Sygn. akt III Ca 717/19
Wyrokiem z dnia 27 września 2018r., w sprawie XVIII C 3559/17 Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz J. J. kwotę 4 424,38 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 10 sierpnia 2017 r. do dnia zapłaty; oddalił powództwo w pozostałej części; zasądził od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Stowarzyszenia (...) z siedzibą we W. kwotę 900,- zł tytułem zwrotu kosztów procesu i nakazał pobrać od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi kwotę 100,- zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.
Sąd Rejonowy ustalił, że J. J. korzystając z pomocy pośrednika kredytowego szukał oferty kredytowej. Pośrednik jako jedyną możliwą wskazał ofertę (...) Banku Spółki Akcyjnej w W., gdzie przyjęto, iż J. J. ma stosowną zdolność kredytową. J. J. nie posiadał wymaganego wkładu własnego dla uzyskania potrzebnego kredytu . Złożył w dniu 30 lipca 2007 r. wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego celem pozyskania środków na zakup nieruchomości na rynku wtórnym. Jako proponowaną formę zabezpieczenia zobowiązania nie wskazał ubezpieczenia swego niskiego wkładu. J. J. zawarł w dniu 28 sierpnia 2007 r. z (...) Bankiem Spółką Akcyjną w W. umowę nr (...) o waloryzowany kursem franka szwajcarskiego kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) na kwotę 177.100,00 zł. Umowa w § 3 ust. 3 przewidywała jako prawne zabezpieczenie kredytu w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego kredytu w (...) S.A. na 36-miesięczny okres ubezpieczenia. Stanowiła, że jeśli z upływem pełnych 36 miesięcy okresu ubezpieczenia od dnia uruchomienia kredytu nie nastąpi całkowita spłata zadłużenia objętego ubezpieczeniem ani inne zdarzenie kończące okres ubezpieczenia, ubezpieczenie podlega przedłużeniu, przy czym łączny okres ubezpieczenia nie może przekroczyć 180 miesięcy. Kredytobiorca upoważnia Bank do pobrania kosztów ubezpieczenia w wysokości 3,5% różnicy miedzy wymaganym a wniesionym wkładem własnym kredytobiorcy w wysokości 1.690,15 zł oraz zwrotu kosztów z tytułu kontynuacji ubezpieczenia bez odrębnej dyspozycji. (...) S.A. w W. jest następcą prawnym (...) Banku S.A. w W.. W dniu 31 sierpnia 2007 r. (...) S.A. w W. dokonał wpłaty z rachunku kredytobiorcy na rzecz (...) S.A. kwoty 1.690,5 zł. z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu. J. J. miał ok. 10- 15 minut na zapoznanie się z całością podpisywanej przez siebie dokumentacji w związku z zawieraną umową nr (...). Nie miał możliwości negocjacji postanowień umowy, w tym postanowień o ubezpieczeniu niskiego wkładu. Wiedział o zawarciu w treści umowy przywołanego zapisu o ubezpieczeniu niskiego wkładu. Z uwagi na niewielką ilość czasu przy podpisaniu umowy nie zagłębiał się w treść klauzuli. Nie wiedział, iż stronami tej umowy będzie Bank i ubezpieczyciel. Nie wiedział także, że stanowi on warunek uzyskania kredytu w tej wysokości. Nie był informowany o możliwości innego zabezpieczenia różnicy posiadanego wkładu. Nie był pytany o posiadane aktywa mogące służyć zabezpieczeniu zobowiązania. Był pytany jedynie o wysokość pensji. Sądził, iż opłata z tytułu opisanego ubezpieczenia ma charakter jednorazowy. Natomiast w dniu 7 października 2010 r. (...) S.A. w W. dokonał z rachunku kredytobiorcy na rzecz (...) S.A. wpłaty kwoty 1.674,27 zł z tytułu odnowienia ubezpieczenia kredytu. Następnie w dniu 1 października 2013 r. (...) S.A. w W. z tytułu kolejnego odnowienia ubezpieczenia kredytu dokonał z rachunku kredytobiorcy wpłaty kwoty 1.059,61 zł na rzecz (...) S.A.
Apelację od tego wyroku złożył pozwany Bank. Zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie prawa procesowego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj.: art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 299 k.p.c. poprzez uznanie za wiarygodne twierdzeń powoda o niewypełnieniu przez bank obowiązku informacyjnego, braku wiedzy powoda kto jest beneficjentem ubezpieczenia oraz przekonaniu, że koszt ubezpieczenia niskiego wkładu własnego jest jednorazowy, poprzez przypisanie zeznaniom powoda waloru spójnych, logicznych i zgodnych z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym, podczas gdy pozostają one w sprzeczności z treścią decyzji kredytowej oraz umowy kredytowej, których treść nie pozwala na wyciągnięcie wniosków co do funkcjonowania (...) zgodnych z twierdzeniami powoda; art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ustalenie, że postanowienie § 3 ust.3 umowy o kredyt nie zawierało dostatecznie jasnych i precyzyjnych informacji pozwalających kredytobiorcy na uzyskanie szczegółowej wiedzy, odnośnie jego praw i obowiązków związanych w zabezpieczeniem (...), w szczególności w jaki sposób będą się kształtowały koszty ubezpieczenia i jak długo będzie zobowiązany do refundowania ich pozwanemu oraz kto jest beneficjentem ubezpieczenia; poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ustalenie, że umowa kredytu została zawarta według standardowego wzorca (umowa adhezyjna), mimo że podstawą zawarcia umowy kredytu był wniosek o udzielenie kredytu, w którym powód określił swoje preferencje co do warunków umowy, a zatem treść umowy została sformułowana w oparciu o indywidualne potrzeby kredytobiorcy i wyłącznie na jego użytek; poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego oraz dokonanie sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny dowodów w zakresie oceny, czy powód miał rzeczywisty wpływ na postanowienie zawarte w § 3 ust. 3 umowy o kredyt, dotyczące obowiązku zwrotu kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego ( (...)); poprzez sprzeczne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego uznanie, że korzyść z zawartej umowy ubezpieczenia niskiego wkładu własnego była rażąco jednostronna oraz naruszała zasadę równorzędności stron stosunku obligacyjnego, podczas gdy ustanowienie tej formy zabezpieczenia pozwalało kredytobiorcy na uzyskanie kredytu we wnioskowanej wysokości pomimo nieposiadania wymaganych przez bank środków własnych, w konsekwencji uznać należy, iż zapewniony mu został dostęp do pieniądza, którym nie dysponował, a który pozwolił mu na zrealizowanie celu mieszkaniowego. Nadto zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 385 1 § 1 k.c. poprzez błędną jego wykładnię i przyjęcie przez Sąd I instancji, że postanowienie § 3 ust. 3 umowy zawartej pomiędzy stroną powodową a pozwanym bankiem, nie zostało uzgodnione indywidualnie z powodem, kształtuje jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając interesy powoda jako konsumenta, co zdaniem pozwanego banku nie zachodzi albowiem klauzula ta ani nie jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, ani nie narusza w sposób rażący interesów strony powodowej; art. 385 1 § 1 k.c. w zw. z art. 385 2 k.c. w z art. 221 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że przepis art. 385 1 § 1 k.c. stanowi wyraz paternalistycznej ochrony przyznanej konsumentowi jako stronie umowy zawartej z przedsiębiorcą w taki sposób, iż konsument nie jest obowiązany do wykazania staranności przy podejmowaniu decyzji o wstąpieniu w relację kontraktową z przedsiębiorcą; art. 6 k.c. poprzez uznanie, że powód udowodnił, że postanowienie § 3 ust. 3 umowy jest rażąco naruszającym jego interesy jako konsumenta oraz jest sprzeczne z dobrymi obyczajami; art. 410 § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 1 k.c. poprzez przyjęcie, że świadczenie spełnione przez powoda tytułem zwrotu kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego stanowi świadczenie nienależne; art. 411 pkt 1 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uwzględnienie powództwa, podczas gdy powód nie wykazał, aby złożył zastrzeżenie zwrotu przy uiszczeniu kosztów ubezpieczenia za okres pierwszych 36 miesięcy ubezpieczenia, ani przy uiszczeniu kosztów na kolejne 36 miesięczne okresy ubezpieczenia, co w konsekwencji włącza po stronie powodowej możliwość żądania zwrotu kwot dochodzonych pozwem; art. 70 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowego w zw. z art. 93 ust. 1 Prawa bankowego poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy bank udzielił powodowi kredytu hipotecznego bez wniesienia przez niego wymaganego wkładu własnego, a zabezpieczenie spłaty części kredytu hipotecznego stanowiącej tzw. niski wkład własny, poprzez ubezpieczenie niskiego wkładu własnego, może stanowić formę zabezpieczenia spłaty zobowiązania kredytowego; art. 100 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię, przejawiającej się brakiem stosunkowego rozdzielnia kosztów pomiędzy strony procesu stosowanie do stopnia uwzględnienia żądań strony powodowej. W konkluzji wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów procesu za obie instancje.
Sąd Okręgowy zważył,
co następuje :
Apelacja jest bezzasadna. Jak słusznie wywiódł Sąd I instancji W niniejszej sprawie konsumenta łączyła z poprzednikiem prawnym pozwanego umowa kredytu. Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe (t.j. Dz.U.2017.1876) przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Roszczenie strony powodowej opierało się natomiast na twierdzeniu, że postanowienie § 3 ust. 3 umowy regulujące przedłużenie okresu ubezpieczenia niskiego wkładu kredytu stanowi klauzulę abuzywną.
Art. 385 1 § 1 zd. I k.c., przewiduje z kolei, iż postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Ważąc zasadność roszczenia, Sąd Rejonowy w pierwszej kolejności zwrócił uwagę, iż badane postanowienie umowne nie określa głównego świadczenia, gdyż nie odnosi się do essentialia negotii umowy kredytu. W szczególności nie stanowi przewidzianej w nadmienionym art. 69 ust. 1 in fine Prawa bankowego prowizji od udzielonego kredytu. Stąd też dopuszczalne jest przeprowadzenie indywidualnej kontroli spornego postanowienia pod kątem jego ewentualnej abuzywności. Umowa nr (...) była zawierana jako typowa umowa adhezyjna. Jak ustalono konsument miał możliwość jedynie wyrażenia albo niewyrażenia zgody na zaproponowane warunki, natomiast ingerencja w ich treść była w praktyce wyłączona. Strona pozwana, wbrew art. 385 1 § 4 k.c. nie przedstawiła żadnego dowodu przeciwnego tej okoliczności. Niewątpliwie ze zgromadzone materiału dowodowego wynika, że sporna klauzula nie została uzgodniona z kredytobiorcą. Treść analizowanej klauzuli wskazującej na ubezpieczenie niskiego wkładu, nie podaje szeregu kluczowych informacji. Nie wskazuje bowiem kto jest ubezpieczonym, jaki jest przedmiot ubezpieczenia, w razie zajścia jakiego wypadku ubezpieczeniowego ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność, jakie zdarzenie kończy okres ubezpieczenia, ani też nie informuje o regresie ubezpieczyciela, sposobu wyliczenia kosztów kontynuacji ubezpieczenia. W toku postępowania nie przedstawiono przy tym regulaminu, który mógłby uszczegółowiać wskazane kwestie. Nie wykazano, iż kredytobiorca został zapoznany z takim dokumentem. Kwestionowaną klauzulę uznać należało za sprzeczną z dobrymi obyczajami i rażąco naruszającą interesy konsumentów. Celem ubezpieczenia niskiego wkładu pozostawało zagwarantowanie pozwanemu Bankowi możliwie największych profitów przy równoczesnym (kosztem powodów) ograniczeniu ryzyka gospodarczego związanego z dokonaną czynnością bankową. Zasadniczo jedynym beneficjentem ubezpieczenia pozostawała strona pozwana – profesjonalista na rynku usług finansowych, która jako ubezpieczona dzięki zobowiązaniu powodów do uiszczania składek uzyskała daleko idące zabezpieczające płatność kredytu w razie problemów z ich wypłacalnością. W ocenie Sądu Okręgowego obciążanie dodatkowymi opłatami zmniejszającymi ryzyko prowadzonej przez bank działalności gospodarczej rażąco naruszała interesy konsumentów - powodów. Nie bez znaczenia pozostaje także, że wysokość rat ubezpieczenia pozostawała stosunkowo wysoka, a tym samym obciążenie powodów pozostawało znaczące. Okoliczności powyższe wskazują, że poprzez zawarcie umowy zawierającej omawiane postanowienie doszło do przerzucenia ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną przez stronę pozwaną zawodowo działalnością bankową na powodów – konsumentów.
Wbrew tezie apelacji nie doszło do naruszenia żadnego ze wskazanych w niej przepisów prawa tak materialnego jak i procesowego. Na marginesie jeszcze podnieść należy, że zarzut naruszenia przepisu art. 100 k.p.c. jest co najmniej niezrozumiały. Sąd I instancji uwzględnił powództwo w części należności głównej – w całości. Oddalenie powództwa częściowe dotyczyło jedynie okresu od którego odsetki zasądzono – zaś odsetek nie wlicza się do wartości przedmiotu sporu.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację, orzekając o kosztach postępowania apelacyjnego na zasadzie przepisu art. 98 § 1 k.p.c.