UZASADNIENIE

Powódka Spółdzielnia Mieszkaniowa (...) z siedzibą w G. wniósł pozew przeciwko J. G. o nakazanie pozwanemu, aby opróżnił, opuścił i wydał powodowi lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w G..

W uzasadnieniu pozwu powódka podniosła, iż budynek mieszkalny, w którym położony jest ww. lokal znajduje się w zasobach powodowej spółdzielni. Tytuł prawny w postaci spółdzielczego lokatorskiego prawa do ww. lokalu mieszkalnego - na podstawie przydziału z dnia 1 lutego 1995r. - przysługiwał E. B. (potem G.). Po śmierci żony pozwany nie dopełnił formalności warunkujących przyjęcie go w poczet członków i nie udokumentował nabycia wkładu mieszkaniowego. W maju 2016r. pozwany złożył deklarację członkowską i wystąpił o zawarcie umowy ustanowienia spółdzielczego lokatorskiego prawa do zajmowanego lokalu, jednocześnie poinformował spółdzielnię, że odrzucił spadek po zmarłej żonie i nie ma jakichkolwiek możliwości wniesienia wymaganego wkładu mieszkaniowego. Zarząd spółdzielni, mając na względzie sytuację finansową pozwanego, zaproponował mu zawarcie umowy najmu pod warunkiem wniesienia kaucji i spłaty zadłużenia. Pozwany jednak odmówił zawarcia umowy najmu na zaproponowanych warunkach. W związku z powyższym powódka wezwała pozwanego do opróżnienia i przekazania przedmiotowego lokalu. Pozwany jednak nadal zamieszkuje w przedmiotowym lokalu i nie uiszcza opłat czynszowych, korzystając z lokalu bezumownie. Aktualne zadłużenie pozwanego wynosi 9.518,67 zł.

(pozew k. 3-6)

Pismem z dnia 14 marca 2019r. interwencję uboczną po stronie powodowej zgłosiła Gmina M. G., wnosząc o uwzględnienie powództwa, nie orzekanie o prawie do lokalu socjalnego oraz zasądzenie kosztów procesu.

(interwencja uboczna k. 32)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o przyznanie mu lokalu socjalnego. Jak wskazał ma 74 lata, jest inwalidą, emerytem, posiada orzeczenie o pierwszym stopniu niepełnosprawności, choruje na zwyrodnienie stawów kolanowego i biodrowego oraz stawów palców obu rąk. Po mieszkaniu pozwany zwany porusza się przy pomocy laski, opiekuje się nim jedyny syn z pierwszego małżeństwa. Nadto, pozwany wskazał, iż otrzymuje 1.200 zł z tytułu emerytury.

(odpowiedź na pozew k. 38)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie przydziału z dnia 1 lutego 1995r. E. B. przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku mieszkalnym przy ul. (...) w G., składającego się z 2 izb o powierzchni użytkowej 25,90 m2. Przedmiotowy lokal znajduje się w zasobach powoda Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w G..

(dowód: przydział z dnia 1 lutego 1995r. k. 15)

W przedmiotowym lokalu mieszkał również mąż uprawnionej – pozwany J. G.. Po śmierci żony pozwany nie nabył tytułu prawnego do ww. lokalu.

(okoliczności bezsporne)

Pismem z dnia 20 października 2017r. Zarząd powodowej spółdzielni wezwał pozwanego do opróżnienia i przekazania powodowi zajmowanego bez tytułu prawnego lokalu nr (...) w terminie 30 dni od daty otrzymania wezwania. Pismem z dnia 18 maja 2018r. powódka ponownie wezwała pozwanego do opuszczenia ww. lokalu i przekazania go w terminie 14 dni. Wezwanie zostało pozwanemu doręczone w dniu 22 maja 2018r.

(dowód: pismo z dnia 20 października 2017r. k. 16, wezwanie z dnia 18 maja 2018r. wraz z zpo k. 17-18v)

Aktualne zadłużenie pozwanego z tytułu opłat eksploatacyjnych wynosi 9.518,67 zł.

(dowód: kartoteka finansowa za okres od 1 stycznia 2016r. do 31 stycznia 2019r. k. 19-20)

Pozwany jest wdowcem, osobą samotną, prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe. W realizacji zakupów pozwanemu pomocy udziela syn D. G.. Pozwany utrzymuje się z emerytury w kwocie 1.201,82 zł (pozostałej po potrąceniach komorniczych). Pozwany nie korzysta ze świadczeń pomocy społecznej. Pozwany nie posiada żadnych oszczędności. Ma długi z tytułu zaciągniętych kredytów. Z emerytury pozwanego toczy się egzekucja. Nadto, potrącana jest kwota 500 zł z tytułu alimentów na rzecz byłej żony. Pozwany ponosi wydatki na opłaty za prąd (87,15 zł), gaz (35,20 zł), opłaty za telefon (29,57 zł), na spłatę rat pożyczek (około 220 zł). Pozwany nie jest właścicielem żadnej nieruchomości. Pozwany choruje na zwyrodnienie stawów kolanowych, ma problemy ze słuchem. Po mieszkaniu pozwany porusza się o lasce, przytrzymując się mebli i ścian. Od ponad roku pozwany nie wychodzi z mieszkania, gdyż nie daje rady zejść po schodach. Pozwany legitymował się orzeczeniem o znacznym, stopniu niepełnosprawności wydanym do dnia 31 stycznia 2019 r.

(dowód: orzeczenie o stopniu niepełnosprawności k. 39, pismo MOPS G. z dnia 1 kwietnia 2019r. k. 47, rachunki k. 61-64, odcinek emerytury k. 65, zeznania świadka D. G. k. 52v-53)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów i dowodu z zeznań świadka D. G..

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy, Sąd nie dopatrzył się żadnych podstaw do kwestionowania wiarygodności i mocy dowodowej powołanych powyżej dokumentów. Podkreślić należy, iż żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności tych dokumentów, prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, ani też nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod tymi pismami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych. Forma i treść przedmiotowych dokumentów nie budzi również wątpliwości Sądu.

Za wiarygodne Sąd również uznał zeznania świadka w zakresie dotyczącym sytuacji osobistej, rodzinnej i majątkowej pozwanego, możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, a także zamieszkiwania w spornym lokalu mieszkalnym. W ocenie Sądu zeznania te były szczere, wewnętrznie spójne i nie budziły wątpliwości w świetle zasad doświadczenia życiowego oraz logicznego rozumowania. Nadto, w części zeznania te znalazły potwierdzenie w dowodach z dokumentów.

Podstawę prawną roszczenia powódki o wydanie przedmiotowego lokalu stanowi przepis art. 222 § 1 kc, zgodnie z którym właściciel może żądać od osoby, która włada jego rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela prawo do władania rzeczą. W świetle powołanego przepisu przesłankami roszczenia windykacyjnego są:

1)własność podmiotu podnoszącego roszczenie;

2)faktyczne władanie rzeczą przez podmiot, przeciwko któremu kierowane jest roszczenie;

3)brak skutecznego względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą, które przysługiwałoby osobie, która rzeczą faktycznie włada (por. M. Gutowski (red.) Kodeks cywilny. Tom I. Komentarz. Art. 1-44911, wyd. 1, 2016).

Bezsporne w niniejszej sprawie było, że przedmiotowy lokal znajduje się w zasobach powodowej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z siedzibą w G. i stanowi on przedmiot własności powódki. Nie było również sporu co do tego, że tytuł prawny do tego lokalu w postaci spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu przysługiwał zmarłej żonie pozwanego E. G.. Zgodnie z treścią art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 845) spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą ustania członkostwa. Wedle art. 25 § 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2018 r. poz. 1285) członka zmarłego skreśla się z rejestru członków spółdzielni ze skutkiem od dnia, w którym nastąpiła śmierć. Wedle art. 15 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w przypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego w następstwie śmierci uprawnionego lub w przypadkach, o których mowa w art. 11, roszczenia o zawarcie umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego przysługują jego osobom bliskim. W niniejszej sprawie pozwany jednak nie skorzystał z powyższych uprawnień i nie doszło do zawarcia pomiędzy nim a powodem umowy o ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego. Nadto, pomiędzy stronami nie został nawiązany żaden inny stosunek prawny, przyznający pozwanemu tytuł prawny do zajmowania przedmiotowego lokalu. W tym stanie rzeczy, z chwilą śmierci żony, od pozwany której wywodził swoje uprawnienie do zamieszkiwania w spornym lokalu na mocy prawa rodzinnego (art. 281 kro), pozwany utracił tytuł prawny do lokalu. Z tych przyczyn Sąd uznał, iż skoro pozwanemu nie przysługuje uprawnienie do władania rzeczą, to żądanie powódki zasługuje na uwzględnienie i na podstawie art. 222 § 1 kc orzekł jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

W świetle zebranego materiału dowodowego nie sposób uznać by żądanie zgłoszone przez powódkę stanowiło nadużycie prawa. W orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony można uznać obecnie pogląd, zgodnie z którym możliwość nieuwzględnienia roszczenia windykacyjnego na podstawie art. 5 kc może mieć miejsce tylko w sytuacjach wyjątkowych. Oddalenie powództwa na podstawie art. 5 kc oznacza bowiem pozbawienie właściciela ochrony przysługującego mu prawa własności, którego ochrona jest zasadą konstytucyjną (por: orzeczenie SN z 22.11.1994r. II CRN 127/94 niepublikowany; wyr. SN z 27.01.1999r. II CKN 151/98, wyrok SN z 22.03.2000r. I CKN 440/98). Sąd Najwyższy trafnie stwierdził w orzeczeniu z dnia 25 maja 1973r. III CRN 86/73, że zasady współżycia społecznego chronią wprawdzie przed nadużyciem prawa, ale nie mogą tego prawa w ogóle unicestwić. W szczególności przy żądaniu eksmisji mogą one jedynie powodować odroczenie eksmisji, a nie pozbawienie uprawnionego jego prawa podmiotowego w zupełności. Zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw do uznania sytuacji życiowej pozwanego za szczególną w rozumieniu art. 5 kc.

Z uwagi na fakt, iż pozwany jest „byłym lokatorem” w rozumieniu ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego to zgodnie z dyspozycją przepisu art. 14 powołanej ustawy, Sąd zobowiązany był z urzędu badać przesłanki w zakresie orzeczenia o uprawnieniu do lokalu socjalnego wobec osób których dotyczy nakaz opróżnienia lokalu. Przepis art. 14 ust. 4 ustawy stanowi, że Sąd nie może orzec o braku uprawnienia do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu wobec:

1)kobiety w ciąży,

2)małoletniego, osoby niepełnosprawnej w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2018 r. poz. 511, z późn. zm.3)) lub ubezwłasnowolnionego oraz osoby sprawującej nad nim opiekę i wspólnie z nim zamieszkałej,

3)obłożnie chorego,

4)emeryta lub rencisty spełniającego kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej,

5)osoby posiadającej status bezrobotnego,

6)osoby spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały

- chyba że osoby te mogą zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany lub ich sytuacja materialna pozwala na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie. Nadto, w myśl ust. 3 Sąd, badając z urzędu, czy zachodzą przesłanki zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, orzeka o uprawnieniu osób, o których mowa w ust. 1, biorąc pod uwagę dotychczasowy sposób korzystania przez nie z lokalu oraz ich szczególną sytuację materialną i rodzinną.

W niniejszej sprawie zachodziła przesłanka fakultatywna do przyznania pozwanemu prawa do lokalu socjalnego. Sąd miał na względzie, że pozwany utrzymuje się jedynie z emerytury, która po uwzględnieniu zajęć komorniczych, wynosi raptem 1.200 zł. Kwota ta jest niewiele wyższa od wysokości minimalnej emerytury. Sąd miał również na uwadze, że pozwany jest osobą w podeszłym wieku (74 lata), samotną (wdowiec) i schorowaną. Jak bowiem wynika z zeznań świadka D. G. pozwany choruje na zwyrodnienie stawów kolanowych, ma problemy ze słuchem. Po mieszkaniu pozwany porusza się o lasce, przytrzymując się mebli i ścian. Co prawda, z dniem 31 stycznia 2019r. utraciło ważność orzeczeniu o znacznym stopniu niepełnosprawności, jakim uprzednio legitymował się pozwany, jednak dotąd pozwany nie był w stanie z uwagi na stan zdrowia stawić się przed komisją lekarską celem uzyskania nowego orzeczenia. Zważyć bowiem należy, iż z uwagi na dolegliwości narządu ruchu od ponad roku pozwany nie wychodzi z mieszkania, gdyż nie daje rady zejść po schodach.

Wobec powyższego, skoro pozwany spełnia przesłankę fakultatywną o jakiej mowa w art. 14 ust. 3 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego, to Sąd zobowiązany był do ustalenia mu uprawnienia do otrzymania lokalu socjalnego, zaś na podstawie art. 14 ust. 6 wyżej cytowanej ustawy, Sąd nakazał wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu złożenia pozwanym przez Gminę M. G. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 102 kpc i odstąpił od obciążania pozwanego kosztami procesu. Nie ulega wątpliwości, że przepis art. 102 kpc urzeczywistnia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Zważyć jednak należy, iż nieskonkretyzowanie w tym przepisie „wypadków szczególnie uzasadnionych” oznacza, że to sądowi rozstrzygającemu sprawę została pozostawiona ocena, czy całokształt okoliczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, przemawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w całości lub w części. Takie stanowisko znajduje również potwierdzenie w orzecznictwie. W wyroku z dnia 2 października 2015r. I ACa 2058/14 LEX nr 1820933 Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że sposób skorzystania z przepisu art. 102 kpc jest suwerennym uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego oceny należy przesądzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Ustalenie, czy w danych okolicznościach zachodzą "wypadki szczególnie uzasadnione", ustawodawca pozostawia swobodnej ocenie sądu, która następuje niezależnie od przyznanego zwolnienia od kosztów sądowych. Zgodnie natomiast ze stanowiskiem Sądu Najwyższego zawartym w postanowieniu z dnia 22 lutego 2011r. II PZ 1/11 trudna sytuacja życiowa, majątkowa, zdrowotna, osobista, która uniemożliwia pokrycie przez stronę kosztów procesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 kpc. Dokonując tej oceny sąd orzekający winien kierować się własnym poczuciem sprawiedliwości, a podważenie oceny tego sądu wymaga wykazania że jest ona wadliwa. Nadto, należy zwrócić uwagę, że zastosowanie przepisu art. 102 kpc nie wymaga osobnego wniosku od strony przegrywającej. Powinno ono być ocenione w całokształcie okoliczności konkretnego przypadku, z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego do kręgu tych okoliczności zalicza się między innymi ciężką sytuację strony przegrywającej (por. wyrok SN z dnia 17 listopada 1972r., I PR 423/72, OSNC 1973, Nr 7-8, poz. 138).

W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy istniały uzasadnione podstawy do skorzystania z dobrodziejstwa określonego w art. 102 kpc i odstąpienia od obciążania pozwanego kosztami procesu z uwagi na jego sytuację materialną. Jak wskazano powyżej pozwany utrzymuje się ze skromnej emerytury, która pozwala mu zaspokoić tylko najpilniejsze wydatki związane z utrzymaniem i zakupem leków. W tym stanie rzeczy obciążenie go nawet częścią kosztów procesu może wpłynąć tylko na pogorszenie i tak złej sytuacji pozwanego, a także wpłynąć na pogorszenie jego stanu zdrowia. W tych okolicznościach – zdaniem Sądu orzekającego – sytuacja pozwanego w pełni uzasadnia skorzystanie z dobrodziejstwa określonego w art. 102 kpc.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE