UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 października 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił S. S. (1) prawa do emerytury, z uwagi na brak wymaganego 15-letniego stażu pracy w szczególnych warunkach w świetle art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.).

Organ rentowy nie uwzględnił do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej oraz okresów przebywania na urlopach bezpłatnych i na urlopie wychowawczym.

W odwołaniu od powyższej decyzji S. S. (1) wniósł o przyznanie mu prawa do emerytury, podnosząc, iż posiada wymagany staż pracy w szczególnych warunkach.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2013 r. oddalił odwołanie i ustalił następujący stan faktyczny: S. S. (2) urodził się w dniu (...) w dniu 7 września 2012 r. złożył wniosek o emeryturę.

Od dnia 24 sierpnia 1968 roku do dnia 30 listopada kwietnia 1991 roku wnioskodawca był zatrudniony, w pełnym wymiarze czasu pracy, w Przedsiębiorstwie Państwowym Fabryka (...) w R.. Początkowo w okresie od 26.08.1968 r. do 26.09.1970 r., na podstawie umowy – z uczniem o naukę zawodu.

Od 1.10.1970 r. wnioskodawca został przeniesiony na stanowisko szlifierza. W okresie od dnia 1 października 1970 roku do dnia 14 lutego 1973 r. pracował na stanowisku szlifierza, gdzie zajmował się szlifowaniem kątowników i tłoczni.

W okresie od 15.02.1973 r. do 8.01.1974 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Od 9.01.1974 r. powrócił do Fabryki (...) na stanowisko szlifierza i pracę tę wykonywał z przerwami na urlop wychowawczy i urlopy bezpłatne do 1 sierpnia 1991 r. Wnioskodawca uzyskiwał wynagrodzenia akordowe.

Fabryka (...) sp. z o.o. wystawiła wnioskodawcy w dniu 9 listopada 2010 r. świadectwo pracy w szczególnych warunkach, którego wynika, iż w okresach od 1 października 1970 r. do 21 marca 1982 r. i od 1 września 1988 r. do 1 sierpnia 1991 r. wykonywał on pracę na stanowisku szlifierza, krajacza metali tarcza ścierna, polegającą na szlifowaniu i ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym, wymienioną w wykazie A działu III poz. 78 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz. U. nr 8 poz. 43 ze zm.) oraz w zarządzeniu nr 7 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 19 maja 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze (Dz. U., MHiPM nr 3-5 poz. 9).

Wnioskodawca w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym Fabryka (...) w R. skorzystał z urlopów bezpłatnych w okresach: 7.09.1981 – 3.10.1981 r., 16.08 - 6.11.1982 r., 17.09.1982 – 31.10.1982 r., 2.09 - 30.11.1991 r., z urlopów wychowawczych w okresach: 13.06.1983 – 12.06.1985 r., 13.06.1986 – 15.05.1988 r.

Wnioskodawca udowodnił posiadanie łącznie 29 lat, 8 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych, na które składają się okresy składkowe w ilości – 24 lata, 9 miesięcy i 1 dzień oraz okresy nieskładkowe w ilości 4 lata, 11 miesięcy i 3 dni.

W okresie od 1 października 1997 r. do 30 kwietnia 1999 r. wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach z tytułu zatrudnienia w firmie (...) sp z o.o. w R. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku szlifierza wymienioną w wykazie A dziale III poz. 78 załącznika do w/w rozporządzenia. Zakład ten wystawił mu w dniu 10 października świadectwo pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca od 1 sierpnia 2004 r. pobiera zasiłek przedemerytalny.

Organ rentowy zaliczył wnioskodawcy do pracy w szczególnych warunkach łączny staż pracy wynoszący 14 lat, 7 miesięcy i 6 dni w okresach od 1 października 1970 r. do 14 lutego 1973 r. i od 9 stycznia 1974 r. do 6 września 1981 r., od 31 października 1981 r. do 21 marca 1982 r., od 1 września 1988 r. do 1 sierpnia 1991 r. z tytułu zatrudnienia na stanowisku szlifierza w firmie (...), oraz okres od 1 października 1997 r. do 31 grudnia 1998 r. z tytułu zatrudnienia na tym samym stanowisku w firmie (...).

W tak ustalonym stanie faktycznym podzielając stanowisko organu rentowego w zakresie nie udowodnienia przez skarżącego wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach Sąd nie uwzględnił jego roszczenia w oparciu o treść art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej oraz przepisami powołanego rozporządzenia.

Sąd nie zaliczył do w/w stażu okresu nauki zawodu wnioskodawcy, zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa sądowego, powołując się w tym względzie na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 2012 r. w sprawie I UK 130/12 oraz nie zaliczył okresu pracy wnioskodawcy od 22 marca do 22 maja 1982 r. na stanowisku tokarza w firmie (...), uznając, iż nie jest to praca wymieniona we wskazanych przepisach jako praca wykonywana w szczególnych warunkach.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją wnioskodawca, wnosząc o jego uchylenie. Podnosząc, iż Sąd I instancji nie rozpatrzył całego okresu jego pracy w szczególnych warunkach, a zaliczenie wszystkich okresów, które wskazywał w odwołaniu powoduje, iż spełnia wszystkie przesłanki do przyznania świadczenia emerytalnego.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja jest uzasadniona.

Kwestią sporną w niniejszej sprawie w zakresie niekwestionowanych ustaleń przez Sąd I instancji, co do wykonywania przez wnioskodawcę w okresie jego zatrudnienia w firmie (...) jak i w firmie (...) pracy w szczególnych warunkach jest jedynie nie zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach, okresu odbywania służby wojskowej od 15 lutego 1973 r. do 8 stycznia 1974 r.

Sąd Okręgowy prawidłowo uznał, w oparciu o przeprowadzone dowody, w tym z zeznań świadków w szczególności złożone przed tym Sądem akta osobowe, a w nich świadectwo pracy w szczególnych warunkach, iż w okresie tym zarówno przed powołaniem do wojska jak i po powrocie z wojska wnioskodawca wykonywał w okresach wskazanych w w/w świadectwach pracę w szczególnych warunkach na szlifierza, krajacza metali tarcza ścierna, polegającą na szlifowaniu i ostrzeniu wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowaniu mechanicznym, wymienioną w wykazie A działu III poz. 78 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (Dz. U. nr 8 poz. 43 ze zm.) oraz w zarządzeniu nr 7 Ministra Hutnictwa i Przemysłu Maszynowego z dnia 19 maja 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze (Dz. U. MHiPM nr 3-5 poz. 9), które to prace są zaliczane do prac wykonywanych w szczególnych warunkach.

Z ustaleń Sądu wynika, iż nie zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania służby wojskowej powoduje, iż wnioskodawca nie spełnia przesłanki posiadania 15 lat takiej pracy, gdyż zaliczenie pozostałego okresu z wyłączeniem urlopów bezpłatnych i urlopu wychowawczego, daje staż wynoszący 14 lat, 7 miesięcy i 6 dni.

Z analizy dotychczasowego orzecznictwa sądowego w tym Sądu Najwyższego wynika, iż kwestia zaliczania do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania podczas trwania takiej pracy służby wojskowej budziła szereg wątpliwości i orzecznictwo sądowe w tym zakresie nie było jednolite.

Oceniając natomiast rozstrzygnięcie Sądu I instancji w zakresie zarzutów apelacji i nie zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez wnioskodawcę na początku lat 70–tych służby wojskowej wskazuje na nietrafność stanowiska Sądu.

Sąd Najwyższy w orzeczeniach z 6 kwietnia 2006 r. III UK 5/06, OSNP 2007/7-8/108, z 25 lutego 2010 r. II UK 219/09, LEX nr 590248, z 12 kwietnia 2012 r. I UK 347/12 (niepubl.) i z 17 maja 2012 r. I UK 399/11, LEX nr 1211140, stwierdził, iż okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia.

Stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w w/w orzeczeniach odnośnie zaliczania okresu służby wojskowej jako okresu pracy w warunkach szczególnych należy zatem uznać za ugruntowane w szczególności w związku z podjętą w dniu 16 października 2013 r. uchwałą 7 sędziów w sprawie II UZP 6/13, nie publikowaną, w której uznał, iż czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44 poz. 220) w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r. zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy uznać, iż wnioskodawca odbywający służbę wojskową w latach 1973 – 1974 odbywał ją w okresie obowiązywania w/w przepisu wskazanej ustawy, a po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby w dniu 9 stycznia 1974 r., czyli przed upływem 30 dni od zakończenia służby.

Natomiast w świetle art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczpospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 241, poz. 2416 z późn. zm.) – w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 1974 r., czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Wydane na podstawie art. 108 ust. 4 powyższej ustawy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 z późn. zm.) regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl w § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika, że okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby.

Podstawę prawną dochodzonej przez ubezpieczonego emerytury stanowi art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w art. 32, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (to jest 1 stycznia 1999 r.), osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn oraz osiągnęli okresy składkowe i nieskładkowe, od których zależy prawo do emerytury na podstawie art. 27 ustawy (tekst jedn.: w tym przypadku 25 lat dla mężczyzn). Dotychczasowe przepisy, o których mowa w art. 184 ustawy, to przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43, z późn. zm.), stosowane w zakresie wskazanym w art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Dodatkowym warunkiem nabycia prawa jest nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego. W rozpoznawanej sprawie sporna jest tylko przesłanka osiągnięcia przez skarżącego, według stanu na dzień 1 stycznia 1999 r., wymaganego okresu pracy w szczególnych warunkach, oceniana według przepisów dotychczasowych, to jest według przepisów powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów. Pozostałe przesłanki, od których zależy prawo skarżącego do emerytury są bezsporne.

W myśl § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 pracownik będący mężczyzną, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach, wymienioną w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia, przez co najmniej 15 lat nabywa prawo do emerytury w wieku 60 lat, przy spełnieniu pozostałych warunków dotyczących ogólnego stażu zatrudnienia. Przy czym stosownie do § 2 ust. 1 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z materiału dowodowego zgromadzonego przed sądem pierwszej instancji wynika, że praca ubezpieczonego – przed powołaniem do odbycia zasadniczej służby wojskowej i po jej zakończeniu – stanowiła pracę w szczególnych warunkach określoną zarówno w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), jak i we wskazanym zarządzeniu resortowym, a po odbyciu zasadniczej służby wojskowej ubezpieczony w terminie 30 dni zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie.

Wobec powyższego należało zaliczyć ubezpieczonemu do okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okres odbywania zasadniczej służby wojskowej. Wskutek tego wnioskodawca spełnił wszystkie ustawowe przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku zawarte w art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 i 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wnioskodawca bowiem, przy uwzględnieniu okresu służby wojskowej, legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem takiej pracy.

W tym stanie rzeczy, pogląd Sądu I instancji, który nie znalazł podstaw do zaliczenia okresu służby wojskowej jako pracy w szczególnych warunkach w sytuacji już ustalonego orzecznictwa na drodze uchwały jako obecnie odosobniony jest nieuzasadniony i rozstrzygnięcie Sądu podlega zmianie.

Z tych wszystkich względów podzielając zarzuty apelacji, które głównie sprowadzają się do kwestii zakwestionowania stanowiska Sądu Okręgowego w zakresie braku podstaw do zaliczenia służby wojskowej do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 § 1 kpc, przyznając prawo do świadczenia od ukończenia przez wnioskodawcę wymaganego przepisami wieku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § kpc w zw. z art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. e ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz. U. Nr 167 poz. 1398 ze zm.).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE