UZASADNIENIE

wyroku z dnia 23 maja 2019 r.

Decyzją z dnia 8 maja 2018 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu wniosku z dnia 6 kwietnia 2018 r., ustalił wysokość i podjął wypłatę emerytury Z. W. od 1 kwietnia 2018 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. Wskazał, iż wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy. Wyliczona wysokość emerytury wyniosła 3 349,69 zł.

Od powyższej decyzji Z. W. złożyła odwołanie zarzucając naruszenie art. 88 ustawy emerytalno – rentowej i niezwaloryzowanie przysługującego jej świadczenia emerytalnego, przyznanego jej przed terminem waloryzacji.

W uzasadnieniu swego żądania podała, iż decyzją z 16 listopada 2017 r. ZUS przyznał jej emeryturę od 1 października 2017 r. Wypłata emerytury została zawieszona w związku z kontynuowaniem przez nią zatrudnienia. Z uwagi na ustanie stosunku pracy Z. W. w dniu 6 kwietnia 2018 r. złożyła wniosek o podjęcie wypłaty zawieszonego świadczenia. Emerytura, w jej przekonaniu, powinna zostać ustalona z uwzględnieniem waloryzacji na podstawie wskaźników na ostatni dzień lutego 2018 r. Wnosiła o zmianę decyzji ZUS w tym zakresie.

W odpowiedzi, (...) Oddział w R. domagał się oddalenia odwołania. Wskazał, iż zaskarżoną decyzją ustalono dla wnioskodawczyni wysokość emerytury i podjęto wypłatę świadczenia. Wysokość emerytury ustalono przyjmując kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego, kwotę zwaloryzowanych składek oraz przy zastosowaniu średniego dalszego trwania życia, wysokość świadczenia ustalono na kwotę 3 249,69 zł. Uzasadniając powyższe Zakład wskazał, iż emerytura przysługująca na podstawie art. 24 ustawy emerytalno – rentowej podlega ogólnej zasadzie, iż jej wysokość ustala się na nowo w momencie podjęcia wypłaty. W ocenie ZUS nie jest zatem możliwe ustalenie wysokości emerytury wnioskodawczyni w oparciu o jej wysokość ustaloną na dzień nabycia prawa, z uwzględnieniem waloryzacji, o których mowa w art. 88 ustawy.

W piśmie z dnia 9 października 2018 r. ZUS raz jeszcze wyjaśnił, iż emerytura wnioskodawczyni - jej wysokość, stosownie do dyspozycji zawartej w art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, została ustalona na nowo.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. W. urodziła się (...)

W dniu 25 września 2017 r. złożyła w wniosek o przyznanie jej prawa do emerytury dołączając dokumenty dotyczące okresów składkowych, nieskładkowych, stażu pracowniczego. Decyzją z dnia 16 listopada 2017 r. organ rentowy przyznał wnioskodawczyni emeryturę w kwocie zaliczkowej od 1 października 2017 r. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę. Wskazano, że emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień zgłoszenia wniosku o emeryturę. Wysokość emerytury wyliczono na kwotę 3 235,88 zł. W dalszej części decyzji Zakład podał, iż wypłata emerytury podlega zawieszeniu z uwagi na kontynuowanie przez wnioskodawczynię zatrudnienia, zaś ostateczna wysokość świadczenia zostanie ustalona z chwilą podjęcia jego wypłaty, tj. po rozwiązaniu stosunku pracy.

W związku z przedłożeniem przez Z. W. nowych dowodów mających wpływ na wysokość kapitału początkowego, ZUS dokonał jego korekty, co przełożyło się na wysokość emerytury wnioskodawczyni. Decyzją z 12 marca 2018 r. organ rentowy ustalił, że wysokość emerytury (w kwocie zaliczkowej) po korekcie kapitału początkowego wynosi 3 237,33 zł. Ponieważ wnioskodawczyni nadal pozostawała w zatrudnieniu, wypłata emerytury pozostała zawieszona.

Wnioskiem z dnia 6 kwietnia 2018 r. Z. W. wystąpiła o ponowne ustalenie wysokości świadczenia, przedkładając świadectwo pracy potwierdzające zakończenie stosunku pracy z dniem 6 kwietnia 2018 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, po rozpatrzeniu tego wniosku, w dniu 8 maja 2018 r. wydał zaskarżoną w sprawie decyzję ustalając wysokość emerytury wnioskodawczyni na nowo, w myśl art. 26 ustawy emerytalno – rentowej. Wysokość emerytury ustalił na kwotę 3 349,69 zł.

Powyższych ustaleń Sąd dokonał w oparciu o dowody z dokumentów zawartych w aktach organu rentowego uznając, iż treść ich i forma nie budzą wątpliwości.

Sąd zważył, co następuje:

Zagadnienie prawne, jakie zaistniało w niniejszej sprawie dotyczy kwestii ponownego ustalenia podstawy obliczenia emerytury wnioskodawczyni Z. W., a nie ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia (art. 108 ustawy o emeryturach i rentach z FUS), w związku z zakończeniem zatrudnienia przez w/w i koniecznością podjęcia wypłaty wcześniej przyznanego i zawieszonego świadczenia.

Jak ustalono na podstawie wiarygodnego materiału dowodowego, prawo do emerytury zostało przyznane Z. W. decyzją z dnia 16 listopada 2017 r., poczynając od 1 października 2017 r. Wypłata emerytury, z uwagi na kontynuowanie przez wnioskodawczynię zatrudnienia, podlegała zawieszeniu, zaś ostateczna wysokość świadczenia miała zostać ustalona z chwilą podjęcia jego wypłaty, tj. po rozwiązaniu stosunku pracy.

W dniu 6 kwietnia 2018 r. wnioskodawczyni przedstawiła w ZUS świadectwo pracy na okoliczność rozwiązania stosunku pracy z dniem 6 kwietnia 2018 r. Organ rentowy na nowo ustalił podstawę obliczenia emerytury z uwzględnieniem wszelkich wskaźników na dzień zgłoszenia wniosku o podjęcie wypłaty emerytury tj. na dzień 6 kwietnia 2018 r. – jak wskazał w decyzji - zgodnie z art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Podkreślić należy jednak, że takie działanie ZUS nie znajduje oparcia w przepisach prawa, ani też utrwalonym już orzecznictwie. Nie ulega bowiem wątpliwości, że wnioskodawczyni miała już ustalone prawo do emerytury (decyzją z dnia 16 listopada 2017 r.), a tylko zawieszona była jej wypłata. Tym samym po ustaniu przyczyny zawieszenia wypłaty świadczenia, czyli po rozwiązaniu stosunku pracy, można było dokonać jedynie przeliczenia wysokości emerytury zgodnie z artykułem 108 ust. 1, 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1270). Zgodnie z tym przepisem mechanizm przeliczenia emerytury polega na zwiększeniu świadczenia obliczonego według reguł określonych w art. 26 tej ustawy o iloraz zwaloryzowanych składek zaewidencjonowanych na koncie pracującego emeryta po dniu ustalenia prawa do emerytury i wyrażonego w miesiącach średniego trwania życia ustalonego dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie wysokości świadczenia. W odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie art. 24 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie ma odpowiednika art. 110 tej ustawy, pozwalającego na ponowne ustalenie świadczenia w sytuacji zawieszenia prawa ze względu na nierozwiązanie stosunku pracy. W dniu wejścia w życie art. 25 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ryzykiem emerytalnym było osiągnięcie wieku emerytalnego, a zatem wypłata emerytury przysługiwała bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Decyzja wydawana była tylko jeden raz i w ustawie nie przewidziano przepisu ustalającego tryb przeliczenia podstawy wymiaru emerytury w systemie zdefiniowanej składki.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 6 października 2015 r. w sprawie III UZP 9/15 lex nr 1923849 wyraził pogląd, że mając na względzie unormowania artykułu 108 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pojawia się pytanie o zasadność późniejszego dokonania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ponownego ustalenia podstawy obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego, a nie ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia, w sytuacji, gdy prawo do emerytury nabyte z mocy artykułu 24 tego aktu zostało przyznane wnioskodawcy, a świadczenie obliczono decyzjami organu rentowego już wcześniej, z jednoczesnym zawieszeniem wypłaty świadczenia z uwagi na kontynuowanie przez uprawionego zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy bez rozwiązania stosunku pracy. Sąd Okręgowy w pełni podziela powyższy pogląd i również stoi na stanowisku, że w takiej sytuacji powinno dojść do ustalenia na nowo wysokości emerytury, ale nie poprzez ponowne ustalenie jej wysokości tak jak byłaby przyznawana po raz pierwszy, tylko z odwołaniem się do decyzji pierwotnej, przyznającej wnioskodawczyni prawo do tego świadczenia, w niniejszej sprawie - do decyzji z dnia 16 listopada 2017 r. i z uwzględnieniem składek zewidencjonowanych na koncie w/w po dacie, od której przyznano świadczenie po raz pierwszy, to jest po 1 października 2017 r., do dnia rozwiązania stosunku pracy, w tym przypadku do dnia 6 kwietnia 2018 r. oraz ich waloryzacji.

Wskazać należy też, że Sąd Najwyższy w powołanym wyżej wyroku z dnia 6 października 2015 r. wyraził pogląd, że kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się jedynie raz, albo w dniu nabycia prawa do świadczenia, albo w dniu realizacji ryzyka (rozwiązanie stosunku pracy). Tak ustalona emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek, w sposób podany w artykule 108 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 3 listopada 2015 r., III UZP 12/15 lex nr 1962536, wyrok Sądu Apelacyjnego Krakowie z 3 marca 2016 r. wydanym w sprawie III AUa 520/15 lex nr 2017703, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 13 grudnia 2018 r. III AUa 595/18 lex nr 2601296).

Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 października 2018 r. III AUa 799/17: jakkolwiek co do zasady prawo do emerytury powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa ( art.100 ust.1 ustawy emerytalno-rentowej), to jednak nie jest to tożsame z przyznaniem (wypłatą) świadczenia, do czego z kolei nawiązuje regulacja zawarta w art.129 ust.1 omawianej ustawy, odnosząc powyższe (również co do zasady) do miesiąca zgłoszenia wniosku emerytalnego. Zainicjowanie więc postępowania emerytalnego przedmiotowym wnioskiem powoduje, że decyzja ZUS potwierdzająca uprawnienie do dochodzonego świadczenia jest jednocześnie decyzją ustalającą prawo do jego pobierania w określonej ustalonej w decyzji tej wysokości (por. uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1989r. III UZP 11/89 OSNCP 1990/6/72). Zasadą jest również to, iż – poza wyjątkiem przewidzianym w art. 120 ust.1 ustawy emerytalno-rentowej ( tj. wydania decyzji zaliczkowej w przypadku potwierdzenia prawa do świadczenia przy braku niezbędnych dowodów do ustalenia jego wysokości) decyzje takie ostatecznie ustalają pełną wysokość przysługującej na dzień wypłaty emerytury .

Tym samym wniosek Z. W. z dnia 6 kwietnia 2018 r. złożony w związku z rozwiązaniem przez nią stosunku pracy mógł jedynie skutkować, wznowieniem wypłaty emerytury w wysokości ustalonej przy zastosowaniu art. 108 ustawy emerytalno – rentowej, a nie jak przyjął to ZUS w zaskarżonej decyzji, ustalaniem wysokości emerytury na nowo.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy uznał, że Z. W. nabyła prawo do emerytury w systemie zdefiniowanej składki od 1 października 2017 r. – decyzja z 16 listopada 2017 r. i emerytura ta, w związku z kontynuowaniem przez w/w aktywności zawodowej i opłacaniem składek może być powiększona w trybie art. 108 ustawy emerytalno – rentowej. Do tak przyznanego świadczenia należało doliczyć dalsze opłacanie przez wnioskodawczynię składek i uwzględnić w wysokości świadczenia pozostały okres zatrudnienia po dniu wydania decyzji ustalającej prawo do emerytury od 1 października 2017r. ZUS niezasadnie ustalił na nowo podstawę obliczenia emerytury wnioskodawczyni zamiast zwiększyć wysokość emerytury ustalonej pierwszą decyzją w sposób przewidziany w powołanym art. 108.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 477¹⁴ § 2 kpc Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał ZUS do obliczenia emerytury w/w według zasad obowiązujących w dniu 1 października 2017 r. tj. od miesiąca przyznania emerytury decyzją z 16 listopada 2018 r.

W ocenie Sądu organ rentowy ponosi odpowiedzialność za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w trybie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Zaskarżona decyzja oparta jest na błędnej interpretacji przepisów, mimo że zapadały liczne orzeczenia, wskazujące na właściwy kierunek wykładni i organ rentowy, którego obowiązkiem jest właściwe stosowanie przepisów prawa, winien z tych orzeczeń skorzystać. Skoro zatem w toku postępowania przed organem rentowym możliwe było wyjaśnienie wszystkich wątpliwości, stojących na przeszkodzie wydaniu decyzji zgodnej z prawem, zatem należy wskazać, iż nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w przedmiocie wniosku ubezpieczonego jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność. Tak zważając, Sąd Okręgowy ustalił odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE