UZASADNIENIE

Postanowieniem z 14 sierpnia 2018r. Sąd Rejonowy w (...) ustanowił na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości położonych w P., stanowiących działki oznaczone numerami geodezyjnymi:

- (...), której aktualnymi właścicielami są M. Z. i Z. Z., dla której Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach prowadzi księgę wieczystą (...),

- (...), której aktualnymi właścicielami są A. M., M. S. (2) i D. M., dla której Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach prowadzi księgę wieczystą (...)

służebność drogi koniecznej na nieruchomościach położonych w P. stanowiących działki oznaczone numerami geodezyjnymi:

- 974/124, której aktualnym właścicielem jest A. H. (1), dla której Sąd Rejonowy w (...) prowadzi księgę wieczystą (...),

- 976/124, której aktualnym właścicielem jest J. N., dla której Sąd Rejonowy w Tarnowskich Górach prowadzi księgę wieczystą (...)

wg przebiegu określonego jako wariant pierwszy na mapach stanowiących załącznik do opinii biegłego geodety J. M. z 3 stycznia 2008 roku wg zasad obowiązujących przy oznaczaniu nieruchomości w księgach wieczystych, czyniąc mapę integralną częścią postanowienia.

Zasądził na rzecz uczestnika A. H. (1) od uczestników M. Z. i Z. Z. solidarnie oraz od A. M. kwoty po 3090 złotych tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia płatności kwot powyższej kwoty, płatnej w terminie miesiąca od dnia następnego po uprawomocnieniu się postanowienia oraz zasądził na rzecz J. N. od uczestników postępowania M. Z. i Z. Z. solidarnie oraz od A. M. po 4210 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, nakazał uczestnikowi A. H. (2) rozebranie murku oporowego z pustaków żużlobetonowych, ogrodzenia z gotowych elementów betonowych, drewnianej bramy wjazdowej, a także przesadzenie tuj usytuowanych w pasie gruntu należącym do nieruchomości opisanej w pkt 1 postanowienia i zamontowanie ogrodzenia i bramy w nowym miejscu w terminie miesiąca.

Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawcy Z. Z. i M. Z. we wspólności majątkowej małżeńskiej są właścicielami nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze (...), położonej w P. przy ul. (...),

Wnioskodawczyni A. M. i uczestnicy M. S. (2) i D. M. są współwłaścicielami nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze (...), położonej w P. przy ul. (...),

Uczestnik P. H. był właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze 974/124, położonej w P. przy ul. (...). Na podstawie umowy darowizny z dnia 2 kwietnia 2008 r. właścicielem nieruchomości został A. H. (1) .

Uczestnik J. N. jest właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze(...)

Współwłaścicielami nieruchomości stanowiącej działkę gruntu o numerze (...), byli J. B. (2), E. P. oraz F. K. i L. K. we wspólności majątkowej małżeńskiej. Na podstawie umowy darowizny z dnia 7 października 2008 r. współwłaścicielem nieruchomości została D. K.. Na skutek umowy o dział spadku w miejsce E. P. w księdze wieczystej ujawniono L. K.. Po śmierci J. B. (2) w księdze wieczystej ujawnieni zostali jej spadkobiercy.

Na mapie ewidencyjnej przy granicy działek gruntu nr (...) usytuowana jest działka nr (...) oznaczona symbolem ,,dr’’. Nie znajduje to jednakże odzwierciedlenia w terenie, który nie jest urządzoną drogą. Jest to użytek gruntowy, a nie droga, co potwierdza pismo Ośrodka (...) w P..

(...) wnioskodawców oraz uczestników A. H. (1) i J. N. powstały w wyniku podziału nieruchomości stanowiącej pierwotnie jedną całość. I. H. podzielił nieruchomość na trzy działki, pozostawiając pas o szerokości 3 m z przeznaczeniem na drogę dojazdową do nieruchomości nieposiadających bezpośredniego dostępu do drogi publicznej. Z tego pasa ziemi korzystali wnioskodawcy i ich poprzednicy do czasu zagrodzenia części tego pasa przez A. H. (1).

Uczestnik A. H. (1) zagrodził część pasa terenu na działce gruntu nr (...) taśmą ochronną rozwieszoną pomiędzy metalowymi prętami. Ta część, podobnie jak część przebiegająca przez działkę gruntu nr (...), wysypana była żużlem. W trakcie postępowania w miejsce zagrodzenia taśmą ochronną postawił ogrodzenie z siatki i zasadził tuje. Zawęziło to przejazd, z którego korzystali wnioskodawcy. W 2016 r. uczestnik A. H. (1) zmienił ogrodzenie z siatki na ogrodzenie z betonowych przęseł.

Przez nieruchomości stanowiące działki gruntu nr (...) przebiegają urządzenia sieci wodociągowej Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Spółki z o.o. w P.. Przez nieruchomości objęte wnioskiem przebiega kabel nN, linie napowietrzne nN i oświetlenia ulicznego. Pozostaje to bez wpływu na możliwość dojazdu do nieruchomości m.in. wnioskodawców.

(...) wnioskodawców z uwagi na położenie nie posiadają odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Pomiędzy ulicą (...) w P. a działką gruntu nr (...), znajduje się pas terenu w skład którego wchodzi:

- część działki gruntu nr (...) o szerokości wynoszącej na wysokości narożnika budynku nr (...), przy ulicy (...) m, przy granicy z działką gruntu nr (...) m;

- część działki gruntu nr (...) o szerokości wynoszącej przy granicy z działką gruntu nr (...) m, przy granicy z działką gruntu nr (...) m;

- część działki gruntu nr (...) o szerokości(...) m.

Pośrodku tego pasa, na granicy między działkami gruntu nr (...) znajduje się skarpa o wysokości 0,38 m. Również pomiędzy granicą działki gruntu nr (...) a budynkiem nr (...) i budynkiem gospodarczym na działce gruntu nr (...) są różnice wysokości dochodzące do 0,89 m. Teren jest pochyły ze spadkiem od działki gruntu nr (...) w kierunku działki gruntu nr (...).

Sąd Rejonowy ustalił, że zapewnienie nieruchomościom wnioskodawców odpowiedniego dostępu do drogi publicznej jest możliwe w trzech wariantach.

W pierwszym wariancie możliwe jest zapewnienie odpowiedniego dostępu do drogi publicznej poprzez ustanowienie służebności drogowej przez działki nr (...). Jest ona ograniczona od strony zachodniej granicą z działką nr (...), a od strony wschodniej zabudowaniami i ogrodzeniem na działce nr (...). Jej szerokość wynosi od 3,05 m do 3,58 m. Powierzchnia drogi koniecznej w tym wariancie wynosi 235 m2, w tym z działki nr (...) m2, a z działki nr (...) m2. Wnioskodawcy i ich poprzednicy do czasu zagrodzenia części nieruchomości korzystali z tego dojazdu do swoich nieruchomości .

Wariant drugi uwzględnia istniejącą sytuację na gruncie, polegającą na istnieniu pasa terenu o szerokości od 6 m do 6,58 m, w skład którego wchodzą części działek nr (...), możliwe jest zapewnienie odpowiedniego dostępu do drogi publicznej w drugim wariancie. Powierzchnia drogi koniecznej wynosi 410 m2, w tym z działki nr (...) m2, z działki nr (...) m2, a z działki nr (...) m2.

Trzeci wariant zapewnia odpowiedni dostęp do drogi publicznej poprzez ustanowienie służebności drogowej na odcinku mającym przebieg wzdłuż ściany budynku mieszkalnego i gospodarczego 5 metrów od granicy z działką nr (...). Powierzchnia drogi koniecznej liczona według tego wariantu wynosi 370 m2, w tym z działki nr (...)m2, z działki nr (...)m2 i z działki nr (...) m2.

Zapewnienie dostępu do nieruchomości wnioskodawców stanowić będzie dojazd do kilku posesji. Przewidywany na drodze ruch będzie miał niewielkie natężenie. Przeważający udział będą miały samochody osobowe i sporadycznie ciężarowe i dostawcze np. dowóz opału. Nie będzie miał wpływu na trwałość konstrukcji sąsiadujących z drogą budynków.

Obecnie zmiany dokonane na nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) przez uczestnika A. H. (1) uniemożliwiają przeprowadzenie drogi koniecznej według każdego z wariantów przedstawionych w opinii biegłego geodety z dnia 3 stycznia 2008 r.

Możliwe jest przystosowanie terenu do potrzeb służebności drogowej zgodnie z trzema wariatami przedstawionymi w opinii biegłego geodety.

Wartość nakładów na przystosowanie terenu do potrzeb służebności drogowej według wariantu pierwszego wynosi 6.400 złotych i wymaga rozebrania murku oporowego z pustaków żużlobetonowych, rozebrania ogrodzenia z gotowych elementów betonowych, rozebrania drewnianej bramy wjazdowej, zamontowania bramy i ogrodzenia w nowym miejscu i przesadzenia 8 tuj.

Według wariantu drugiego wartość nakładów na przystosowanie terenu do potrzeb służebności drogowej wynosi 41.700 złotych i wymaga rozebrania murku oporowego z pustaków żużlobetonowych, rozebrania ogrodzenia z gotowych elementów betonowych, rozebrania drewnianej bramy wjazdowej, zamontowania bramy i ogrodzenia w nowym miejscu i przesadzenia 8 tuj, rozebrania nawierzchni z kostki betonowej i niwelacji terenu (228,4 m2) poprzez podniesienie poziomu drogi do jej wyrównania po stronie zachodniej.

Wartość nakładów na przystosowanie terenu do potrzeb służebności drogowej według wariantu trzeciego wynosi 37.400 złotych i wymaga rozebrania murku oporowego z pustaków żużlobetonowych, rozebrania ogrodzenia z gotowych elementów betonowych, rozebrania drewnianej bramy wjazdowej, zamontowania bramy i ogrodzenia w nowym miejscu i przesadzenia 8 tuj, rozebrania nawierzchni z kostki betonowej i niwelacji terenu (188,4 m2) poprzez podniesienie poziomu drogi do jej wyrównania po stronie zachodniej.

W przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej według wariantu pierwszego, jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności na rzecz właściciela nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) A. H. (1) wyniosłoby 6.180 złotych (3.090 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 3.090 złotych od wnioskodawczyni A. M.), a na rzecz właściciela nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) J. N. wyniosłoby 8.420 złotych (4.210 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 4.210 złotych od wnioskodawczyni A. M.).

W przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej według wariantu drugiego jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności na rzecz właściciela nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) A. H. (1) wyniosłoby 2.800 złotych (1.400 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 1.400 złotych od wnioskodawczyni A. M.), na rzecz właściciela nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) J. N. wyniosłoby 3.580 złotych (1.790 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 1.790 złotych od wnioskodawczyni A. M.), a na rzecz właścicieli nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) następców prawnych J. B. (2) w 4/8 części, F. i L. K. we wspólności ustawowej małżeńskiej w 1/8 części, D. K. w 1/8 części, L. K. w 2/8 części wyniosłoby 4.120 złotych (2.060 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 2.060 złotych od wnioskodawczyni A. M.).

W przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej według wariantu trzeciego jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności na rzecz właściciela nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) A. H. (1) wyniosłoby 1.900 złotych (950 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 950 złotych od wnioskodawczyni A. M.), na rzecz właściciela nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) J. N. wyniosłoby 3.580 złotych (1.790 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 1.790 złotych od wnioskodawczyni A. M.), a na rzecz właścicieli nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) następców prawnych J. B. (2) w 4/8 części, F. i L. K. we wspólności ustawowej małżeńskiej w 1/8 części, D. K. w 1/8 części, L. K. w 2/8 części wyniosłoby 4.120 złotych (2.060 złotych od wnioskodawców M. i Z. Z. oraz 2.060 złotych od wnioskodawczyni A. M.).

Sąd Rejonowy oddalił wniosek uczestnika A. H. (1) zawarty w piśmie procesowym z dnia 17 lipca 2018 r. i inne niezrealizowane wnioski dowodowe, jako mające na celu jedynie przedłużanie postępowania. Sąd wskazał, ze opinia biegłego geodety z dnia 3 stycznia 2008 r. nie była przez tego uczestnika kwestionowana. Opowiadał się on za wariantem trzecim przebiegu służebności drogowej. Nie było mowy o jakimś kolejnym czwartym wariancie przebiegu drogi koniecznej. Poza tym biegły geodeta w swoich wyjaśnieniach wskazał, że możliwe są jedynie trzy wskazane przez niego warianty przebiegu służebności drogowej (k.1263-1264). W ocenie Sądu Rejonowego okoliczności objęte wnioskiem dowodowym zostały dostatecznie wyjaśnione, a dopuszczenie dowodu z kolejnej uzupełniającej opinii biegłego geodety niczego do sprawy by nie wniosło i prowadziłoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd pierwszej instancji orzekał na podstawie art. 145 § 1, 2 i § 3 k.c. Wskazał, że generalną dyrektywą wykładni art. 145 k.c. jest uwzględnienie przy ustanawianiu drogi koniecznej zarówno potrzeb nieruchomości pozbawionej dostępu do drogi publicznej i gruntów, przez które droga ma przebiegać, jak również klauzuli generalnej w postaci interesu społeczno-gospodarczego.

(...) wnioskodawców nie posiadają prawnie zagwarantowanego dostępu do drogi publicznej. Znajdują się w trzeciej i czwartej linii zabudowy, patrząc od strony drogi publicznej. Pomiędzy ulicą (...) w P. a nieruchomościami wnioskodawców, znajduje się pas terenu w skład którego wchodzi: część działki gruntu nr (...) o szerokości wynoszącej na wysokości narożnika budynku nr (...) przy ulicy (...) m, przy granicy z działką gruntu nr (...) m; część działki gruntu nr (...) o szerokości wynoszącej przy granicy z działką gruntu nr (...) m, przy granicy z działką gruntu nr (...) m; część działki gruntu nr (...) o szerokości 3 m. Pośrodku tego pasa, na granicy między działkami gruntu nr (...) znajduje się skarpa o wysokości 0,38 m. Również pomiędzy granicą działki gruntu nr (...) a budynkiem nr (...) i budynkiem gospodarczym na działce gruntu nr (...) są różnice wysokości dochodzące do 0,89 m. Teren jest pochyły ze spadkiem od działki gruntu nr (...) w kierunku działki gruntu nr (...).

Sąd pierwszej instancji porównał wszystkie trzy warianty, uwzględniając wszelkie okoliczności i uznał za najlepszy przebieg drogi koniecznej według wariantu pierwszego. (...) wnioskodawców oraz nieruchomości uczestników: A. H. (1) (działka nr (...)) i J. N. (działka nr (...)) stanowiły kiedyś jedną nieruchomość, zaś konieczność ustanowienia służebności jest konsekwencją dokonania jej podziału przez poprzedników prawnych zainteresowanych. I. H., dzieląc nieruchomość na trzy działki pozostawił pas o szerokości 3 m z przeznaczeniem na drogę dojazdową do nieruchomości nieposiadających bezpośredniego dostępu do drogi publicznej. Pas ten o szerokości 3 m z przeznaczeniem na drogę dojazdową do nieruchomości wnioskodawców odpowiada przebiegowi drogi koniecznej według wariantu pierwszego z opinii biegłego geodety. Z tego pasa ziemi, do czasu zagrodzenia jego części przez uczestnika A. H. (3), co najmniej od lat 50-tych ubiegłego wieku korzystali wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni. Po zagrodzeniu, wnioskodawcy korzystają z grzecznościowego przejazdu po nieruchomościach pozostałych uczestników postępowania. Co prawda na mapie ewidencyjnej przy granicy działek gruntu nr (...) usytuowana jest działka nr (...) oznaczona symbolem ,,dr’’, ale nie znajduje to odzwierciedlenia w terenie, który nie jest urządzoną drogą. Jest to użytek gruntowy. Przejazd tym szlakiem jest utrudniony z uwagi na dwa słupy betonowe podtrzymujące przewody elektryczne, mur oporowy i znaczne nachylenie terenu – spadek terenu od 16,66% do 22,33% (skarpa). Z tej przyczyny brak było jakichkolwiek podstaw do ustanawiania drogi przez działki innych uczestników niż A. H. (1) i J. N.. Ponadto całkowita powierzchnia służebności ustanowionej w wariancie pierwszym jest najmniejsza z trzech powierzchni w wariantach przedstawionych przez biegłego geodetę i wynosi 235 m2. Obciąża też najmniejsza liczbę nieruchomości. Istotne jest również i to, że w przypadku ustanowienia służebności drogi koniecznej w tym wariancie, konieczne do przeprowadzania dodatkowe prace wymagałyby zgodnie z opinią biegłego z zakresu geodezji wygenerowania najmniejszych kosztów z pośród wszystkich wariantów, bo jedynie 6.400 złotych (pozostałe warianty 37.400 złotych i 41.700 złotych).

Każdy z wariantów przebiegu służebności wymaga przywrócenia nieruchomości zapisanej w księdze wieczystej nr (...) do stanu sprzed zagrodzenia części działki nr (...) ogrodzeniem z betonowych przęseł przez A. H. (1). Nastąpiło to w trakcie toczącego się postępowania i zmierzało poprzez fakty dokonane do wymuszenia wyboru przez Sąd innego, niż przez działkę nr (...) przebiegu szlaku służebności. Sąd Rejonowy uznał, że takie zachowanie nie zasługuje na aprobatę w świetle zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Nakazano uczestnikowi A. H. (1) na jego koszt rozebranie murku oporowego z pustaków żużlobetonowych, rozebranie ogrodzenia z gotowych elementów betonowych, rozebranie drewnianej bramy wjazdowej, zamontowania bramy i ogrodzenia w nowym miejscu i przesadzenia 8 tui. Na wykonanie prac zakreślono termin 1 miesiąca. Ustanawiając służebność drogi koniecznej Sąd obowiązany był nakazać uczestnikowi wykonanie w tym celu odpowiednich prac.

Ustanawiając służebność drogi koniecznej, Sąd Rejonowy orzekł także wskazanym na wstępie o wynagrodzeniu w oparciu o niekwestionowaną opinię biegłego z zakresu szacowania nieruchomości.

O kosztach orzekł o na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, każdy zainteresowany ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. W zakresie nieuiszczonych wydatków zastosował dyspozycję art. 102 k.p.c.

Apelację od postanowienia wniósł uczestnik postepowania A. H. (1).

Uczestnik zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego w postaci art. 145 § 1 k.c. przez wyznaczenie drogi koniecznej usytuowanej równolegle do już istniejącej geodezyjnie oznaczonej drogi, podczas gdy zgodnie z wskazanym przepisem ustanowienie drogi koniecznej może nastąpić tylko i wyłącznie w sytuacji, gdy nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, rażące zaniżenie wynagrodzenia przyznanego uczestnikowi przez przyjęcie, że wartość 1 m² powierzchni przeznaczonej na potrzeby ustanowienia służebności wynosi 25 zł, podczas gdy w rzeczywistości stawki rynkowe są znacznie wyższe i wynoszą od 160 zł wzwyż za 1 m², naruszenie art. 145 § 2 k.c. przez wyznaczenie przebiegu drogi koniecznej bezpośrednio wzdłuż ściany budynku mieszkalnego należącego do uczestnika, co stanowi dla niego nadmierną uciążliwość, naruszenie art. 145 § 3 k.c. przez wyznaczenie drogi w sposób mogący stanowić zarzewie konfliktów między uczestnikami postępowania, naruszenie § 14 ust. 1 i 2 rozporządzenia ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki ich usytuowanie, a to przez ustanowienie drogi koniecznej nieodpowiadającej wymogom określonym w tych przepisach przez wytyczenie drogi, której minimalna szerokość winna wynosić co najmniej 5 m, w tym szerokość jezdni co najmniej 3 m,

- naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść orzeczenia to jest art. 233 § 1 k.p.c. przez nierozpoznanie istoty sprawy i niezbadanie całokształtu okoliczności faktycznych składających się na podstawę faktyczną, w szczególności pominięcie faktu, że nieruchomość posiada dostęp do drogi publicznej, co w okolicznościach niniejszej sprawy stanowi brak przesłanki ustanowienia służebności drogi koniecznej, przez pominięcie zarzutów uczestnika dotyczących istnienia drogi geodezyjnie oznaczonej, przyjezdnej, zapewniającej nieruchomości wnioskodawców dostęp do drogi publicznej, naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. przez pominięcie argumentów uczestnika i deprecjonowanie jego wniosku przedstawiającego czwarty wariant przebiegu drogi koniecznej, który w świetle okoliczności niniejszej sprawy stanowi wariant najkorzystniejszy, odpowiadający przepisom kodeksu cywilnego jak i wykonawczym.

Uczestnik postępowania wniósł o zmianę orzeczenia przez oddalenie wniosku o ustanowieniu służebności drogi koniecznej i zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje względnie o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Wnioskodawcy wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od uczestnika na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Uczestnicy postępowania A. i J. B. (1) również wnieśli o oddalenia apelacji i zasądzenie na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie mogła odnieść skutku.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji oraz podstawę prawną rozstrzygnięcia i unikając zbędnych powtórzeń przyjmuje je za własne. Sąd wbrew zarzutom apelacji Sąd Rejonowy rozpoznał istotę sprawy, rozważył całość zgromadzonego w toku postępowania materiału dowodowego i dokonując jego oceny nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów. Konieczność ustanowienia drogi koniecznej dla nieruchomości, której właścicielami są wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy w całości podziela zarówno ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji obszernie wyżej przytoczone oraz przyjętą podstawę prawną rozstrzygnięcia i unikając zbędnych powtórzeń przyjmuje je za własne.

Zgodnie z art. 145 § 1 k.c. jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

§ 2. Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości niemającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej.

§ 3. Przeprowadzenie drogi koniecznej powinno uwzględniać interes społeczno-gospodarczy.

Sąd Rejonowy, ustanawiając służebność drogi koniecznej rozważył wszystkie okoliczności. Przede wszystkim to, iż nieruchomość wnioskodawców nie ma prawnie zagwarantowanego dostępu do drogi publicznej.

Sąd pierwszej instancji przeprowadził szczegółowe postępowanie dowodowe, w tym dowody z opinii biegłych i oględzin. W terenie istnieją trzy możliwości przeprowadzenia drogi koniecznej. Niemniej jednak trzeba mieć na uwadze regulacje art. 145 § 2 zdanie drugie k.c., który stanowi, że jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a pomiędzy zainteresowanymi nie dojdzie do porozumienia sąd zarządzi i ile jest możliwe przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej. (...) należące do wnioskodawców i uczestnika postępowania stanowiły kiedyś jedną dużą nieruchomość, która została w latach dwudziestych XX wieku podzielona przez pradziadka zainteresowanych. Podzielił on swoją nieruchomość, pozostawiając wytyczony pas gruntu o szerokości (...)m jako drogę dojazdową do nieruchomości położonych w dalszej kolejności od drogi publicznej. Wnioskodawcy i ich poprzednicy prawni korzystali z tej drogi w takim kształcie. Dopiero kilkanaście lat temu uczestnik postępowania zaczął czynić im utrudnienia i przeszkody w korzystaniu z tej drogi. Tylko dzięki uprzejmości sąsiadów uczestników postępowania Państwa K. wnioskodawcy przy sprzyjających warunkach pogodowych mogą dojechać do swoich nieruchomości, albowiem część nieruchomości należących do Państwa K. tj. działka (...), którą uczestnik postępowania A. H. (4) nazywa drogą publiczną, jest nieutwardzona i stanowi nieużytek. Tylko w czasie, kiedy nawierzchniami jest sucha bądź utwardzona mrozem jest przejezdna. Nie ma też w świetle wyżej cytowanej regulacji art. 145 § 2 k.c. żadnych powodów ku temu , aby właściciele nieruchomości sąsiedniej nie zaangażowani w rodzinny konflikt, których nieruchomość nigdy nie wchodziła w skład nieruchomości pierwotnej, mieli znosić obciążenia w postaci drogi koniecznej ustanowionej dla nieruchomości wnioskodawców w sytuacji gdy droga została już wcześniej wytyczona i urządzona przy wydzielaniu poszczególnych działek. Z pisma Ośrodka (...) w P. wynika jednoznacznie, że działka, którą wskazuje uczestnik postępowania, oznaczona na mapie symbolem „dr” nie jest drogą publiczną. Nie można zatem podzielić zarzutu uczestnika postępowania , że wniosek wnioskodawców jest niezasadny bowiem posiadają oni dostęp do drogi publicznej. Działka o nr (...) nie jest urządzoną drogą, znajdują się na niej dwa słupy energetyczne, które również uniemożliwiają przejazd, mur oporowy, a znaczne nachylenie terenu i znajdująca się tam skarpa w ogóle uniemożliwia wykorzystanie jej jako szlaku drogowego.

Ustanowienie drogi koniecznej w sposób określony w zaskarżonym postanowieniu nie stanowi również nadmiernej uciążliwości dla uczestnika postępowania, albowiem jest to droga prywatna, z której korzystają tylko wnioskodawcy celem dojazdu do swoich nieruchomości gdzie są ich prywatne domy mieszkalne i natężenie ruchu jest bardzo niewielkie i sporadyczne.

Kolejny zarzut apelacji dotyczy oddalenia wniosku uczestnika postępowania z dotyczącego uzupełnienia postępowania dowodowego o możliwość przeprowadzenia drogi koniecznej wg czwartego wariantu, to przede wszystkim należy wskazać, iż wniosek ten jest sprzeczny ze stanowiskiem uczestnika zawartym w apelacji, w którym wnosi o zmianę zaskarżonego orzeczenia i oddalenie wniosku o ustanowienie służebności. Ponadto wniosek ten został oddalony na rozprawie 14 sierpnia 2018r. i nie złożono żadnych zastrzeżeń w trybie art. 162 k.p.c., co powoduje utratę prawa powoływania się na ewentualne uchybienie w tym zakresie na obecnym etapie postępowania.

Jeśli chodzi o zarzut rażąco zaniżonego wynagrodzenia za ustanowienie służebności drogi koniecznej, to wskazać należy, że jak wynika z opinii budowlanej biegłej M. D. to ustaliła ona stawki rynkowe gruntu na 123 zł za 1m². Jest to kwota wyjściowa, zbliżona do wartości wskazanej w apelacji, ale tę wartość należało skorygować o współczynnik proporcji korzystania z gruntu przez właścicieli nieruchomości władnącej i inne osoby. Podkreślić należy, iż wynagrodzenie za ustanowienie służebności nie może odpowiadać pełnej wartości gruntu, ponieważ służebność drogi koniecznej jest obciążeniem nieruchomości, ograniczającym właściciela ale nie jej wykupem gruntu. Wynagrodzenie nie może odpowiadać wartości rynkowej gruntu, na którym ustanowiono drogę konieczną. Zawarte w art. 145 § 1 k.c. pojęcie wynagrodzenia powinno być interpretowane elastycznie. Stanowi ono ekwiwalent za znoszenie cudzego przejazdu i przechodu przez nieruchomość obciążoną. Powinno uwzględniać z jednej strony korzyść jaką odnosi nieruchomość władnąca oraz niedogodności jakie z ustanowienia służebności wynikają dla nieruchomości obciążonej. Wynagrodzenie to nie może służyć bezzasadnemu wzbogaceniu kosztem właściciela nieruchomości władnącej. Powinno być proporcjonalne do stopnia ingerencji w treść prawa własności (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2018 r. sygn. I CSK 701/17).

Uczestnik postępowania w stycznia 2008 roku przeprowadził zmiany na działce (...), uniemożliwiając przeprowadzenie szlaku drogowego wg wszystkich wskazanych przez biegłych wariantów. Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, iż takim zachowaniem uczestnik postępowania chciał wymusić na sądzie orzeczenie konkretnej treści. Prawdą jest, że uczestnik postępowania wykonywał swoje prawo własności, ale w związku z tym, że toczyło się już wówczas postępowanie o ustanowienie drogi koniecznej właśnie tym szlakiem, na którym przeprowadził zmiany, musiał się liczyć z tym, że w razie niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia będzie musiał te zmiany usunąć.

Oceniając rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji wskazać należy, iż Sąd Rejonowy prawidłowo wybrał wariant pierwszy wykorzystywany od kilkudziesięciu lat przez wnioskodawców. Jego urządzenie w tej chwili wymaga najmniejszych kosztów, obciąża najmniejszą ilość nieruchomości, a przy tym nie ma wpływu na konstrukcję budynku i znajdujące się instalacji w gruncie. Jeśli chodzi natomiast o przepisy rozporządzenia Ministra Infrastruktury wskazać należy, iż wskazane wymogi dotyczące szerokości drogi dotyczą wyłącznie dróg publicznych, nie mają zastosowania do dróg prywatnych, dojazdowych, które zgodnie z art. 145 § 1 k.c. mają jedynie zapewnić nieruchomościom odpowiedni dostęp do drogi publicznej.

Sąd Okręgowy uznał zatem, iż postanowienie Sądu Rejonowego jest prawidłowe i w oparciu o art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił wszystkie apelacje.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na mocy art. 520 § 2 k.p.c., zasądzając od uczestnika koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym wnioskodawców i uczestników postępowania J. i A. B..

SSO Leszek Dąbek SSO Magdalena Balion - Hajduk SSO Gabriela Sobczyk

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE