UZASADNIENIE

Powodowie C. M. (1), M. M. (poprzednio M.) i I. C. (poprzednio M.) wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej, (...) S.A. z siedzibą w W.:

- na rzecz powoda C. M. (1) – kwoty 35.000,00 zł,

- na rzecz powódki M. M. (poprzednio M.) – kwoty 10.000,00 zł oraz

- na rzecz powódki I. C. (poprzednio M.) – kwoty 10.000,00 zł

wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 5 lipca 2016 r. do dnia zapłaty oraz wraz z kosztami procesu na rzecz każdego z powodów, w tym kosztami zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictw w kwocie po 17,00 zł.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że dochodzą od strony pozwanej zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez nich wskutek śmierci H. M. (1), będącej matką powoda C. M. (1) i babcią powódek M. M.
i I. C., w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia 5 lutego 2003 r., do którego doszło na przejściu dla pieszych na drodze nr (...) w L.. Powodowie podali, że sprawcą wypadku był R. Ż., który posiadał ochronę ubezpieczeniową u strony pozwanej. Dodali, że sprawca wypadku został prawomocnie skazany wyrokiem karnym za czyn z art. 177 § 2 k.k., przy czym ostatecznie z opisu zarzucanego mu czynu wyeliminowano sformułowanie „nieprawidłowo” dotyczące pieszej przekraczającej przejście dla pieszych. Powodowie wskazali, że strona pozwana w dniu 4 kwietnia 2016 r. przyznała na rzecz powoda C. M. (1) kwotę 10.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych, ale kwotę tę pomniejszyła o przyczynienie przyjęte na poziomie 50%, stwierdzając, że poszkodowana przyczyniła się do wypadku w taki sposób, że nie zwracała uwagi na zbliżający się do niej pojazd sprawcy. Powodowie podnieśli, że w dniu
29 czerwca 2016 r. zgłosili stronie pozwanej swoje roszczenia tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej ze zmarłą, wnosząc
o wypłatę na rzecz powoda C. M. (1) kwoty 80.000,00 zł oraz wypłatę na rzecz M. M. (poprzednio M.) i I. C. (poprzednio M.) kwot po 30.000,00 zł, ale strona pozwana podtrzymała swoje stanowisko
z dnia 4 kwietnia 2016 r. Powodowie podkreślili, że byli bardzo zżyci ze zmarłą, która brała czynny udział w ich życiu. Wskazali, że łączyły ich ze zmarłą bliskie i ciepłe relacje, zaś śmierć H. M. (2) była dla nich ogromnym ciosem i tragedią oraz wywołała ból
i cierpienie. Swoje roszczenia powodowie oparli na art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c. Jednocześnie zakwestionowali przyjęte przez stronę pozwaną przyczynienie się poszkodowanej do zaistnienia zdarzenia na poziomie 50%, wskazując, że Sąd Okręgowy w Legnicy, rozpoznając apelację od wyroku karnego skazującego sprawcę, nie dopatrzył się przyczynienia po stronie poszkodowanej. Żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 5 lipca 2016 r. powodowie uzasadnili tym, że w dniu 4 lipca 2016 r. strona pozwana wydała ostateczne decyzje
w postępowaniu likwidacyjnym.

Postanowieniami z dnia 30 października 2017 r. Sąd Rejonowy w Lubinie zwolnił powodów C. M. (1) i M. M. (poprzednio M.) od kosztów sądowych w całości.

Postanowieniem z dnia 30 października 2017 r., sygn. akt I C 3347/17, Sąd Rejonowy w Lubinie połączył sprawę z powództwa I. C. (poprzednio M.)
o sygn. akt I C 3347/17 ze sprawą z powództwa C. M. (1) i M. M. (poprzednio M.) o sygn. akt I C 2934/17 do łącznego rozpoznania
i rozstrzygnięcia.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana, (...) S.A.
z siedzibą w W., wniosła o oddalenie powództw w całości i zasądzenie na jej rzecz od każdego z powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew w pierwszej kolejności strona pozwana zaproponowała powodom zawarcie ugody, na mocy której wypłaciłaby na rzecz powoda C. M. (1) świadczenie w kwocie 15.000,00 zł, a na rzecz powódek M. M. (poprzednio M.) i I. C. (poprzednio M.) świadczenia w kwotach po 5.000,00 zł. Niezależnie od powyższego strona pozwana podniosła, że powodowie powinni wykazać nie tylko istnienie więzi rodzinnych
w postaci silnych związków emocjonalnych, ale także cierpienie i ból po stracie matki i babci. W ocenie strony pozwanej roszczenia powodów są wygórowane. Strona pozwana podkreśliła, że z akt sprawy karnej o sygn. II K 425/03 wynika, że poszkodowana w znacznym stopniu przyczyniła się do zaistnienia wypadku, zaś ustalony przez stronę pozwaną poziom przyczynienia się w wysokości 50% jest jej zdaniem adekwatny do wagi popełnionego zawinienia. Wobec tego strona pozwana podniosła, że świadczenia należne powodom powinny być obniżone z uwagi na przyczynienie się poszkodowanej do wystąpienia zdarzenia.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 5 lutego 2003 r. na drodze nr (...) w L. kierujący ciągnikiem siodłowym marki S. o nr rej. (...) R. Ż. zbliżając się do oznaczonego przejścia dla pieszych w warunkach ograniczonej ciemnością widoczności, jadąc z niezmienną prędkością 70 km/h, nie dostosował prędkości jazdy do panujących warunków drogowych
i atmosferycznych, w wyniku czego potrącił przekraczającą przejście dla pieszych H. M. (1), wskutek czego H. M. (1) zmarła.

Sprawca wypadku – R. Ż. posiadał ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych u strony pozwanej – (...) S.A. z siedzibą w W..

/okoliczności bezsporne/

R. Ż. został oskarżony o to, że w dniu 5 lutego 2003 r. na drodze relacji W. – L. (nr 36), kierując ciągnikiem siodłowym marki S. o nr rej. (...)
z naczepą nr rej. (...), naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym w ten sposób, że zbliżając się do oznaczonego przejścia dla pieszych, w warunkach ograniczonej ciemnością widoczności, jadąc z niezmienną prędkością 70 km/h, nie dostosował prędkości jazdy do panujących warunków drogowych i atmosferycznych, w wyniku czego potrącił nieprawidłowo przekraczającą przejście dla pieszych H. M. (1), powodując
u niej ciężki wielonarządowy uraz mózgowo – czaszkowy i klatki piersiowej, skutkujący jej zgonem, tj. o przestępstwo z art. 177 § 2 k.k.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Lubinie z dnia 11 lipca 2003 r., sygn. akt II K 425/03, R. Ż. został skazany za popełnienie zarzuconego mu czynu, z tym, że z opisu przypisanego oskarżonemu czynu Sąd Rejonowy w Lubinie wyeliminował słowo „nieprawidłowo” odnoszące się do przechodzącej przez przejście dla pieszych H. M. (1). W uzasadnieniu w/w wyroku Sąd Rejonowy w Lubinie wyraźnie stwierdził, że H. M. (1) przekraczała przejście dla pieszych w sposób prawidłowy i mogła nie widzieć nadjeżdżającego pojazdu sprawcy.

Wyrokiem z dnia 7 listopada 2003 r., sygn. akt IV Ka 756/03, po rozpoznaniu apelacji obrońcy oskarżonego, Sąd Okręgowy w Legnicy uchylił jedynie orzeczenie o środku karnym w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym, utrzymując w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Lubinie z dnia 11 lipca 2003 r.
w pozostałej części. W uzasadnieniu w/w wyroku Sąd Okręgowy w Legnicy wyraźnie stwierdził, że Sąd Rejonowy w Lubinie prawidłowo wyeliminował z opisu przypisanego oskarżonemu czynu słowo „nieprawidłowo” odnoszące się do zachowania H. M. (1).

Dowody:

- wyrok Sądu Rejonowego w Lubinie z dnia 11.07.2003 r., sygn. akt II K 425/03 wraz
z pisemnym uzasadnieniem – k. 103 – 103 verte i k. 105 – 112 w aktach sprawy Sądu Rejonowego w Lubinie o sygn. II K 425/03,

- wyrok Sądu Okręgowego w Legnicy z dnia 07.11.2003 r., sygn. akt IV Ka 756/03 wraz z pisemnym uzasadnieniem – k. 132 – 137 w aktach sprawy Sądu Rejonowego
w L. o sygn. II K 425/03.

H. M. (1) w dacie wypadku miała 76 lat, była zamężna i posiadała dwie córki oraz sześciu synów, w tym powoda C. M. (1), który liczył sobie wówczas 55 lat. Powód C. M. (1) miał własną rodzinę, w tym dwie córki – powódki M. M. i I. C.. Zamieszkiwał w O., w odległości około 15 km od miejsca zamieszkania matki w S..

H. M. (1) była bardzo ciepłą, uśmiechniętą i pomocną osobą. Pomagała wszystkim wokół.

Powód C. M. (1) był bardzo silnie emocjonalnie związany ze swoją matką, H. M. (2), z którą często się widywał i z którą miała bardzo dobry kontakt. H. M. (1) odwiedzała powoda i jego rodzinę, zaś w weekendy to powód jeździł do niej w odwiedziny, załatwiał jej ziemniaki i opał na zimę, robił dla niej zakupy, żeby nie musiała dźwigać. H. M. (1) zajmowała się także córkami powoda, gdy była taka potrzeba. Nagła śmierć matki była dla powodem szokiem, tym bardziej, że H. M. (1) mimo swojego wieku była zdrowa i sprawna, a ponadto tydzień przed śmiercią przyjechała do powoda w odwiedziny. Powód odczuwał smutek, gdyż wraz ze śmiercią matki stracił najbliższą sobie osobę. Powód wspomina matkę i wraca pamięcią do lat dzieciństwa, gdy matka broniła go przed nietrzeźwym ojcem. Powód odwiedza grób matki i tęskni za nią.

Powódka M. M. w dacie śmierci babci, H. M. (1) miała 16 lat, zaś powódka I. C. – 14 lat. Obie powódki bardzo przeżyły śmierć babci
i mocno płakały. Powódki straciły babcię, z którą miały częsty kontakt, gdyż ich druga babcia zamieszkuje w województwie (...). Powódki razem z ojcem jeździły do babci i chodziły z nią na spacery, uczyły się od niej robić na drutach, uczyły się razem z nią robić ciasta, lepić pierogi. Powódka I. C. zawsze spała z babcią, gdy ta przyjeżdżała do nich
w odwiedziny. Powódki tęsknią za rozmowami z babcią i za jej obecnością, gdyż H. M. (1) w ich odczuciu była dla nich jak matka. Często ją wspominają i odwiedzają jej grób.

Dowody:

- akta szkody nr (...) – na płycie CD – k. 84 akt sprawy,

- przesłuchanie powodów:

1) C. M. (2) – 00:07:40 – 00:21:16 zapisu audio-video rozprawy
z dnia 23.01.2018 r.,

2) M. M. (poprzednio M.) – 00:21:18 – 00:28:31 zapisu audio-video rozprawy z dnia 23.01.2018 r.,

3) I. C. (poprzednio M.) – 00:28:32 – 00:37:19 zapisu audio-video rozprawy z dnia 23.01.2018 r.

Decyzją z dnia 4 kwietnia 2016 r. strona pozwana przyznała powodowi C. M. (1) zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną wskutek śmierci matki H. M. (1) w kwocie 10.000,00 zł, pomniejszając wypłatę świadczenia o 50%,
tj. o 5.000,00 zł, z tytułu przyczynienia się poszkodowanej do zaistnienia zdarzenia.

W piśmie z dnia 29 czerwca 2016 r., nadanym pocztą elektroniczną, pełnomocnik powodów zgłosił stronie pozwanej roszczenia powodów w związku ze śmiercią ich matki
i babci H. M. (1), domagając się wypłaty:

- na rzecz powoda C. M. (1) – zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wskutek śmierci jego matki w kwocie 80.000,00 zł,

- na rzecz powódek M. M. (poprzednio M.) i I. C. (poprzednio M.) – zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią ich babci w kwocie po 30.000,00 zł.

W odpowiedzi, w piśmie z dnia 4 lipca 2016 r., strona pozwana zaproponowała propozycję ugodowego zakończenia sprawy poprzez wypłatę na rzecz powoda C. M. (1) świadczenia w kwocie łącznej 20.000,00 zł przy uwzględnieniu 20% przyczynienia się poszkodowanej oraz odmówiła wypłaty świadczenia na rzecz powódek M. M. (poprzednio M.) i I. C. (poprzednio M.), stwierdzając, że powódki nie wykazały istnienia szczególnie bliskiej relacji ze zmarłą, jak również nie wykazały, aby wskutek jej śmierci doznały silnego wstrząsu psychicznego.

Dowody:

- zgłoszenie szkody z dnia 29.06.2016 r. – k. 28 – 31, k. 65 – 68 akt sprawy,

- pismo strony pozwanej z dnia 04.07.2016 r. – k. 32 – 33, k. 71 – 72 akt sprawy,

- decyzja strony pozwanej z dnia 04.04.2016 r. – k. 34 – 36 akt sprawy,

- akta szkody nr (...) – na płycie CD – k. 84 akt sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwa powodów C. M. (1), M. M. (poprzednio M.) i I. C. (poprzednio M.) były zasadne co do żądanej należności głównej, a jedynie częściowo zasadne co do roszczenia odsetkowego, dlatego
w takim zakresie zasługiwały na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie bezsporne między stronami były okoliczności faktyczne,
w jakich doszło do śmierci matki i babci powodów – H. M. (1).

Strona pozwana co do zasady nie kwestionowała również swojej odpowiedzialności wynikającej z umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy szkody
i w postępowaniu likwidacyjnym wypłaciła powodowi C. M. (1) zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną przez niego w związku ze śmiercią matki
w kwocie 5.000,00 zł, przyjmując 50% przyczynienia się poszkodowanej do zaistnienia zdarzenia.

Sporne między stronami było, czy poszkodowana H. M. (1) swoim zachowaniem rzeczywiście przyczyniła się do wystąpienia zdarzenia drogowego z dnia
5 lutego 2003 r., wskutek którego poniosła śmierć, jak również czy powódkom M. M. i I. C. przysługuje w ogóle roszczenie o wypłatę świadczenia
z tytułu śmierci babci. Ponadto spór dotyczył wysokości dochodzonych przez powodów roszczeń, które w ocenie strony pozwanej były wygórowane.

Zgodnie z art. 446 § 4 k.c. – który został wprowadzony do kodeksu cywilnego ustawą z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodek cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r. Nr 116, poz. 731) i obowiązuje od dnia 3 sierpnia 2008 r. – sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Przepis art. 448 k.c. stanowi z kolei, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.

Natomiast stosownie do treści art. 24 § 1 k.c. ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne, a w razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków,
w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

W niniejszej sprawie możliwe było dochodzenie przez powodów, w oparciu
o przepisy art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie ich dóbr osobistych w postaci więzi rodzinnej w związku ze śmiercią ich matki i babci H. M. (1) w wypadku drogowym z dnia 5 lutego 2003 r., tj. w związku ze zdarzeniem zaistniałym przed dniem 3 sierpnia 2008 r., czyli przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U.
z 2008 r. Nr 116, poz. 731), która wprowadziła przepis art. 446 § 4 k.c. Z ugruntowanego już
w tym zakresie stanowiska sądów powszechnych i Sądu Najwyższego jednoznacznie wynika bowiem, że jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem wejścia w życie przepisu art. 446 § 4 k.c., czyli przed 3 sierpnia 2008 r., to najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje, na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę za naruszenie dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej ( por. wyrok SN z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSNC-ZD 2010, nr 3, poz. 91; uchwała SN z dnia 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Lex nr 604152; wyrok SN z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 621/10, Lex nr 848128; wyrok SN z dnia 25 maja 2011 r., II CSK 537/10, Lex nr 846563; uchwała SN z dnia 13 lipca 2011 r., III CZP 32/11, Lex nr 852341; wyrok SN z dnia 15 marca 2012 r., I CSK 314/11, Lex nr 1164718; wyrok SN z dnia 11 lipca 2012 r., II CSK 677/11, Lex nr 1228438; uchwała SN z dnia
7 listopada 2012 r., III CZP 67/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 45 oraz postanowienie SN z dnia 27 czerwca 2014 roku, III CZP 2/14, Legalis numer 994661).

Z przytoczonych orzeczeń wyraźnie wyłania się jednolity pogląd, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 roku, Nr 116, poz. 731) mogło stanowić naruszenie dóbr osobistych najbliższych członków rodziny osoby zmarłej i mogło uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Podkreślić należy, że dobra osobiste zostały skatalogowane w art. 23 k.c., jednakże katalog ten ma charakter otwarty, co oznacza, że ochronie prawnej mogą podlegać dobra osobiste w tym przepisie niewymienione.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 14 stycznia 2010 r., wydanego
w sprawie IV CSK 307/09 (OSNC-ZD 2010, nr 3, poz. 91), wyraził pogląd, że rodzina jako związek najbliższych osób, które łączy szczególna więź wynikająca najczęściej
z pokrewieństwa i zawarcia małżeństwa, podlega ochronie prawa. Dotyczy to odpowiednio ochrony prawa do życia rodzinnego obejmującego istnienie różnego rodzaju więzi rodzinnych. Dobro rodziny jest nie tylko wartością powszechnie akceptowaną społecznie, ale także uznaną za dobro podlegające ochronie konstytucyjnej. Artykuł 71 Konstytucji stanowi, że Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej ma obowiązek uwzględniania dobra rodziny. Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny m.in. poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną. Zdaniem Sądu Najwyższego należy zatem przyjąć, że prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie
art. 23 i 24 k.c. W konkretnym stanie faktycznym spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

W niniejszej sprawie nie sposób zgodzić się z twierdzeniem strony pozwanej, aby powódki M. M. i I. C. nie stanowiły najbliższej rodziny zmarłej H. M. (1). Za bliskością relacji między powódkami a ich zmarłą babcią świadczą nie tylko więzy pokrewieństwa, ale rzeczywisty związek emocjonalny istniejący między nimi.
W ocenie Sądu – wbrew stanowisku strony pozwanej – także powódkom należy się od strony pozwanej, jako od ubezpieczyciela sprawcy zdarzenia, w którym zginęła babcia powódek – odpowiednie zadośćuczynienie pieniężne za doznaną przez nie krzywdę związaną
z naruszeniem dóbr osobistych w postaci zerwania więzi rodzinnych z babcią, wskutek jej śmierci w wyniku wypadku drogowego, za który odpowiedzialność cywilną ponosi strona pozwana. Nie ulega wątpliwości, że także powódki – jako osoby dochodzące zadośćuczynienia za zerwanie więzi rodzinnej wskutek śmierci babci – są pokrzywdzone
w sposób bezpośredni oraz że domagają się one naprawienia własnej krzywdy, doznanej przez naruszenie ich własnego dobra osobistego w postaci niespodziewanego i nagłego zerwania więzi rodzinnych z osobą najbliższą.

W przekonaniu Sądu, co do zasady, żądanie pozwu w zakresie dochodzonego przez powodów zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę związaną z tragiczną śmiercią H. M. (1), było zatem słuszne i zasługiwało na uwzględnienie.

Zdaniem Sądu żądanie powodów było również słuszne co do wysokości.

Zadośćuczynienie jest szczególną formą naprawienia niemajątkowej szkody na osobie (krzywdy) stanowiącej rodzaj rekompensaty pieniężnej za doznane przez osobę pokrzywdzoną cierpienia fizyczne lub psychiczne. Pomimo, że przepisy prawa nie określają szczegółowo kryteriów, jakimi należy kierować się przy ustalaniu wysokości należnego świadczenia z tytułu zadośćuczynienia, to jednak w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i w doktrynie prawa, zostały wypracowane pomocne wskazówki pozwalające na dokonanie odpowiednich ustaleń. Biorąc pod uwagę niewymierny charakter szkody niemajątkowej, zadośćuczynienie stanowi swoiste wynagrodzenie osobie pokrzywdzonej przeżytych cierpień psychicznych i fizycznych, przy czym wysokość takiego świadczenia powinna stanowić ekonomicznie odczuwalną wartość, jednakże nie nadmierną
w stosunku do rozmiaru doznanej krzywdy ( por. wyrok SN z dnia 9 lutego 2000 r., III CKN 582/98, LEX nr 52776).

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, że nagła śmierć H. M. (1) w dniu 5 lutego 2003 r. wywołała u powodów, tj. u syna
i wnuczek zmarłej, krzywdę związaną ze stratą osoby bliskiej.

Sąd dokonał ustaleń rozmiaru krzywdy powodów w oparciu o dowód z ich przesłuchania.

Na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego Sąd zważył, że powód C. M. (1), mimo że w dacie śmierci matki miał już od dawna własną rodzinę
i zamieszkiwał osobno, rzeczywiście była bardzo silnie związany emocjonalnie z matką. Powód zeznał, że odwiedzał matkę w weekendy, gdyż w tygodniu pracował, ale również H. M. (1) przyjeżdżała do niego w odwiedziny. Matka pomagała powodowi
w opiece nad córkami – powódkami, ilekroć zachodziła taka potrzeba. Szczególnie bliską więź z matką powód nawiązał już w dzieciństwie, gdy matka broniła go przed nietrzeźwym ojcem. Powód dbał o matkę, załatwiał jej ziemniaki i opał na zimę, robił dla niej zakupy.
Z zeznań powoda wynika, że wraz ze śmiercią H. M. (1) stracił najbliższą sobie osobę. Po jej śmierci odczuwał smutek. Mimo wieku matki, nie był przygotowany na jej nagłe odejście, gdyż H. M. (1) była sprawna i samodzielna. Bez wątpienia niespodziewana śmierć matki była zatem dla powoda tragicznym wydarzeniem, powodującym u niego ból i cierpienie oraz poczucie straty i osamotnienia.

Również powódki były bardzo zżyte z babcią, H. M. (1), która opiekowała się nimi pod nieobecność rodziców i którą powódki co weekend odwiedzały. Powódki lubiły rozmowy i spacery z babcią, uczyły się od niej robienia na drutach i gotowania oraz innych czynności domowych. W ich odczuciu babcia była dla nich jak matka i wszystko by dla nich zrobiła. Po śmierci H. M. (1) powódki były smutne i płakały. Ich smutek wzmagał fakt, że powódki niespodziewanie straciły babcię, którą miały na miejscu i z którą miały częsty kontakt. Powódki wspominają babcię i odwiedzają jej grób przy każdej okazji.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego – do kategorii krzywdy kompensowanej zadośćuczynieniem pieniężnym za śmierć osoby najbliższej zalicza się w szczególności takie uszczerbki niemajątkowe wywołane śmiercią osoby najbliższej, jak wstrząs psychiczny, cierpienia psychiczne, spadek sił życiowych, przyspieszenie rozwoju choroby, uczucie smutku, tęsknoty, żalu, utrata wsparcia, rady, towarzystwa, niemożność odnalezienia się
w nowej sytuacji czy zaburzenia w prawidłowym funkcjonowaniu rodziny ( por. wyrok SN
z dnia 17 kwietnia 2015 r., III CSK 173/14, Legalis nr 1263234). Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj
i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. nerwicy, depresji), rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego ( por. wyrok SN z dnia 20 sierpnia 2015 r., II CSK 595/14, Legalis nr 1337753).

Uwzględniając okoliczności faktyczne niniejszej sprawy, a w szczególności rozmiar krzywdy doznanej przez powoda C. M. (1) w związku ze śmiercią jego matki oraz biorąc pod uwagę realną stopę życiową społeczeństwa, Sąd uznał, że powodowi należy się od strony pozwanej na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę związaną ze śmiercią jego matki w kwocie łącznej 40.000,00 zł. Zdaniem Sądu kwota ta uwzględnia bliskość i zażyłość relacji łączących syna
z matką i jest adekwatna do doznanych przez powoda cierpień związanych z nagłą utratą matki, a przy tym przedstawia dla powoda odczuwalną wartość ekonomiczną. Ponadto kwota ta jest utrzymana w granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa. Kwota ta przewyższa ponad dziewięciokrotnie przeciętne wynagrodzenie, które według danych Głównego Urzędu Statystycznego w III kwartale
2017 roku wynosiło 4.255,59 zł (Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego
z 10 listopada 2017 roku w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w trzecim kwartale
2017 roku – Monitor Polski z 2017 roku, poz. 1012), co uzasadnia stwierdzenie, że jest ona rzeczywiście ekonomicznie odczuwalna dla powoda. Mimo że powód w dacie śmierci matki miał już własną rodzinę, nie ulega wątpliwości, że wskutek nagłego odejścia H. M. (1) stracił osobę sobie najbliższą, na której pomoc zawsze mógł liczyć. Fakt, że powód sam poradził sobie z żałobą nie oznacza, że jego krzywda związana ze stratą matki jest mniejsza od krzywdy osoby, która ma słabszą konstrukcję psychiczną i potrzebuje porady specjalisty. Ponadto należy mieć na uwadze, że kwota zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej musi uwzględniać nie tylko cierpienie i ból przeżywane w okresie żałoby, ale przede wszystkim musi uwzględniać krzywdę wynikającą z utraty na zawsze osoby bliskiej ( por. wyrok SN z dnia 29 listopada 2017 r., II CSK 137/17, Legalis nr 1706103).

Mając na uwadze, że strona pozwana dotychczas wypłaciła już powodowi C. M. (1) tytułem zadośćuczynienia świadczenie w kwocie 5.000,00 zł, Sąd
w punkcie I sentencji wyroku zasądził na rzecz powoda od strony pozwanej brakującą część zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę związaną ze śmiercią matki w kwocie 35.000,00 zł, zgodnie z żądaniem pozwu.

Natomiast oceniając rozmiar krzywdy powódek M. M. i I. C., Sąd uznał, że każdej z nich należy się od strony pozwanej zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę doznaną wskutek śmierci babci w kwocie po 10.000,00 zł. Zdaniem Sądu kwota ta w należyty sposób uwzględnia zarówno więzi rodzinne między powódkami
i zmarłą, jak i odczuwane przez powódki cierpienia. Podkreślić należy, że powódki były zżyte ze zmarłą babcią, z którą często się widywały, od której wiele się nauczyły i którą teraz często wspominają. Nie ulega zatem wątpliwości, że powódki bardzo boleśnie przeżyły utratę babci, tym bardziej, że druga ich babcia zamieszkuje w województwie (...) i nie mają z nią częstego kontaktu.

Dlatego też – w punktach IV i VII sentencji wyroku – Sąd zasądził na rzecz powódek: odpowiednio M. M. i I. C. zadośćuczynienie pieniężne
w kwotach po 10.000,00 zł, zgodnie z żądaniem pozwu, gdyż w toku postępowania likwidacyjnego strona pozwana nie wypłaciła powódkom żadnego świadczenia.

Podnieść należy, że powyższe kwoty są zbieżne z kwotami ujętymi w propozycji ugodowej zaoferowanej powodom przez stronę pozwaną w odpowiedzi na pozew, z tym, że wysokość zaproponowanych przez stronę pozwaną świadczeń była o połowę niższa z uwagi na przyjęte przez stronę pozwaną przyczynienie się poszkodowanej do zaistnienia zdarzenia na poziomie 50%.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie strona pozwana nie wykazała jednakże, aby zachodziły podstawy do przyjęcia przyczynienia się zmarłej H. M. (1) do wystąpienia zdarzenia z dnia 5 lutego 2003 r., a to na stronie pozwanej – zgodnie z art. 6 k.c. – ciążył w tym zakresie ciężar dowodu, gdyż przyczynienie poszkodowanego jest okolicznością wpływającą na zmniejszenie obowiązku odszkodowawczego.

Zgodnie z art. 362 k.c., jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron.

W niniejszej sprawie strona pozwana wywodziła przyczynienie się zmarłej poszkodowanej H. M. (1) do zaistnienia zdarzenia z dnia 5 lutego 2003 r.
z ustaleń poczynionych w sprawie karnej, jaka toczyła się przeciwko sprawcy zdarzenia przed Sądem Rejonowym w Lubinie pod sygn. akt II K 425/03. Sąd zważył, że w opisie czynu zarzuconego sprawcy wypadku rzeczywiście wskazano, że H. M. (1) nieprawidłowo przekraczała przejście dla pieszych, na którym doszło do jej potrącenia, co mogło stanowić podstawę do przyjęcia przyczynienia się poszkodowanej do wystąpienia analizowanego zdarzenia, ale uwadze strony pozwanej umknęło, że Sąd Rejonowy w Lubinie, przypisując oskarżonemu zarzucony mu czyn, w wyroku z dnia 11 lipca 2003 r., sygn. akt
II K 425/03 zmienił opis tego czynu w ten sposób, że wyeliminował z niego sformułowanie „nieprawidłowo”, odnoszące się do zachowania poszkodowanej H. M. (1).
W uzasadnieniu w/w wyroku karnego Sąd Rejonowy w Lubinie wyraźnie stwierdził, że H. M. (1) prawidłowo pokonywała rzeczone przejście dla pieszych i mogła nie widzieć nadjeżdżającego pojazdu sprawcy. Ustalenia Sądu Rejonowego w Lubinie w tym zakresie zostały również zaakceptowane przez Sąd Okręgowy w Legnicy, rozpoznający apelację obrońcy oskarżonego od w/w wyroku. Tym samym – wbrew twierdzeniom strony pozwanej – ustalenia sądu karnego sprzeciwiają się przyjęciu przyczynienia się po stronie zmarłej H. M. (1).

Obowiązki kierowcy pojazdu zbliżającego się do pasa przejścia dla pieszych są szczególne. Odniósł się do tego Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 września 1974 r., I CR 347/74 (OSNCP 1975, Nr 10-11, poz. 149) stwierdzając, że „Osoba piesza przechodząca przez jezdnię w miejscu oznaczonym powinna mieć zapewnione maksymalne bezpieczeństwo (…). Kierowca zawsze musi się liczyć z możliwością pojawienia się na jezdni osoby pieszej, jest więc zobowiązany zmniejszyć szybkość do granic pozwalających w razie potrzeby na natychmiastowe zatrzymanie pojazdu. W związku z tym kierowca ma obowiązek obserwowania nie tylko jezdni, ale również przylegającego do jezdni w miejscu przejścia chodnika, aby upewnić się, czy nikt nie wkracza na jezdnię, a jeżeli wkracza, to natychmiast hamować (…)”.

Zgodnie z art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym
(t. j. Dz. U. z 2017, poz. 1260), pieszy, przechodząc przez jezdnię lub torowisko, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność oraz, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, korzystać
z przejścia dla pieszych. Pieszy znajdujący się na tym przejściu ma pierwszeństwo przed pojazdem.

Strona pozwana nie wykazała, aby zmarła H. M. (1) naruszyła zasady bezpieczeństwa w ruchu i aby w dniu 5 lutego 2003 r. nieprawidłowo przechodziła przez oznaczone przejście dla pieszych, dlatego też brak jest podstaw do przypisania poszkodowanej przyczynienia się do zaistnienia rzeczonego zdarzenia, a co za tym idzie, brak jest podstaw do pomniejszenia wysokości świadczeń, jakie strona pozwana powinna wypłacić na rzecz powodów tytułem zadośćuczynienia pieniężnego.

Rozstrzygnięcie o odsetkach ustawowych od zasądzonych świadczeń pieniężnych Sąd oparł o treść przepisów art. 481 § 1 i § 2 k.c., art. 455 k.c. i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia
22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (t. j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2060 z późn. zm).

Zgodnie z treścią przepisów art. 481 § 1 i § 2 k.c., jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, przy czym jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Stosownie do brzmienia przepisu art. 455 k.c., jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Ponadto na mocy art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia
o szkodzie.

W przedmiotowej sprawie pełnomocnik powodów zgłosił stronie pozwanej skonkretyzowane co do wysokości roszczenia powodów w piśmie z dnia 29 czerwca 2016 r., wysłanym do strony pozwanej pocztą elektroniczną. W związku z powyższym ustawowy termin 30 dni na rozpatrzenie zgłoszenia powodów i wypłatę należnego im świadczenia upłynął z dniem 29 lipca 2016 r. W konsekwencji począwszy od dnia 30 lipca 2016 r. strona pozwana popadła w opóźnienie z zapłatą należnych powodom świadczeń. Powodowie nie wykazali, aby wcześniej zgłaszali roszczenia stronie pozwanej, dlatego brak jest podstaw do liczenia odsetek od dnia następnego po wydaniu przez stronę pozwaną decyzji z dnia 4 lipca 2016 r. Skoro zatem powodowie domagali się zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od zadośćuczynienia pieniężnego od dnia następnego po dniu wydania w/w decyzji, tj. od dnia 5 lipca 2016 r., zaś Sąd zasądził na rzecz powodów odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonego na rzecz każdego z nich zadośćuczynienia pieniężnego od dnia 30 lipca 2016 r., dalej idące żądania odsetkowe podlegały oddaleniu jako nieuzasadnione, o czym orzeczono odpowiednio w punktach II, V i VIII sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zawarte w punktach III, VII i IX sentencji wyroku, Sąd oparł o treść przepisów art. 100 k.p.c. w zw. z art. 98 § 3 k.p.c.

Zgodnie z art. 100 k.p.c., w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone, ale sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swojego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Stosownie do brzmienia przepisu art. 98 § 3 k.p.c., do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Sąd zważył, że żądanie każdego z powodów w niniejszej sprawie zostało uwzględnione niemalże w całości, gdyż oddalono jedynie żądania odsetkowe za okres od dnia 5 lipca 2016 r. do dnia 29 lipca 2016 r. Tym samym, zdaniem Sądu, przy orzekaniu
o kosztach procesu powodowie powinni być traktowani jak strona, która wygrała sprawę
w całości, tj. przysługuje im od strony pozwanej zwrot całych poniesionych przez nich kosztów procesu.

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego wynikała – dla powoda C. M. (1) – z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1800 z późn. zm.), zgodnie z którym przy wartości przedmiotu sporu powyżej 10.000,00 zł do 50.000,00 zł stawka minimalna wynagrodzenia adwokata wynosi 3.600,00 zł, zaś dla powódek M. M. i I. C. – z § 2 pkt 4 cyt. rozporządzenia, zgodnie z którym przy wartości przedmiotu sporu powyżej 5.000,00 zł do 10.000,00 zł stawka minimalna wynagrodzenia adwokata wynosi 1.800,00 zł.

Sąd zważył, że na koszty procesu poniesione przez powoda C. M. (1) i powódkę M. M. złożyły się tylko koszty zastępstwa procesowego świadczonego na ich rzecz przez adwokata oraz wydatek z tytułu opłaty skarbowej za pełnomocnictwo w kwocie po 17,00 zł, gdyż w/w powodowie na mocy postanowienia tut.
Sądu zostali zwolnieniu od kosztów sądowych w całości. Dlatego też w punkcie III sentencji wyroku Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda C. M. (1) kwotę 3.617,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, a w punkcie VI sentencji wyroku zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki M. M. z w/w tytułu kwotę 1.817,00 zł.

Natomiast na koszty procesu poniesione przez powódkę I. C., poza kosztami zastępstwa procesowego (1.800,00 zł) i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa
(17,00 zł), złożyła się także opłata sądowa od pozwu w kwocie 500,00 zł. Łącznie koszty procesu poniesione przez powódkę I. C. wyniosły zatem 2.317,00 zł i taką też kwotę Sąd zasądził na rzecz tej powódki od strony pozwanej tytułem zwrotu kosztów procesu w punkcie IX sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcie o nieuiszczonych kosztach sądowych, zawarte w punkcie X sentencji wyroku, zapadło w oparciu o treść przepisu art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 623
z późn. zm.), zgodnie z którym kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu – tj. w niniejszej sprawie przy zastosowaniu art. 100 k.p.c.

W niniejszej sprawie pozostały nieuiszczone koszty sądowe w kwocie łącznej 2.250,00 zł, wynikające z nieuiszczonych opłat sądowych od pozwu, od których poniesienia powodowie C. M. (1) i M. M. byli zwolnieni na mocy postanowienia Sądu, przy czym nieuiszczona opłata sądowa od pozwu C. M. (1) wynosiła 1.750,00 zł, a od pozwu M. M. – 500,00 zł.

Jako że orzeczenie o kosztach postępowania w odniesieniu do żądań powodów C. M. (1) i M. M. zapadło przy przyjęciu, że powodowie powinni być traktowani jak strona, która wygrała sprawę w całości, gdyż ulegli ze swoim roszczeniem tylko w niewielkim stopniu, to strona pozwana powinna uiścić na rzecz Skarbu Państwa w/w brakujące koszty sądowe w kwocie 2.250,00 zł w całości, o czym orzeczono
w punkcie X sentencji wyroku.

Mając powyższe na uwadze, orzeczono jak w sentencji wyroku.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE