10 euro = 90 euro	4,0291 zł	362,61 zł
30.06.2011 – 04.07.2011	4 x 10 euro = 40 euro	4,0402 zł	161,60 zł
04.07.2011 – 12.07.2011	8 x 10 euro = 80 euro	4,0043 zł	320,34 zł
27.02.2012 – 03.03.2012	5 x 10 euro = 50 euro	4,1367 zł	206,83 zł
05.03.2012 – 09.03.2012	4 x 10 euro = 40 euro	4,1649 zł	166,59 zł
12.03.2012 – 20.03.2012	8 x 10 euro = 80 euro	4,1327 zł	330,61 zł
20.03.2012 – 29.03.2012	9 x 10 euro = 90 euro	4,1740 zł	375,66 zł
30.03.2012 – 12.04.2012	13 x 10 euro = 130 euro	4,1825 zł	543,72 zł
13.04.2012 – 18.04.2012	5 x 10 euro = 50 euro	4,1600 zł	208 zł
19.04.2012 – 22.04.2012	3 x 10 euro = 30 euro	4,1880 zł	125,64 zł
24.04.2012 – 30.04.2012	6 x 10 euro = 60 euro	4,3000 zł	258 zł
30.04.2012 – 04.05.2012	4 x 10 euro = 40 euro	4,3683 zł	174,73 zł
04.05.2012 – 16.05.2012	12 x 10 euro = 120 euro	4,3731 zł	524,77 zł
16.05.2012 – 24.05.2012	8 x 10 euro = 80 euro	4,3423 zł	347,38 zł
04.06.2012 – 14.06.2012	10 x 10 euro = 100 euro	4,2760 zł	427,60 zł
14.06.2012 – 23.06.2012	9 x 10 euro = 90 euro	4,2178 zł	379,60 zł
25.06.2012 – 29.06.2012	4 x 10 euro = 40 euro	4,2055 zł	168,22 zł
29.06.2012 – 07.07.2012	8 x 10 euro = 80 euro	4,1629 zł	333,03 zł
16.07.2012 – 25.07.2012	9 x 10 euro = 90 euro	4,0918 zł	368,26 zł
25.07.2012 – 30.07.2012	5 x 10 euro = 50 euro	4,0823 zł	204,11 zł
30.07.2012 – 04.08.2012	5 x 10 euro = 50 euro	4,0680 zł	203,40 zł
03.09.2012 – 12.09.2012	9 x 10 euro = 90 euro	4,1415 zł	372,73 zł
12.09.2012 – 21.09.2012	9 x 10 euro = 90 euro	4,0766 zł	366,89 zł

Łączna kwota zasądzona na rzecz powoda K. B. z tytułu ryczałtów za noclegi w zagranicznej podróży służbowej za okres od dnia 13 listopada 2009 roku do 6 października 2012 roku wyniosła 21.070,34 zł. Zasądzając ww. należność, Sąd II instancji – na podstawie art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p. – uwzględnił również, zgodnie z żądaniem strony powodowej, odsetki ustawowe za opóźnienie, liczone od daty wymagalności każdej z kwot do dnia zapłaty.

W pozostałym zakresie, ponad zasądzoną łączną kwotę 21.070,34 zł, powództwo podlegało oddaleniu. Oddaleniu w części, w której Sąd II instancji, nie podzielił stanowiska strony pozwanej i nie uwzględnił apelacji, podlegała również apelacja, o czym orzeczono na podstawie art. 385 k.p.c.

Zmiana zaskarżonego wyroku powodowała również konieczność zmiany rozstrzygnięcia o kosztach procesu w pierwszej instancji. Uwzględniając art. 98 § 1 i 2 k.p.c., punktem wyjścia do tego było ustalenie, w jakiej części każda ze strona była wygrywającą i przegrywającą proces. Ostatecznie, po modyfikacji powództwa, powodowie domagali się zasądzenia na rzecz K. B. łącznej kwoty 67.791,43 zł. W wyniku dokonanej zmiany orzeczenia Sądu Rejonowego, Sąd II instancji uwzględnił powództwo do kwoty 21.070,34 zł. Oznacza to, że strona powodowa jest wygrywającą w 31,08%, a w pozostałej części, tj. 68,92%, wygrała strona pozwana.

Ustalając wysokość kosztów zastępstwa procesowego, o których zasądzenie wnioskowała i strona powodowa, i strona pozwana, reprezentowane przez profesjonalnych pełnomocników, Sąd Okręgowy miał na względzie, że powód w dniu 28 stycznia 2019r. skierował przeciwko pozwanej spółce dwa odrębne powództwa o zapłatę ryczałtu za noclegi domagając się początkowo odpowiednio 28.000 zł oraz 30.000 zł. Sprawy te zostały połączone do wspólnego rozpoznana i rozstrzygnięcia, na podstawie art. 219 k.p.c., przy czym należy zaznaczyć, że każda z nich była wciąż sprawą samodzielną. Połączenie kilku oddzielnych spraw w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia jest bowiem tylko zabiegiem technicznym, który nie prowadzi do powstania jednej nowej sprawy,
nie pozbawia połączonych spraw ich odrębności i nie zmienia faktu, że łącznie rozpoznawane i rozstrzygane sprawy są nadal samodzielnymi sprawami. W konsekwencji, w razie połączenia przez sąd kilku spraw do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, zwrot kosztów procesu przysługuje stronie odrębnie w każdej z połączonych spraw (postanowienie siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012r., I Cz 164/11). W konsekwencji powyższego Sąd Okręgowy wyliczając koszty zastępstwa procesowego miał na względzie tę okoliczność i przyjął, że kwota kosztów zastępstwa procesowego, liczonych osobno w obu połączonych sprawach powinna wynieść łącznie 3.600,00 zł (po 1.800,00 zł w każdej ze spraw, obliczone zgodnie z § 12 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - Dz. U. z 2002r. nr 163 poz. 1348 ze zm. oraz zgodnie z odpowiadającym im przepisom rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - t.j. Dz. U. z 2002r. nr 163 poz. 1349 – w obu przypadkach w brzmieniu aktualnym na dzień wytoczenia powództw w połączonych sprawach). Z ww. kwoty powodowi należne było 1.118,88 zł (31,08% x 3.600 zł), zaś pozwanemu - 2.481,12 zł (68,92% x 3.600 zł). Sąd jednak zasądził różnicę na rzecz tej strony, której należne są koszty wyższe, a więc na rzecz pozwanego, który od strony powodowej Stowarzyszenia (...) powinien otrzymać 1.362,24 zł (2.481,12 zł – 1.118,88 zł). Dodatkowo pozwany uiścił zaliczki na koszty opinii biegłego sądowego w kwotach 4.000 zł oraz 500 zł, przy czym łączny koszt wynagrodzenia biegłego wyniósł 4.468,22 zł. Tym samym pozwanemu od strony powodowej należy się zwrot ww. kwoty w wysokości 3.079,49 zł (68,92% x 4.468,22 zł = 3.079,49 zł). Ostatecznie więc koszty procesu pozwanego podlegające zwrotowi od strony przeciwnej wyniosły 4.441,73 zł.

W pkt I ppkt 3 wyroku Sąd Okręgowy, na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał pobrać od (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie kwotę 1.076,88 zł. Złożyły się na nią: 23,37 zł jako zwrot części wydatków (adekwatnie do stopnia, w jakim strona pozwana przegrała proces) wyłożonych tymczasowo z rachunku Skarbu Państwa – kasy Sądu Rejonowego na wynagrodzenie dla biegłego sądowego (72,22 zł x 31,08% = 23,37 zł) oraz 1.053,51 zł, stanowiąca opłatę sądową od pozwu, której powód nie miał obowiązku uiścić (21.070,34 zł x 5% = 1.053,51 zł).

Sąd Okręgowy, w związku z częściowym uwzględnieniem apelacji strony pozwanej, a także z uwagi na wniosek, jaki zgłosiła strona pozwana, o zwrot przez powoda K. B. spełnionego świadczenia, był zobowiązany orzec również i w tym zakresie. W piśmie procesowym z dnia 26 stycznia 2018r. pozwany wniósł o orzeczenie o zwrocie przez powoda spełnionego świadczenia w łącznej kwocie 102.814,30 zł, która została wypłacona powodowi w wykonaniu wyroku Sądu Rejonowego z dnia 21 października 2015r., który po wyroku Sądu Okręgowego Warszawa – Praga z dnia 18 lutego 2016r., stał się prawomocny. Pozwany powołał się przy tym, wskazując podstawę prawną ww. wniosku, na art. 415 k.p.c. (dotyczy wznowienia postępowania). Zdaniem Sądu Okręgowego, zastosowanie znajduje w jego miejsce art. 338 § 1 k.p.c., zgodnie z którym uchylając lub zmieniając wyrok, któremu nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, sąd na wniosek pozwanego orzeka w orzeczeniu kończącym postępowanie o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu poprzedniego stanu. Jest to przepis o charakterze procesowym, który w uproszczony sposób realizuje możliwość przywrócenia stanu poprzedniego (restitutio), ale materialno-prawną podstawą zasądzenia są przepisy kodeksu cywilnego o nienależnym świadczeniu. Podstawową jego funkcją jest przywrócenie zachwianej równowagi majątkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2012r., II PZP 1/12).

W rozpatrywanej sprawie nie budziło wątpliwości, że pozwana spółka, mimo złożenia apelacji, a potem skargi kasacyjnej, wykonała wyrok Sądu Rejonowego z dnia 21 października 2015r. i w ramach zapłaty na rzecz powoda zasądzonej w tymże wyroku kwoty 65.932,07 zł z odsetkami, dokonała dwóch przelewów na rachunek bankowy pełnomocnika powodów w dniu 3 listopada 2015r. oraz w dniu 29 lutego 2016r. na łączną kwotę 106.645,50 zł. Tym samym należało stwierdzić, że skoro pozwany spełnił świadczenie na rzecz powoda, które ostatecznie – wskutek zmiany wyroku Sądu Rejonowego - stało się częściowo nienależne, to konsekwencją tego stanu rzeczy jest konieczność orzeczenia o zwrocie nienależnej powodowi kwoty. Na przeszkodzie temu nie stały twierdzenia pełnomocnika powoda, który powołał się na okoliczność zużycia przez K. B. kwoty uzyskanej od pozwanej spółki, zgodnie z art. 409 k.c. Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z treścią ww. przepisu obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wywołany uzyskaniem świadczenia nienależnego nie wygasa jedynie z tego powodu, że ten, kto korzyść uzyskał zużył ją lub utracił, ale treść ww. przepisu. wymaga, aby stało się to w taki sposób, że ten który uzyskał korzyść nie jest już wzbogacony, a wyzbywając się korzyści lub zużywając ją nie powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Ocena we wskazanym zakresie, choć mająca charakter prawny, musi przyjmować za podstawę istotne okoliczności faktyczne, których ustalenie możliwe jest co do zasady w oparciu o konkretne twierdzenia strony i dowody przywołane na poparcie tych twierdzeń. „Powinność liczenia się z obowiązkiem zwrotu”, o którym mowa w art. 409 k.c., oznacza nie tylko sytuację, w której osoba zobowiązana do zwrotu wiedziała, że korzyść jej się nie należy, ale również sytuację, gdy co prawda była subiektywnie przekonana, iż korzyść jej się należy, lecz na podstawie okoliczności sprawy obiektywnie powinna się liczyć z możliwością obowiązku zwrotu (zob. wyroki: Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28 października 2016r., III APa 33/15; Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 sierpnia 2014r., III APa 20/14).

Uwzględniając wskazane okoliczności w realiach rozpatrywanej sprawy, Sąd Okręgowy zważył, że powód powinien obiektywnie liczyć się z obowiązkiem zwrotu kwoty uzyskanej od pozwanej spółki. Mimo uzyskania od pozwanego pierwszego przelewu, realizującego nadany wyrokowi Sądu Rejonowego rygor natychmiastowej wykonalności, orzeczenie z dnia 21 października 2015r. zostało przez pozwaną spółkę zaskarżone w drodze apelacji. Po jej rozpoznaniu i wydaniu w dniu 18 lutego 2016r. wyroku przez Sąd Okręgowy
w sprawie o sygn. VII Pa 1/16, pozwany złożył w dniu 23 czerwca 2016r. skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego. Oznacza to, że powód mimo otrzymania od pozwanego przelewu pozostałej kwoty zasądzonej wyrokiem Sądu Rejonowego, nadal – co najmniej od daty doręczenia odpisu skargi kasacyjnej – powinien liczyć się wciąż z tym, że rozstrzygnięcie dla niego korzystne może zostać uchylone przez Sąd Najwyższy, a potem ewentualnie zmienione. W konsekwencji tego zasądzona na jego rzecz i wypłacona przez pozwanego kwota mogłaby podlegać zwrotowi w całości (w przypadku ostatecznego oddalenia powództwa) lub w części. Nawet gdyby założyć, że sam powód nie miał świadomości co do konsekwencji poszczególnych rozstrzygnięć zapadłych w sprawie oraz ewentualnego obowiązku zwrotu wypłaconych mu środków finansowych – co można przyjąć jako prawdopodobne, uwzględniając brak wykształcenia prawniczego – to jednak nie można pominąć, że powód był reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, który powinien udzielić mu stosownych informacji w tym zakresie, w tym też, że musi liczyć się z ewentualnym obowiązkiem zwrotu zrealizowanego świadczenia. Podobna sytuacja była zresztą przedmiotem rozważań orzecznictwa, zgodnie z którym od chwili, w której strona uzyskująca korzyść na podstawie prawomocnego wyroku otrzyma informację o przyjęciu do rozpoznania skargi kasacyjnej wywiedzionej przez stronę przeciwną, powinna liczyć się z obowiązkiem zwrotu tej korzyści w razie uchylenia tego wyroku (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 5 grudnia 2013r. sygn. akt III PK 40/13; z dnia 5 października 2012r. I PK 86/12). W ocenie Sądu Okręgowego nie można przy tym również dać wiary twierdzeniom powoda, zgodnie z którymi wypłacona mu przez pozwanego kwota zasądzona przez Sąd Rejonowy, została przez niego zużyta w rozumieniu art. 409 k.c. W toku postępowania Sąd Okręgowy uzyskał dostęp do historii operacji na rachunkach bankowych powoda. Wynika z nich, że powód w okresie od listopada 2015 roku do końca stycznia 2018 roku,
a więc zarówno po zakończeniu postępowania przed Sądem Okręgowym w sprawie
VII Pa 1/16, w okresie, kiedy została złożona skarga kasacyjna przez stronę pozwaną,
jak również w momencie wydania przez Sąd Najwyższy wyroku uchylającego w dniu
7 grudnia 2017r., praktycznie przez cały ten czas dysponował środkami finansowymi rzędu 90.000 – 100.000 zł. Co więcej, z zestawienia operacji na ww. rachunkach bankowych wynika, że posiadane przez powoda środki finansowe stanowiły pewną całość i powód dokonywał przelewów miedzy poszczególnymi rachunkami na kwoty rzędu 80.000 – 100.000 zł. Ostatecznie, z ustaleń poczynionych przez Sąd Okręgowy wynika, że powód na dzień 31 stycznia 2018r., a więc już po wydaniu przez Sąd Najwyższy wyroku uchylającego w rozpatrywanej sprawie, dysponował wciąż kwotą 52.729,54 zł oraz kwotą 85.356,38 zł na dwóch rachunkach bankowych w Banku (...). Już więc sama analiza ww. dokumentów, pozwala na przyjęcie, że powód nie zużył kwot zasądzonych i wypłaconych mu przez pozwanego w związku z wydaniem przez Sąd Rejonowy wyroku uwzględniającego jego roszczenia. Co prawda podnosił, że wspomagał finansowo swoich rodziców, w szczególności ojca w związku z jego chorobą i leczeniem, a następnie po jego śmierci poniósł koszty pogrzebu i wystawienia pomnika, a ponadto powołał się na okoliczność konieczności spłaty byłej małżonki na znaczną kwotę w związku z rozwodem oraz dokonanym podziałem majątku wspólnego i związaną z tym faktem konieczność zaciągnięcia pożyczki u siostry, okoliczności te nie potwierdziły jednak zużycia środków finansowych zgodnie z twierdzeniami powoda. Odnosząc się do pierwszej z powołanych okoliczności Sąd Okręgowy dał wiarę twierdzeniom w zakresie, w jakim powód wskazywał, że ponosił pewne ciężary finansowe związane z prywatnym leczeniem ojca. Wiarygodne nie było jednak to, że powód – zgodnie z tym co wskazywał – pokrył je w całości ze środków uzyskanych w wyniku korzystnego dla niego rozstrzygnięcia zapadłego przed Sądem Rejonowym. Jak wynika z zeznań matki powoda, świadek M. B., ojciec powoda zmarł w listopadzie 2016 roku, zaś powód miał finansować jego leczenie od momentu zdiagnozowania u niego schorzenia onkologicznego, co miało miejsce trzy lata wcześniej. Tym samym należało stwierdzić, że jeśli powód ponosił wydatki w związku z leczeniem ojca, to mogło to przypadać na okres trzech lat wstecz, licząc od listopada 2016 roku. Tym samym kwota wypłacona przez pozwanego mogła powodowi służyć w powyższym celu przez okres około jednego roku. Sąd Okręgowy dał przy tym również wiarę co do tego, że powód poniósł koszty pogrzebu ojca oraz postawienia pomnika (łącznie ok. 10.000 zł), jak również, że wspierał finansowo swoją matkę po śmierci ojca, jednakże zobowiązania finansowe z tym związane nie doprowadziły do zużycia kwoty uzyskanej od pozwanego, co wynika choćby ze wspomnianego wyżej zestawienia operacji na rachunkach bankowych powoda. Podobnie Sąd Okręgowy ocenił, że nie doszło do zużycia przez powoda uzyskanej od pozwanego kwoty, na skutek konieczności spłaty małżonki w związku z podziałem majątku. Powód twierdził, że był zobowiązany przekazać byłej małżonce kwotę około 34.000 zł i w związku z tym uzyskał pożyczkę od siostry, którą następnie spłacił w lutym 2016 roku. Sąd Okręgowy miał jednak na względzie, że wydruki z rachunków bankowych powoda nie potwierdzają, aby dokonywał w okresie listopad 2015r. – luty 2016r. operacji opiewających na powyższą kwotę bądź też kwoty, których suma odpowiadała kwocie pożyczki. To oczywiście nie przeczy temu, że przedmiotową pożyczkę faktycznie zaciągnął, a rozliczeń w tym zakresie mógł dokonać przy użyciu środków finansowych zgromadzonych na innym rachunku bankowym, którego nie ujawnił w przedmiotowym postępowaniu bądź też dokonał rozliczenia w formie gotówkowej. Jednakże ostatecznie okoliczności te nie miały wpływu na fakt, że powód przez kolejny okres, tj. od lutego 2016r. do stycznia 2018r. dysponował znacznymi środkami finansowymi na rachunkach bankowych.

W konsekwencji powyższego, z uwagi na zmianę zaskarżonego rozstrzygnięcia,
w punkcie III wyroku Sąd Okręgowy na podstawie art. 338 § 1 k.p.c. nakazał powodowi zwrot kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą zasądzoną na jego rzecz przez Sąd Rejonowy w wyroku z dnia 21 października 2015r. i wypłaconą przez pozwanego (łącznie 65.932,07 zł z odsetkami), a kwotą roszczenia zasądzonego na jego rzecz od pozwanego w postępowaniu drugoinstancyjnym (łącznie 21.070,34 zł z odsetkami), tj. łącznie 44.861,73 zł z odsetkami liczonymi od dnia wymagalności poszczególnych kwot do dnia zapłaty.

W punkcie IV Sąd Okręgowy orzekł o kosztach procesu w drugiej instancji oraz w postępowaniu kasacyjnym. Sąd miał przy tym na względzie, że w sytuacji ponownego orzekania przez sąd drugiej instancji po uchyleniu wcześniejszego wyroku przez Sąd Najwyższy i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania apelacyjnego oraz kasacyjnego, należało mieć na uwadze ostateczny wynik procesu (a nie wynik poszczególnych etapów, w tym postępowania apelacyjnego zakończonego oddaleniem apelacji oraz postępowania kasacyjnego zakończonego uchyleniem wyroku) i wysokość kosztów poniesionych przez strony w jego toku oraz wysokość kosztów postępowania kasacyjnego, bez względu na fakt dwukrotnego orzekania
w postępowaniu apelacyjnym przez sąd odwoławczy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 10 lutego 2011r., IV CZ 109/10). Jednocześnie Sąd Okręgowy uwzględnił przytoczoną wyżej zasadę rozliczania kosztów w sprawach połączonych na podstawie art. 219 k.p.c., wyrażoną w postanowieniu składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2012r. (I Cz 164/11). Przy uwzględnieniu tej zasady koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wyniosły po 1.350 zł w każdej z połączonych spraw, zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. § 9 ust. 1 pkt 2 w. zw. § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r. poz. 1800) oraz tożsamego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz.U. z 2018r., poz. 265). Z kolei koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym wyniosły po 1.350 zł dla każdej ze stron zgodnie z § 10 ust. 4 pkt 2 w zw. § 9 ust. 1 pkt 2 w. zw. § 2 pkt 5 wyżej wymienionych rozporządzeń Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r., tj. łącznie 2.700 zł. Suma kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu w drugiej instancji oraz w postępowaniu kasacyjnym, wyniosła zatem 5.400 zł. Pozwany wygrał sprawę w 68,72%, a więc tytułem ww. kosztów byłoby mu należne 3.721,68 zł (5.400 zł x 68,72%), zaś powód w 31,08%, zatem powinien otrzymać 1.678,32 zł (5.400 zł x 31,08%). Zasądzeniu podlegała jednakże różnica między ww. kwotami, na rzecz tej strony, której należne były koszty wyższe, a więc pozwanemu, któremu powinien otrzymać 2.043,36 zł (3.721,68 zł - 1.678,32 zł). Dodatkowo Sąd II instancji rozliczył koszty procesu, jakie poniosła strona pozwana w postępowaniu apelacyjnym i kasacyjnym, na które złożyły się: opłata od apelacji oraz opłata od skargi kasacyjnej, stanowiące łącznie 120,00 zł (2 x 60,00 zł). Podlegały one zwrotowi na rzecz pozwanego adekwatnie do stopnia, w jakim strona pozwana wygrała sprawę, 68,72%. W związku z tym zasądzeniu od powoda podlegało z ww. tytułu 82,70 zł (120 zł x 68,72%), co wraz z kosztami zastępstwa procesowego stanowiło łącznie 2.126,06 zł.

SSO Zbigniew Szczuka SSO Renata Gąsior SSO Agnieszka Stachurska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE