UZASADNIENIE

A. P. wniosła o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa Podgórza w Krakowie, wszczętej z jej wniosku o zniesienie współwłasności. Domagała się zobowiązania Sądu Rejonowego do rozpoznania sprawy w terminie 3 miesięcy, przyznania jej od Skarbu Państwa sumy pieniężnej w kwocie 12.358,26 zł. i zasądzenia kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazała, że wniosek o zniesienie współwłasności i rozliczenie nakładów złożony złożyła 15 lipca 2015r., a do chwili obecnej nie wydano w sprawie rozstrzygnięcia, pomimo składania wielu pism o przyspieszenie postępowania. Sprawa ta trwa dłużej niż to konieczne do wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia. Podkreśliła, że terminy kolejnych rozpraw wyznaczane były z bardzo dużym opóźnieniem, mimo, że żadne dowody nie były dostarczane. Będące przedmiotem postępowania mieszkanie zajmuje wyłącznie uczestnik, który nie reguluje opłat związanych z lokalem, nadto Sąd bezzasadnie skierował strony do mediacji. Skarżąca przytoczyła także szereg okoliczności faktycznych sprawy, w tym związanych z sytuacją majątkową stron, które jej zdaniem winny skutkować szybkim wydaniem rozstrzygnięcia. Wysokość kwoty jakiej domagała się od Skarbu Państwa wynika z faktu, że przedłużające się postępowanie zmusiło ją do zakupu innego mieszkania na kredyt i w związku z brakiem spłaty za lokal objęty przedmiotem zniesienia, nie dokonała częściowej spłaty tego kredytu, a zatem płaci wyższe raty kredytowe. Gdyby bowiem orzeczenie zapadło w grudniu 2016r. kredyt ten byłby o połowę mniejszy i do października 2018r. nie musiałaby uiścić kwoty 10 424,70 zł.

Uczestnik Skarb Państwa – Prezes Sądu Rejonowy dla Krakowa Podgórza w Krakowie domagał się oddalenia skargi. Przedstawił chronologicznie ciąg podejmowanych w sprawie czynności procesowych i skonkludował, że w sprawie nie miała miejsca przewlekłość postępowania, wszystkie czynności podejmowane były bez zbędnej zwłoki i w możliwie najkrótszych terminach. Sprawa jest skomplikowana, stanowiska stron ulegały zmianie w toku sprawy, przeprowadzono 7 posiedzeń, dowód z opinii biegłego, rozpoznawano liczne wnioski procesowe stron, tamujące okresowo bieg postępowania i rozpoznawano zażalenie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan rzeczy.

Skarżąca zainicjowała postępowanie I Ns 793/16/P wnioskiem z dnia 15 lipca 2015r., domagając się również zwolnienia od kosztów sądowych. Wniosek o zwolnienie wnioskodawczyni od kosztów został oddalony postanowieniem z dnia 10 listopada 2015r., w międzyczasie nie podejmowano czynności w sprawie. Pod koniec listopada 2015r. polecono doręczenie uczestnikowi odpisu wniosku z wezwaniem do złożenia odpowiedzi. Na zapytanie Sądu wnioskodawczyni w piśmie z 30 grudnia 2015r. nie wyraziła zgody na mediację, uczestnik natomiast na mediację się zgodził. Pod koniec stycznia 2016r. wpłynęła też odpowiedź na wniosek, którą niezwłocznie polecono doręczyć wnioskodawczyni. W piśmie z 10 marca 2016r. wnioskodawczyni zgłosiła kolejne roszczenia o nakłady, po czym wyznaczono rozprawę 8 czerwca 2016r. W międzyczasie jednak uczestnik, pod koniec kwietnia 2016r. złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, a Sąd niezwłocznie nadał mu bieg, wzywając do przedstawienia dokumentów obrazujących jego sytuacje majątkową. Dokumenty te uczestnik złożył 2 czerwca 2016r. Na wyznaczonej rozprawie 8 czerwca 2016r. Sąd oddalił w/w wniosek. Jak wynika z protokołu tej rozprawy obie strony wyraziły też zgodę na przeprowadzenie mediacji. Skierowano odpowiednie pismo do mediatora, ale pod koniec lipca 2016r. wnioskodawczyni domagała się wyznaczenia rozprawy, informując, że mediacja nie przyniosła rezultatu. Następnie wpłynęło do akt też analogiczne pismo mediatora. Z początkiem września 2016 wyznaczono rozprawę na 23 listopada 2016r., rozprawę tę odroczono na 20 grudnia 2016r. celem zapoznania się z aktami trwającego wówczas postępowania rozwodowego. Rozprawa jednak została odwołana w związku z chorobą referenta. Kolejną rozprawę wyznaczono na 24 maja 2017r. Na tej rozprawie wnioskodawczyni cofnęła wszystkie roszczenia o rozliczenie nakładów, a Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego dla oszacowania nieruchomości. Odezwę do biegłego skierowano niezwłocznie, a opinię sporządzono z początkiem sierpnia 2017r. (w terminie), niezwłocznie doręczając ją stronom. Wyznaczono posiedzenie na 7 lutego 2018r., na którym zamknięto rozprawę, odraczając publikację postanowienia. Na terminie publikacji otworzono jednak rozprawę, wezwano uczestnika do udokumentowania swojej sytuacji finansowej, w związku ze złożonym w międzyczasie wnioskiem o ustanowienie pełnomocnika z urzędu oraz w związku z podniesionymi tam okolicznościami związanymi z możliwością ewentualnej spłaty. Dokumenty wpłynęły do akt sprawy 8 marca 2018r. a na rozprawie 16 marca 2018r. Sąd oddalił wniosek uczestnika o zwolnienie od kosztów sądowych oraz wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, jak również zobowiązał uczestnika do przedłożenia promesy kredytowej, z której wynikać ma możliwość uiszczenia spłaty na rzecz wnioskodawczyni. Od końca marca do 27 lipca 2018r. referent sporządzał uzasadnienie wydanych na rozprawie postanowień, a po wpłynięciu zażalenia i uzupełnieniu jego braków, pod koniec września 2018r., akta przedstawiono Sądowi Okręgowemu. W dniu 27 listopada 2018r. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie zwalniając uczestnika od kosztów sądowych i ustanawiając mu pełnomocnika z urzędu. Akta zwrócono do Sądu Rejonowego 10 grudnia 2018r. a 20 grudnia 2018r. Sąd zwrócił się do Okręgowej Izby Radców Prawnych o wyznaczenie pełnomocnika, co nastąpiło w styczniu 2019r.

Biorąc pod uwagę wyżej stwierdzony stan rzeczy Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Skarga co do zasady była uzasadniona.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki strona może wnieść skargę o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania). Jednocześnie zgodnie z art. 2 ust. 2 tej ustawy - dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd w celu wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie albo czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze w celu zakończenia postępowania przygotowawczego lub czynności podjętych przez sąd lub komornika sądowego w celu przeprowadzenia i zakończenia sprawy egzekucyjnej albo innej sprawy dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego. Dokonując tej oceny, uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.

O przewlekłości postępowania można mówić zarówno wtedy, gdy sąd nie podejmuje żadnych czynności, jak i wtedy, gdy je podejmuje, ale są one nieprawidłowe i w ich następstwie dochodzi do zwłoki w rozpatrzeniu sprawy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2014 r. III SPP 56/14).

Analiza akt wskazuje, że w sprawie miały miejsce dwa istotne okresy braku podejmowania czynności tj. od 20 lipca 2015r. do 10 listopada 2015r. kiedy to nie nadano biegu wnioskowi o zwolnienie od kosztów sądowych, załączonemu do wniosku wszczynającego postępowanie oraz od końca marca 2018r. do 25 lipca 2018r. kiedy to akta były w dyspozycji referenta sprawy celem sporządzenia uzasadnienia postanowienia o oddaleniu wniosków uczestnika o zwolnienie od kosztów i ustanowienie pełnomocnika z urzędu. W powyższych okresach żadne czynności nie były wykonywane, co ostatecznie miało wpływ na przedłużenie się czasu trwania przedmiotowej sprawy.

W pozostałym zakresie czas trwania sprawy był warunkowany jej przedmiotem i wnioskami procesowymi stron.

Wbrew zarzutom skarżącej z protokołu rozprawy z dnia 8 czerwca 2016r. wynika, że obie strony wyraziły też zgodę na przeprowadzenie postępowania mediacyjnego. Sąd Rejonowy rozpoznawał wnioski obu stron o zwolnienie od kosztów sądowych i wniosek uczestnika o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, rozpoznano także zażalenie uczestnika, co musiało być poprzedzone uzupełnieniem braków w/w pism. Przeprowadzono w sprawie dowód z opinii biegłego. Zbadania wymagała również sytuacja majątkowa stron, w tym zwłaszcza uczestnika pod kątem możliwości wywiązania się z ewentualnej spłaty i wobec jego wniosku o rozłożenie zasądzonej wartości na raty. Zmianie uległy także stanowiska procesowe stron. Tylko jedna rozprawa podlegała odwołaniu z powodu choroby referenta, co uznać należy jednak za wypadek losowy. Poza stwierdzonymi wyżej, dwoma przypadkami braku czynności, inne podejmowano w terminach nie nastręczających wątpliwości.

Bieg każdego postępowania uzależniony jest od inicjatywny procesowej stron, składanych wniosków, prezentowanego stanowiska procesowego, tudzież przeprowadzanego postępowania dowodowego. Okoliczności te determinują czas trwania postępowania.

Biorąc zatem pod uwagę charakter sprawy, stopień jej skomplikowania, przebieg i rodzaj podejmowanych czynności, uznać należy, że w niniejszej sprawie doszło do nieuzasadnionej zwłoki w rozpoznaniu sprawy w zakresie dwóch w/w okresów bezczynności, a w pozostałym zakresie czas ten był jedynie pochodną określonej sytuacji procesowej, co jednak nie obciąża Sądu.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1. sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Stosownie do treści art. 12 ust. 4 powołanej ustawy uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącej przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2.000 do 20.000 złotych. Wysokość sumy pieniężnej, w granicach wskazanych w zdaniu pierwszym, wynosi nie mniej niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, niezależnie od tego, ilu etapów postępowania dotyczy stwierdzona przewlekłość postępowania. Sąd może przyznać sumę pieniężną wyższą niż 500 złotych za każdy rok dotychczasowego trwania postępowania, jeżeli sprawa ma szczególne znaczenie dla skarżącego, który swoją postawą nie przyczynił się w sposób zawiniony do wydłużenia czasu trwania postępowania. Mając na uwadze wyżej wskazane wywody, odnoszące się tylko do dwóch zakwestionowanych okresów, Sąd Okręgowy uznał, że odpowiednią dla zrekompensowania skarżącej naruszenia jej praw jest kwota 2.000 zł., bo żądana w skardze wartość jest zbyt wygórowana. W tym zakresie skarga podlegała zatem oddaleniu. W szczególności należy też zwrócić uwagę, że kwestia ile skarżąca zaoszczędziłaby na ratach kredytowych, gdyby sprawa skończyła się w grudniu 2016r., nie ma bezpośredniego związku z sumą przyznawaną na podstawie art. 12 ust. 4 ustawy. Nadto tylko część kwestionowanego czasu trwania sprawy nie miała oparcie w przebiegu postępowania i okolicznościach je determinujących.

Brak było też podstaw do nakazania Sądowi wydania rozstrzygnięcia w terminie 3 miesięcy, bo o tym kiedy sprawa dojrzała do wydania postanowienia merytorycznego, decydować może tylko rozpoznający ją niezawisły Sąd. W tym zakresie skargę także należało oddalić.

Wobec uwzględnienia skargi zwrotowi na rzecz skarżącej, w trybie art. 17 ust. 3 ustawy, podlegała uiszczona tytułem opłaty od skargi kwota 200 zł.

SSO Paweł Szewczyk SSO Liliana Kaltenbek SSO Beata Kurdziel

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE