UZASADNIENIE

Skarżący M. K. w dniu 23 grudnia 2015 r. złożył skargę w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Wniósł o ustalenie, że postępowanie toczące się przed Sądem Rejonowym dla Krakowa-Nowej Huty w Krakowie, pod sygn. akt I Ns 1445/15/N jest dotknięte przewlekłością, o zobowiązanie Sądu Rejonowego do doręczenia uczestniczce odpisu wniosku i wyznaczenie terminu rozprawy, przyznanie kwoty 11.500,00 zł oraz zasądzenie na rzecz skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu skarżący podniósł, iż w dniu 2 lipca 2015 r. złożył w Sądzie Rejonowym wniosek o podział majątku wspólnego, jak dalej wskazał oprócz nadania sygnatury akt i wyznaczenia sędziego referenta, do dnia złożenia skargi nie zostały podjęte żadne czynności w celu nadania biegu sprawie. W dniu 16 września 2015 r. wnioskodawca złożył wniosek o pilne doręczenie uczestniczce wniosku oraz wyznaczenie terminu rozprawy. W ocenie skarżącego zarówno doręczenie wniosku, jak i wyznaczenie terminu rozprawy są czynnościami technicznymi i jako takie nie wymagają podejmowania decyzji merytorycznych. Skarżący podkreślił, iż od dnia złożenia wniosku do wniesienia skargi minęło już prawie 6 miesięcy, co nie znajduje uzasadnienia dla bezczynności Sądu.

Udział w sprawie zgłosił Prezes Sądu Rejonowego dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie, wnosząc o oddalenie skargi. Przytaczając przesłanki stwierdzenia przewlekłości postępowania wskazał, że w okresie objętym skargą w referacie sędziego znajdowało się ponad 700 spraw, co w pełni usprawiedliwia i uzasadnia terminy podejmowania pierwszych czynności procesowych. Podał, że zwłoka ma dotyczyć rozpoznania sprawy, a nie podejmowania poszczególnych czynności, zaś ocena podejmowanych czynności jest o tyle tylko miarodajna, o ile prowadzi do całościowego rozważenia czasu rozpoznania sprawy. W niniejszej sprawie rzeczywiście wystąpił okres braku czynności Sądu, nie miał on jednak żadnego znaczenia dla czasu rozpoznania sprawy, gdyż zarządzenie z dnia 28 grudnia 2015 r. sprawia, że do końca kwietnia 2016 r. odbędą się trzy posiedzenia Sądu, co nie odbiega od sytuacji, gdyby Sędzia Referent krótko po urlopie (we wrześniu 2015 r.) wydał zarządzenie polegające na doręczeniu uczestniczce odpisu wniosku, a następnie po otrzymaniu odpowiedzi na wniosek w październiku 2015 r. wydał zarządzenie o wyznaczeniu terminu rozprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

W zakresie rozpoznania skargi w sprawie o sygn. akt I Ns 1445/15/N Sąd Okręgowy na podstawie analizy akt sprawy ustalił następującą sekwencję czynności procesowych:

W dniu 2 lipca 2015 r. skarżący złożył wniosek o podział majątku wspólnego. W dniu 6 lipca 2015 r. sprawa została przydzielona do referatu Sędziego Referenta, następnego dnia akta zostały doręczone Referentowi. Jak wynika z zapisku urzędowego Sędzia Referent w dniach 14 lipca – 20 sierpnia 2015 r. przebywał na urlopie wypoczynkowym. W dniu 16 września 2015 r. pełnomocnik wnioskodawcy złożył pismo, w którym wniósł o pilne doręczenie odpisu wniosku uczestniczce i wyznaczenie terminu rozprawy. W dniu 28 grudnia 2015 r. Sędzia Referent wydał zarządzenie o wyznaczeniu posiedzenia informacyjnego na dzień 9 lutego 2016 r. oraz dwóch terminów rozpraw na dni: 26 lutego i 26 kwietnia 2016 r.

Stosownie do treści art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki przewlekłość postępowania zachodzi, jeżeli postępowanie w sprawie trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia tych okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Dla stwierdzenia, czy w sprawie doszło do przewlekłości postępowania, należy w szczególności ocenić terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez sąd, w celu wydania w sprawie rozstrzygnięcia co do istoty, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wnosi skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuca przewlekłość postępowania. Analizując terminowość i prawidłowość podjętych w sprawie czynności, uwzględniając charakter sprawy, stopień jej skomplikowania, jak również jej znaczenie dla skarżącego, nie sposób jest odmówić mu racji, iż w istocie w toku prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla Krakowa – Nowej Huty w Krakowie postępowania doszło do naruszenia jego prawa do rozpoznania sprawy bez uzasadnionej zwłoki.

Pomimo złożenia wniosku w dniu 2 lipca 2015 r., do dnia wniesienia skargi tj. 23 grudnia 2015 r. w sprawie nie zostały podjęte żadne czynności zmierzające do jej merytorycznego rozpoznania. Dopiero zarządzeniem z dnia 28 grudnia 2015 r., został wyznaczony termin posiedzenia informacyjnego i terminy rozpraw oraz doręczono uczestniczce odpis wniosku. Pomiędzy przydzieleniem sprawy do referatu Sędziego a wydaniem pierwszego zarządzenia, minęło 5 miesięcy. Przyjmując za „usprawiedliwione” opóźnienie spowodowane pobytem sędziego referenta na urlopie bezczynność datować należy od września 2015r. Analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, że w tym okresie nie doszło do podjęcia przez Sąd żadnych czynności mających na celu merytoryczne rozpoznanie sprawy. Z powyższego wynika niewątpliwie, że doszło do nieuzasadnionej przewlekłości postępowania. Wbrew zasadzie szybkości postępowania z art. 6 k.p.c., w okresie pięciu miesięcy Sąd nie podjął żadnej czynności, która przyspieszałaby wydanie orzeczenia w sprawie. Analiza akt nie wskazuje także na żadne obiektywne i niezależne przeszkody w rozpoznaniu sprawy. W szczególności opóźnień w rozpoznaniu sprawy nie można usprawiedliwiać brakami kadrowymi, nawet jeśli odpowiedzialność za ich wystąpienie nie leży po stronie Sądu. Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki było skutkiem przyjętych przez państwo polskie zobowiązań międzynarodowych i orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który w wyroku z dnia 26 października 2000 roku w sprawie Kudła przeciwko Polsce (skarga nr 30210/96) stwierdził, że w krajowym porządku prawnym brak jest instrumentu prawnego zapewniającego skarżącym dochodzenie prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie w rozumieniu art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Obowiązek przestrzegania przyjętych zobowiązań międzynarodowych i zapewnienia obywatelom ochrony w celu ich dochodzenia spoczywa na państwie jako takim. Dlatego też obowiązek zorganizowania warunków należytego sprawowania władzy jurysdykcyjnej spoczywa na wszystkich jego władzach (organach). Nie można go odnosić tylko do organów władzy sądowniczej (wymiaru sprawiedliwości). Państwo ma więc obowiązek takiego zorganizowania warunków sprawowania władzy jurysdykcyjnej (w tym zapewnienia optymalnej obsady kadrowej), aby nie dochodziło do przewlekłości postępowania (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2005 r., III SPP 34/05, OSNP 2005 nr 20, poz. 327 oraz z dnia 3 czerwca 2005 r., III SPP 109/05, OSNP 2006 nr 1-2, poz. 33). Podniesiony przez Skarb Państwa zarzut nadmierne obciążenia sędziów, jakkolwiek faktycznie uniemożliwiające sprawne rozpoznawanie spraw, nie może jednak usprawiedliwiać państwa, jako podmiotu naruszającego postanowienia Konwencji. Wskazywanej przy tym w odpowiedzi na skargę sytuacji nie można także uznać za nagłej, nieprzewidywalnej i przejściowej, która nie daje się możliwa do zapobieżenia przy założeniu sprawnej organizacji działania wymiaru sprawiedliwości. Władze państwowe (ustawodawcza, wykonawcza) powinny podjąć bowiem przedsięwzięcia (legislacyjne, organizacyjne, finansowe), które pozwoliłyby na rozpoznanie spraw bez nieuzasadnionej zwłoki. Konwencja nakłada bowiem na państwa obowiązek zorganizowania systemu prawnego w sposób umożliwiający sądom spełnienie wymagań art. 6 ust. 1 Konwencji (por. orzeczenie ETPCz z dnia 13 lipca 1983 r., skarga nr 8737/79, w sprawie Zimmermann i Steiner przeciwko Szwajcarii). Z tego też względu, nawet jeśli za zaistniałą sytuację w sprawie skarżącego nie ponosi odpowiedzialności Sąd Rejonowy, w tym w szczególności orzekający w sprawie sędziowie, to niewątpliwie ponosi ją państwo. Odpowiednie organy władzy państwowej organizujące działanie wymiaru sprawiedliwości winny mieć na uwadze, że sędzia mający na biegu 700 spraw w referacie, nie będzie w stanie zapewnić dochowania terminów z przyjętych zobowiązań międzynarodowych i wprowadzonych uregulowań krajowych. Jak wyjaśnił w swoim orzecznictwie Europejski Trybunał Praw Człowieka wprowadzona do polskiego porządku prawnego skarga na przewlekłość postępowania jest skutecznym środkiem zapobiegającym zarówno naruszeniu prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie (art. 6 ust. 1 Konwencji) lub jego kontynuacji oraz zapewniającym odpowiednie zadośćuczynienie za każde naruszenie, które już miało miejsce (por. decyzja z dnia 24 maja 2005 r. w sprawie 50428/99 Dziedzic przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 24549/03 Michalak przeciwko Polsce; decyzja z 1 marca 2005 r. w sprawie 15212/03 Charzyński przeciwko Polsce). Samo jednak wprowadzenie tej regulacji nie może być jednak tylko teoretyczne, a przyjęty przez państwo środek winien być efektywny (por. wyrok z 20 lutego 1991 r. w sprawie 11889/85 Vernillo przeciwko Francji; wyrok z 19 lutego 1998 r. w sprawie 26102/95 Dalia przeciwko Francji; wyrok z 14 czerwca 2005 r. w sprawie 61444/00 Krasuski przeciwko Polsce; wyrok z 26 października 2000 r. w sprawie 30210/96 Kudła przeciwko Polsce). O efektywności danego środka można mówić wówczas, gdy państwo zapewnia realne warunki umożliwiające sądom rozpoznanie spraw w rozsądnych terminach i w zgodzie ze standardami Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Ich niedostateczne zapewnienie oznacza naruszenie Konwencji, a to skutkować musi odpowiedzialnością państwa, niezależnie od organów odpowiedzialnych za taki stan rzeczy. W świetle powyższego Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 1 sentencji na podstawie art. 12 ust. 2 powołanej ustawy, zgodnie z którym uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania.

Stosownie do treści art. 12 ust. 4 powołanej ustawy uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje od Skarbu Państwa sumę pieniężną w wysokości od 2000 zł do 20 000 zł. Żądaną przez skarżącą kwotę 11.500,00 zł należy uznać za zbyt wygórowaną, odpowiednią natomiast do wagi przewlekłości oraz interesów skarżącego była kwota 3.000,00 zł. Wszystkie zarzuty skarżącego były uzasadnione, a przewlekłość postępowania spowodowała, że postępowanie de facto rozpoczęło się z opóźnieniem. Za uwzględnieniem żądania skarżącego w zakresie kwoty 3.000 zł, przemawiał jednak przede wszystkim fakt, że w toku postępowania przez okres czterech miesięcy Sąd Rejonowy nie podjął zupełnie żadnej czynności. W pozostałym zakresie żądanie oddalono.

Skarga nie była zasadna w zakresie w jakim skarżący domagał się nakazania Sądowi Rejonowemu podjęcia określonych czynności, bowiem do wyznaczenia terminu rozprawy i doręczenia odpisu wniosku z załącznikami już doszło.

Wobec uwzględnienia skargi zwrotowi na rzecz skarżącego, w trybie art. 17 ust. 3 ustawy, podlegała uiszczona tytułem opłaty od skargi kwota 100 zł. Z tego względu nie orzeczono o obowiązku zwrotu kosztów postępowania skargowego od Skarbu Państwa na rzecz skarżącego.

Wobec stwierdzenia przewlekłości uzasadnione jest zasądzenie kosztów postępowania skargowego, przy odpowiednim zastosowaniu art. 98 k.p.c. Na zasądzoną w punkcie 4 skargi kwotę 120 zł złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika skarżącego, obliczone stosownie do § 18 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

SSO Weronika Oklejak SSO Agnieszka Cholewa-Kuchta SSO Katarzyna Biernat-Jarek

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE