UZASADNIENIE

W dniu 5 listopada 2019r. J. W. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 17 października 2019r.,
znak: (...)w której odmówiono przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania.

Uzasadniając odwołanie ubezpieczona wyjaśniła, że nie mogła złożyć w ustawowym terminie wniosku o przeliczenie emerytury w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego, ponieważ wyrok ten był zbyt mało nagłośniony w mediach. O możliwości przeliczenia emerytury ubezpieczona dowiedziała się podczas spotkania ze znajomymi. Podkreśliła, że w jej ocenie sprawa była za mało komunikowana w środkach masowego przekazu i z tego powodu nie powinna być poszkodowana (odwołanie z dnia 5 listopada 2019 roku, k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 19 listopada 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie
art. 477¹⁴ § 1 k.p.c.

Uzasadniając swe stanowisko organ rentowy wskazał, że w dniu 21 marca 2019r. został ogłoszony wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., stwierdzający, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej, w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...) roku kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy, jest niezgodny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej. Z kolei zgodnie z art. 145 § 2 k.p.a. skargę o wznowienie postępowania można wnieść do organu rentowego w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego. W przedmiotowej sprawie skarga o wznowienie postępowania została złożona w dniu 9 października 2019r. wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu, jednakże w ocenie organu rentowego J. W. nie uprawdopodobniła, że uchybienie terminowi nastąpiło bez jej winy (odpowiedź na odwołanie z dnia 19 listopada 2019r., k. 4 – 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. W., urodzona w dniu (...), ma przyznane prawo
do wcześniejszej emerytury od dnia 1 kwietnia 2008r. na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z 19 maja 2008r., znak: (...) (...) (decyzja ZUS z 9 września 2008r., k. 31 tom I a.r.).

W dniu 17 czerwca 2013r. J. W. złożyła w ZUS (...)Oddział w W. wniosek o emeryturę w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego.
Po rozpoznaniu wniosku organ rentowy decyzją z dnia 9 stycznia 2014r., znak: (...), przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od 1 czerwca 2013r., tj. od miesiąca, w którym zgłosiła wniosek. Wysokość emerytury, obliczonej zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wyniosła 1.386,58 zł. Organ rentowy wskazał, że jest ona niższa od dotychczas wypłacanej emerytury wcześniejszej, wobec czego nadal wypłacana będzie emerytura przyznana na podstawie art. 29 ustawy emerytalnej w kwocie brutto 2.172,62 zł (wniosek o emeryturę z 17 czerwca 2013r., k. 1-3 tom II a.r., decyzja ZUS z 9 stycznia 2014r., k. 5 tom II a.r.).

W kolejnych latach, w związku z wnioskami ubezpieczonej, organ rentowy dokonywał przeliczenia przysługującej jej emerytury (decyzje ZUS w sprawie przeliczenia emerytury: z 10 marca 2014r., z 5 lutego 2015r., z 26 czerwca 2015r. – karty nieoznaczone tom II a.r.).

W dniu 9 października 2019r. do (...) Oddziału ZUS w W. wpłynął wniosek J. W. o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego. We wniosku ubezpieczona wskazała, że wnosi o przeliczenie świadczenia w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. oraz o przywrócenie terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania (wniosek J. W. z 9 października 2019r. – karta nieoznaczona tom II a.r.).

ZUS (...) Oddział w W. decyzją z 10 czerwca 2019r., znak: (...)odmówił przywrócenia terminu do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, a uzasadniając decyzję wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. wszedł w życie 21 marca 2019r. Zgodnie z art. 145a § 2 k.p.a. ubezpieczona mogła wnieść skargę o wznowienie postępowania w terminie do 23 kwietnia 2019r., uwzględniając dni wolne od pracy (Święta Wielkanocne). Składając wniosek o przywrócenie terminu nie uprawdopodobniła, że uchybienie powyższemu terminowi nastąpiło bez jej winy, wobec czego odmówiono jego przywrócenia (decyzja ZUS z 17 października 2019r. – karta nieoznaczona tom II a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego. Dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były przy tym kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów stanowiły element dokonanych ustaleń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie J. W. podlegało oddaleniu.

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2019r., poz. 1460), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się wokół tego, czy w przypadku J. W. zachodzą podstawy do przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania w związku z wydaniem przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 6 marca 2019r., sygn. akt P 20/16. We wskazanym orzeczeniu TK orzekł o niezgodności z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 39 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w (...)r. kobiet, które przed dniem 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art. 46 tej ustawy. Jego publikacja w Dzienniku Ustaw
nastąpiła w dniu 21 marca 2019r.

Zgodnie z art. 145a § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz. U. z 2018r. poz. 2096 – dalej jako „k.p.a.”) można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. Art. 145a § 2 k.p.a. wskazuje natomiast, że w sytuacji określonej w art. 145a § 1 k.p.a. skargę o wznowienie wnosi się w terminie jednego miesiąca od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. To oznacza, że skoro wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r. został opublikowany w Dzienniku Ustaw w dniu 21 marca 2019r., to miesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania administracyjnego przed ZUS upłynął w dniu 21 kwietnia 2019r., przy czym dni 21 i 22 kwietnia 2019r. (kolejno niedziela i poniedziałek) przypadały odpowiednio na pierwszy i drugi dzień Świąt Wielkiej Nocy, które są ustawowo wolne od pracy. Podzielić należy zatem stanowisko organu rentowego co do tego, że zgodnie z art. 57 § 3 i 4 k.p.a. termin do złożenia wniosku o wznowienie postępowania upływał w dniu roboczym następującym po dniu wolnym od pracy, a więc 23 kwietnia 2019r. (wtorek). J. W. natomiast złożyła skargę o wznowienie postępowania w dniu 9 października 2019r., a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego na jej złożenie.

Wymieniony termin jest terminem o charakterze procesowym, wobec czego ma do niego zastosowanie instytucja przywrócenia terminu (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w G. z dnia 24 listopada 2010r., sygn. akt II SA/Go 710/10, LEX 753130). W przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego instytucja ta jest uregulowana w art. 58 § 1 i 2, który stanowi, że w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy. Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin.

Wraz ze skargą o wznowienie postępowania odwołująca złożyła w ZUS wniosek przywrócenie terminu do złożenia przedmiotowej skargi, nie wskazując okoliczności, które spowodowały przekroczenie terminu. Dopiero odwołując się od decyzji J. W. wyjaśniła, że nie wiedziała o wydaniu orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny, gdyż sprawa ta nie była dostatecznie nagłośniona.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że kryterium braku winy jako przesłanka zasadności wniosku o przywrócenie terminu w rozumieniu art. 58 § 1 k.p.a. wiąże się
z obowiązkiem strony zachowania szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowej. Przywrócenie terminu może mieć miejsce, gdy uchybienie terminowi nastąpiło wskutek przeszkody, której strona nie mogła usunąć, nawet przy użyciu największego
w danych warunkach wysiłku. Oznacza to, że przywrócenie uchybionego terminu uzasadniają wyłącznie takie obiektywne, występujące bez woli strony, okoliczności i zdarzenia, które mimo dołożenia odpowiedniej staranności w prowadzeniu własnych spraw udaremniły dokonanie czynności we właściwym czasie. Można więc termin przywrócić, gdy strona w sposób przekonujący zaprezentowaną argumentacją uprawdopodobni brak swojej winy, a przy tym wskaże, że niezależna od niej przyczyna istniała przez cały czas, aż do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu. W orzecznictwie podkreśla się także, że jako kryterium przy ocenie winy w uchybieniu terminu procesowego należy przyjąć obiektywny miernik staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej należycie o swoje interesy a contrario zatem, przywrócenie terminu nie jest dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 października 2019r., I OSK 401/18). W kontekście powyższego sama okoliczność braku wiedzy o wydaniu wyroku przez Trybunał Konstytucyjny co do zasady nie może zostać uznana za przesłankę uzasadniającą przywrócenie terminu, ponieważ orzeczenia Trybunału, jako akty powszechnie obowiązujące, podlegają niezwłocznemu i obowiązkowemu ogłoszeniu w dzienniku urzędowym. Publikacja w dzienniku urzędowym stanowi główną i nadrzędną formę ogłoszenia aktów normatywnych i orzeczeń, a przez to również ich upublicznienia, w celu stworzenie możliwości zapoznania się z treścią danego aktu lub orzeczenia przez ogół społeczeństwa. Tym samym publikacja orzeczenia w dzienniku urzędowym stwarza domniemanie powszechnej znajomości prawa. Nie wyklucza to potencjalnych sytuacji, kiedy strona z przyczyn obiektywnych nie miała możliwości uzyskania wiedzy co do faktu wydania i wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 stycznia 2017r., (...); z dnia 31 maja 2017r., (...)).

W świetle zaprezentowanych poglądów judykatury, w przypadku powoływania się na brak wiedzy o wyroku Trybunału Konstytucyjnego, uprawdopodobnienie braku winy w uchybieniu terminu na złożenie skargi ulega pewnej modyfikacji, polegającej na konieczności podniesienia takich okoliczności, które obiektywnie uzasadniałyby brak możliwości dowiedzenia się przez stronę o wejściu w życie takiego orzeczenia. W ocenie Sądu, w przypadku odwołującej takie okoliczności nie zachodziły. Odwołująca ich w ogóle nie powołała, wskazując jednie na fakt braku wiedzy o orzeczeniu TK. To jednak, jako okoliczność jedyna, nie jest wystarczające do przyjęcia, że zachodzą przesłanki do przywrócenia terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania tym bardziej, że wyrok Trybunału, o którym była mowa, został nie tylko opublikowany w Dzienniku Ustaw RP, ale również informacja o tym wyroku była rozpowszechniana za pomocą różnych środków medialnych, w tym w telewizji, w prasie oraz na portalach internetowych. Także na stronie internetowej ZUS w dniu 28 marca 2019r. opublikowano informację o przedmiotowym orzeczeniu, jego skutkach oraz kręgu zainteresowanych osób, których orzeczenie to dotyczy, jednocześnie wskazując na możliwość wniesienia skargi
o wznowienie postępowania zarówno przed organem rentowym, jak i przed sądem,
ze wskazaniem terminów, w jakich należy wnieść skargi.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał zatem, że zaskarżona decyzja organu rentowego odpowiada prawu, gdyż odwołująca nie uprawdopodobniła okoliczności wskazujących na brak jej winy w uchybieniu terminu. Odwołanie podlegało więc oddaleniu
na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c.

Na marginesie powyższych rozważań, Sąd wskazuje, że problematyka stanowiąca przedmiot rozstrzygania przez Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 6 marca 2019r. skutkowała podjęciem przez ustawodawcę inicjatywy w zakresie uregulowania sposobu przeliczania emerytury z uwzględnieniem braku w aktualnym stanie prawnym art. 25 ust. 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W dniu 15 maja 2019r. wniesiono senacki projekt ustawy mający na celu przywrócenie większej podstawy obliczenia emerytury ubezpieczonym, którzy pobrali wcześniejszą emeryturę bez obiektywnej wiedzy, że kwoty wcześniej pobranej emerytury pomniejszą emeryturę powszechną. Projekt ten z dniem 15 lipca 2019r. przekazano
do Sejmu w celu kontynuowania prac legislacyjnych, które ostatecznie nie zostały zakończone przed końcem VIII kadencji Sejmu. Na dzień 13 listopada 2019r. Marszałkowi Senatu RP przedłożono jednak tożsamy do wspomnianego powyżej senacki projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( (...) nr 12), co pozwala zakładać, że kwestia ustalania emerytur powszechnych dla osób urodzonych w (...) roku, omówiona w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 marca 2019r., będzie przedmiotem działań legislacyjnych ustawodawcy w ramach kolejnej kadencji Parlamentu RP.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE