Sygn. akt II AKa 216/19
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 grudnia 2019 r.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku w II Wydziale Karnym w składzie
Przewodniczący |
SSA Leszek Kulik (spr.) |
Sędziowie |
SSA Janusz Sulima SSA Jerzy Szczurewski |
Protokolant |
Elżbieta Niewińska |
przy udziale prokuratora Małgorzaty Gasińskiej - Werpachowskiej
po rozpoznaniu w dniu 19 grudnia 2019 r.
sprawy A. S. s. O.
oskarżonego z art. 197 § 3 pkt 2 k.k. w zb. z art. 199 § 1 i 2 k.k. w zb. z art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., art. 217 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., art. 245 k.k., art. 263 § 2 k.k.
z powodu apelacji prokuratora
od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce
z dnia 22 sierpnia 2019 r., sygn. akt II K 18/19
Uchyla wyrok w zaskarżonej części w pkt 1 części dyspozytywnej w zakresie czynów zarzucanych oskarżonemu w pkt I i III aktu oskarżenia i w tym zakresie sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Ostrołęce do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE |
|||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
II AKa 216/19 |
|
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
1 |
||
1CZĘŚĆ WSTĘPNA |
0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
Wyrok Sądu Okręgowego w Ostrołęce z dnia 22 sierpnia 2019 r., sygn. akt II K 18/19 |
0.11.2. Podmiot wnoszący apelację |
☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ oskarżyciel posiłkowy |
☐ oskarżyciel prywatny |
☐ obrońca |
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ inny |
0.11.3. Granice zaskarżenia |
0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☐ w całości |
|||
☒ w części |
☒ |
co do winy w zakresie czynów z pkt. I i III aktu oskarżenia |
||
☐ |
co do kary |
|||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||
0.11.3.2. Podniesione zarzuty |
||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k.
– błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||
☐ |
||||
☐ |
brak zarzutów |
0.11.4. Wnioski |
☒ |
uchylenie |
☐ |
zmiana |
1Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy |
0.12.1. Ustalenie faktów |
0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione |
|||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|
0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione |
|||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|
0.12.2. Ocena dowodów |
0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
1STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
||
Lp. |
Zarzut |
|
- art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia - art. 438 pkt 3 k.p.k. - błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł mieć wpływ na treść orzeczenia |
☒ zasadny ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
W zakresie czynów zarzucanych oskarżonemu w pkt. I i III aktu oskarżenia, które są ze sobą powiązane i dotyczą doprowadzenia małoletniej do innej czynności seksualnej i kierowania groźby bezprawnej wobec małoletniej, apelacja prokuratora zasługiwała na uwzględnienie. Zgodzić się należy ze stanowiskiem skarżącego, że ustalenia Sądu Okręgowego co do tego, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstawy do uznania winy oskarżonego w tym zakresie, były co najmniej przedwczesne . Prokurator zasadnie podnosi, że dokonana przez Sąd I instancji ocena dowodów w zakresie czynów zarzucanych oskarżonemu w pkt. I i III aktu oskarżenia jest jednostronna, niepełna, dowolna i przekracza granice określone w art. 7 k.p.k. Dotyczy to w szczególności zeznań małoletniej P. S., B. S., J. B., opinii psychologicznych, opinii sądowo – psychiatrycznej i opinii sądowo-seksuologicznej dotyczącej oskarżonego. Przy tej ocenie w niedostatecznym stopniu zostały uwzględnione następujące okoliczności: - Fakt, że w zeznaniach małoletniej P. S. złożonych w postępowaniu przygotowawczym w trybie określonym w art. 185a § 1 k.p.k. występują rozbieżności co do dat i czasu opisywanych zdarzeń, nie dyskwalifikuje wartości dowodowej jej zeznań. Istotne dla oceny w tym przedmiocie są powody zaistniałych rozbieżności, które zostały dostatecznie wyjaśnione w opiniach psychologicznych. Wskazuje się w nich na obniżoną sprawność pamięciową pokrzywdzonej i zdolność do określania wydarzeń w czasie (k. 358). Przy tej ocenie należy również uwzględnić wiek świadka, jego rozwój umysłowy, stan emocjonalny i znaczny upływ czasu od opisywanych przez świadka zdarzeń. Wraz z upływem czasu pewne szczegóły zdarzenia zacierają w pamięci świadków oraz związane z nim emocje i jest to proces naturalny. - Zeznania pokrzywdzonej znajdują wsparcie w innych dowodach. Świadek podobny przebieg zdarzeń zrelacjonował innym osobom. Wśród tych osób byli członkowie jej najbliższej rodziny tj. matka B. S., babcia J. B., które jednak nie złożyły zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa. Oskarżony w domu przy ul. (...) w O. ma zagwarantowane dożywocie (odpis akt notarialnego – k.169). Wskazane okoliczności przeczą tezie, jakoby B. S. i J. B., w swoich zeznaniach kierowały się motywem ekonomicznym. Świadek B. S. w sposób logiczny wyjaśniła dlaczego zawiadomienie o przestępstwie zostało złożone dopiero po upływie 2 miesięcy od uzyskania wiedzy o tych czynach. Mianowicie wskazała, że najpierw zgłosiła ten fakt w szkole wychowawczyni pokrzywdzonej, a następnie poinformowała o tym psychologa, który zdecydował o powiadomieniu organów ścigania. Z tego też powodu ostatecznie zawiadomienie o przestępstwie złożyła dopiero Kierownik Ośrodka Interwencji Kryzysowej w O.. Zeznania pokrzywdzonej w zakresie kierowanej wobec niej przez oskarżonego groźby bezprawnej znalazły potwierdzenie w wynikach przeszukania pomieszczeń mieszkalnych dokonanego prze B. S., która odnalazła pistolet gazowy wraz z amunicją. - Sąd I instancji nie wskazał jakimi powodami lub pobudkami miałaby kierować się pokrzywdzona P. S., obciążając bezpodstawnie oskarżonego. Nie wskazał też dowodów świadczących o tym, że dziecko zostało zmanipulowane przez osoby, pod których opieką i wpływem pozostaje, ewentualnie na jakiej podstawie przyjął, że motywy działania jakich dopatrzył się w zachowaniu matki i babki dziecka, kierują też zachowaniem pokrzywdzonej. Dokonał wybiorczej oceny materiału dowodowego dając wiarę zeznaniom pokrzywdzonej odnośnie części czynów, zaś w zakresie innych czynów przyjmując te same zeznania za niewiarygodne bez wskazania podstaw do tak odmiennej oceny. Nadmierną rangę nadał natomiast przeprowadzonym w sprawie badaniom poligraficznym. Przy ocenie zebranego w sprawie materiału dowodowego uwzględnienia wymagają również niektóre aspekty opinii biegłych, które zostały przez Sąd Okręgowy pominięte lub nie zostały uwzględnione w dostatecznym stopniu. Istotne w tym zakresie są następujące wnioski zawarte w opiniach biegłych, które wymagają ponownej analizy : - stwierdzony u pokrzywdzonej brak cech ofiary przemocy seksualnej nie oznacza, że tej przemocy nie doświadczyła, upływ czasu może łagodzić objawy przemocy seksualnej; - pokrzywdzona prezentuje pewne cechy mogące świadczyć o tym, że wobec niej dochodziło do nadużyć o charakterze seksualnym tj. utrzymująca się potrzeba dziecka do onanizowania się przed snem, zaburzone poczucie bezpieczeństwa, nasilony poziom lęku wobec ojca, niski poziom samooceny (k.358v); - w rodzinie małoletniej pokrzywdzonej występuje szereg czynników środowiskowych, które zwiększają prawdopodobieństwo nadużyć seksualnych takie jak : nieprawidłowe relacje małżeńskie pomiędzy rodzicami, bliska więź z ojcem przed okresem, w którym miało dochodzić do nadużyć, trudna sytuacja materialna, przemoc w rodzinie prowadząca do wdrożenia procedury Niebieskiej Karty (k. 358v); - skłonności pokrzywdzonej do masturbacji mogą być nie tylko wynikiem naturalnego rozwoju dziecka, ale również następstwem molestowania seksualnego (k. 157); - czyny seksualne oskarżonego wobec córki mogły mieć charakter zastępczy i mogły wynikać z popędu seksualnego badanego nałożonego na nieprawidłowe cechy osobowości i brak właściwej internalizacji norm społecznych regulujących granice seksualności w obrębie rodziny (k. 419, 267); - w opinii sądowo-psychiatrycznej oskarżonego stwierdzono osobowość o cechach nieprawidłowych i niedojrzałość emocjonalną (k. 419); - najważniejszym sygnałem, który może wskazywać na nadużycia o charakterze seksualnym wobec małoletniej jest jej relacja, że była dotykana w swoje miejsca intymne podczas nieobecności matki i innych dorosłych w domu (k. 358v). - oskarżony potwierdził podczas wywiadu, iż wcześniej przyznał się do molestowania nieletniej, a jego wcześniejsze związki małżeńskie zakończyły się z powodu kontaktów seksualnych z innymi osobami (k. 343, 417). Ustosunkowując się z kolei do podniesionego zarzutu obrazy art. 170 § 1 k.p.k., art. 143 § 1 pkt 3 k.p.k., zgodzić się należy ze stanowiskiem skarżącego, że wyłączenie z materiału dowodowego protokołu oględzin płyty CD z nagraniem rozmów przeprowadzonych przez B. S. z małoletnią pokrzywdzoną P. S. oraz mężem A. S., które w akcie oskarżenia zostały włączone do wykazu dowodów podlegających przeprowadzeniu na rozprawie, było bezpodstawne (k. 285 – 289). Protokół oględzin rzeczy należy do dowodów, które na ogólnych zasadach podlegają odczytaniu na rozprawie lub ujawnieniu bez odczytywania za zgodą stron w trybie określonym w art. 394 § 1 k.p.k. Przeprowadzenie takiego dowodu jest dopuszczalne w świetle procedury karnej i wbrew stanowisku Sądu I instancji, nie stanowi obejścia trybu przesłuchania małoletniego przewidzianego w art. 185a § 1 k.p.k. zwłaszcza, że na płycie CD utrwalona jest nie tylko rozmowa B. S. z pokrzywdzoną, ale również z oskarżonym. Protokołu oględzin rzeczy nie można utożsamiać z protokołem przesłuchania świadka. |
||
Wniosek |
||
☒ zasadny ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
||
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
Zaistniały podstawy do wydania orzeczenia kasatoryjnego. Podniesione w apelacji zarzuty obrazy przepisów postępowania i błędu w ustaleniach faktycznych są zasadne. Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji. |
1OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|
1. |
|
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
|
1ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|
0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|
0.11. |
Przedmiot utrzymania w mocy |
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
|
0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|
0.0.11. |
Przedmiot i zakres zmiany |
Zwięźle o powodach zmiany |
|
0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||
0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
|||
1.1. |
|||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
Sąd I instancji dopuścił się obrazy przepisów postępowania oraz błędu w ustaleniach faktycznych, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia. |
|||
2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
|||
4.1. |
Sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji. |
||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
|||
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy wszystkie wskazane uchybienia winny być wyeliminowane poprzez ponowne przeprowadzenie postępowania dowodowego w zakresie czynów zarzucanych oskarżonemu w pkt. I i III aktu oskarżenia oraz jego uzupełnienie o protokół oględzin płyty CD z kart 285 – 289. Następnie tak uzupełniony materiał dowodowy należy poddać kompleksowej i wnikliwej ocenie z uwzględnieniem zasad określonych w art. 7 k.p.k., która pozwoli na wydanie prawidłowego merytorycznego rozstrzygnięcia w sprawie. Przeprowadzając ponownie postępowanie dowodowe w zakresie dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, Sąd I instancji może poprzestać na ich ujawnieniu. |
|||
0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
|||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||
1Koszty Procesu |
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
1PODPIS |