UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 marca 2019r., numer sprawy (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił P. P. (1) prawa do zasiłku opiekuńczego za dzień 31 stycznia 2019r., wskazując, iż z posiadanej dokumentacji i złożonego przez wnioskodawcę oświadczenia wynika, że matka chorego dziecka pozostająca w dniu 31 stycznia 2019r. we wspólnym gospodarstwie domowym mogła zapewnić mu opiekę.

Decyzją z dnia 25 kwietnia 2019r. znak (...) - (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zmienił decyzję z dnia 27 marca 2019r. numer sprawy (...) i przyznał P. P. (1) prawo do zasiłku opiekuńczego za dzień 31 stycznia 2019r. (punkt 1 decyzji) oraz odmówił prawa do odsetek od wypłaconego zasiłku chorobowego za dzień 31 stycznia 2019r. (punkt 2 decyzji). W zakresie odsetek organ powołał się na przepis art. 64 ustawy z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. 2019.645) , z którego wynika, że Zakład nie ma obowiązku wypłaty odsetek, jeżeli opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które zakład nie ponosi odpowiedzialności. Wskazał, iż odmowna decyzja z dnia 27 marca 2019r. w przedmiocie prawa do zasiłku opiekuńczego została wydana w oparciu o dokumentację. Uwzględniając wyjaśnienia wnioskodawcy decyzja odmowna została zmieniona, a w dniu 2 maja 2019r. (tj. w terminie 30 dni) zasiłek opiekuńczy za dzień 31 stycznia 2019r. zostanie wypłacony.

Odwołanie od decyzji z dnia 25 kwietnia 2019r. znak (...) - (...) wniósł P. P. (1), kwestionując podstawę wymiaru przyznanego zasiłku chorobowego jak i odmowę przyznania odsetek. Wskazał, iż organ wystawiając drugą decyzję przyznał się do popełnionego błędu, stąd winien zapłacić odsetki. Przedstawił wyliczenie dziennej kwoty wypłaconego mu zasiłku (tj. 74 zł), argumentując, iż przyznana przez organ jest zaniżona. Jednocześnie wniósł o przyznanie od Zakładu odszkodowania w kwocie 60.000 zł za rażące uchybienia i niedopełnienie obowiązków, naruszenie praw dziecka i złe traktowanie obywatela.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania w całości, wskazując, iż podstawy faktyczne i prawne zaskarżonej decyzji zostały przedstawione w jej uzasadnieniu , a roszczenie odszkodowawcze winno zostać rozpoznane w procesie cywilnym.

Na rozprawie w dniu 26 lipca 2019r. P. P. (1) wskazał, iż domaga się zmiany decyzji, poprzez przyznanie prawa do ustawowych odsetek od dnia wydania decyzji z dnia 27 marca 2019r.

W dniu 29 lipca 2019r. sprawa, w zakresie roszczenia o zapłatę odszkodowania w kwocie 60.000 zł, została przekazana Wydziałowi Cywilnemu tutejszego Sądu, zgodnie z administracyjnym podziałem czynności, albowiem w tej części nie ma waloru sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych w rozumieniu art. 476 § 2 i 3 k.p.c.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W nocy 31 stycznia 2019r. małoletnia córka P. i M. P. (1) zachorowała. M. P. (1), zatrudniona w systemie pracy zmianowej, od dnia 27 do 30 stycznia 2019r. pracowała codziennie na nocną zmianę w godzinach od 22.00 do 6.00. Opiekę nad córką w dniu 31 stycznia 2019r. sprawował P. P. (1).

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonego P. P. (1) k. 27-27v.

W dniu 12 lutego 2019r. P. P. (1) złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do zasiłku opiekuńczego z powodu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem M. P. (2) za dzień 31 stycznia 2019r. We wniosku wskazał, iż matka dziecka M. P. (1) jest zatrudniona w systemie pracy zmianowej. Godziny pracy określił następująco: 6.00-14.10, 13.50 – 22.00, 21.50 – 6.00.

Dowód: wniosek z dnia 12.02.2019r. k. 1-6 akt zasiłkowych, wydruk zaświadczenia lekarskiego (...) k. 7, przesłuchanie ubezpieczonego P. P. (1) k. 27-27v.

Następnie, odpowiadając na zobowiązanie organu do podania w jakich godzinach w dniu 31 stycznia 2019r. pracowała M. P. (1), wskazał, iż w tym dniu M. P. (1) pracowała na trzecią zmianę od godziny 22.00 do 6.00. Oświadczenie P. P. (1) zostało złożone w dniu 4 marca 2019r.

Dowód: pismo organu z dnia 22.02.2019r. k. 8 akt zasiłkowych, oświadczenie z dnia 03.04.2019r. k. 9 , przesłuchanie ubezpieczonego P. P. (1) k. 27-27v.

Decyzją z dnia 27 marca 2019r. numer sprawy (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił P. P. (1) prawa do zasiłku opiekuńczego za dzień 31 stycznia 2019r., wskazując, iż z posiadanej dokumentacji i złożonego przez wnioskodawcę oświadczenia wynika, że matka dziecka pozostająca w dniu 31 stycznia 2019r. we wspólnym gospodarstwie mogła zapewnić opiekę choremu dziecku.

Niesporne

W dniu 16 kwietnia 2019r. P. P. (1) wniósł odwołanie od powyższej decyzji wnosząc o jej zmianę poprzez przyznania prawa do zasiłku opiekuńczego za dzień 31 stycznia 2019r. i wyrównania włącznie z odsetkami naliczonymi od dnia rozpatrzenia odwołania i o odszkodowanie w wysokości 30.000 zł za nierówne traktowanie obywatela wobec prawa. W odwołaniu tym wskazał, iż w nocy (...) córka M. miała wysoką gorączkę i silne bóle brzucha. Żona od 27 stycznia 2019r. do 31 stycznia 2019r. pracowała na zmiany nocne od godziny 22.00 do 6.00 i nie była w stanie fizycznie sprawować należytej opieki nad dzieckiem.

Dowód: odwołanie z dnia 15.04.2019r. k. 12-13 akt zasiłkowych, przesłuchanie ubezpieczonego P. P. (1) k. 27-27v.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał w dniu 27 marca 2019r. decyzję zmieniającą, przyznając P. P. (1) prawo do zasiłku opiekuńczego za dzień 31 stycznia 2019r. oraz odmawiając prawa do odsetek od wypłaconego zasiłku chorobowego za dzień 31 stycznia 2019r.

Niesporne

W 2018 r. (w okresie poprzedzającym miesiąc, w którym korzystał z zasiłku opiekuńczego) wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę P. P. (1) stanowiło równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę, a więc kwotę 2100 zł. Wysokość wypłaconego zasiłku opiekuńczego za dzień 31 stycznia 2019r. wyniosła 48,32 zł.

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonego P. P. (1) k. 27-27v., karta zasiłkowa k. 18

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie leżał zasadniczo poza sporem. Strony nie kwestionowały prawdziwości i rzetelności zgromadzonych w sprawie dokumentów. Przedmiotem sporu pozostawało prawo ubezpieczonego do odsetek z tytułu opóźnienia w wypłacie przez organ rentowy należnego mu zasiłku opiekuńczego za dzień 31 stycznia 2019r. W szczególności strony różniły się swoimi stanowiskami w zakresie odpowiedzialności organu, w tym popełnienia błędu w ustaleniach faktycznych. W konsekwencji zatem zadaniem Sądu stało się ustalenie, czy wydając pierwotnie decyzję o odmowie przyznania zasiłku opiekuńczego, organ rentowy popadł w zawinione opóźnienie w wypłacie świadczenia.

Ubezpieczony domagał się wypłaty odsetek ustawowych począwszy od dnia 27 marca 2019 r., a więc od chwili wydania pierwszej decyzji ZUS-u odmawiającej mu prawa do zasiłku opiekuńczego. Organ zaś podnosił, że nie opóźnił się z wypłatą należnych wnioskodawcy świadczenia, albowiem w ustawowym terminie, liczonym od wydania zaskarżonej decyzji, dokonał wypłaty.

Zgodnie z art. 85 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 300) jeżeli Zakład [ (...)] - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Nieustalenie prawa do świadczenia w razie wydania decyzji odmawiającej, mimo spełnienia warunków do jej przyznania zachodzi w sytuacjach, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia, naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia. Z kolei zawarte w zdaniu drugim ust. 1 art. 85 ustawy systemowej określenie: "okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności" oznacza, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest obowiązany do wypłaty odsetek nie tylko wtedy, gdy nie ponosi winy w opóźnieniu, lecz także wtedy, gdy opóźnienie w ustaleniu i wypłacie prawa do świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego jest skutkiem innych przyczyn niezależnych od Zakładu (por. wyrok z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005 nr 10, poz. 147). Opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia może nastąpić albo wskutek dokonania przez organ rentowy błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, albo z powodu błędu w ustaleniach faktycznych, będącego następstwem naruszenia przepisów postępowania. W tym pierwszym przypadku mamy do czynienia z wydaniem przez organ rentowy decyzji niezgodnej z prawem, choć na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności faktycznych możliwe było wydanie decyzji odpowiadającej prawu. Opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia jest wówczas następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można mu było zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa. Inaczej mówiąc, jeżeli organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek.

W niniejszej sprawie nie chodzi o błąd organu rentowego w wykładni bądź zastosowaniu prawa, ale o błąd w ustaleniach faktycznych, który jest oceniany pod kątem naruszenia przepisów postępowania. W takim przypadku wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w rozumieniu art. 64 ust.1 ustawy zasiłkowej musi być rozumiane jako dokonanie analizy złożonej dokumentacji i ustalenie na jej podstawie stanu faktycznego , czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę. W sytuacji, w której przyznanie prawa do świadczenia następuje na skutek ustaleń faktycznych sądu, dla stwierdzenia, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie, konieczne jest wykazanie, iż w przepisanym terminie nie dysponował materiałem umożliwiającym przyznanie świadczenia. Ocena ta musi być dokonana przy uwzględnieniu okoliczności czy organ rentowy - w ramach swoich kompetencji i nałożonych obowiązków - poczynił wszystkie wymagane ustalenia faktyczne i wyjaśnił wszystkie okoliczności konieczne do wydania decyzji. Jeżeli bowiem zmiana decyzji w postępowaniu odwoławczym była uzasadniona ustaleniami co do takich okoliczności, które nie były i nie mogły być znane organowi rentowemu z uwagi na obowiązujące w postępowaniu przed tym organem ograniczenia dowodowe, to nie będzie podstaw do uznania, iż opóźnienie jest następstwem okoliczności, za które ponosi on odpowiedzialność (por. wyrok z dnia 21 kwietnia 2009 r., I UK 345/08, LEX nr 551000). Należy mieć na względzie, że w postępowaniu przed organem rentowym dowodem jest tylko to, co prawo za dowód uznaje i jako dowód dopuszcza. Takie ograniczenia nie występują natomiast w procedurze cywilnej, w której okoliczności sporne mogą być wykazywane wszelkimi dowodami. W kontekście prawa do odsetek istotne jest więc stwierdzenie czy organ rentowy w ramach udzielonych mu kompetencji i nałożonych obowiązków w konkretnym przypadku podjął określone działania zmierzające do ustalenia prawa i wyjaśnienia związanych z tym okoliczności faktycznych (por. wyroki z dnia 21 września 1999 r., II UKN 109/99, OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 903 oraz z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 501).

Zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat ( art. 32. 1. pkt 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa - tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 645). Zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli poza ubezpieczonym są inni członkowie rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym, mogący zapewnić opiekę dziecku lub choremu członkowi rodziny (art. 34 ustawy). Przy czym za innych domowników, którzy mogą zapewnić opiekę dziecku nie uważa się pracowników wypoczywających po pracy na nocnej zmianie (tak chociażby E. D. w Komentarzu do art.34 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wyd. LexisNexis, 2012) .

Organ rentowy, po zapoznaniu się z wnioskiem P. P. (1) oraz z jego oświadczeniem z dnia 4 marca 2019r. przyjął, iż w dniu 31 stycznia 2019r. w gospodarstwie domowym była inna osoba mogąca zapewnić opiekę nad dzieckiem i była to żona M. P. (1). Wniosek taki organ postawił po pisemnym zwróceniu się do wnioskodawcy z zapytaniem, na którą zmianę M. P. (1) pracowała w dniu 31 stycznia 2019r. P. P. (1) udzielił odpowiedzi, iż była to zmiana nocna w godzinach 22.00-6.00.

W ocenie Sądu, organ ponosi odpowiedzialność za nieprawidłowe ustalenie okoliczności faktycznych, albowiem już na podstawie wyżej opisanego wniosku i oświadczenia ubezpieczonego z dnia 4 marca 2019r. uzupełniającego okoliczności faktyczne, organ mógł przyjąć, iż żona wnioskodawcy M. P. (1) w trakcie spornego dnia 31 stycznia 2019r. była pracownikiem odpoczywającym po nocnej zmianie. Nie była więc osobą mogącą zapewnić opiekę choremu dziecku. Organ wiedząc, że w dniu 31 stycznia 2019r. (czwartek) M. P. (1) pracowała na nocną zmianę winien był wywieść wniosek, że w takim nocnym systemie pracowała również w dniu wcześniejszym, albowiem dana zmiana godzinowa jest ustalana zwyczajowo na czas minimum tygodnia, a sporna data znajdowała się w środku tygodnia. Nie było też żadnych przeszkód, aby organ – w ramach postępowania wyjaśniającego – zapytał również o dzień poprzedzający (30.01.2019r.) M. P. (1) pracowała w godzinach od 22.00 do godziny 6.00. Organ tego nie uczynił, swoje ustalenia ograniczył jedynie do dnia 31 stycznia 2019r i na podstawie odpowiedzi P. P. (1) postawił błędny wniosek. Nieprawidłowo bowiem nie zakwalifikował M. P. (1) jako osoby odpoczywającej po nocnej zmianie, uznając ją za osobę mogącą sprawować opiekę nad chorym dzieckiem. Dopiero informacja od P. P. (1) zawarta w odwołaniu z dnia 16 kwietnia 2019r. , iż jego żona w dniu 31 stycznia 2019r. odpoczywała następujących po sobie w tymże tygodniu nocnych zmianach, doprowadziła do zmiany stanowiska organu. Organ powinien tą okoliczność wywieść już z oświadczenia z dnia 4 marca 2019r., jak i ewentualnie postawić szersze pytanie (obejmujące godziny pracy M. P. (1) w dniach wcześniejszych).

Zgodnie z art. 64 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa płatnicy składek, o których mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych dla wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych bieżąco po stwierdzeniu uprawnień. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest on obowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zdaniem Sądu, dokumenty, o których mowa w przytoczonym przepisie, organ posiadał już w dniu 4 marca 2019r., kiedy to ubezpieczony złożył na wezwanie organu uzupełniające oświadczenie o godzinach pracy swojej żony. 30 dni liczone od tej daty to 3 kwietnia 2019r. i należy przyjąć tę datę, jako początkową do naliczenia odsetek. Od tej daty bowiem organ znajdował się w opóźnieniu, które wynikało z przyczyn leżących po jego stronie. Decyzja przyznająca sporne świadczenie została wydana w dniu 24 kwietnia 2019r., a więc odsetki przysługują wnioskodawcy za okres od 3 kwietnia 2019r. do 24 kwietnia 2019r.

W odniesieniu do kwestionowanej podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego, to Sąd uznał ją za prawidłową.

Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego stosuje się zasady określone w przepisach 36-42 i art. 45 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, co wynika z art. 47 tejże ustawy. P. P. (1) był zatrudniony na podstawie umowy o pracę za minimalnym wynagrodzeniem ustawowym, które zgodnie z przepisem art. 45 ust.1 ww. ustawy, stanowi podstawę do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego. Zgodnie z tym przepisem podstawa wymiaru zasiłku chorobowego z tytułu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi jedna trzydziesta część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru zasiłku (art. 36 ust.1 i 3 ww. ustawy). Miesięczny zasiłek opiekuńczy wynosi 80% podstawy wymiaru zasiłku (art. 35 ust. 1 ww. ustawy). Przy zastosowaniu powyższych zasad obliczenie przedstawia się następująco: 2100 zł pomniejszone o 13,71% daje 1812,09 zł. Ta kwota podzielona na 30 daje 60,40 zł za jeden dzień, co z kolei pomniejszone do 80% daje kwotę 48,32 zł, odpowiadającą kwocie przyznanej ubezpieczonemu, a wykazanej w karcie zasiłkowej organu rentowego. Regulacji tych ubezpieczony w zawartym w odwołaniu wyliczeniu nie uwzględnił, stąd jego błędne przekonanie o nieprawidłowości po stronie organu.

Mając na uwadze powyższe Sąd w oparciu o art. 477(14) § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję, poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie zasiłku opiekuńczego za okres od dnia 3 kwietnia 2019r. do dnia 24 kwietnia 2019r. W pozostałej zaś części, na podstawie art. 477(14) § 1 k.p.c., oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE