UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., odmówił H. L. prawa do emerytury, albowiem nie udowodnił on wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Do pracy takiej nie zaliczono mu okresu odbywania służby wojskowej w okresie od 28.04.1980 r. do dnia 5.07.1982 r. i okresu pracy od 21.03.1994 r. do 31.07.1995 r., na podstawie zaświadczenia z dnia 8.08.1995r. wystawionego przez Zakłady (...) w B. bowiem nie spełniało ono, zdaniem ZUS wymogów formalnych.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył ubezpieczony, wnosząc o przyznanie mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, iż przez długi okres czasu był zatrudniony w Zakładach (...) w B., przy czym w okresie od 28.04.1980 r. do dnia 5.07.1982 r. odbywał służbę wojskową a w okresie pracy od 21.03.1994 r. do 31.07.1995 r. pracował w warunkach szczególnych jako aparatowy i montażysta okien.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o jego oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu decyzji

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Ubezpieczony H. L. urodził się w dniu (...), a więc 60lat ukończył w dniu (...) Wniosek o emeryturę złożył 11.08.2018r. Od dnia 1.09.1973 r. do 31.07.1995 r. ubezpieczony był zatrudniony w Zakładach (...) w B.. Ubezpieczony pracował w Z. od 1973 r., początkowo w ramach umowy o naukę zawodu. Po 3 latach nauki zatrudnił się w Z. jako aparatowy. Jako aparatowy ubezpieczony pracował na Wydziale E. i obsługiwał instalację technologiczną od reaktora do kolumn destylacyjnych i taką pracę aparatowego i starszego aparatowego wykonywał do 20.03.1994 r. W okresie od 28.04.1980 r. do 5.07.1982 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po odbyciu służby wojskowej ubezpieczony powrócił do dotychczasowej pracy na stanowisku aparatowego w ciągu 30 dni t.j. w dniu 4.08.1982 r. Po otrzymaniu angażu na starszego montażystę okien od 21.03.1994 r. ubezpieczony zmienił miejsce pracy i rozpoczął pracę na wydziale tworzyw sztucznych. Jego praca polegała na cięciu profili do produkcji okien, zgrzewaniu, uzbrajaniu ich w metalowe elementy oraz frezowaniu. Od 21 marca 1994 r. do 31 lipca 1995 r. ubezpieczony pracował przy produkcji okien - przy cięciu profili, frezowaniu otworów odwadniających w profilach okiennych, uzbrajaniu profili plastikowych w profile metalowe i przy zgrzewaniu profili plastikowych przy pomocy zgrzewarki. Ubezpieczony wykonywał te czynności na wydziale tworzyw sztucznych, na którym produkowano PCW i profile okienne. Ubezpieczony otrzymywał gotowe profile do montażu. Składanie profili polegało na między innymi na ich zgrzewaniu w wysokiej temperaturze przy czym wydzielały się gazy chlor i przy docinaniu profili w powietrzu unosił się tlenek ołowiu. Przy produkcji okien w postaci kurzu wydzielał się tlenek ołowiu.

Razem z ubezpieczonym w spornym okresie pracowali świadkowie W. J. i J. M.. W świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 30.07.1999 r. wystawionym przez pracodawcę wskazano, że ubezpieczony w okresie od 1.09.1973 r. do 20.03.1994 r. wykonywał prace aparatowego wymienione w dziale IV poz.33 punkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 3 do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. W świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 8.08.1995 r. pracodawca wskazał, że ubezpieczony w okresie od 1.09.1973 r. do 31.07.1995 r. pracował jako aparatowy i montażysta okien. Organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu pracę w szczególnych warunkach w okresie od 16.06.1976 r. do 27.04.1980 r. i od 4.08.1982 r. do 20.03.1994 r., bowiem za prawidłowe uznał świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 30.07.1999 r.

Dowód: zeznania świadków W. J. i J. M., zeznania ubezpieczonego zapis A/V k.61, świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach w aktach rentowych i aktach osobowych, angaż z dnia 14.04.1994 r., dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonego.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach ZUS, aktach osobowych i zeznań świadków oraz zeznań ubezpieczonego. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków i ubezpieczonego, bowiem były one zgodne i wzajemnie się uzupełniały a ponadto znajdowały potwierdzenie w dowodach z dokumentów a opis pracy ubezpieczonego świadkowie czerpali z codziennych obserwacji.

W judykaturze Sądu Najwyższego podkreśla się jednolicie, iż przewidziane w art. 32 i 184 ustawy o emeryturach i rentach prawo do emerytury w niższym niż określony w art. 27 tej ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008/5-6/81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008/21-22/328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex nr 509022).

Stosownie do treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako „ustawa”):

1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Natomiast w myśl § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr. 8, poz. 43) pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki, tj. osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z art. 32 ustawy w związku z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), prace w szczególnych warunkach to prace wymienione w załączniku A w dziale IV pozycja 33 t.j. - Przy produkcji estrów, alkoholi, aldehydów, ketonów, eterów, tlenków organicznych i chlorowcopochodnych organicznych, produkcja kwasów organicznych i bezwodników kwasów organicznych oraz produkcja soli kwasów organicznych, produkcja i przetwórstwo związków aromatycznych, produkcja płynów hamulcowych i chłodniczych oraz prace wymienione w punkcie 17 działu IV- przy produkcji i przetwórstwie żywic i tworzyw sztucznych oraz produkcji surowców, półproduktów i środków pomocniczych stosowanych do ich produkcji i przetwórstwa, produkcji wosków i woskoli.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na ustalenie , że w spornym okresie od 21.03.1994 r. do 31.07.1995 r. ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych jako montażysta okien wykonując prace o których mowa w dziale IV poz. 17 załącznika A do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8.02.1982 r .

Okres ten powinien zostać doliczony do uznanego już przez organ rentowy okresu pracy w szczególnych warunkach w rozmiarze 14 lat, 7 miesięcy i 21 dni. W tej sytuacji przyjąć należało, że ubezpieczony spełnia wszystkie warunki konieczne do przyznania emerytury określone w cytowanych wyżej przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. i § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy uznał także, że również służba wojskowa, którą ubezpieczony odbywał w okresie od 28.04.1980 r. do 5.07.1982 r. powinna zostać zaliczona do stażu pracy w szczególnych warunkach. Stanowisko organu rentowego, który tego okresu nie zaliczył ubezpieczonemu jest wadliwe. Ubezpieczony, co nie jest sporne w sprawie i wynika z dokumentów będących w posiadaniu ZUS-u, przed rozpoczęciem służby wojskowej pracował jako aparatowy w szczególnych warunkach, powrócił też do tej pracy w ciągu 30 dni od zakończenia służby to jest 4.0801982 r.

W ocenie Sądu Okręgowego zasadne jest więc zaliczenie do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania przez ubezpieczonego zasadniczej służby wojskowej.

W obowiązującej regulacji prawnej brak jest konkretnego przepisu, który wprost umożliwiałby zaliczenie okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach. W judykaturze przeważa jednak pogląd, że do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego (por. wyr. SN z dnia
20 marca 2013 r., I UK 544/12, lex). Możliwości zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu pracy w szczególnych warunkach należy doszukiwać się więc w poprzednio obowiązujących regulacjach prawnych.

I tak, Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z dnia 16 października 2013 roku o sygn. II UZP 6/13 (OSNP 2014/3/42) przesądził, iż czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku) zalicza się – na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. W uzasadnieniu powołanego orzeczenia Sąd Najwyższy wskazał na zasady konstytucyjne uzasadniające i usprawiedliwiające traktowanie okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej (art. 2, art. 32 ust.1 i 2 Konstytucji RP) jako zatrudnienia dla ustalenia warunków do emerytury wynikającej z art. 32 ustawy emerytalno – rentowej. Wskazał również na obowiązek obywatela polskiego obrony ojczyzny, stwierdzając nadto, że z
Konstytucji RP wynika zakaz ustanawiania takich regulacji ustawowych lub dokonywania takiej wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które dopuszczałyby jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. Jeśli zatem zostały spełnione przez pracownika wskazane w ustawie warunki powrotu do poprzedniego zatrudnienia zostaje zachowana tzw. ciągłość pracy. Czas pełnienia zasadniczej służby wojskowej jest wówczas okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby.

Z kolei w wyroku z dnia 11 lutego 2014 roku w sprawie o sygn. II UK 293/13 Sąd Najwyższy, rozważając kwestię okresu służby wojskowej wnioskodawcy przypadającego po dniu 31 grudnia 1974 roku wskazał, że nadal znaczenie ma art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 roku, który uległ wprawdzie zmianie od dnia 1 stycznia 1975 roku, to jednak nie tak istotnej, aby powiedzieć, że nastąpiło przełamanie i ustawodawca chciał z tą datą znieść uprawnienie żołnierzy zasadniczej służby wojskowej do zaliczenia jej do okresu zatrudnienia uprawniającego do wcześniejszej emerytury, jako okres pracy w szczególnych warunkach. Zmiana art. 108 cyt. ustawy z dniem 1 stycznia 1975 roku wynikała z wejścia w życie Kodeksu pracy (została dokonana na podstawie art. X ust. 2 pkt c ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku – Przepisy wprowadzające Kodeks pracy – Dz. U. Nr 24, poz. 142 z późn. zm.). Nie wprowadziła ona wówczas radykalnie nowej treści tego przepisu, która uzasadniałaby stwierdzenie, że zasadnicza służba wojskowa nie podlega już zaliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach. Przepis art. 108 ust. 1 nadal stanowił, że „czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby”. Ustawodawca potwierdzał zatem wliczanie pracownikowi okresu służby wojskowej do zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem.

Kolejna zmiana nastąpiła dopiero na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1979 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 15, poz. 97). Przepisy art. 106 – 108 ustawy z 1967 roku otrzymały wówczas nowe brzmienie. W art. 107 ust. 1 stwierdzono, że „pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych”. W tekście jednolitym ustawy z 1967 roku (Dz. U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111) regulację tę ujęto w art. 120, który to stanowił, że jeśli pracownik w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Zawarte w art. 120 ust. 1 i 3 ustawy „wliczanie” okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalno – rentowych zostało uchylone dopiero z dniem 21 października 2005 roku. Wówczas wszedł w życie art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 29 lipca 2005 roku o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej.

Sąd Okręgowy uznał więc , że okres służby wojskowej ubezpieczonego winien zostać zaliczony do okresu uprawniającego ubezpieczonego do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku. Ubezpieczony po doliczeniu do uznanego już przez ZUS okresu pracy w szczególnych warunkach - 14 lat,7 miesięcy i 21 dni, okresu pracy od 21.03.1994 do dnia 31.07.1995 r. i okresu służby wojskowej, legitymuje się więc, zdaniem Sądu Okręgowego, wymaganym okresem 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach.

Z uwagi na powyższe, Sąd na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku, przyznając ubezpieczonemu prawo do emerytury od dnia spełnienia warunku wieku.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sprawy na podstawie art. 98 § 1 i 3 i art. 99 k.p.c. w zw. przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Z uwagi na to, że tylko zaliczenie okresu służby wojskowej pozwalało na stwierdzenie, że ubezpieczony posiada wymagany staż do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury, Sąd Okręgowy uznał, że ZUS bezzasadnie odmówił zaliczenia tego okresu, przed którym i po którym ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach i spełnił też warunek powrotu do pracy w ciągu 30 dni od zakończenia służby wojskowej i dlatego stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji w rozumieniu art.118 ust.1 a ustawy emerytalnej. Sąd , zgodnie z żądaniem odwołania badał także okres pracy ubezpieczonego od 21.03.1994 do dnia 31.07.1995 r. pod kątem zakwalifikowania tego okresu jako pracy w szczególnych warunkach i stwierdził, po przeprowadzeniu postepowania dowodowego, że w tym okresie ubezpieczony świadczył pracę z działu IV poz.17 załącznika A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia7,02.1982 r. ale okoliczność powyższa nie miała zasadniczego wpływu na rozstrzygniecie sprawy, skoro organ rentowy niezasadnie odmówił ubezpieczonemu zaliczenia do stażu uprawniającego do emerytury w obniżonym wieku okresu służby wojskowej, co do której miał pełną wiedzę w zakresie warunków jej wykonywania i powrotu ubezpieczonego do dotychczasowej pracy.

SSO Ewa Milczarek

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE