UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 22 maja 2013 r. Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił odwołanie K. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 27 lutego 2012 r., którą odmówiono wnioskodawcy przyznania emerytury w wieku obniżonym.

Sąd Okręgowy jako bezsporne uznał, że wnioskodawca K. S. ur. (...), w okresie od 30 sierpnia 1976 r. do 29 września 1989 r., od 16 lipca 1990 r. do 30 listopada 1991 r. oraz od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1993 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Państwowym (...). W dniu 30 kwietnia 1993 r. likwidator przedsiębiorstwa wystawił wnioskodawcy świadectwo pracy za powyższe okresy w związku z wykonywaniem pracy na stanowisku operatora dźwigu. W tym samym dniu likwidator wystawił także świadectwo wykonywania pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia w którym zawarto informację, iż skarżący w okresach od 30 sierpnia 1976 r. do 29 września 1989 r. i od 16 lipca 1990 r. do 30 kwietnia 1993 r. wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy pracę operatora dźwigu. Wnioskodawca posiada ogólny staż ubezpieczeniowy na dzień 31 grudnia 1998 r. w wymiarze ponad 25 lat. Organ rentowy zaliczył skarżącemu jako okres pracy w szczególnych warunkach okres od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1981 r., kiedy był zatrudniony na stanowisku dźwigowego w Przedsiębiorstwie Państwowym (...).

Sąd pierwszej instancji ustalił, że będąc zatrudniony w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) wnioskodawca zajmował stanowiska określone w dokumentacji płacowej jako: dźwigowy, dźwignicowy, dźwigowy na pontonie, operator, operator dźwigu i od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1993 r. dozorca. Od 30 sierpnia 1976 r. do 29 września 1989 r., od 16 lipca 1990 r. do 30 listopada 1991 r. wykonywał prace polegające na przeładunku np. kruszywa i piasku z nabrzeża z którego je pozyskiwał na barki rzeczne, przy pomocy dźwigu zainstalowanego na pontonie pływającym. Wnioskodawca był jego operatorem. Zajmowane stanowisko było różnie nazywane. Zatrudniony był na cały etat i pracował minimum 8 godzin dziennie. W okresie od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1993 r. wykonywał prace przy likwidacji majątku przedsiębiorstwa. W okresie od 8 września 1969 r. do 4 lutego 1971 r. skarżący był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na podstawie umowy o pracę w Miejskim Zakładzie (...) w B..

Zasadnicze ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach osobowych wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) oraz o dokumenty płacowe z tego okresu, znajdujące się w aktach rentowych. Oparł się również na zeznaniach świadków S. K., J. O., J. K. i samego wnioskodawcy, które uznał w przewadze za wiarygodne, spójne, a także znajdujące potwierdzenie w dokumentach. Świadkowie byli zatrudnieni w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) przy pracach pozwalających na osobisty kontakt ze skarżącym i w tym samym okresie co wnioskodawca, a zatem posiadali wiedzę dotyczącą rodzaju wykonywanej przez niego pracy. Sąd nie dał wiary zeznaniom świadków jedynie w zakresie dotyczącym wykonywania przez wnioskodawcę pracy dźwigowego na dźwigu pływającym i dźwignicowego w okresie od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1993 r., gdyż w tym zakresie nie znajdują one potwierdzenia w zeznaniach samego skarżącego i dowodach z dokumentów. Wnioskodawca zeznał bowiem, że w tym okresie wykonywał czynności inne niż czynności operatora dźwigu na pontonie, a były one związane z likwidacją majątku przedsiębiorstwa przez likwidatora. Z uwagi na powyższe Sąd Okręgowy nie zaliczył tego ostatniego okresu do pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze o którym mowa w zarządzeniu nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. W ocenie Sądu pierwszej instancji z dokumentów jak również z przesłuchania skarżącego i świadków wynika w sposób niebudzący wątpliwości, że będąc zatrudnionym w okresie od 30 sierpnia 1976 r. do 29 września 1989 r., od 16 lipca 1990 r. do 30 listopada 1991 r. wnioskodawca pracował jako dźwignicowy i dźwigowy na dźwigu pływającym przy wykonywaniu prac w szczególnych warunkach.

Powołując się na art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz § 1, 2, 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43), Sąd Okręgowy uznał, że odwołanie K. S. nie zasługuje na uwzględnienie. Wnioskodawca posiada wymagany co najmniej 25 - letni okres składkowy i nieskładkowy, ukończył 60 lat , rozwiązał stosunek pracy, ale nie legitymuje się 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze na dzień 1 stycznia 1999 r. Sąd pierwszej instancji wskazał, że jak wynika z treści odwołania i decyzji organu rentowego, sporne pomiędzy stronami było, czy okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w K. stanowił pracę wykonywaną w szczególnych warunkach. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że będąc zatrudnionym w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) wnioskodawca jedynie w okresie od 30 sierpnia 1976 r. do 29 września 1989 r. i od 16 lipca 1990 r. do 30 listopada 1991 r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych, wymienioną w dziale VIII pkt 5 pp. 4 (dźwigowy na dźwigu pływającym ) i pkt 11 pp.1 ( dźwignicowy) wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia nr 64 Ministra Komunikacji z dnia 29 czerwca 1983 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu komunikacji, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej. Okres ten jest niższy niż 15 lat, co skutkowało oddaleniem odwołania na podstawie wyżej wskazanych przepisów prawa materialnego i na zasadzie art. 477¹⁴§ 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł wnioskodawca K. S.. Zaskarżając wyrok w całości, zarzucił naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nierozważenie całości materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie – nieuwzględnienie przy dokonywaniu ustaleń faktycznych wszystkich świadectw pracy złożonych do akt sprawy, co doprowadziło do błędnego ustalenia, iż nie posiada on co najmniej piętnastoletniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, a w konsekwencji oddalenia odwołania z uwagi na niespełnienie tej przesłanki.

Powołując się na taki zarzut apelujący wniósł o zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji poprzez uwzględnienie odwołania - zmianę decyzji organu rentowego poprzez przyznanie wnioskodawcy emerytury zgodnie z wnioskiem z dnia 28 grudnia 2011 r. oraz zasądzenie od organu rentowego na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu apelacji podniósł, że Sąd Okręgowy dokonując ustaleń faktycznych co do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w warunkach szczególnych ograniczył się do ustalenia, że tylko w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach od 30 sierpnia 1976 r. do 29 września 1989 r. i od 16 lipca 1990 r. do 31 lipca 1991 r. Nie kwestionując prawidłowości powyższego ustalenia zarzucił, że Sąd Okręgowy nie ustalił czy wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych również u innych pracodawców, choć zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwalał na dokonanie ustaleń w tym zakresie. Do akt sprawy została złożona dokumentacja pracownicza, z której wynika, że wnioskodawca wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez okres znacznie przekraczający piętnaście lat. W aktach sprawy znajdują się bowiem świadectwa pracy, w których stwierdzono, że wnioskodawca zajmował następujące stanowiska: od 26 października 1971 r. do 15 października 1973 r. – operator koparki, od 1 stycznia 1994 r. do 30 września 1994 r. – operator koparki, od 1 listopada 1994 r. do 31 sierpnia 1996 r. – operator żurawia i od 1 lipca 1997 r. do 27 lutego 2004 r. – operator koparki. Według apelującego, na podstawie świadectw pracy z ww. okresów można stwierdzić, że zajmowane przez niego stanowiska odpowiadają pracom wymienionym w wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach, stanowiących załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, a to: w wykazie A, dział V, poz. 3 (prace maszynistów ciężkich maszyn budowlanych lub drogowych); dział VIII, poz. 3 (prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych); dział VIII poz. 5 (prace na statkach żeglugi śródlądowej) oraz dział VIII, poz. 11 prace przeładunkowe w portach i stoczniach. Zatem wnioskodawca spełnił warunki do przyznania mu emerytury w wieku obniżonym

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Zaskarżony wyrok jest trafny i nie narusza prawa procesowego, który to tylko zarzut stawia apelujący.

W niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymagało, czy wnioskodawca spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440 ze zm.), a w szczególności czy legitymuje się piętnastoletnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu tej ustawy i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.). W tym zakresie Sąd pierwszej instancji nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c. poprzez nierozważenie całości materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, tj. nieuwzględnienie przy dokonywaniu ustaleń faktycznych wszystkich świadectw pracy złożonych do akt sprawy. Podnieść należy, że zarówno w odwołaniu od decyzji organu rentowego odmawiającej wnioskodawcy prawa do emerytury w wieku obniżonym, jak i w takcie całego postępowania w nin. sprawie skarżący nigdy nie powoływał się na to, że pracował w warunkach szczególnych w innych jeszcze okresach i u innego pracodawcy niż Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w K.. Spór w sprawie ograniczył się zatem w postępowaniu pierwszoinstancyjnym tylko do tego okresu zatrudnienia, tym bardziej, że w zaskarżonej decyzji wyraźnie uznano wnioskodawcy za pracę w warunkach szczególnych z całego okresu zatrudnienia do dnia 1 stycznia 1999 r. tylko pracę przez okres 1 roku i to właśnie w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) (od 1 stycznia 1981 r. do 31 grudnia 1981 r.), gdyż i też we wniosku o świadczenie emerytalne skarżący nie powoływał się na pracę w warunkach szczególnych u innych jeszcze pracodawców.

W tym zaś zakresie Sąd pierwszej instancji przeprowadził właściwe postępowanie dowodowe opierając się na całym zaoferowanym przez wnioskodawcę materiale dowodowym, tj. dowodzie z zeznań świadków: J. O., J. K., S. K. oraz z zeznań złożonych przez samego wnioskodawcę i na dowodach z dokumentów. Sąd Okręgowy w oparciu o tak zebrany materiał dowodowy zasadnie zaliczył skarżącemu do stażu pracy w warunkach szczególnych okres zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w K. od 30 sierpnia 1976 r. do 29 września 1989 r. i od 16 lipca 1990 r. do 30 listopada 1991 r., kiedy to wykonywał on w istocie pracę ujętą w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – w wykazie A, Dział VIII, pkt 5 i pkt 11, tj. był zatrudniony jako dźwignicowy i dźwigowy na dźwigu pływającym i wykonywał prace przeładunkowe tam określone, a opisane w ustaleniach faktycznych. Okres tej pracy jest jednak mniejszy niż wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych - liczone na dzień 1 stycznia 1999 r. kiedy to weszła w życie ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( art. 184 ust.1 ustawy).

Sąd Apelacyjny jeszcze raz zauważa i podkreśla, że to na wnioskodawcy ciążył obowiązek wykazania, że na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymuje się on co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Wnioskodawca zgłosił wnioski dowodowe jedynie co do okresu swojego zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Państwowym (...). Z jego akt osobowych i z dokumentacji płacowej z tego okresu oraz z zeznań samego skarżącego wynika, że od 1 grudnia 1991 r. do 30 kwietnia 1993 r. nie pracował on już u ww. pracodawcy jako operator dźwigu, ale był dozorcą - wykonywał prace przy likwidacji majątku przedsiębiorstwa. Bez uwzględnienia tego okresu wnioskodawca nie legitymuje się okresem piętnastu lat pracy w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie Państwowym (...). Natomiast - jak wskazano już wyżej - skarżący nigdy wcześniej nie próbował nawet wykazać, że poza pracą w Przedsiębiorstwie Państwowym (...) w K. wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w innych jeszcze okresach. Dowodem takim nie są na pewno znajdujące się w tzw. aktach rentowych świadectwa pracy wnioskodawcy z okresów innego jeszcze zatrudnienia do dnia 1 stycznia 1999 r. i to nawet wtedy, gdy zawierają zapis o zajmowanym stanowisku odpowiadającemu rodzajowi pracy wskazanej w ww. rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Pomijając kwestę, że apelujący nigdy wcześniej niż w apelacji nie powołał się na pracę w warunkach szczególnych poza okresem wskazanym w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji (pracę w Przedsiębiorstwie Państwowym (...)), to podać należy, że w świadectwie pracy wskazuje się jedynie ostatnio zajmowane stanowisko pracy, a nie wszystkie prace w okresie zatrudnienia u danego pracodawcy. Nadto, świadectwo pracy czy świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Dlatego też w ramach postępowania sądowego sąd ocenia świadectwo pracy co najwyżej jako jeden tylko z dowodów na to, że praca mogła być wykonywana w warunkach szczególnych, ale nie jako pewny dowód na taką pracę i nie jako dowód z dokumentu urzędowego.

W tym postępowaniu K. S. nie udowodnił, że pracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r. Okoliczność, że taka praca miała miejsce poza okresem ustalonym już przez Sąd Okręgowy zaskarżonym wyrokiem wnioskodawca może wykazywać (udowadniać) w nowym postępowaniu z ponownego wniosku o świadczenie emerytalne w wieku obniżonym i w okresie innym niż badany przez Sąd pierwszej instancji, bo poza ten okres nie ma związania prawomocnym wyrokiem i powagi rzeczy osądzonej (art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c.).

Na marginesie tylko wypada zauważyć, że np. świadectwo pracy z dnia 31 marca 2004 r. za okres pracy w Przedsiębiorstwie Handlowo – Usługowym (...) od 1 czerwca 1993 r. do 31 lipca 1993 r. (k. 19 a.r.) lub też świadectwo pracy z dnia 31 sierpnia 1996 r. za okres pracy w (...) S.A. od 1 listopada 1994 r. do 31 sierpnia 1996 r. na stanowisku operator żurawia (na które powołuje się wnioskodawca w apelacji) zawierają adnotację, że praca wnioskodawcy nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z uwagi na powyższe nie mogą zostać uznane za wystarczające dla potwierdzenia faktu wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach, bez innego udowodnienia tego faktu. Co więcej nie można również do pracy w szczególnych warunkach zaliczyć wnioskodawcy tylko na podstawie jego twierdzeń apelacji - bez ich wykazania - okresu od 26 października 1971 r. do 15 października 1973 r. Z dokumentacji znajdującej się w aktach rentowych i osobowych wnioskodawcy wynika bowiem, iż w powyższym okresie K. S. pełnił służbę wojskową (k. 5 - 8 a. r. i k. 34 akt osobowych, które znajdują się na k. 26 a.s.), a nie ma podstaw do zaliczenia jako pracy w warunkach szczególnych okresu zasadniczej służby wojskowej. Zasadnicza służba wojskowa nie jest okresem zatrudnienia i nawet ustawa z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r., poz. 461 ze zm.) tego okresu nie zrównuje z zatrudnieniem. W rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.) wymienieni są tylko żołnierze zawodowi. Tym samym ciężar udowodnienia 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r. ( a nie po tej dacie, jak część wskazanych w apelacji świadectw pracy) spoczywa na ubezpieczonym, zgodnie nie tyle z zasadą rozkładu ciężaru dowodu wynikającą z przepisów kodeksu cywilnego - art. 6 k.c. (bo przepisy kodeksu cywilnego co do zasady nie obowiązują w postępowaniu z odwołania od decyzji administracyjnej), co wynika z reguł określonych w art. 232 k.p.c., gdzie to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W tym postępowaniu to nie nastąpiło, gdyż badaniu podlegał okres pracy w warunkach szczególnych ściśle określony w decyzji organu rentowego, w odwołaniu od tej decyzji i wreszcie wskazywany jako jedyny w trakcie postępowania przed Sądem pierwszej instancji, a to okres zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie Państwowym (...), a ten był niższy niż 15 lat pracy w warunkach szczególnych, choć przekraczał 14 lat i 5 miesięcy.

Reasumując, o prawie do emerytury w wieku obniżonym, na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, decyduje łączne spełnienie przez pracownika wszystkich warunków określonych w tym przepisie - w tym 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 r., a nie tylko samo przekonanie wnioskodawcy (bez udowodnienia swoich racji), że charakter lub warunki pracy wystarczają do uznania jej za wykonywaną w szczególnych warunkach.

Mając zatem na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny, uznał wywiedzioną przez wnioskodawcę apelację za bezzasadną i na podstawie wyżej wskazanych przepisów prawa materialnego i na zasadzie art. 385 k.p.c. orzekł o jej oddaleniu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE