UZASADNIENIE

Wyrokiem z 20 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze oddalił odwołania płatnika – Wojewódzkiego Szpitala (...) w B. – od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddział w L. z 31 stycznia 2014 r., w których organ rentowy ustalił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i ubezpieczenia zdrowotne z tytułu pracy wykonywanej na podstawie umów o pracę u tego płatnika składek następującym ubezpieczonym: R. S., D. T. i C. M. (1). Sąd zasądził od wnioskodawcy na rzecz ZUS-u 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Rozpoznanie sprawy odbyło się po wezwaniu do udziału w niej ww. ubezpieczonych oraz zainteresowanych: przedsiębiorstwa (...) oraz (...) sp. z o.o. w W.. Rozstrzygniecie to oparł sąd na następujący ustaleniach faktycznych:

Wojewódzki Szpital (...) w B. 1 grudnia 2009 r. zawarł umowę z E. G. prowadzącą działalność pod nazwą (...) na realizację usług wobec pacjentów w oddziałach szpitalnych.

Wojewódzki Szpital (...) w B. 1 stycznia 2011 r. zawarł umowę z Niepublicznym Zakładem Opieki Zdrowotnej (...) E. G. na realizację usług wobec pacjentów w oddziałach szpitalnych.

W wyniku przekształceń (...) E. G. został 14 kwietnia 2011 r. wniesiony aportem do spółki (...) sp. z o.o. w W.. W związku z tym spółka (...) przejęła wszelkie prawa i obowiązki wynikające z dotychczasowej działalności, w tym umowę zawartą 14 lutego 2011 r.

Wojewódzki Szpital (...) w B. 29 grudnia 2011 r. zawarł umowę ze spółką (...) o udzielenie zamówienia na świadczenie usług. Wojewódzki Szpital (...) w B. z uwagi na braki kadrowe nie był w stanie samodzielnie zrealizować kontraktów zawartych z NFZ-em. W związku z tym zawarł umowę z E. G. oraz spółką (...) w celu uzupełnienia zatrudnienia głównie pielęgniarek i zabezpieczenia w ten sposób płynności opieki nad pacjentami.

Wojewódzki Szpital (...) w B. zgłosił zapotrzebowanie na wykonanie określonych zadań w zestawieniu godzinowym E. G., a następnie spółce (...) świadczącej usługi pielęgniarskie. Wskazane wyżej podmioty zlecały wykonanie wskazanych zadań pracownikom wnioskodawcy. Umowy z zainteresowanymi (pracownikami wnioskodawcy) były wykonywane na terenie szpitala, przy użyciu sprzętu Wojewódzkiego Szpitala (...) w B., a obowiązki zleceniobiorców pokrywały się z wynikającymi z umów o pracę. Stawki wynagrodzeń były ustalane za godzinę świadczenia dyżuru. Wnioskodawca płacił za łączną ilość godzin przepracowanych przez wszystkie osoby łącznie, przemnożoną przez ustaloną stawkę. Następnie wyliczone kwoty przelewał na konto firmy świadczącej usługi, a ta rozliczała się z zainteresowanymi (pracownikami wnioskodawcy).

Ubezpieczone: R. S., D. T. i C. M. (1), będąc etatowymi pracownikami Wojewódzkiego Szpitala (...) w B., były zatrudnione przez E. G., a następnie (...) sp. z o. o. na podstawie umów zlecenia. Umowy zlecenia wykonywane były na terenie szpitala należącego do wnioskodawcy, jak również na jego sprzęcie. Osoby wykonujące umowy zlecenia wykonywały te same czynności co w ramach umów o pracę, były nadzorowane przez swoich bezpośrednich przełożonych pracowników wnioskodawcy.

Ubezpieczone w okresie trwania zatrudnienia etatowego w Wojewódzkim Szpitalu (...) w B., w ramach umów zlecenia zawieranych z E. G., a w dalszej kolejności z (...) sp. z o. o., nie świadczyły pracy na rzecz innych podmiotów poza swoim pracodawcą.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadził kontrolę w Wojewódzkim Szpitalu (...) w B. w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Kontrolą objęto okres od lipca 2010 r. do września 2012 r. W wyniku stwierdzenia błędnie ustalonej podstawy wymiaru składek obliczonej przez płatnika, nieuwzględniającej zleceń, organ rentowy wydał decyzje dotyczące ww. ubezpieczonych, w których ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu pracy wykonywanej na podstawie umów o pracę z Wojewódzkim Szpitalem (...) w B. zawierających również wynagrodzenie z tytułu zleceń.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd I instancji uznał, że odwołania wnioskodawcy nie zasługiwały na uwzględnienie. Sąd przyznał rację organowi rentowemu, który zaskarżonymi decyzjami dotyczącymi ubezpieczonych ustalił podstawę wymiaru składek na ich ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu pracy wykonywanej na podstawie umów o pracę u płatnika składek Wojewódzkiego Szpitala (...) w B., uwzględniającą również przychód osiągany z tytułu umów zlecenia, pomimo, że były one podpisywane między ubezpieczonymi a E. G. i spółką (...), ponieważ w rzeczywistości praca była świadczona na rzecz tego samego pracodawcy. Powyższa kwestia była przedmiotem sporu w toczącym się postępowaniu.

Sąd zważył, że wnioskodawca potrzebował wykwalifikowanych pracowników do wykonywania ściśle określonych zadań. Praca w godzinach nadliczbowych nie wchodziła w grę, ponieważ generowałoby to dodatkowe koszty działalności. Płatnik składek doszedł do porozumienia z E. G. i spółką (...), że zapewnią obsadę pracowniczą w zakresie braków personalnych. E. G. i (...) miały zawarte umowy zlecenia z pracownikami odwołującego się szpitala. E. G. w pierwszej kolejności poszukiwała pracowników dla realizacji swojej umowy z wnioskodawcą wśród jego pracowników, którym wskazywano na możliwość dorobienia poprzez świadczenie pracy na podstawie umów zlecenia w macierzystym zakładzie pracy. Dodatkowe dyżury ustalane były z pielęgniarką oddziałową G. P., która informowała pracownice o możliwości wzięcia takiego dyżuru na danym oddziale. Taki mechanizm działania po stronie wnioskodawcy, w ocenie sądu, wskazuje w sposób jednoznaczny na pełną wiedzę zakładu pracy co do tego kiedy, gdzie i w jakim wymiarze zatrudnione u niego pracownice na podstawie umów zlecenia wykonywały pracę, świadcząc ją nadal na terenie macierzystego zakładu pracy i na jego pożytek.

W zaistniałym mechanizmie współpracy występowały trzy podmioty: pracodawca, pracownicy oraz pośrednik. Pracodawca zatrudniał wykwalifikowanych pracowników na umowy o pracę. Następnie z uwagi na braki kadrowe zwracał się do pośrednika w celu pozyskania wysoko wykwalifikowanych pracowników o wykonanie określonych zleceń, które były w rzeczywistości realizowane przez pracowników tego właśnie pracodawcy w tym samym miejscu pracy, na tym samym sprzęcie pod nadzorem tych samych przełożonych. Z powyższych powodów, zdaniem sądu, czynności świadczone przez ubezpieczone w ramach umów zleceń należało uznać za wykonywane w okolicznościach, o jakich mowa w art. 8 ust. 2 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przesłanką decydującą o uznaniu tychże osób za pracowników w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych było to, że, będąc pracownicami związanymi stosunkiem pracy z określonym pracodawcą, jednocześnie świadczyły na jego rzecz pracę w ramach umów cywilnoprawnych. Nie miało znaczenia, że ubezpieczone zawarły umowy cywilnoprawne z osobą trzecią, ponieważ co do zasady i tak pracę w ramach umów zlecenia wykonywały dla swojego pracodawcy, a nie podlega wątpliwości, że uzyskiwał on rezultaty ich pracy.

Ustawodawca, przewidując taką możliwość działania pracodawców dla celów ubezpieczeniowych nadał osobom znajdującym się w takiej sytuacji status pracowników i w ramach podstawowego stosunku pracy zawartego ze swoim pracodawcą narzucił obowiązek liczenia kumulatywnego przychodu wynikającego ze stosunku pracy i umów cywilnoprawnych.

W ocenie sądu, powyższy stan faktyczny w pełni realizuje dyspozycje normy zawartej w art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z powyższych powodów pracodawca, zgodnie z treścią obowiązujących przepisów: powinien uwzględnić przychód z tytułu umów cywilnoprawnych w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy. Innymi słowy, pracodawca, ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu stosunku pracy, powinien zsumować wynagrodzenie z umów cywilnoprawnych z wynagrodzeniem ze stosunku pracy, czego jednak w tym konkretnym przypadku wnioskodawca nie uczynił.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości wnioskodawca, zarzucając mu:

1. naruszenie art. 8 ust. 2a, 6 ust. 1 pkt. 1, 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1, a w konsekwencji art. 36 ust. 1 i 2 oraz art. 17 ust. 1 i 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 104 ust. 1 pkt. 1 lit. a ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy poprzez:

- bezpodstawne, przedwczesne i wadliwe ustalenie, że płatnik składek Wojewódzki Szpital (...) w B. powinien zadeklarować składki na Fundusz Pracy od podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pielęgniarek zatrudnionych przez (...) sp. z o.o. i (...) w L. oraz E. G. prowadzącą (...) W. i wykonujących świadczenia zdrowotne na rzecz szpitala, a w konsekwencji bezpodstawne przyjęcie, że Wojewódzki Szpital (...) w B. zobowiązany jest do opłacania składek, w kwotach określonych decyzją, podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do uznania, że pielęgniarki i salowe świadczące w szpitalu usługi na rzecz podmiotów wobec szpitala zewnętrznych podlegają ubezpieczeniu społecznemu,

- wadliwe uznanie, że umowy na świadczenia medyczne, na podstawie których pielęgniarki i salowe wykonywały swoje obowiązki w szpitalu względem ww. podmiotów zewnętrznych przy wykorzystaniu sprzętu szpitalnego i aparatury są umowami zlecenia w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podczas gdy umowa o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne stanowi umowę nazwaną, do której nie stosuje się z mocy art. 750 k.c. przepisów o zleceniu,

2. niezgodność ustaleń faktycznych sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz naruszenie art. 233 § 1 kpc i art. 227 kpc w związku z art. 328 § 2 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na błędnym przyjęciu, że materiał dowodowy pozwalał na przyjęcie ustalonego w trakcie kontroli ZUS stanu faktycznego, podczas gdy:

- na terenie szpitala oraz wobec jego pacjentów wykonywane były usługi medyczne także przez inne podmioty zewnętrzne niż (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. prowadzącą działalność (...) W., wobec których nie stosuje się przepisów art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, co wskazuje, że wykonywanie czynności przez pracowników zatrudnionych w ww. podmiotach nie jest wystarczającą przesłanką dla rozszerzenia statusu pracowniczego pielęgniarek i salowych,

- udostępnienie pracownikom medycznym środków transportu, łączności, sprzętu, leków i materiałów opatrunkowych oraz aparatury medycznej będącej własnością lub w posiadaniu szpitala, podobnie jak udostępnianie sprzętu do utrzymania czystości, porządku i higieny w oddziałach szpitalnych stanowi jeden z warunków umowy zlecenia z podmiotami zewnętrznymi, przez co nie może stanowić wyłącznej przesłanki stosowania przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

- czynności wykonywane przez pielęgniarki i salowe, tj. utrzymanie czystości, porządku i higieny na oddziałach szpitalnych, czuwanie nad bezpieczeństwem pacjentów, rozdawanie posiłków oraz karmienie pacjentów, transport oraz zmiana bielizny pościelowej stanowią czynności objęte zawartymi umowami, jakie zostały wykonane na polecenie zwierzchników pracowników z (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G., prowadzącą działalność (...) W.,

- umowy zawarte z wykonawcami zobowiązywały pielęgniarki i salowe do szczególnej profesjonalnej staranności oraz do współpracy z innymi podmiotami, którym szpital powierzył sprawowanie opieki medycznej nad pacjentami, nie zobowiązywały pracowników zatrudnionych przez (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. prowadzącą działalność (...) W. bezpośrednio i wprost do współpracy z pracownikami Szpitala w czasie wykonywania zadań, gdyż nadzór nad pracą pracowników zatrudnionych przez ww. firmy sprawowała E. G. i zatrudniana przez nią główna księgowa,

- usługi pielęgniarek i salowych nie były wykonywane na podstawie sporządzonych przez szpital miesięcznych harmonogramów, lecz na podstawie doraźnych zamówień usług, zgłaszanych bezpośrednio do E. G., która kierowała związane z nią umowami pielęgniarki i salowe do konkretnego zadania,

- pielęgniarki i salowe pracowników zatrudnione przez (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. (...) w trakcie wykonywania swoich umów z tymi firmami podpisywały się na listach obecności sporządzonych i dostarczonych do szpitala przez E. G., a nie na listach oddziałowych obecności,

- administracja szpitala nie posiada informacji co do stawki umownej, ani innych warunków umownych zawartych w umowach pielęgniarek i salowych z firmami (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz z E. G. (...) W., bowiem informacje te posiadały firmy oraz pielęgniarki i salowe,

- administracja szpitala nie prowadziła spraw płacowych i kadrowych pielęgniarek i salowych zatrudnionych przez (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. (...) W., bowiem czynności te wobec swoich pracowników wykonywały te firmy,

- administracja szpitala nie posiadała informacji pozwalających na obliczenie wysokości stawki ubezpieczenia społecznego, zdrowotnego i na Fundusz Pracy, gdyż posiadały je wyłącznie firmy (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. (...) W.,

- firmy prowadzone i reprezentowane przez E. G. dostarczały zatrudnianym przez siebie pielęgniarkom i salowym ubrania robocze oraz dawały im świadczenia socjalne w postaci zapomóg, pożyczek i dofinansowań,

- w firmach (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. (...) W. były również zatrudnione inne osoby, które nigdy nie były pracownikami Szpitala, pracodawcy ci zatrudniali różne osoby, w różnym wieku i z różnym doświadczeniem zawodowym, na co szpital nie miał ani wpływu ani nie posiadał wiedzy, kto był przez nie zatrudniany,

- szpital zatrudniał i wciąż zatrudnia osoby na umowy cywilne i zawsze są to osoby zgłaszane do ZUS-u do określonego rodzaju ubezpieczeń i takie osoby są rozliczane w miesięcznych raportach składanych do ZUS-u, nigdy żadne formy zatrudnienia nie były ukrywane przez szpital, który zawsze wykazywał i rozliczał takie osoby zgodnie z obowiązującymi przepisami zarówno pod względem obowiązków podatkowych, jak i obowiązków ubezpieczeniowych,

- świadczą, że zakres i treść tych umów nie pozwala na przyjęcie, że wykonujące umowy pielęgniarki i salowe można zaliczyć do kręgu pracowników szpitala, dla których szpital jest płatnikiem zobowiązanym do zadeklarowania składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i Fundusz Pracy od kwot przychodu tych pielęgniarek i salowych z tytułu wykonywania pracy na rzecz swoich pracodawców.

Nadto wnioskodawca zarzucił:

- nierozpoznanie istoty sprawy (art. 378 § 2 kpc w związku z art. 368 kpc) poprzez niedostateczne zbadanie, a w rezultacie faktyczne niezbadanie, czy w sprawie zachodzą przesłanki uznania, że wnioskodawca powinien zadeklarować składki na Fundusz Pracy od podstaw wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pielęgniarek zatrudnionych przez (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. (...) W.

- naruszenie art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 258 kpc, poprzez niezasadne oddalenie przez sąd wniosków dowodowych wnioskodawcy o przesłuchanie świadków: E. G., K. J., S. J., J. M., na okoliczność treści umowy łączącej płatnika składek i ubezpieczone oraz na okoliczność sposobu wykonywania zlecenia przez nie, sposobu rozliczania usługi przez ww. podmioty oraz świadków – pracowników płatnika składek – I. P., C. M. (2), K. S., T. D., M. S., A. D., J. K. i A. K. na okoliczności objęte uzasadnieniem odwołania, a w szczególności na okoliczność treści umowy łączącej płatnika składek i zainteresowane oraz na okoliczność sposobu wykonywania usługi przez zainteresowane, sposobu rozliczania usługi przez usługobiorców;

- naruszenie art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 244 § 1 i 2 kpc oraz art. 248 § 1 kpc, poprzez niezasadne oddalenie przez sąd wniosków dowodowych wnioskodawcy o przeprowadzenie dowodu z dokumentów zawartych w aktach dokumentacji konkursowej, na okoliczność sposobu i zasad wyłaniania firm i podmiotów wykonujących usługi w zakresie świadczeń zdrowotnych na rzecz szpitala, nadto z dokumentów zawartych w aktach dokumentacji medycznej szpitala, na okoliczność treści umowy łączącej płatnika składek i zainteresowane oraz na okoliczność sposobu wykonywania zlecenia przez zainteresowane oraz z dokumentów zawartych w dokumentacji (...) sp. z o.o., (...) w L. oraz E. G. (...) W., na okoliczność treści umowy łączącej płatnika składek i zainteresowane oraz na okoliczność sposobu wykonywania zlecenia przez zainteresowane, sposobu rozliczania usługi przez ww. podmioty oraz na okoliczność, czy pracownicze zatrudnione w tych firmach świadczyły usługi zdrowotne w okresie objętym zaskarżoną decyzją w innych podmiotach.

Na zasadzie art. 368 § 1 pkt. 4 kpc wnioskodawca wniósł o przeprowadzenie nowych dowodów na okoliczności powstałe po wydaniu wyroku, tj.:

- z protokołu kontroli przeprowadzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w (...) sp. z o.o. w 2012 r., na okoliczność treści ustaleń tej kontroli oraz wpływu tych ustaleń na sytuację prawną wnioskodawcy jako pracodawcy i płatnika składek z tytułu ubezpieczenia społecznego pracowników,

- z informacji pisemnej, czy spółka (...) otrzymała zwrot zapłaconych składek z tytułu ubezpieczenia społecznego swoich pracowników i w tym celu o zażądanie od tej spółki oraz od E. K., względnie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oddziału w L., doręczenia wnioskowanego protokołu i informacji.

Wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie odwołań, ewentualnie – o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji. W przypadku utrzymania w mocy zaskarżonego wyroku wniósł o zmianę pkt. II części dyspozytywnej wyroku i zniesienie, względnie zmiarkowanie zasądzonych na rzecz ZUS-u zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Organ rentowy w odpowiedzi na apelację wnioskodawcy wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie. Bezspornym było, że E. G. prowadząca działalność gospodarczą (...) oraz spółka (...) zatrudniały na podstawie umów cywilnoprawnych personel medyczny i pielęgniarki będące jednocześnie pracownikami Wojewódzkiego Szpitala (...) w B.. Żadna ze stron nie kwestionowała ustaleń sądu I instancji w zakresie miejsca i rodzaju czynności wykonywanych przez osoby ubezpieczone na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Spór sprowadzał się natomiast do ustalenia, czy ubezpieczone, w ramach powyższych umów wykonywały pracę na rzecz swojego pracodawcy Wojewódzkiego Szpitala (...) w B., albowiem ta właśnie okoliczność była decydująca dla rozstrzygnięcia kwestii podlegania przez nie obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, a w konsekwencji dla istnienia obowiązku zgłoszenia ich do tych ubezpieczeń oraz odprowadzenia należnych z tego tytułu składek.

W świetle ustaleń sądu I instancji, nie budzi wątpliwości prawidłowość poglądu, że ubezpieczone, wykonując pracę w oparciu o zadania zlecone im przez zewnętrzne podmioty na oddziałach jednostki organizacyjnej, w której były jednocześnie zatrudnione na podstawie umowy o pracę, świadczyły jednocześnie usługi medyczne na rzecz swego pracodawcy na podstawie umów cywilnoprawnych. Jak wynika z zeznań pielęgniarki oddziałowej Wojewódzkiego Szpitala (...) G. P. oraz R. S. i C. M. (1) ubezpieczone wykonywały typowe czynności wchodzące w zakres usług medycznych, których odbiorcą był ich pracodawca, tj. Wojewódzki Szpital (...) w B., nie zaś firmy, z którymi łączył je stosunek cywilnoprawny. Wprawdzie powyższe podmioty związane były umowami z Wojewódzkim Szpitalem (...) w B., na podstawie których świadczyły usługi medyczne w zakresie określonym postanowieniami umów o realizację usług medycznych, to jednak czynności objęte przedmiotem umów cywilnoprawnych realizowane były wyłącznie na oddziałach szpitala przez osoby, które związane były ze nim stosunkiem pracy.

Za przyjęciem powyższej oceny przemawia również okoliczność, że główną przyczyną, dla której umowy te zostały zawarte były niewątpliwie braki kadrowe szpitala oraz konieczność uzupełnienia personelu medycznego tak, aby mógł on realizować kontrakty zawarte z Narodowym Funduszem Zdrowia. W tym celu Wojewódzki Szpital (...) zgłaszał E. G. oraz (...) sp. z o.o. zapotrzebowanie na wykonanie usług medycznych, a podmioty te zobowiązały się do zawarcia umów zlecenia z pracownikami medycznymi, którzy mieli następnie świadczyć usługi wobec pacjentów Szpitala. Oznacza to, że jedynym celem nawiązania współpracy Wojewódzkiego Szpitala (...) z ww. podmiotami było uzupełnienie personelu medycznego szpitala w oparciu o umowy zlecenia oraz realizowanie usług medycznych nad pacjentami. Skoro Wojewódzki Szpital (...) w B. nie był w stanie samodzielnie realizować kontraktów z Narodowym Funduszem Zdrowia, to, zawierając umowy z powyższymi podmiotami, kierował się przede wszystkim potrzebą zatrudnienia wykwalifikowanego personelu medycznego. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że usługi pielęgniarskie były wykonywane przez ubezpieczone na oddziałach szpitala. Osoby wykonujące pracę na podstawie umów cywilnoprawnych miały zapewniony dostęp do środków i pomieszczeń znajdujących się na terenie szpitala, niezbędnych do wykonywania działalności w zakresie świadczonych usług, a także dostęp do urządzeń i aparatury medycznej związanej z udzielaniem świadczeń medycznych. Merytoryczny, bezpośredni nadzór nad wykonywaniem czynności pełniła pielęgniarka oddziałowa oddziału, a czynności personelu medycznego ujęte były w harmonogramie prac pielęgniarek oddziałowych. Zakres obowiązków wynikających z umowy o pracę i z umowy zlecenia się nie różnił. Skoro dyżury etatowych pielęgniarek w Wojewódzkim Szpitalu (...), uzupełniane były pracą tych samych osób tyle tylko, że na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z zewnętrznymi firmami oraz że uzależnione były od zapotrzebowania szpitala na usługi medyczne, to należy z tego wyprowadzić wniosek, że prace pielęgniarek były świadczone w istocie na rzecz ich pracodawcy. Ponadto zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że zadaniem zainteresowanych w ramach realizacji spornych umów było dokonywanie szeregu powtarzających się czynności przy opiece nad pacjentami przy zachowaniu należytej staranności.

Zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przepis ten rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy. Rozszerzenie to dotyczy dwóch sytuacji. Pierwszą jest wykonywanie pracy na podstawie jednej z wymienionych umów prawa cywilnego, przez osobę, która umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy. Drugą, jest wykonywanie pracy na podstawie jednej z tych umów przez osobę, która umowę taką zawarła z osobą trzecią, jednakże w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przesłanką decydującą o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to, że będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub inną osobą. W konsekwencji, nawet, gdy osoba ta (pracownik) zawarła umowę o dzieło z osobą trzecią, to pracę w jej ramach wykonuje faktycznie dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jego pracy) (uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r. II UZP 6/09). Czynnikiem decydującym o tym, na rzecz jakiego podmiotu praca była de facto wykonywana, jest finalny efekt tej pracy, a ściślej rzecz ujmując należy w takiej sytuacji badać, który podmiot osiąga w ostatecznym rozrachunku korzyść z wykonania umowy. W uchwale tej SN wskazał, że obowiązki płatnika powinny obciążać podmiot, na rzecz którego praca w ramach umowy cywilnoprawnej jest faktycznie świadczona, i który w związku z tym uzyskuje jej rezultaty, unikając obciążeń i obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy.

Sąd apelacyjny stanął na stanowisku, że ubezpieczone świadczyły w istocie pracę na rzecz Wojewódzkiego Szpitala (...) w B., jako na rzecz swojego pracodawcy, wobec czego spełniają definicję „pracowników” w rozumieniu art. 8 ust. 2 ustawy. Podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2a za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowymi, chorobowymi i wypadkowymi tak, jak pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W związku z tym osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ten obciąża płatnika składek (art. 36 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Zważywszy, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a art. 8 ust. 2a rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy (ww. uchwała SN). Zatem stosownie do art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy o dzieło zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy (por. także wyrok z 11 maja 2012 r., I UK 5/2012, oraz wyrok z 13 lutego 2014 r., I UK 323/2013), a teza ta jest aktualna także w stosunku do pracowników wykonujących taką pracę na podstawie umowy zlecenia (por. np. wyroki z 14 stycznia 2010 r., I UK 252/2009; z 22 lutego 2010 r., I UK 259/2009, oraz z 18 października 2011 r., III UK 22/2011).

Zgodzić się należało z sądem I instancji, że ubezpieczone, jako pracownice w rozumieniu art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegały, w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach, obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy, na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z zewnętrznymi podmiotami. Z tych względów niezasadne okazały się zarzuty wnioskodawcy, aby wykonywanie usług na oddziałach szpitalnych przez podmioty inne niż (...) sp. z o.o. oraz E. G. miało być niewystarczające dla zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, podobnie jak korzystanie przez ubezpieczone ze sprzętu, aparatury i środków transportu szpitala. W konsekwencji przyjąć należało, że sąd okręgowy dokonał prawidłowej kwalifikacji i wykładni przepisów prawa oraz właściwie ustalił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych.

Niezasadny okazał się również zarzut naruszenia art. 217 § 3 kpc w zw. z art. 258 kpc poprzez niezasadne oddalenie przez sąd I instancji wniosków dowodowych. Należy bowiem wskazać, że zgodnie z art. 227 kpc, przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. Przepis ten nie przewiduje ani nie określa uprawnień sądu związanych z rozpoznawaniem sporu, lecz wyznacza granice, w jakich podawane fakty mogą być przedmiotem dowodu w postępowaniu cywilnym. Na jego podstawie sąd dokonuje selekcji zgłaszanych dowodów z punktu widzenia oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 7 maja 2014 r., II CSK 481/13). W niniejszej sprawie wnioskodawca wniósł o przesłuchanie świadków na okoliczność treści umowy łączącej płatnika składek i zainteresowane. Tymczasem okoliczność ta wynika ze znajdujących się w sprawie dokumentów, a ponadto nie była przedmiotem sporu pomiędzy stronami. Z tych względów powołany przez wnioskodawcę dowód nie miał znaczenia dla sprawy, zmierzałby jedynie do przedłużenia toczącego się postępowania i dlatego nie mógł być przedmiotem dowodu. Co się zaś tyczy okoliczności związanych ze sposobem wykonywania zlecenia przez ubezpieczone, to okoliczności te również nie były kwestionowane przez strony. Przy wydaniu zaskarżonego wyroku sąd I instancji oparł się na dowodach z dokumentów oraz na zeznaniach świadków, które w pełni potwierdziły, że ubezpieczone wykonywały świadczenia medyczne na terenie szpitala, korzystając z aparatury, środków i transportu ww. placówki medycznej. Takie ustalenia stanowiły wystarczającą podstawę do ustalenia, że praca ubezpieczonych była świadczona na rzecz ich pracodawcy, wobec czego nie było potrzeby dowodzenia wyjaśnionych już okoliczności sprawy. Odnosząc się z kolei do zarzutu wnioskodawcy, że sąd I instancji niezasadnie oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z dokumentów zawartych w aktach, dokumentacji konkursowej na okoliczność sposobu i zasad wyłaniania firm i podmiotów wykonujących usługi w zakresie świadczeń zdrowotnych na rzecz szpitala, to również był on nietrafny. Należy zauważyć, że przedmiotem dowodu w sprawie były jedynie okoliczności, które miały istotny wpływ na wynik sprawy, a zatem ocena, czy zainteresowane w ramach zawartych umów cywilnoprawnych świadczyły pracę na rzecz swojego pracodawcy. Tymczasem przedmiotem zainteresowania sądu I instancji nie mogły być okoliczności wykraczające poza ten zakres. Sąd odwoławczy podziela stanowisko sądu okręgowego, że kwestie okoliczności, na jakie dowód ten został powołany nie miały znaczenia dla sprawy i dlatego nie mogły być przedmiotem dowodu. Reasumując stwierdzić należy, że postępowanie dowodowe przed sądem I instancji zostało właściwie przeprowadzone, wobec czego zarzuty wnioskodawcy w tym zakresie uznać należy za nieuzasadnione.

Nie było również potrzeby uzupełnienia materiału dowodowego na etapie postępowania apelacyjnego. Wnioskodawca domagał się w apelacji przeprowadzenia nowych dowodów, a mianowicie z protokołu kontroli przeprowadzonej przez ZUS w 2012 r. oraz z informacji pisemnej, czy spółka (...) oraz E. G. otrzymała zwrot zapłaconych składek z tytułu ubezpieczenia społecznego swoich pracowników. Powołanie tego rodzaju dowodów możliwe było przed sądem I instancji, a ponadto nie miało żadnego znaczenia dla sprawy. Z tych względów zgromadzony w sprawie materiał dowody stanowił wystarczającą podstawę do wydania rozstrzygnięcia.

Z tych też względów sąd odwoławczy na podstawie art. 385 kpc orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku. Sąd odstąpił od obciążania wnioskodawcy kosztami zastępstwa procesowego ZUS-u na podstawie art. 102 kpc ze względu na trudną sytuację materialną szpitala oraz wielość postępowań z odwołań szpitala i nakład pełnomocnika organu rentowego, który powielał te same argumenty w każdej z zaskarżonych decyzji i odpowiedziach na odwołania.

SSA Jacek Witkowski SSA Jarosław Błaszczak SSA Elżbieta Kunecka

AdSz

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE