Sygn. akt I C 1027/19
Dnia 22 sierpnia 2019 roku
Sąd Rejonowy w Kłodzku Wydział I Cywilny
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSR Daria Ratymirska
Protokolant: p. o. prot. sąd. Oliwia Zielińska
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2019 roku w Kłodzku
sprawy z powództwa (...) S.A. z siedzibą w B.
przeciwko A. H.
o zapłatę kwoty 15278,61 zł
I. umarza postępowanie co do żądania zapłaty kwoty 1065 zł;
II. zasądza od pozwanej A. H. na rzecz strony powodowej (...) S.A. z siedzibą w B. kwotę 4160 zł (cztery tysiące sto sześćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 12.01.2019 r. do dnia zapłaty;
III. oddala powództwo w dalszej części;
IV. znosi wzajemnie koszty procesu.
(...)
W pozwie wniesionym w dniu 18.01.2019r. (...) S.A. w B. wniosła pozew przeciwko A. H. o zapłatę kwoty 15278,61 zł z odsetkami umownymi za opóźnienie równymi dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 3.01.2019r. do dnia zapłaty, tytułem spłaty pożyczki, zaciągniętej przez pozwanego na podstawie umowy z dnia 22.06.2018r., zabezpieczonej wekslem in blanco, podpisanym przez pozwanego. Pozwany nie wywiązał się z zaciągniętego zobowiązania i zaprzestał spłaty rat pożyczki, wobec czego powód wypowiedział umowę, stawiając pożyczkę w stan wymagalności i wezwał pozwaną do wykupu weksla. Powód wskazał, że na dochodzoną pozwem należność składa się suma pozostałych do zapłaty rat pożyczki oraz odsetki maksymalne za opóźnienie. Dodatkowo, w piśmie procesowym z dnia 15.07.2019r. powód cofnął pozew co do kwoty 1065 zł ze zrzeczeniem się roszczenia. Podał dalej, że na chwilę składania tego pisma, pozwana zapłaciła z tytułu przedmiotowego zobowiązania łącznie 2.840 zł.
Pozwana wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc szereg zarzutów, w tym: zarzut zapłaty, zarzut nadużycia prawa przez powoda, poprzez działanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, w tym naruszenie praw konsumenta do rzetelnej obsługi przez profesjonalny podmiot, prowadzący działalność finansową - podniósł zarzut częściowego niezwiązania pozwanego postanowieniami umownymi, dotyczącymi wysokości opłaty przygotowawczej, prowizji i ceny (...), na podstawie art. 385(1) kc.; zarzucił też brak uprzedniego wezwania do zapłaty, poprzedzającego wypowiedzenie umowy.
Stan faktyczny:
Sąd ustalił, że strony łączyła umowa pożyczki gotówkowej z dnia 22.06.2018r., nr (...), zabezpieczona wekslem in blanco, podpisanym przez pozwaną (wypełnionym następnie przez powoda na kwotę 16343,61 zł). Kwota pożyczki, przekazana do dyspozycji pozwanej wynosiła 7000 zł, zaś całkowita kwota do zapłaty – 17040 zł - została rozłożona na 48 rat po 355 zł miesięcznie (od 2.8.2018. do 2.7.2022.). Umowa przewidywała, że pozwany zobowiązany był ponieść koszty pożyczki, w skład których wchodziła: opłata przygotowawcza w wys. 129 zł, prowizja w wys. 5571 zł, wynagrodzenie z tytułu przyznania (...) w wys. 1300 zł (łącznie 7000 zł). Umowa przewidywała dodatkowo, że pożyczka będzie oprocentowana wg stałej stopy procentowej w wy. 9,94 % w skali roku (odsetki umowne). W ramach (...) pożyczkobiorca miał prawo do jednorazowego skorzystania z bezpłatnego odroczenia dwóch kolejnych terminów płatności rat albo bezpłatnego obniżenia o 50% maksymalnie czterech kolejnych rat, po złożeniu pisemnej dyspozycji na podany w umowie adres (§ 15 umowy). Zgodnie z umową, jeśli pożyczkobiorca nie spłaci w terminie poszczególnych rat, niespłacona kwota staje się zadłużeniem przeterminowanym, od której pożyczkodawca mógł naliczyć odsetki za opóźnienie w wys. odsetek maksymalnych za opóźnienie (§ 4 ust. 1 umowy).
Pozwana nie wywiązał się z zaciągniętego zobowiązania i zaprzestał spłaty rat pożyczki, wymagalnych w dniach 2.10 i 2.11.2018r. Pismem z dnia 2.12.2018r., powód wypowiedział umowę, stawiając pożyczkę w stan wymagalności.
Dowód:
umowa z dnia 22.06.2018r., nr (...), harmonogram spłat (k-52 i nast.), wniosek o udzielenie pożyczki (k-59), weksel (k-3), deklaracja wekslowa (k-5);
wypowiedzenie umowy - wezwanie do zapłaty z 2.12.2018r. (k-4).
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo zasługiwało jedynie na częściowe uwzględnienie.
Pozwana podpisała weksel in blanco w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego, na zabezpieczenie wierzytelności z tytułu udzielonej przez powoda pożyczki nr (...) z dn. 22.6.2018, co wynika z deklaracji wekslowej, dołączonej do pozwu (k-5). Składając do dyspozycji powoda weksel in blanco, pozwana wyraziła zgodę na jego wypełnienie w razie opóźnienia w płatności kwoty równej wartości jednej pełnej raty przekraczającego 30 dni, po uprzednim wezwaniu do zapłaty. W chwili przedstawienia weksla do zapłaty (dochodzenia roszczeń z weksla) weksel ten miał wszystkie cechy ważności (art. 101 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936r. Prawo wekslowe [Dz.U.1939.37.282 ze zm.]). Po stronie pozwanej istnieje zatem zobowiązanie wekslowe wobec powoda, oparte na wekslu własnym, wystawionym przez pozwaną, wypełnionym przez powoda, zgodnie z umową. Wystawiony przez pozwaną weksel in blanco zabezpieczał spłatę pożyczki, udzielonej przez powoda. Jeżeli więc zabezpieczone roszczenie nie zostało należycie wykonane (pożyczka nie została zwrócona w terminie), powód mógł wypełnić weksel, zgodnie z deklaracją, na sumę odpowiadającą kwocie zadłużenia.
Wystawienie weksla gwarancyjnego ma na celu zabezpieczenie stosunku podstawowego, przydając wierzytelności, wynikającej z tego stosunku, dodatkową podstawę, w postaci zobowiązania wekslowego, w celu ułatwienia jej dochodzenia. Łączność ta przejawia się m.in. w tym, że zaspokojenie jednego powoduje wygaśnięcie drugiego oraz, że bezpodstawność roszczenia cywilnoprawnego pociąga za sobą bezpodstawność roszczenia opartego na wekslu. Skoro weksel jedynie zabezpiecza wierzytelność cywilną, to dłużnikowi przysługują przeciwko roszczeniu wekslowemu te wszystkie zarzuty, jakie przysługują mu przeciwko roszczeniu cywilnemu.
Zawarta pomiędzy stronami umowa, określona jako umowa pożyczki, pod względem prawnym stanowi kredyt konsumencki w rozumieniu ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2011 roku, Nr 126, poz. 715). Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumenckie rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 złotych albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności umowę pożyczki (art. 3 ust. 2 pkt 1). Umowa o kredyt konsumencki winna zostać zawarta w formie pisemnej. Umowa powinna być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały (art. 29 ust. 1 i 3). Treść umowy o kredyt konsumencki została uregulowana w art. 30 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym umowa powinna określać m.in. rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń, przyjętych do jej obliczenia (pkt 7), informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie (pkt 10), skutki braku płatności (pkt 12), sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje (pkt 14). Zawarta pomiędzy stronami umowa pożyczki spełniała powyższe wymogi i nakładała na pożyczkobiorcę obowiązek zwrotu pożyczonej kwoty. Przepis art. 36a ust. 1 i 2 powołanej ustawy wprowadza limity pozaodsetkowych kosztów kredytu, zdefiniowanych w art. 5 pkt 6 ustawy. Pojęcie to obejmuje wszystkie koszty, które konsument ponosi w związku z umową kredytu z wyłączeniem odsetek. W przedmiotowej umowie zawarte są dodatkowe koszty, których łączna wartość jest sumą równą całkowitej kwocie pożyczki (7000 zł), a więc nie wykracza poza limit ustalony w powołanej ustawie.
Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dostarczył dowodów należytego wywiązania się przez pożyczkobiorcę z warunków umowy. Pozwana nie wywiązała się z zaciągniętego zobowiązania i zaprzestała spłaty rat pożyczki, wymagalnych w dniach 2.10 i 2.11.2018r., konsekwencją czego było wezwanie do zapłaty z dn.2.11.2018r. i następnie wypowiedzenie umowy pismem z dnia 2.12.2018. oraz postawienie pożyczki w stan wymagalności. Pozwana podniosła zarzut zapłaty – jednak nie przedstawiła na ten fakt żadnych dowodów, odnośnie zapłaconych kwot i dat. Jako bezsporną, bo przyznaną przez powoda (w piśmie proc. z dnia 15.07.2019) uwzględniono jedynie okoliczność, że pozwana zapłaciła na rzecz powoda z tytułu niniejszego zobowiązania łącznie kwotę 2840 zł. Na potwierdzenie tego powód przedłożył „kartę klienta”, aktualną na dzień 15.07.2019r, z której wynika, że pozwana dokonywała nieregularnych i nieterminowych spłat rat w okresie od 7.08.2018, a ostatniej wpłaty (kwoty 355 zł) dokonała w dniu 5.03.2019r. Po wniesieniu pozwu pozwana dokonała zapłaty łącznie w kwocie 710 zł (355 x 2).
Zarzut pozwanej odnośnie braku uprzedniego wezwania do zapłaty oraz wypowiedzenia umowy, nie zasługiwał na uwzględnienie, skoro powód przedstawił na tę okoliczność wystarczające dowody, w postaci pism z dn. 2.11.2018r. (k-39) i z dn. 2.12.2018 (k-4) z potwierdzeniem nadania przesyłek poleconych oraz wydruki ze strony (...) (k-40-51), z których wynika, że przed wypowiedzeniem umowy, powód wezwał pozwaną do zapłaty dwóch rat, w łącznej wys. 710 zł w terminie 7 dni, pod rygorem wypowiedzenia umowy pożyczki i postawienia zobowiązania w stan natychmiastowej wymagalności. Zgodnie ze stanowiskiem powoda, dowód z książki nadawczej pozwala na przyjęcie domniemania faktycznego doręczenia przesyłki adresatowi. Pozwana nie obaliła tego domniemania i nie wykazała, że nie miała możliwości zapoznania się z zawartym w piśmie oświadczeniem woli.
Na uwzględnienie zasługiwał zarzut abuzywności postanowień, zawartych w umowie, w zakresie opłaty przygotowawczej - 129 zł, prowizji – 5571 zł i ceny (...) - 1300 zł.
Przepis art. 76 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wyraża podstawową zasadę ochrony konsumentów, stanowiąc, że władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi. Zakres tej ochrony określa ustawa.
W myśl art. 385 1 § 1 kc postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania, konieczne jest stwierdzenie łącznego występowania czterech przesłanek. Mianowicie: 1) postanowienie nie zostało uzgodnione indywidualnie, 2) ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, 3) powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta, 4) postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron.
Funkcja art. 385 1 § 1 kc sprowadza się z jednej strony do tego, że regulacja w nim zawarta stanowi normę interpretacyjną, a z drugiej do tego, że treść tego przepisu powoduje powstanie swoistego "domniemania abuzywności", tj. że dana klauzula umowna jest zakazanym postanowieniem umownym ( wyrok SA w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2013 roku, VI ACA 1324/12).
Za nie uzgodnione indywidualnie ustawodawca określił te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 1 § 3 kc). Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (art. 385 1 § 4 kc). Powód okoliczności tej nie wykazał. Specyfika sposobu zawarcia przedmiotowej umowy pożyczki zarazem jednoznacznie wskazuje na brak rzeczywistego wpływu konsumenta na treść umowy pożyczki.
Przez „dobre obyczaje" w rozumieniu art. 385 1 § 1 kc należy rozumieć pozaprawne reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. W swoim orzecznictwie zarówno Sąd Najwyższy, jak i sądy powszechne przyjmują, że za sprzeczne z dobrymi obyczajami należy w pierwszej kolejności uznać wprowadzenie klauzul godzących w równowagę kontraktową stron, zaś "rażące naruszenie interesów konsumenta" polega na nieusprawiedliwionej dysproporcji praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04). Działanie wbrew "dobrym obyczajom" w rozumieniu powołanego wyżej przepisu w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 27 maja 2009 r., VI ACA 1473/08). Sprzeczne z dobrymi obyczajami są zatem np. działania wykorzystujące niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 stycznia 2011 r., VI ACA 771/10). Jeżeli chodzi o rażące naruszenie interesów konsumenta to przyjmuje się, że występuje ono wówczas, jeżeli postanowienie umowne poważnie, znacząco odbiega od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron. W wyroku z dnia 13 lipca 2005 r. (I CK 832/04, Pr. Bank. 2006, nr 3, s.8) Sąd Najwyższy stwierdził, że rażące naruszenie interesów konsumenta oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy przyjąć, że kwestionowane postanowienia zawartej umowy nie zostały z pozwaną uzgodnione indywidualnie. Konsument nie miał zatem wpływu na treść postanowień umowy (okoliczności przeciwnej powód nie wykazał). Przedmiotowe postanowienia nie dotyczą także głównych świadczeń stron, gdyż należą do nich tylko takie elementy konstrukcyjne umowy, bez których uzgodnienia nie doszłoby do jej zawarcia ( essentialia negotii).
W cenie Sądy sam fakt, że pozaodsetkowe koszty kredytu określone w umowie mieszczą się w maksymalnych ich granicach, określonych w art. 36a powołanej ustawy o kredycie konsumenckim nie świadczy o tym, że nie stanowią one niedozwolonych postanowień umownych.
W tej sytuacji w dalszej kolejności należało przyjąć, że przedmiotowe postanowienie umowy, dotyczące wysokości opłaty przygotowawczej, prowizji i ceny (...), ustalonej w kwotach odpowiednio: 129 zł, 5571 zł i 1300 zł, przy kwocie pożyczki w wysokości 7000 zł i ustalonych odsetkach umownych oraz okresie spłaty, rozłożonym na 48 miesięcy, w sytuacji, gdy całkowity koszt pożyczki (10040 zł) znacznie przekraczał kwotę udzielonej pożyczki - kształtowało prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, zakładało ogromną dysproporcję świadczeń, rażąco naruszając interesy konsumenta i jako takie spełniają przesłanki abuzywności, a w konsekwencji są wyłączone z umowy i nie wiążą pozwanego. Opłata przygotowawcza i prowizja powinny odzwierciedlać faktyczne koszty, jakie przedsiębiorca poniósł w związku z przygotowaniem umowy, zgromadzeniem koniecznych dokumentów, dokonaniem weryfikacji zdolności kredytowej, uruchomieniem środków. Nie mogą to być w żadnej mierze arbitralnie ustalone przez przedsiębiorcę opłaty, nie znajdujące faktycznego uzasadnienia w poczynionych nakładach. Koszt ten nie może abstrahować od podjętych działań. Opłata przygotowawcza, prowizja i cena (...), których powód domaga się w niniejszej sprawie, nie odzwierciedlają nakładów rzeczywiście poniesionych przez powoda, co w sposób rażący narusza interesy konsumentów i może przynosić powodowi nieuzasadnione korzyści (art. 385 1§1 kc). Postanowienia – dające możliwość obciążenia strony niewspółmiernymi kosztami do wykonanej czynności, to niedozwolone klauzule umowne. Wskazać przy tym należy, że powód – udzielając pożyczki, nie sprawdził zdolności kredytowej pozwanej (za co naliczył sobie opłatę), a jego przeciwne twierdzenia pozostały gołosłowne. Powód nie wykazał, aby podjął jakiekolwiek czynności w tym zakresie, gołosłownie twierdząc, że domaga się zwrotu kosztów, związanych ze zgromadzeniem koniecznych dokumentów i dokonaniem weryfikacji zdolności kredytowej. Powód nie wykazał też, że poinformował pozwaną przy zawieraniu umowy, że będzie obciążona dodatkowo opłatą z tytułu ceny (...) oraz jakie uprawnienia jej przysługują z tego tytułu. Niezależnie od tego wysokość opłaty naliczonej przez powoda w kwocie 1300 zł za możliwość odroczenia spłaty zgodnie z postanowieniami tzw. (...), jawi się jako niewspółmiernie wysoka do proponowanej „usługi”.
Istotnym jest ponadto, że powód podwójnie przewidział w umowie wynagrodzenie na swoją rzecz: raz w formie w odsetek umownych w wysokości 9,94 % w skali roku - wyjaśniając, że jest to wynagrodzenie za korzystanie przez pożyczkobiorcę ze środków finansowych pożyczkodawcy, oraz drugi raz - w formie prowizji („za fakt udzielenia pożyczki”) w ponownie niewspółmiernej wysokości, określonej dowolnie na kwotę 5571 zł.
Sąd ponadto podziela stanowisko pozwanej, że zastrzeżenie pozaodsetkowych kosztów kredytu w podanej wysokości miało na celu obejście przepisów o odsetkach maksymalnych (art. 369§2 1 kc), co w szczególności odnosi się do kwoty dochodzonej prowizji, która nie znajduje żadnego uzasadnienia w treści umowy, a tym samym, postanowienie to, jako sprzeczne z ustawą, należało uznać za nieważne (art. 58§1 kc).
Ani w pozwie, ani w dalszym piśmie procesowym, pomimo zgłoszonych zarzutów, strona powodowa nie wskazała sposobu wyliczenia kwoty dochodzonej pozwem (jak również podanej w wypowiedzeniu umowy). Bezspornie pozwana zaciągnęła zobowiązanie z tytułu pożyczki w kwocie 7000 zł wraz z odsetkami umownymi. Strona powodowa nie wskazała sposobu wyliczenia kwoty, żądanej tytułem odsetek umownych, nie wskazała nawet, jakiej konkretnie kwoty domaga się z tego tytułu.
Sąd przyjął zatem, że zgodnie z umową pozwana zobowiązała się bezspornie do zwrotu kwoty pożyczki, tj. 7000 zł, oraz, że nie wiążą jej postanowienia, odnośnie wysokości opłaty przygotowawczej, prowizji i ceny (...) (łącznie 7000 zł), a ponadto, że pozwana zapłaciła na rzecz powoda z tytułu niniejszego zobowiązania łącznie kwotę 2840 zł. Mając to na uwadze, zasądzono na rzecz powoda kwotę 4160 zł (7000 zł – 2840 zł), tytułem zobowiązania, wynikającego z niniejszej umowy pożyczki, wraz z odsetkami umownymi w wys. wskazanej w pozwie w wys. odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia następnego po upływie terminu 30 dni wskazanego w wypowiedzeniu umowy z 2.12.2018r., przyjmując, że doręczenie pisma pozwanej nastąpiło w dniu 11.12.2018r. – pozwana była w opóźnieniu w zapłacie od dnia 12.01.2019r., co powoduje obowiązek zapłaty odsetek zgodnie z art. 481 § 1, 2, 2 1 kc.
Postanowienie o umorzeniu postępowania zapadło na podst. art. 355§1 kpc w zw. z art. 203§1 kpc. Powód cofnął pozew w części, co do tej kwoty, pismem procesowym z dnia 15.07.2019r. (k-35).
Orzeczenie w pkt III wyroku oparto na przepisie art. 100 zd. 1 kpc.