UZASADNIENIE

Powód A. S. domagał się zsądzenia od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Wadowicach kwoty 3.000.000 zł, tytułem zadośćuczynienia pieniężnego w związku z rozstrojem zdrowia spowodowanym działaniami funkcjonariuszy Sądu Rejonowego w Wadowicach w sprawie II K 178/07, polegającymi na niezgodnym z prawdą ustaleniu, że powód miał ograniczoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem oraz na niezasadnym zastosowaniu środka zapobiegawczego i nakazaniu doprowadzenia powoda do Zakładu Karnego w W..

Pozwany Skarb Państwa – Sąd Rejonowy w Wadowicach, zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa, wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany wskazał, że w sprawie II K 178/07 powód został oskarżony oraz prawomocnie skazany za trzy przestępstwa z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., dwa przestępstwa z art. 224 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. oraz za 4 przestępstwa z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., z art. 276 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., z art. 223 k.k. i art. 224 § 2 k.k. i art. 226 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i z art. 226 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. Łącznie za powyższe powodowi wymierzono karę łączną 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, połączonym z dozorem kuratora sądowego i zakazem kontaktów z pokrzywdzonymi i ich małoletnimi dziećmi poprzez niezbliżanie się do nich na odległość mniejszą niż 5 m i powstrzymanie się od wywoływania awantur połączonych z groźbami, wyzwiskami oraz naruszaniem nietykalności cielesnej lub uszkodzeniem ciała. Powodowi zaliczono na poczet kary okres tymczasowego aresztowania oraz orzeczono nawiązkę. Powód był w toku postępowania przygotowawczego (sygn. akt II Kp 106/07) i sądowego tymczasowo aresztowany – na mocy postanowienia z dnia 21 maja 2007 r. na okres od 27 maja do 26 lipca 2007 r. W dniu 1 czerwca 2007 r. Sąd nie uwzględnił wniosku powoda o uchylenie tego środka. Uchylił go natomiast w dniu 13 czerwca 2007 r. orzekając wobec powoda dozór Policji połączony z innymi obowiązkami, który trwał do 29 lutego 2008 r. W dniu 18 października 2011 r. ww. Sąd, po rozpoznaniu wniosku kuratora, zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności, którą powód odbywa od 23 stycznia 2012 r. (sygn. akt II Ko 289/11).

W ocenie pozwanego powód nie wykazał, by jakiekolwiek działanie Sądu w sprawie II K 178/07 było bezprawne, nie udowodnił istnienia szkody i jej rozmiaru oraz związku przyczynowego. Pozwany podniósł też zarzut przedawnienia roszczenia w związku z upływem terminu z art. 442¹ § 1 k.c. liczonego od daty wydania wyroku w ww. sprawie.

Wyrokiem z dnia 9 stycznia 2013 r, sygn. IC 793/12, Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo i orzekł o kosztach procesu.

Sąd Okręgowy wskazał na bezsporny fakt odbywania aktualnie przez powoda kary pozbawienia wolności, którą z warunkowym zawieszeniem jej wykonania orzekł prawomocnym wyrokiem Sąd Rejonowy w Wadowicach w sprawie II K 178/07.

W ocenie Sądu Okręgowego powództwo należy oddalić, jako bezzasadne, już na podstawie samych twierdzeń powoda, reprezentowanego przez zawodowego pełnomocnika. Powód, domagając się zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w związku z rozstrojem zdrowia na podstawie art. 445 k.c., w pierwszej kolejności powinien był przedstawić twierdzenia o bezprawnym zdarzeniu, które – jego zdaniem – doprowadziło do rozstroju jego zdrowia, o szkodzie w tej postaci, w wyniku której doznał krzywdy oraz o związku przyczynowym między zdarzeniem a tak określoną szkodą. (art. 361 k.c. i art. 417 § 1 k.c.).

Powyższe twierdzenia, powód winien zaprezentować co najmniej w takim zakresie, jaki pozwala Sądowi na ustalenie, z jakich faktów powód wywodzi swoje żądanie i co ma być przedmiotem dowodzenia w procesie. Odtworzenie tych faktów, które stały się podstawą powództwa, nie powinno nastręczać problemów, skoro, jak wynika z tez pozwu, były one udziałem powoda. Twierdzenia powoda, nawet jeśli przedstawione w nieskładnej formie, muszą stanowić logiczną całość

Z twierdzeń powoda, zawartych w piśmie z dnia 27 sierpnia 2012 r. i uzupełnionych na rozprawie w dniu 9 stycznia 2013 r. w zasadzie nie wynika, w jakich konkretnie zdarzeniach, których sprawcą był Sąd Rejonowy w Wadowicach, powód upatruje podstawy swojego roszczenia. Z jednej bowiem strony stwierdza, że „do uszczerbku na zdrowiu doszło z powodu oskarżenia jego osoby przez Policję i sąsiadów (…), została sporządzona opinia fałszywa, doszło do jego pobicia przez policjantów i został fałszywie oskarżony (…)”, z drugiej wskazuje, że „Sąd Rejonowy w Wadowicach zrobił go niepoczytalnym, a żadne jego słowa nie były uznawane, ani zażalenia ani żadne wnioski (…)” i Sąd „wsadził go do więzienia i powód odbywa karę”, w końcu dodaje, że to „pełnomocnik ustanowiony dla niego nie interweniował, a dowody powód mu pokazywał”.

Nie jest również jasne czy, zdaniem powoda, bezprawne zachowania ww. Sądu dotyczyły jego działalności pozaorzeczniczej, na takie powód nie wskazywał, czy też odnosiły się do decyzji procesowych Sądu, które z kolei powód mógł w trybie przewidzianym przez przepisy Kodeksu postępowania karnego kwestionować, zwłaszcza jak chodzi o wydany w sprawie wyrok oraz postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania. Gdyby tymczasowe aresztowanie powoda było niesłuszne, mógł on dochodzić swoich roszczeń wyłącznie w trybie określonym w art. 552 i następne k.p.k. Z kolei zakwestionowanie wyroku skazującego, stanowiącego podsumowanie całego postępowania prowadzonego w sprawie II K 178/07, i uznanie go za bezprawny, wymagało – jeżeli na tej podstawie powód zamierzał dochodzić naprawienia szkody nim wyrządzonej – przedstawienia w procesie prejudykatu stwierdzającego niezgodność z prawem ww. wyroku (art. 417¹ § 2 k.c.). Powód takim prejudykatem nie dysponował.

Jeśli powód wiąże bezprawne zachowanie Sądu Rejonowego z oparciem wyroku skazującego na opinii psychiatrycznej, wydanej na potrzeby procesu karnego, która stwierdzała jego ograniczoną poczytalność, to Zdaniem Sądu Okręgowego, uznanie oskarżonego za poczytalnego w stopniu ograniczonym z zasady działa na jego korzyść. W tym wypadku sąd może bowiem na podstawie art. 31 § 2 k.k. zastosować wobec oskarżonego nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet jeżeli tego nie uczyni, to znacznie ograniczona poczytalność rzutuje na stopień winy oskarżonego, a tym samym na wymiar orzeczonej wobec niego kary.

Sąd Okręgowy zauważył następnie, że jeśli powód za bezprawne uznaje „wsadzenie go do więzienia” przez Sąd Rejonowy i „odbywanie kary”, a jednocześnie podnosi zarzuty dotyczące wyłącznie procedowania Sądu w sprawie II K 178/07, to między wskazanymi skutkami a podnoszonymi zarzutami zasadniczo nie występuje związek przyczynowy. Jak wynika z niekwestionowanych twierdzeń odpowiedzi pozwanego, Sąd Rejonowy wymierzył powodowi karę pozbawienia wolności, ale z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby. Zatem to z innej przyczyny i w innym postępowaniu doszło do zarządzenia wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, a następnie – dopiero wskutek tego – do osadzenia powoda w zakładzie karnym.

Ponadto, z twierdzeń powoda wynika, że do rozstroju jego zdrowia, stanowiącego przesłankę przyznania zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 445 § 1 k.c., doszło nie z powodu działań Sądu Rejonowego, ale na skutek „oskarżenia go przez Policję i sąsiadów, sporządzenia fałszywej opinii, pobicia przez policjantów oraz fałszywego oskarżenia”. Nawiązując do przesłanki rozstroju zdrowia, Sąd Okręgowy wskazał, iż jeśli u powoda miałby on polegać na tym, że powód „jest w tej chwili nerwowy i nie może spać”, to – pomijając wątpliwości czy tego rodzaju dolegliwości to już rozstrój zdrowia, w rozumieniu art. 445 § 1 k.c. – wedle twierdzeń powoda stanowią one rezultat osadzenia go w zakładzie karnym i odbywania kary, a nie bezprawnego procedowania Sądu w sprawie II K 178/07. Powód nie wyjaśnił ponadto, na czym polegała jego krzywda, doznana na skutek tego rodzaju dolegliwości. Tymczasem istnienie krzywdy musiałoby być wpierw twierdzone, by mogło być następnie w procesie dowodzone.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy pominął wszystkie wnioski dowodowe powoda albowiem prowadzenie postępowania dowodowego było w opisanych warunkach zbyteczne, skoro już w oparciu o same twierdzenia powoda powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy oddalił powództwo, Sąd obciążył powoda w części kosztami zastępstwa procesowego na rzecz strony pozwanej w oparciu o przepis art. 102 k.p.c.

Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył w całości apelacją powód, zarzucając naruszenie prawa procesowego, tj. art. 217 § 2 (w brzmieniu sprzeda nowelizacji ustawą z dnia 16 września 2011 r o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. nr 233, poz. 1381) w zw. z art. 227 k.p.c. przez pominięcie wniosków dowodowych strony powodowej w sytuacji, gdy okoliczności sporne nie zostały jeszcze dostatecznie wyjaśnione a strona nie powołała dowodów wskazanych w piśmie z dnia 27 sierpnia 2012 r jedynie dla zwłoki.

Jak wynika z uzasadnienia tego zarzutu, chodzi o dowód z akt sprawy, jaka toczyła się przed Sądem Rejonowym w Wadowicach, do sygn. II K 178/07, i przed Sądem Okręgowym w Krakowie, sygn. akt IV Kz 338/07 i IV Ka 948/08 a także o dowód z przesłuchania stron. W ocenie apelującego, dopuszczalne jest zgłoszenie ogólnego wniosku o przeprowadzenie dowodu z akt danej sprawy, bez wyszczególnienia materiału dowodowego, który miałby być przedmiotem czynności dowodowych sądu w sprawie gdzie wniosek został złożony. Apelujący przytacza pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 13 stycznia 2012 r, I CSK 133/11, gdzie dopuszczono możliwość uwzględnienia wniosku o dopuszczenie dowodu z akt innej sprawy, wyjątkowo, wtedy, gdy strona nie miała możliwości skonkretyzowania swojego wniosku dowodowego, ze względy na brak dostępu do akt tej innej sprawy. Tymczasem Sąd Okręgowy pominął powyższe wnioski dowodowe powoda uznając prowadzenie postępowania dowodowego za zbyteczne dla rozstrzygnięcia sprawy. Takie stanowisko narusza przepisy prawa procesowego wskazane w apelacji, gdyż w sprawie nie doszło do wyjaśnienia spornych okoliczności, istotnych dla rozstrzygnięcia. Powoływane przez powoda dowody miały wykazać, że na skutek działania pozwanego doznał on krzywdy. Okoliczności te – na które powołuje się powód w pozwie – nie zostały jak dotąd wyjaśnione na korzyść powoda. Dlatego też Sąd Okręgowy winien był wnioskowane dowody przeprowadzić i dopiero potem rozstrzygnąć o żądaniu pozwu.

Podnosząc powyższe zarzuty powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Wniósł też o zasądzenie od pozwanego na rzecz pełnomocnika powoda kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje, które nie zostały uiszczone ani w całości ani w części.

SĄD APELACYJNY ZWAŻYŁ CO NASTĘPUJE.

Apelacja jest bezzasadna.

Przedmiotem dowodzenia są fakty istotne dla rozstrzygnięcia danej sprawy (art. 227 k.p.c.). Wnioskowane przez strony dowody mają doprowadzić do zweryfikowania twierdzeń stron. Uwzględniając zasadę ciężaru dowodu z art. 6 kc, powód winien udowodnić okoliczności faktyczne będące podstawą jego powództwa. Wnioski dowodowe zmierzają do weryfikacji prawdziwości takich faktów, które w świetle adekwatnych przepisów prawa materialnego czynią roszczenie procesowe powoda uzasadnionym i pozwalają uwzględnić powództwo. Pewne okoliczności faktyczne, takie jak fakty powszechnie znane, czy też bezsporne między stronami nie wymagają dowodu (art. 228-231 k.c.), niektóre mogą zostać uznane przez Sąd za ustalone w oparciu o domniemanie ich prawdziwości wynikające z innych ustalonych faktów (art. 231 k.c.).

Nie budzi wątpliwości zgłoszenie przez powoda wniosków dowodowych musi zostać poprzedzone wskazaniem faktów, które – w świetle obowiązujących przepisów prawa materialnego – świadczą o istnieniu roszczenia dochodzonego pozwem. Jeśli z samych twierdzeń pozwu nie wynika istnienie roszczenia, sąd rozpoznający sprawę jest władny pominąć zgłaszane przez powoda wnioski dowodowe, bez narażenia się na zarzut naruszenia art. 227 k.p.c. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie, co trafnie argumentował Sąd I instancji.

Jak wynika z niezakwestionowanych wyjaśnień pozwanego, zawartych w odpowiedzi na pozew, akta II K 178/07, których, między innymi, dotyczy wniosek dowodowy powoda, obejmują sprawę karną, gdzie Sąd Rejonowy w Wadowicach uznał powoda za winnego czynów objętych aktem oskarżenia i za powyższe skazał go na karę pozbawienia wolności, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na pięcioletni okres próby. Objęte wnioskiem dowodowym „akta IV Ka 945/08” to w istocie akta tej samej sprawy karnej. Sygnatura dotyczy wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie, którym uznano apelację A. S. za oczywiście bezzasadną i utrzymano w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Wadowicach. Kolejny dowód, z „akt sprawy IV Kz 338/07”, to również ta sama sprawa karna. Pod w/w sygnaturą Sąd Okręgowy wydał w dniu 4 kwietnia 2007 r postanowienie, którym utrzymano w mocy orzeczenie Sądu I instancji orzekające względem oskarżonego A. S. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. Jeśli zatem szkoda (krzywda) powoda miałaby wynikać z wymienionych wyżej, niekorzystnych dla powoda, rozstrzygnięć, to sąd cywilny jest władny oddalić powództwo bez przeprowadzenia dowodu z akt sprawy II K 178/07. Ocena zgodności z prawem orzeczeń zapadłych w toku tego postępowania nie jest objęta kognicją sądu cywilnego, dopóki powód – stosownie do wymogu wynikającego z art. 417¹§ 2 k.c. nie przedstawi wydanego we właściwym postępowaniu – orzeczenia stwierdzającego ich niezgodność z prawem. Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego wydanego w postępowaniu karnym może nastąpić bądź w trybie wznowienia postępowania (Art. 540 k.p.k.) bądź w wyniku rozpoznania kasacji, która w sprawach karnych przysługuje od prawomocnego orzeczenia. Powód nie dysponuje takimi orzeczeniami, tym samym Sąd Okręgowy nie był w stanie przyjąć bezprawności wyroków Sądów obu instancji zapadłych w sprawie karnej do sygn. II K 178/07 i IV Ka 945/08. Z tego punktu widzenia dowód z powyższych akt postępowania był bezprzedmiotowy. Z tych samych przyczyn sąd cywilny nie jest władny przyjąć bezprawności postanowienia Sądu Okręgowego, utrzymującego względem powoda orzeczony w I instancji środek zapobiegawczy, wydanego do sygn. IV Kz 228/07. Niezależnie od tego Sąd Okręgowy trafnie wskazał na przepisy art. 552 i nast. k.p.k., z których wynika, iż odszkodowania za niesłuszne tymczasowe aresztowanie powód mógłby dochodzić wyłącznie w trybie tam przewidzianym. Zgodzić się też należy z Sądem I instancji, że samo zarządzenie wykonania kary nie wiąże się bezpośrednio z procedowaniem Sądów obu instancji w sprawie II k 178/07. Jest elementem postępowania wykonawczego, do którego nie odnosiły się żadne wnioski dowodowe powoda.

Z tych przyczyn zarzut pominięcia przez Sąd Okręgowy dowodów z akt sprawy karnej Sąd Okręgowy mógł pominąć, bez narażenia się na zarzut naruszenia art. 217 i 227 k.p.c.

Nie budzi też zastrzeżeń pominięcie dowodu z przesłuchania powoda. Dowód z przesłuchania stron ma charakter subsydiarny; sąd przeprowadza go jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych, bądź w ich braku pozostały nie wyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dowód z przesłuchania powoda był nieprzydatny do stwierdzenia bezprawności orzeczeń karnych wydanych przeciwko powodowi. Powód nie wskazał natomiast innych faktów, świadczących o bezprawnych zachowaniach funkcjonariuszy państwowych z Sądu Rejonowego w Wadowicach względem niego. Dowód z przesłuchania powoda ma prowadzić do potwierdzenia faktów wskazywanych przez powoda, które mogłyby rodzić odpowiedzialność za szkodę powoda na zasadzie art. 417 k.c., nie zaś – jak w sprawie niniejszej – do poszukiwania tych faktów. Decyzja o pominięciu tego dowodu przez Sąd Okręgowy nie narusza przepisów wskazanych w zarzutach apelacyjnych.

Mając powyższe na względzie Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda, jako bezzasadną, w oparciu o przepis art. 385 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (Dz.U. nr 169, poz. 1417) i § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r, poz. 461). Zasądzono koszty w pełnym wymiarze, uznając, że w postępowaniu apelacyjnym powód nie zasługuje na zastosowanie względem niego przepisu art. 102 k.p.c. Motywy rozstrzygnięcia Sądu I instancji były czytelne. Powód decydując się na wniesienie apelacji musiał liczyć się – w razie przegranej – z obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej. Sama trudna sytuacja materialna powoda oraz fakt odbywania przez niego kary pozbawienia wolności nie stanowią dostatecznej podstawy do nieobciążania powoda tymi kosztami. O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi przez adwokata z urzędu orzeczono w oparciu o §§ 6 pkt 7, 12 ust. 1 pkt. 2, 7, 19 pkt 1 i 20 rozporządzenia przytoczonego wyżej.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE