UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 5 lipca 2017 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. z dnia 14 grudnia 2016 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy J. D. prawo do emerytury poczynając od 1sierpnia 2016 r.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych:

J. D., ur. (...) złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury po raz pierwszy w dniu 17 sierpnia 2016 roku. Decyzją z dnia 9 listopada 2016 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy J. D. prawa do emerytury wobec nieudowodnienia wymagalnego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Na dzień 1 stycznia 1999 roku, organ rentowy przyjął za udowodnione okresy ubezpieczenia: 25 lat, 5 miesięcy i 26 dni, w tym:

-: 24 lata, 7 miesięcy i 7 dni okresów składkowych,
-: 10 miesięcy i 19 dni okresów nieskładkowych.

Do stażu pracy wykonywanej w warunkach szczególnych uwzględniono łącznie 14 lat, 10 miesięcy i 24 dni, to jest okresy zatrudnienia:

-: od 1 lutego 1975 roku do 31 października 1975 roku – (...) Oddział (...) z siedzibą we W.,
-: od 24 kwietnia 1978 roku do 31 sierpnia 1980 roku – Przedsiębiorstwo (...) z siedzibą we W.,
-: od 14 listopada 1983 roku do 30 czerwca 1984 roku – (...) Spółka Akcyjna,
-: od 20 września 1984 roku do 13 lipca 1992 roku, od 9 września 1991 roku do 23 lipca 1992 roku, od 21 października 1992 roku do 23 lipca 1993 roku, od 31 października 1993 roku do 4 września 1994 roku, od 6 listopada 1994 roku do 9 stycznia 1995 roku – (...) Sp. z o.o. z siedzibą we W.,
-: od 7 lutego 1996 roku do 31 marca 1998 roku – (...) Spółka cywilna.

Organ rentowy nie uwzględnił jako pracy wykonanej w warunkach szczególnych okresów:

-: od 3 marca 1992 roku do 6 marca 1992 roku,
-: od 2 listopada 1993 roku do 5 stycznia 1994 roku,
-: od 24 marca 1994 roku do 29 marca 1994 roku,
-: od 9 maja 1994 roku do 13 maja 1994 roku,
-: od 23 lipca1994 roku do 16 sierpnia 1994 roku,
-: od 31 sierpnia 1996 roku do 21 września 1996 roku,

z tytułu niewykonywania pracy, za które po dniu 14 listopada 1991 roku wypłacone zostało wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby (zgodnie z art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych),

- od 15 kwietnia 1981 roku do 30 września 1983 roku – z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) przy (...) we W. na stanowisku tokarz – frezer – szlifierz, ponieważ nie zostało przedłożone świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

J. D. w okresie od 15 kwietnia 1981 roku do 30 września 1983 roku zatrudniony był w Zakładzie (...) z siedzibą we W. na stanowisku tokarza. Odwołujący wykonywał pracę w pełnym wymiarze czasu pracy – 8 godzin dziennie. Przez okres pierwszych trzech miesięcy pracował jedynie jako tokarz, natomiast później także na stanowisku szlifierza i frezera. Wykonywał pracę na maszynach. Do jego obowiązków należało obrabianie stali, żeliwa i rzadziej metali kolorowych. Wnioskodawca nie wykonywał czynności ślusarskich. Ponadto otrzymywał dodatek pieniężny za pracę w warunkach szkodliwych.

W dalszym okresie czasu, w/w firma funkcjonowała pod nazwą (...) Fabryka (...) z siedzibą we W., przy ulicy (...), potem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą jak wyżej, a obecnie (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w C., przy ulicy (...).

Zakład Ubezpieczeń decyzją z dnia 14 grudnia 2016 roku odmówił ponownego rozpatrzenia wnioskodawcy uprawnień do emerytury z uwagi na brak nowych dokumentów mających wpływ na prawo do świadczeń.

Biorąc pod uwagę powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał odwołanie za uzasadnione wskazując, iż przedmiotem sporu pozostawało, czy nieuwzględniony przez organ rentowy okres pracy od 15 kwietnia 1981 roku do 30 września 1983 roku w Zakładzie (...) z siedzibą we W. może zostać uznany za okresy pracy w warunkach szczególnych. W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, iż wnioskodawca posiada ponad piętnastoletni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zaliczając do tego okresu pracę w charakterze tokarza, frezera i szlifierza wykonywaną na maszynach przy obrabianiu stali, żeliwa i metali kolorowych. Zatrudnienie w zakładzie doświadczalnym należało uznać za pracę w warunkach szczególnych wskazaną w Wykazie A, Dział III załącznika do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego w postaci świadectwa pracy z dnia 27 października 1983 roku jak i zeznań powołanych w sprawie świadków A. K. i P. G. (1), pracujących z wnioskodawcą w zakładzie (...) wynika, iż wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracę w szczególnych warunkach. Świadkowie wskazywali, że praca była świadczona w systemie zmianowym, po 8 godzin oraz że widywali skarżącego codziennie w pracy. P. G. (1) wykonując pracę na tym samym stanowisku, co odwołujący, często zmieniał się z wnioskodawcą.

Ponadto analiza treści wykazu A, stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w dziale III (hutnictwo i przemysł metalowy) pod poz. 21 są wymienione prace – odlewanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur. Pod poz. 78 są wymienione (prace różne w hutnictwie i przemyśle metalowym) – szlifowanie lub ostrzenie wyrobów i narzędzi metalowych oraz polerowanie mechaniczne – pkt 1 szlifierz, pkt 6 operator maszyn i urządzeń. Zdaniem Sądu Okręgowego materiał zgromadzony w sprawie pozwalał na ustalenie, że wnioskodawca wykonywał wymienione w powyższym rozporządzeniu i zarządzeniu prace, polegające na obróbce stali, żeliwa i metali kolorowych.

Wnioskodawca spełnił zatem wymóg wskazany w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wykazując ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wobec spełnienia przesłanek z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 4 ustawy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wnioskodawcy przysługuje prawo do wcześniejszej emerytury.

Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez błędne uznanie, że wnioskodawca w okresie zatrudnienia w Zakładzie (...) we W. od 15.04.1981 r. do 30.09.1983 r. na stanowisku tokarz stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A Dział III (hutnictwo i przemysł metalowy) poz. 21 (tj. odlewanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur) oraz poz. 78 pkt 1 i 6 (tj. szlifierz, operator maszyn i urządzeń) stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,

2) naruszenie prawa materialnego- art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z §2 ust.1 oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przez przyznanie J. D. prawa do emerytury od dnia 1.08.2016 r. po błędnym uznaniu, iż na dzień 1.01.1999 r. udokumentował on ponad 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach,

3) przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronności w ocenie dowodów na okoliczność zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładzie (...) we W. od 15.04.1981 r. do 30.09.1983 r.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania w całości ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Wnioskodawca w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja jest zasadna, a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania od decyzji organu rentowego.

Przede wszystkim należy stwierdzić, że zaskarżony wyrok zapadł z naruszeniem prawa materialnego - art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z przepisem § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepisy te określają przesłanki do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym przez pracownika, który przepracował 15 lat w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy wadliwie przyjął, że wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez ponad 15 lat. Istotą sprawy było ustalenie, czy wnioskodawca J. D., który spełnił warunki wymienione w art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do nabycia prawa do emerytury – wykazał przypadający do dnia wejścia w życie ustawy 25- letni okres ubezpieczenia, osiągnął wiek 60 lat uprawniający w myśl dotychczasowych przepisów do uzyskania prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, nie przystąpił do OFE spełnił również warunek określony w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) - wykonywał przez okres 15 lat prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A. W ocenie Sądu Okręgowego, okres pracy wnioskodawcy na stanowisku tokarza od 15.04.1981 r. do 30.09.1983 r., zakwestionowany przez organ rentowy, podlega zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach, ponieważ opisany charakter pracy wnioskodawcy i warunki, w jakich była wykonywana odpowiada rodzajowi prac, o jakich mowa w Dziale III (hutnictwo i przemysł metalowy) poz. 21 Wykazu A stanowiącego załącznik do powołanego Rozporządzenia (tj. odlewanie staliwa, żeliwa, metali nieżelaznych i rur) oraz poz. 78 pkt 1 i 6 (tj. szlifierz, operator maszyn i urządzeń).

Należy zwrócić uwagę, że pod pozycjami wymienionymi w załączniku do rozporządzenia wymieniono konkretne stanowiska przypisane konkretnym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach, co nie jest przypadkowe z uwagi na specyfikę poszczególnych gałęzi przemysłu, a zatem konkretne stanowiska pracy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, należy ściśle interpretować w odniesieniu do wykazów z załącznika do rozporządzenia, nie można zatem swobodnie lub dowolnie z naruszeniem postanowień rozporządzenia wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym rozporządzeniu. Nie jest możliwe wiązanie pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w gałęzi przemysłu chemicznego ze stanowiskami wymienionymi w dziale dotyczącym hutnictwa i przemysłu metalowego.

W świetle ustaleń Sądu Okręgowego wnioskodawca wykonywał pracę na maszynach, a do jego obowiązków należało obrabianie stali, żeliwa, rzadziej metali kolorowych. Wnioskodawca nie wykonywał czynności ślusarskich. Wykonywał pracę na stanowisku szlifierza i frezera. Z kolei z zeznań samego wnioskodawcy wynika, że pracował na maszynach takich jak: frezarka, tokarka, szlifierka naprzemiennie i obrabiał części do różnego rodzaju maszyn: stal, żeliwo, rzadziej metale kolorowe. Szczególnie pod koniec pracy wnioskodawca pracował dużo na szlifierce. Akta osobowe wnioskodawcy wskazują, że J. D. był zatrudniony na stanowisku tokarza i tokarza frezera, natomiast brak jest jakiegokolwiek dokumentu wskazującego na stałe zatrudnienie w charakterze szlifierza.

Przepis § 2 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów stanowi, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (ust. 1). Podkreślić w tym miejscu należy, że sam fakt wykonywania któregoś z rodzajów prac, wymienionych w załączniku do powyższego rozporządzenia Rady Ministrów, nie oznacza jeszcze, że badany okres zatrudnienia zostanie zaliczony do stażu pracy w szczególnych warunkach. Kolejną przesłanką jest, aby praca taka świadczona była stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.). Aby więc móc zaliczyć sporny w tej sprawie okres pracy do stażu w warunkach szczególnych, wnioskodawca musiałby stale i w pełnym wymiarze obowiązującego go czasu (to jest przez 8 godzin dziennie) wykonywać pracę szlifierza. Takich ustaleń Sąd Okręgowy nie dokonał. Treść zeznań świadków i odwołującego wskazuje bowiem, że prace szlifierskie stanowiły marginalną część prac w porównaniu do prac tokarskich. Podawany przez wnioskodawcę fakt wykonywania pracy wyłącznie na szlifierce przez ostatnie 2 miesiące zatrudnienia nie został wykazany ani w zeznaniach świadków ani w dokumentach. Skoro więc ubezpieczony nie wykonywał prac szlifierskich w pełnym wymiarze czasu obowiązującego na zajmowanym przez niego stanowisku, to sporny okres zatrudnienia nie podlega zaliczeniu do stażu pracy w szczególnych warunkach.

Wnioskodawca wykonywał prace przy obróbce metalu, nie objętą stosownym wykazem stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Podkreślić należy, że o uprawnieniach pracownika do emerytury na warunkach przewidzianych w rozporządzeniu decyduje łączne spełnienie określonych w nim przesłanek, a przekonanie pracownika o wysokiej szkodliwości warunków pracy nie jest wystarczające do uznania takiej pracy za pracę w szczególnych warunkach.

Zeznania wnioskodawcy i świadków jednoznacznie wskazują, że wnioskodawca wykonywał różne prace związane z obróbką metalu. Wadliwe przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że wnioskodawca wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez ponad 15 lat, doprowadziło do naruszenia prawa, a to art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. Nr 153 z 2009 roku, poz.1227) w związku z przepisem § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Przepisy te określają przesłanki do nabycia emerytury w niższym wieku emerytalnym przez pracownika, który przepracował 15 lat w warunkach szczególnych. Wnioskodawca nie wykazał wymaganego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych, a zatem nie nabywa prawa do emerytury przewidzianego tymi przepisami.

Z tych względów i na mocy powołanych powyżej przepisów oraz art.386 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.

SSA Monika Kiwiorska-Pająk SSA Robert Kuczyński SSO del. Izabela Głowacka-Damaszko

R.S.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE