UZASADNIENIE

Pozwem z 11 września 2014 roku syndyk masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości likwidacyjnej w D. Polskim wniósł o zasądzenie od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwoty 120 442,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami o dnia 12 września 2011 roku do dnia zapłaty oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Nakazem zapłaty z 25 lutego 2015 roku Sąd uwzględnił powództwo w całości.

W terminie do zaskarżenia, 23 marca 2017 roku (data stempla pocztowego), pozwany wniósł sprzeciw od przedmiotowego nakazu zapłaty, zaskarżając go w całości oraz wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Ponadto pozwany podnosił zarzut przedawnienia, braku legitymacji procesowej oraz braku biernej legitymacji procesowej powoda.

Wyrokiem z 23 maja 2016 roku Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo i obciążył powoda kosztami postępowania

Na skutek apelacji powoda Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z 2 grudnia 2016 roku, wydanym pod sygn. akt I ACa 1614/16, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania.

Pismem z 9 stycznia 2017 roku (...) spółka akcyjna w W. wniosła o dopuszczenie do udziału w sprawie w charakterze powoda powołując się na nabycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa upadłego wraz wierzytelnościami dochodzonymi w niniejszym postępowaniu.

W piśmie z dnia 11 stycznia 2017 r. pozwany (...) sp. z o.o. oświadczył, że nie wyraża zgody na wstąpienie (...) S.A. do niniejszego postępowania.

Postanowieniem z 15 grudnia 2017 roku Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie w sprawie na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. oraz podjął je z udziałem po stronie powodowej (...) (...) spółki akcyjnej w W..

W trakcie dalszego postępowania powód popierał powództwo, a pozwany wnosił o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 6 lutego 2018 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo oraz zasądził od (...) (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 10.817,00 zł

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w D. Polskim, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, współpracowała ze spółkami wchodzącymi w skład (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. S. M. sprzedawał spółkom artykuły w celu ich dalszej odsprzedaży w sklepach wielkopowierzchniowym należących do sieci pozwanej.

Postanowieniem z 16 maja 2012 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, wydanym pod sygn. akt Gu 182/12, ogłosił upadłość pozwanej spółki obejmującą likwidację majątku dłużnika i wyznaczył syndyka.

W dniu 2 stycznia 2010 roku S. M. i M. (...) (...) zawarły umowę handlową oraz umowę marketingową. Przedmiotem umowy handlowej były warunki współpracy handlowej dotyczące całego asortymentu produktów sprzedawanych przez powoda (dostawcę) pozwanemu. Przedmiotem umowy marketingowej było świadczenie przez odbiorców, usług marketingowych i reklamowych oraz usług pomocniczych na rzecz dostawcy – powoda. Strony ustaliły również zakres wykonywanych usług oraz sposób wynagrodzenia.

W dniu 30 września 2011 roku S. M. i M. (...) (...) podpisały Aneks Nr (...) do umowy handlowej z dnia 2 stycznia 2010 roku. Zgodnie z zapisami pkt. 1 aneksu strony postanowiły, że dokonują zmiany w pkt.2.6 umowy wydłużając określony termin płatności o 15 dni. Pkt. 2.6 otrzymał następujące brzmienie „Cena za nabyte produkty uiszczana będzie na rachunek bankowy dostawcy w terminie: koniec następnego miesiąca + 45 dni (od daty przyjęcia towaru do magazynu).

Następnie strony podpisały porozumienie w sprawie premii pieniężnych. W myśl zapisu pkt.2.1. dostawca zobowiązał się przyznać odbiorcom premię kwartalną w wysokości 5% obrotu zrealizowanego przez odbiorców w danym kwartale kalendarzowym pod warunkiem uzyskania lub przekroczenia przez wszystkich odbiorców poziomu obrotu produktami w wysokości 30 000 zł w danym kwartale kalendarzowym. Ponadto zgodnie z zapisem pkt.2.2. dostawca zobowiązał się do przyznania odbiorcom premii rocznej w wysokości 3% obrotu marki G., 2% dla pozostałych marek zrealizowanego przez odbiorców w danym roku kalendarzowym pod warunkiem uzyskania lub przekroczenia przez wszystkich odbiorców poziomu obrotu produktami w wysokości 150 000 zł w danym roku kalendarzowym. Zgodnie natomiast z zapisem pkt. 2.4 w celu uproszczenia obiegu dokumentów dostawca i odbiorca ustalili, iż (...) spółka z o.o. z tytułu premii wystawiać będzie każdorazowo uwzględniającą wszystkich odbiorców jedną notę obciążeniową, zaś dostawca na tej podstawie dokonywać będzie wypłaty premii. (...) spółka z o.o. rozdzieli premie na odbiorców według osobnego porozumienia proporcjonalnie do poziomu obrotów realizowanych przez poszczególnych odbiorców.

Strony ustaliły, iż płatność za produkty oraz potrącania wierzytelności przysługujących dostawcy z wierzytelnościami przysługującymi odbiorcom od dostawcy dokonywane będą przez (...) spółkę z o.o. w imieniu i na rzecz dostawców. Ponadto przesłanie przez (...) spółkę z o.o. do dostawcy informacji o saldzie rozliczeń odbiorców z dostawcą jest równoznaczne z dokonaniem potrącenia w imieniu i na rzecz odbiorców.

Zgodnie z porozumieniem w sprawie premii pieniężnych pozwana wystawiła na rzecz powoda notę obciążeniową za okres rozliczeniowy od 01 stycznia do 30 czerwca 2011 roku kwotę 120 442,32 zł z tytułu premii kwartalnej warunkowej.

W dniu 16 sierpnia 2011 roku pomiędzy spółką (...) (faktorant) oraz (...) Bank (...) spółką akcyjną z siedzibą w W. (bank) zawarta została umowa faktoringowa nr (...), której przedmiotem było określenie zasad nabywania przez bank wierzytelności pieniężnych z tytułu umów handlowych udokumentowanych przez faktoranta w formie faktur VAT za dostawy towarów lub usług, przysługujących faktorantowi wobec M. (...) (...).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których wiarygodność nie budziła wątpliwości stron oraz Sądu, a także na podstawie zeznań świadków: J. Ł. (1), M. J., J. A., Z. K. (1), które były spójne, logiczne, spontaniczne i korespondowały ze sobą, jak również znajdowały odzwierciedlenie w stanie faktycznym ustalonym w oparciu o dokumenty zgromadzone w niniejszej sprawie.

W rozważaniach prawnych Sąd Okręgowy zaznaczył, że powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Sąd I instancji podkreślił, że powód występując z powództwem w niniejszej sprawie wskazywał, że strona pozwana wystawiając, a następnie rozliczając noty obciążeniowe z tytułu premii pieniężnych względem S. M. dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji stypizowanego w art. 15 ust. 1 pkt. 4 ustawy 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z powołanym przepisem, czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w tym pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Strona pozwana wnosząc o oddalenie powództwa w całości podniosła miedzy innymi zarzut przedawnienia, zarzut braku legitymacji biernej oraz legitymacji czynnej po stronie powoda w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy wskazał, że kwestia legitymacji czynnej i biernej została już przesądzona wyrokiem z 2 grudnia 2016 roku, którym Sąd Apelacyjny w Warszawie. W ocenie Sądu Okręgowego powód nie wykazał jednak, że działania strony pozwanej stanowiły czyny nieuczciwej konkurencji określone w art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. Zaznaczono, że strona pozwana nie dokonywała zakupu towaru od dostawcy – S. M.. Nie była stroną umowy sprzedaży w ramach, której kupujący miał pobrać od dostawcy premię pieniężną z tytułu zrealizowanego obrotu. Zgodnie z zawartym przez S. M. porozumieniem w sprawie premii pieniężnych premie były przyznawane przez Dostawcę – powoda poszczególnym Odbiorcom proporcjonalnie do poziomu obrotów zrealizowanych przez poszczególnych odbiorców. Jedynie w celu uproszczenia obiegu dokumentów Dostawca – powód i Odbiorca poszczególne sklepy spółek (...) i spółek (...) ustalili, że (...) sp. z o.o. z tytułu premii wystawiać będzie każdorazowo uwzględniając wszystkich Odbiorców jedną notę obciążeniową, zaś Dostawca – powód na jej podstawie będzie dokonywać wpłaty premii. (...) sp. z o.o. rozdzielała premie na odbiorców według osobnego porozumienia, proporcjonalnie do poziomu obrotów zrealizowanych przez poszczególnych odbiorców. Zgodnie z postanowieniami ww. porozumienia płatność za produkty oraz potrącenia wierzytelności przysługujących dostawcy z wierzytelnościami przysługującymi Odbiorcom od dostawcy były dokonywane przez M. (...) (...) w imieniu i na rzecz Odbiorców. Powyższe oznacza, że strona pozwana nie była beneficjentem premii pieniężnych, które były obliczane na podstawie zrealizowanego obrotu dostawcy z danym odbiorcą – w określonym okresie rozliczeniowym, były uzależnione od poziomu obrotu produktami zrealizowanego przez dostawcę z danym odbiorcą w danym okresie rozliczeniowym. Powyższe zdaniem Sądu Okręgowego wskazuje na to, że powód nie miał podstawy do żądania od strony pozwanej zwrotu bezpodstawnie uzyskanych korzyści na podstawie art. 18 ust. pkt. 5 u.z.n.k.

Dodatkowo Sąd Okręgowy wskazał, że powód w niniejszej sprawie nie udowodnił, że pobrane premie pieniężne nie były elementem marży handlowej i ceny.

W ocenie Sądu Okręgowego powód nie zdołał również udowodnić, że pozwany narzucił (...) podpisanie umowy handlowej, umowy marketingowej oraz porozumienia w sprawie premii pieniężnej. Sąd uznał za wiarygodne w tym zakresie zeznania świadków J. Ł. (1), Z. K. (1) oraz M. J., że istniała możliwość negocjacji umów, wysokości opłat, premii pieniężnych.

Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 15 ust. 1 pkt. 4 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Sąd orzekł, jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach procesu Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 99 w zw. z art. 98 § 1, 3 i 4 k.p.c., obciążając nimi w całości stronę powodową, jako przegrywającą sprawę w całości.

Powód zaskarżył wyrok w całości i zarzucił Sądowi I instancji naruszenie:

1. art. 233 §1 k.p.c. poprzez dowolne oraz sprzeczne z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego ustalenie, że pozwana (...) Sp. z o.o. nie była stroną umowy sprzedaży w ramach, której kupujący miał pobrać od dostawcy premię pieniężną z tytułu zrealizowanego obrotu w sytuacji gdy to właśnie ona, na podstawie zawartej umowy handlowej, umowy marketingowej oraz porozumienia w sprawie premii pieniężnych była stroną w/w umów oraz pobierała nienależne opłaty od powoda czym dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji;

2. art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 15 ust.1 pkt 4 u.z.n.k., poprzez uznanie, że pozwana spółka nie była stroną umowy sprzedaży, w ramach której kupujący miał pobrać od dostawcy premię pieniężną z tytułu zrealizowanego obrotu w sytuacji gdy to właśnie ona, na podstawie zawartego porozumienia w sprawie premii pieniężnych, pobierała nienależne opłaty od powoda czym dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji;

3. art. 233 §1 k.p.c. poprzez błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż strona pozwana nie była stroną umowy sprzedaży, w ramach której kupujący miał pobrać od dostawcy premię pieniężną z tytułu zrealizowanego obrotu i nie dokonywała zakupu od dostawcy tj. (...), w związku z powyższym nie była beneficjentem przedmiotowych premii, a więc nie dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji określonego w art. 15 ust.1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji podczas gdy na podstawie zawartego porozumienia w sprawie premii pieniężnych, to pozwana pobierała nienależne opłaty od powoda czym dopuściła się czynu nieuczciwej konkurencji;

4. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 15 ust.1 pkt 4 u.z.n.k., poprzez błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, iż strona pozwana nie miała żadnego obrotu z dostawcą (...), a podejmowane przez stronę pozwaną czynności dotyczące zcentralizowanego rozliczania premii pieniężnych miały jedynie charakter organizacyjny i administracyjny i przyjęcie, iż nie stanowiły czynu nieuczciwej konkurencji;

5. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 15 ust.1 pkt 4 u.z.n.k., poprzez przyjęcie, iż strona pozwana nie uzyskała korzyści majątkowej od dostawcy podczas gdy ona była odbiorcą i beneficjentem przedmiotowej noty obciążeniowej;

6. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, iż powód w niniejszej sprawie nie udowodnił, że pobrane premie pieniężne nie były elementem marży handlowej i ceny;

7. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolne oraz sprzeczne z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego ustalenie, że powód nie wykazał istnienia i zasadności roszczenia na skutek błędnego ustalenia, że pozwany dobrowolnie zdecydował się na uiszczanie opłat na rzecz pozwanej z tytułu premii pieniężnych i mógł z nich zrezygnować bez utraty zamówień ze strony pozwanej w sytuacji gdy zarówno Z. K. jak i świadek J. Ł. zeznali, że warunkiem nawiązania i kontynuowania współpracy między stronami było zawarcie wszystkich umów centralnych w tym również porozumienia w sprawie premii pieniężnych, a ponadto nie było możliwości negocjowania konieczności ponoszenia opłaty wskazanej w ww. porozumieniu;

8. art. 6 k.c. przez jego niezastosowanie w związku z naruszeniem przepisów postępowania, tj. art. 232 k.p.c., polegające na błędnym rozkładzie ciężaru dowodu w zakresie wykazania, że miało miejsce ekwiwalentne świadczenie pozwanej uzasadniające pobieranie niedozwolonych opłat;

9. art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zaistnienie stanu faktycznego objętego hipotezą tego przepisu wymaga jednoczesnego dowodzenia, że w wyniku tego czynu nastąpiło utrudnienie dostępu do rynku;

10. art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. w zw. z art. 18 ust.1 pkt 5 u.z.n.k., poprzez ich błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że pobieranie przez pozwanego od powoda opłat z tytułu premii pieniężnych (bonusów) nie stanowiło czynu nieuczciwej konkurencji, a w konsekwencji uznanie, że powodowi nie przysługuje zwrot bezpodstawnie uzyskanych przez pozwanego korzyści w sytuacji gdy pobranej przez pozwaną opłacie nie towarzyszyło żadne ekwiwalentne świadczenie.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wraz z kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi do rozstrzygnięcia kwestię zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o oddalenie apelacji w całości jako bezzasadnej oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Zaskarżony wyrok należało uchylić i umorzyć postępowanie w sprawie.

Analizując przebieg postępowania w niniejszej sprawi należy przypomnieć, że w dniu 1 grudnia 2015 r. pomiędzy dotychczasowym powodem, a (...) spółka akcyjna, której następcą prawnym jest z kolei Giełda Praw Majątkowych (...) S.A., została zawarta umowa sprzedaży przedsiębiorstwa w skład którego wchodziła w szczególności wierzytelność objęta żądaniem pozwu w niniejszej sprawie. Wobec powyższego (...) spółka akcyjna wniosła o dopuszczenie jej do udziału w sprawie na zasadzie art. 192 pkt 3 k.p.c. (k. 1003). Zgodnie z powyższym przepisem z chwilą doręczenia pozwu zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywcy za zezwoleniem strony przeciwnej. T. pozwany nie wyraził zgody na wstąpienie do niniejszego postępowania (...) S.A. (k. 1014). Brak jest podstaw do przyjęcia, że stanowisko to uległo zmianie w toku niniejszego procesu. Powyższe w ocenie Sądu Apelacyjnego uniemożliwiało wstąpienie do niniejszego postępowania (...) S.A., a w konsekwencji również (...) (...) S.A. Trzeba jedynie przypomnieć, że (...) S.A. reprezentowane przez profesjonalnego pełnomocnika wyraźnie jako podstawę swojego wstąpienia do niniejszego postępowania podał art. 192 pkt 3 k.p.c. Nie może być żadnych wątpliwości, że w takim przypadku warunkiem uwzględnienia tego wniosku była zgoda pozwanego, który jednak zgody takowej nie wyraził. W tym okolicznościach niedopuszczalnym było kontynuowanie niniejszego postępowania w (...) S.A., jak i Giełdą Praw Majątkowych (...) S.A. Jednocześnie należy przypomnieć, że postanowieniem z dnia 28 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie stwierdził zakończenie postępowania upadłościowego prowadzonego wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. (k. 1031). Zgodnie z art. 368 ust. 3 w zw. z art. 367 ust. 2 ustawy z dnia 23 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe z chwilą zakończenia postępowania upadłościowego do postępowań cywilnych upadły wchodzi w miejsce syndyka. Jednak postanowieniem z dnia 12 grudnia 2016 r. (...) sp. z o.o. został wykreślony z Krajowego Rejestru Sądowego, przy czym postanowienie stało się prawomocne z dniem 27 lipca 2017 r. Zgodnie z art. 289 § 1 k.s.h. (...) sp. z o.o. uległa rozwiązaniu z chwilą wykreślenia z KRS i z tą chwilą utraciła byt prawny, w tym zdolność sądową. Ponieważ jednocześnie brak było podstaw do wstąpienia (...) S.A. do niniejszego postępowania, a wykreślenie (...) sp. z o.o. nastąpiło bez następcy prawnego, to prowadzenie w dalszym ciągu postepowania było niedopuszczalne, co na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. powinno skutkować umorzeniem postępowania w sprawie. Sąd Okręgowy jednak błędnie postępowanie to prowadził z (...) sp. z o.o., a następnie Giełdą Praw Majątkowych (...) S.A. W takim przypadku na zasadzie art. 386 § 3 k.p.c. zaskarżony wyrok należało uchylić, a postępowanie w sprawie umorzyć.

Należy jeszcze dodać, że w ocenie Sądu Apelacyjnego brak było podstaw do wstąpienia (...) (...) S.A. do niniejszego postępowania z pominięciem wymogów wynikających z art. 192 pkt 3 k.p.c. Przede wszystkim we wniosku złożonym przez poprzednika prawnego (...) (...) S.A. - (...) S.A. wyraźnie wskazano jako jego podstawę prawną art. 192 pkt 3 k.p.c. Nie może być więc żadnych wątpliwości, że warunkiem wstąpienia tego podmiotu do niniejszego postępowania w roli powoda była zgoda strony przeciwnej, która w niniejszej sprawie nie została wyrażona. Jednocześnie brak było zdaniem Sądu Apelacyjnego podstaw do przyjęcia, że wstąpienie (...) S.A. do niniejszego postępowania mogło nastąpił z pominięciem art. 192 pkt 3 k.p.c. W doktrynie wskazuje się, że przepis ten ma zastosowanie w sytuacji w której przejście praw jest wynikiem czynności materialnoprawnej (tak: M. Manowska, w: s. Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Warszawa 2013, s. 371) i zależy od woli podmiotu toczącego się postępowania (tak: M. Jędrzejewska, K. Weitz, w: T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze. Tom I, Warszawa 2012, s. 931). Powyższy warunek został w niniejszej sprawie spełniony. Przejście praw objętych żądaniem pozwu na (...) S.A. nastąpiło w wyniku zawarcia umowy sprzedaży przedsiębiorstwa. Faktem jest jednak, że w doktrynie i orzecznictwie podnosi się również, że powyższa regulacja prawna nie ma zastosowania, gdy dochodzi nie tyle do zbycia prawa objętego postępowaniem, ale następstwa pod tytułem ogólnym (sukcesji generalnej, tak: M. Jędrzejewska, K. Weitz, w: T. Ereciński (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Postępowanie rozpoznawcze. Tom I, Warszawa 2012, s. 932). Niemniej zbycie przedsiębiorstwa, nawet w toku postępowania upadłościowego, nie jest przypadkiem sukcesji uniwersalnej (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2007 roku, V CKN 3/07, niepubl. uchwała z 25 czerwca 2008 roku, III CZP 45/08, niepubl. postanowienia z 24 marca 2010 roku, V CSK 338/09, niepubl., wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2016 roku, III CSK 213/15, niepubl.). Za poglądem takim przemawia fakt, iż czynności takiej nie towarzyszy ustanie bytu podmiotu. Nabywca nie uzyskuje ogółu prawa przysługujących zbywcy, a tylko te które stanowiły przedsiębiorstwo, przy czym również w tym zakresie strony mogą zastosować wyłączenia (art. 55² k.c. in fine). Ponadto nabywca uzyskuje przedsiębiorstwo wolne od zobowiązań, a więc nie wchodzi w pełnym zakresie w sytuację zbywcy. W stanie prawnym miarodajnym w niniejszej sprawie nie istniał również żaden szczególny przepis wskazujący na uniwersalny charakter sukcesji (szerzej: M. Habdas, Zbycie przedsiębiorstwa jako przejaw sukcesji singularnej, w: Rozprawy prawnicze. Księga pamiątkowa Profesora Maksymiliana Pazdana, Zakamycze 2005, s. 1005). Brak więc było podstaw do pominięcia zastosowania w niniejszej sprawie art. 192 pkt 3 k.p.c.

Trudno zgodzić się jednocześnie z poglądem Sądu Najwyższego wypowiedzianym w wyroku z dnia 23 listopada 2012 r. IV CSK 598/12, niepubl. w którym przyjęto, że chociaż co do zasady sam fakt nabycia przedsiębiorstwa nie wystarcza do przyjęcia, że jego nabywca staje się następcą prawnym zbywcy, a następstwo prawne osoby prawnej w razie ustania jej bytu prawnego powinno wynikać z wyraźnego przepisu prawa, to jednak w przypadku, gdy następuje utrata bytu prawnego zbywcy przedsiębiorstwa, brak takiego przepisu nie sprzeciwia się przyjęciu następstwa prawnego nabywcy przedsiębiorstwa, obejmującego wyraźnie wyodrębnione mienie zbywcy. Sąd Najwyższy dalej przyjął, że w tym zakresie nabywca przedsiębiorstwa staje się następcą prawnym zbywcy, jednak nie z chwilą nabycia przedsiębiorstwa, ale z chwilą utraty przez zbywcę bytu prawnego. Pogląd ten jest o tyle dyskusyjnym, że sam Sąd Najwyższy zaznaczył, iż brak jest przepisu prawnego, który pozwalałby na przyjęcie tezy o ogólnym następstwie prawnym nabywcy przedsiębiorstwa upadłego. Poza tym nie ma podstaw do różnicowania skutków zbycia przedsiębiorstwa w zależności od tego, co stanie się z upadłym w przyszłości. Takie różnicowanie mogłoby oznaczać niepożądaną niepewność prawną niezależnie już nawet od przypisania różnych skutków analogicznym konstrukcyjnie czynnościom prawnym. Trzeba jeszcze dodać, że tak w razie zbycia przedsiębiorstwa w upadłości, jak i przedsiębiorstwa w ogólności, na nabywcę przechodzą tylko aktywa, zaś nie przechodzą pasywa. Nabywca nie wstępuje więc w ogół praw i obowiązków swojego poprzednika. Nie można nawet stwierdzić, iż następuje to choćby w zakresie ogółu praw, albowiem nabywca uzyskuje jedynie wyodrębnioną masę majątkową, ale nie ogół praw poprzednika. W tych okolicznościach bardziej przekonywujące jest stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 marca 2010 r., V CSK 338/00 niepubl. uznającym, że zbycie przedsiębiorstwa w postępowaniu upadłościowym, o którym mowa w art. 316 i 317 Prawa upadłościowego, nie może skutkować następstwem prawnym pod tytułem ogólnym po stronie nabywcy - niezależnie od tego, czy upadłym jest osoba fizyczna, czy inny podmiot prawa - skoro brakuje przepisu prawa przewidującego wprost taki skutek, nabywca przedsiębiorstwa nie wstępuje w ogół praw i obowiązków upadłego oraz nabycie przedsiębiorstwa upadłego ma charakter pierwotny. Nie można także nie zauważyć postanowienia Sądu Najwyższego powołanego przez pozwanego w piśmie z dnia 11 stycznia 2017 r. W postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2016 r. III CSK 213/15, niepubl. również analizowano skutki zbycia w toku postępowania upadłościowego prawa, którego dotyczy postępowanie sądowe. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy również wskazał, że brak jest możliwości wstąpienia nabywcy takiego prawa z pominięciem art. 192 pkt 3 k.p.c. Sąd Najwyższy uznał, że w braku zgody przeciwnika na wstąpienie do postępowania nabywcy prawa, przy ustaniu bytu prawnego dotychczasowej strony powinno dość do umorzenia postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy nie uwzględnił więc stanowiska wypowiedzianego w wyroku z dnia 23 listopada 2012 r. IV CSK 598/12, niepubl. Co prawda w postanowieniu z dnia 7 kwietnia 2016 r. stan faktyczny obejmował cesję wierzytelności, zaś w wyroku z dnia 23 listopada 2012 r. zbycie przedsiębiorstwa, niemniej powyższe nie ma znaczenia decydującego. W wyroku z dnia 23 listopada 2012 r. Sąd Najwyższy wiązał następstwo prawne z wykreśleniem podmiotu z KRS w związku z zakończeniem postępowania upadłościowego. Okoliczność ta zachodzi niezależnie od tego, czy zbycie prawa nastąpiło w wyniku cesji, czy zbycia przedsiębiorstwa. Nie ma więc podstaw do różnicowania tych przypadków. Poza tym w uchwale z dnia 25 czerwca 2008 roku, III CZP 45/08, niepubl. zaznaczono, że najbardziej uzasadnione jest uznanie zbycia przedsiębiorstwa za szereg sukcesji singularnych, co oznacza konieczność przeprowadzenia odrębnej oceny prawnej każdej z nich. Ten pogląd oznacza odrębną ocenę dopuszczalności każdego z transferów dóbr, a tym samym zbycie przedsiębiorstwa nie konsumuje szczególnych wymogów odnoszących się do poszczególnych jego składników. Dla oceny skutków zbycia w sferze prawnej nabywcy istotne są jedynie wymogi skuteczne względem tego nabywcy. Odrębna ocena prawna dotyczy również konsekwencji prawnych zbycia na płaszczyźnie odpowiedzialności kontraktowej. Nie można wreszcie pominąć, że Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 7 kwietnia 2016 r. orzekał w składzie zbliżonym do tego, który wydał wyrok w dniu 23 listopada 2012 r., co również wskazuje na incydentalnych charakter tego ostatniego orzeczenia i sprzeciwia się wstąpieniu do niniejszego postępowania nabywcy przedsiębiorstwa upadłej spółki z pominięciem art. 192 pkt 3 k.p.c.

Trafność powyższej analizy zdaniem Sądu Apelacyjnego potwierdza również dokonana nowelizacja ustawy Prawo upadłościowe. Zgodnie z art. 317 ust. 3 Prawa upadłościowego dodanym przez art. 428 pkt 173 lit. b ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. z 2015 r. poz. 978) nabywca przedsiębiorstwa upadłego wstępuje z mocy prawa w miejsce upadłego lub syndyka do postępowań cywilnych i administracyjnych dotyczących przedsiębiorstwa lub jego składników. Przepisu art. 196 § 2 Kodeksu postępowania cywilnego nie stosuje się. W świetle powyższego przepisu od dnia wejścia jego w życie, tj. 1 stycznia 2016 r. nabywca przedsiębiorstwa wstępuje do postępowania z mocy prawa, a więc z pominięciem art. 192 pkt 3 k.p.c. niemniej niezbędna w tym zakresie była szczególna podstawa prawna, która w czasie realizacji stanu faktycznego sprawy aktualnie rozpoznawanej nie istniała W razie zaakceptowania poglądu wyrażonego w wyroku z dnia 23 listopada 2012 r. IV CSK 598/12, niepubl. powyższy przepis stanowiłby superfluum ustawowe, czego nie można pogodzić z postulatem racjonalnego ustawodawcy. Jednocześnie brak jest zdaniem Sądu Apelacyjnego podstaw do stosowania powyższego przepisu, w jego przytoczonym brzmieniu, do stanu faktycznego niniejszej sprawy. Przepis ten wszedł bowiem w życie z dniem 1 stycznia 2016 r., zaś umowa sprzedaży przedsiębiorstwa obejmującego wierzytelność, której dotyczy żądanie pozwu została zawarta w dniu 1 grudnia 2015 r. Skoro powyższy przepis nie obowiązywał na czas zbycia przedsiębiorstwa przez syndyka (...) sp. z o.o., to tym samym umowa sprzedaży przedsiębiorstwa nie mogła wywrzeć skutków wynikających z tego przepisu. Jedną bowiem z naczelnych zasad demokratycznego podstawa prawnego, jak również przyzwoitej legislacji jest niedziałanie prawa wstecz (lex retro non agit – art. 3 k.c.). Nie do zaakceptowania z powyższą zasadą byłoby stanowisko zgodnie z którym umowa sprzedaży przedsiębiorstwa zawarta przed wejściem w życie art. 317 ust. 3 Prawa upadłościowego mogłaby wywrzeć skutki w przepisie tym wyrażone z chwilą wejścia powyższej regulacji w życie. Wniosek taki byłoby niezgodny z zasadną wyrażoną w art. XLIX ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny, a zgodnie z którym do zobowiązań, które powstały przed wejściem w życie kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy tego kodeksu, ale jedynie w zakresie skutków prawnych zdarzeń, które nastąpiły po dniu wejścia w życie kodeksu. Skoro w niniejszej sprawie umowa sprzedaży przedsiębiorstwa została zawarta przed wejściem w życie nowelizacji Prawa upadłościowego, to nie można do skutków tej umowy, nawet w aspekcie procesowym, stosować przepisów wówczas nie obowiązujących. Co prawda art. XLIX dotyczy przede wszystkim skutków materialnoprawnych, niemniej następstwo procesowe również w świetle nowego art. 317 ust. 3 Prawa upadłościowego jest bezpośrednio związane z dokonaniem czynności materialnoprawnej i także dlatego zasadne jest stosowanie reguły intertemporalnej wynikającej z art. XLIX. Powyższe znajduje również potwierdzenie w art. 449 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, zgodnie z którym w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie ustawy wpłynął wniosek o ogłoszenie upadłości, stosuje się przepisy dotychczasowe. Skoro wniosek o ogłoszenie upadłości (...) sp. z o.o. wpłynął przed wejściem w życie powyższej ustawy, to także z tego względu brak jest podstaw do stosowania w rozważnym zakresie art. 317 ust. 3 Prawa upadłościowego, który nie miał swojego odpowiednika wśród przepisów regulujących postępowanie upadłościowe tego podmiotu.

Analogiczne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawach o identycznym stanie faktycznym prowadzonych również z powództwa syndyka (...) sp. z o.o. Należy tu powołać postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 października 2018 r. VII AGa 397/18 oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 maja 2019 r., VII AGz 260/19.

Ostatecznie więc na podstawie art. 386 § 3 k.p.c. w zw. z art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok należało uchylić i umorzyć postępowanie w sprawie.

Dla porządku dodać należy, iż Sąd Apelacyjny nie był związany przeciwnym stanowiskiem Sądu pierwszej instancji, które legło u podstaw wydania postanowienia z dnia 15 grudnia 2017 roku o zawieszeniu postępowania i jego podjęciu z udziałem (...) (...) S.A. (następcy prawnego: (...) S.A.). Postanowienie o podjęciu postępowania nie jest odrębnie zaskarżalne zażaleniem, a więc jego prawidłowość musiała podlegać weryfikacji podczas rozpoznawania sprawy w drugiej instancji. Sąd Okręgowy nie był władny w ten sposób „wprowadzić” do postępowania nowego powoda i w konsekwencji skutki tej czynności musiały zostać zniwelowane.

O kosztach procesu tak w postępowaniu przed Sądem I instancji, jak i w postępowaniu apelacyjnym orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Wobec bowiem umorzenia postępowania w sprawie pozwanego należało uznać za wygrywającego zarówno postępowanie pierwszoinstancyjne, jak i apelacyjne. Na koszty postępowania pierwszoinstancyjnego składały się koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3600 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Koszty zastępstwa procesowego zostały ustalone na podstawie § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Na koszty poniesione przez pozwanego w toku postępowania apelacyjnego składały się natomiast koszty zastępstwa procesowego ustalone na kwotę 4050 zł na podstawie § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015, poz. 1804 z póź. zm).

Z powyższych względów orzeczono jak w części dyspozytywnej postanowienia.

Magdalena Sajur – Kordula Dorota Wybraniec Tomasz Szczurowski

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE