Sygn. akt III AUa 694/19
Decyzją z dnia 31 lipca 2018r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. ustalił oraz podjął ubezpieczonemu Z. J. wypłatę emerytury od dnia 1 czerwca 2018r., tj. od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy. Wskazał, że podstawę obliczenia świadczenia stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne w wysokości 48.887,71 zł oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 356.988,49zł. Następnie sumę tych kwot podzielono przez średnie dalsze trwanie życia. tj. przez 212.80 miesięcy, co dało kwotę 1.907,31 zł.
W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony podniósł, że 24 września 2017r. osiągnął wiek emerytalny i 2 października 2017r. złożył odpowiednie dokumenty do ZUS, który wyliczył wysokość jego świadczenia na kwotę 1.958,48zł. Z uwagi, iż pracował za granicą wypłata świadczenia została zawieszona. Po skończeniu pracy za granicą złożył stosowne dokumenty do organu rentowego, który podjął wypłatę świadczenia, ale w wysokości 1.907,31 zł. Świadczenie to jest niższe od poprzednio ustalonego.
Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wnosił o jego oddalenie, wywodząc jak
w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.
Sąd Okręgowy w Częstochowie wyrokiem z dnia 16 stycznia 2019r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do ustalenia wysokości
i podjęcia wypłaty emerytury ubezpieczonego od 1 czerwca 2018r. w wysokości i na zasadach ustalonych decyzję z 27 października 2017r., przy uwzględnieniu ewentualnego dodatkowego zatrudnienia i opłacanych z tego ty tułu składek za okres od 1 października 2017r. do 1 czerwca 2018r. oraz zasądził od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 90zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, udzielonego ubezpieczonemu z urzędu.
Sąd I instancji ustalił, że Z. J. urodził się (...)
i 23 października 2017r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury. We wniosku
wskazał, iż pozostaje w zatrudnieniu na terenie Niemiec.
W rozpoznaniu powyższego wniosku organ rentowy decyzją z dnia 27 października 2017r. przyznał ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 1 października 2017r. Do obliczenia wysokości świadczenia przyjęto:
kwotę składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w
wysokości 51.638.17zł oraz
kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 377.072,92zł.
Następnie suma tych kwot podzielona została przez średnie dalsze trwanie życia. tj. przez 218,90 miesięcy, co dało kwotę 1.958,48zł.
Wypłata emerytury została zawieszona, z uwagi na kontynuowanie przez ubezpieczonego zatrudnienia.
W okresie od 1 maja 2008r. do 31 maja 2018r. ubezpieczony zatrudniony był
w (...) w K..
W dniu 6 czerwca 2018r. ubezpieczony wniósł o wznowienie wypłaty emerytury
w związku z rozwiązaniem stosunku pracy z dniem 31 maja 2018r.
W rozpoznaniu powyższego wniosku wydana została zaskarżona decyzja ustalająca wysokość świadczenia ubezpieczonego przy uwzględnieniu:
kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 48.887,71 zł oraz
kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 356.988,49zł.
Następnie suma tych kwot podzielona została przez średnie dalsze trwanie życia, tj. przez 212.80 miesięcy, co dało kwotę 1.907,31 zł.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie.
Przechodząc do rozważań Sąd wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r., poz. 1270 ze zm.) podstawę obliczenia emerytury, o której mowa
w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych,
z zastrzeżeniem ust. 1 a i 1 b oraz art. 185.
Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji stan konta nie może ulec obniżeniu (ust. 3).
Waloryzacji podlega kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień
31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji (ust. 4). Waloryzacja składek polega na pomnożeniu zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji (ust. 5).
W myśl art. 25a ust. 1 ustawy, przy ustalaniu wysokości emerytury kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25, jest
waloryzowana kwartalnie.
W przypadku ustalania wysokości emerytury:
1) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;
2) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;
3) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;
4) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.
Waloryzacji kwartalnej podlega kwota składek zewidencjonowanych na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (ust. 3).
Zgodnie z art. 26 ust. 1 ustawy, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183.
Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie
z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1 a i 1 b oraz w art. 27 ust. 2 i 3 (ust. 6).
Jak natomiast stanowi art. 108 ust. 1 ustawy, jeżeli po dniu od którego przyznano emeryturę określoną w artykule 24, lub 24a emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób ustalony w ustępie 2. Ustęp 2 przepisu artykułu 108 powołanej ustawy stanowi, iż emerytury obliczone według zasad określonych w artykule 26, powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w artykule 24 i 24a i zwaloryzowanej zgodnie z artykułem 25 przez wyrażone
w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, z uwzględnieniem ustępu 4 i 5.
Sąd przypomniał, że w niniejszej sprawie niesporne jest, że decyzją z dnia
27 października 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury, ustalając jednocześnie wysokość tego świadczenia na kwotę 1.958.48zł i zawieszając jego wypłatę, z uwagi na kontynuowanie przez niego zatrudnienia. Następnie w związku z wnioskiem o podjęcie wypłaty świadczenia, z uwagi na zaprzestanie zatrudnienia, organ rentowy ponownie ustalił wysokość świadczenia w wysokości 1.907,31 zł. Sporne w niniejszej sprawie pozostało zatem ustalenie, czy sposób obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego, na skutek jego wniosku złożonego w dniu 6 czerwca 2018r. o podjęcie wypłaty świadczenia po rozwiązaniu stosunku pracy, jest prawidłowy.
Sąd nadmienił, że wysokość emerytury ustalonej w zaskarżonej decyzji jest niższa niż dotychczas ustalona w decyzji z dnia 27 października 2017r., z uwagi na inny sposób waloryzacji składek. Organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję, dokonał za rok 2017 waloryzacji rocznej, podczas gdy w przypadku decyzji z dnia 27 października 2017r., biorąc pod uwagę, iż wniosek był złożony w październiku 2017r., organ rentowy dokonywał waloryzacji kwartalnej, która jest zdecydowanie korzystniejsza od waloryzacji rocznej. Ten element zadecydował o tym, że tak ustalona emerytura jest niższa od wysokości ustalonej w pierwotnej decyzji z dnia 27 października 2017r.
Zdaniem Sądu stanowisko natomiast organu rentowego, że skoro ubezpieczony
w decyzji z dnia 27 października 2017r. został pouczony, że wysokość emerytury ma charakter zaliczkowy, a właściwa jej wysokość zostanie ustalona po rozwiązaniu stosunku pracy na warunkach art. 25 ustawy emerytalnej, tj. z uwzględnieniem zwaloryzowanych
i zaewidencjonowanych składek do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego
podjęto wypłatę świadczenia, nie zasługuje na uwzględnienie. Odwołujący miał już bowiem ustalone prawo do emerytury, a tylko zawieszona była jej wypłata. Tym samym po ustaniu przyczyny zawieszenia wypłaty świadczenia, czyli po rozwiązaniu stosunku pracy, można było dokonać jedynie przeliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 108 tej ustawy, zgodnie z którym, jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w artykule 24 lub 24a, emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym, wysokość tego świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ustępie 2, czyli emerytura ta ulega przeliczeniu tylko poprzez doliczenie składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dacie, od której przyznano emeryturę do daty rozwiązania stosunku pracy i podzieleniu tego przez średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku ubezpieczonego. Podstawę obliczenia emerytury
stanowi więc kwota składek zewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury, o czym stanowi ustęp 4 artykułu 108 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Sąd Okręgowy odwołał się do uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
6 października 2015r. w sprawie III UZP 9/15, w którym wyrażono pogląd, że mając na względzie unormowania artykułu 108 w związku z artykułem 183 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pojawia się pytanie o zasadność dokonania
przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w tamtym stanie faktycznym w czerwcu 2014r. ponownego ustalenia podstawy obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego, a nie ponownego ustalenia samej wysokości świadczenia, w sytuacji, gdy prawo do emerytury nabyte z mocy artykułu 24 tego aktu, zostało przyznane wnioskodawcy, a świadczenie obliczono decyzjami organu rentowego już w maju 2014r., z jednoczesnym zawieszeniem wypłaty świadczenia, z uwagi na kontynuowanie przez uprawionego zatrudnienia u
dotychczasowego pracodawcy bez rozwiązania stosunku pracy.
Sąd I instancji w pełni podzielił powyższy pogląd i stanął na stanowisku, że w takiej sytuacji powinno dojść do ustalenia na nowo wysokości emerytury, ale nie poprzez ponowne ustalenie jej wysokości tak jak byłaby przyznawana po raz pierwszy, tylko z odwołaniem się do decyzji pierwotnej, przyznającej ubezpieczonemu prawo do tego świadczenia, to jest do decyzji z dnia 27 października 2017r. i z ewentualnym uwzględnieniem składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dacie, od której przyznano świadczenie po raz pierwszy.
Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 3 marca 2016r. wydanym w sprawie III AUa 520/15 (LEX nr 2017703) i stwierdził, że kwotę emerytury
w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz, albo w dniu nabycia prawa do świadczenia, albo w dniu realizacji ryzyka, obecnie jedynym ryzykiem jest rozwiązanie
stosunku pracy. Tak ustalona już raz emerytura może być już tylko powiększona w przypadku dalszego opłacania składek, w sposób podany w artykule 108 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W tymże wyroku Sąd Apelacyjny w Krakowie wskazał również, że w odniesieniu do emerytury nabytej na podstawie artykułu 24 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie ma odpowiednika z artykułu 110 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwalającego na ponowne ustalenie świadczenia w sytuacji zawieszenia prawa ze względu na nierozwiązanie stosunku pracy. W wyroku z dnia 3 marca 2016r. Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie
III AUa 981/15 (LEX nr 2031100) wyjaśnił, iż przepis art. 25 ust. 3 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przewiduje waloryzację roczną składek
i kapitału początkowego zgromadzonego na indywidualnym koncie, dokonywaną tylko przed przyznaniem prawa do emerytury. Natomiast przepis art. 25a ust. 2 tej ustawy przewiduje waloryzację kwartalną dokonywaną już po ustaleniu tego prawa. Waloryzacja roczna przeprowadzona ostatni raz w czerwcu roku nabycia prawa do emerytury odnosi się przy tym do osób, którym w tym miesiącu przyznano prawo do tego świadczenia. Tymczasem w odniesieniu do osób, które nabyły do niego prawo w pozostałych miesiącach, dokonuje się jeszcze waloryzacji kwartalnej.
Z uwagi, iż przedmiotem postępowania była analiza przepisów dotyczących sposobu dokonywania waloryzacji świadczeń emerytalnych ubezpieczonego, Sąd za bezzasadny uznał wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłej księgowej. Ponadto w zakresie wysokości należnej ubezpieczonemu emerytury odniósł się do decyzji z dnia 27 października 2017r., która w tym zakresie nie była przez niego kwestionowana.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c.
O kosztach procesu Sąd I instancji rozstrzygnął na podstawie art. 29 ustawy z dnia
26 maja 1982r. Prawo o adwokaturze (tekst jednolity: Dz. U. z 2018r„ poz. 1184 ze zm.)
w związku z § 4 ust. 1 i 2 i § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
3 października 2015r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2019r., poz. 18).
Apelację od przedstawionego wyroku złożył organ rentowy, zarzucając:
- naruszenie przepisów prawa materialnego, a to w szczególności art. 25 ust. 1, ust. 3, ust. 4,
ust. 12, oraz art. 25a ust. 1-3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, wyrażające się ustaleniem u wnioskodawcy prawa do wypłaty emerytury od dnia 1 czerwca 2018r. w wysokości ustalonej decyzją z dnia 27 października 2017r.,
- błędne ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd I instancji, polegające na nieprawidłowym uznaniu, iż wnioskodawca, u którego podjęto wypłatę emerytury od dnia 1 czerwca 2018r., podlega tym samym zasadom waloryzacyjnym jak osoby, u których podjęto wypłatę przed tym dniem, a więc poprzez nieuznanie przez Sąd zasady wskazanej w art. 25 ust. 1 w/w ustawy, zgodnie z którą ostateczna podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury.
Wskazując na powyższe zarzuty, apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku w całości - poprzez oddalenie odwołania oraz zasądzenie na rzecz ZUS kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, za obie instancje.
W ocenie organu rentowego, mechanizm przeprowadzania zarówno waloryzacji rocznej, jak i kwartalnej - dokonany przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 października 2015r. w sprawie III UZP 9/15, a co za tym idzie przyjęty przez Sąd I instancji - jest nieprawidłowy i niezgodny z powołanymi na wstępie przepisami.
Zgodnie z art. 25 ust. 3 i ust. 4 w/w ustawy, waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000, z uwzględnieniem art. 25a. Waloryzacji (rocznej) podlega kwot składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia roku, za który jest przeprowadzana waloryzacja, powiększona o kwoty z tytułu przeprowadzonych waloryzacji. Stosownie do treści art. 25 ust. 12 w/w ustawy. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego ogłasza w Dzienniku Ustaw RP „Monitor Polski", do 25 dnia miesiąca poprzedzającego termin waloryzacji, wskaźnik waloryzacji składek za poprzedni rok i kwartał.
Mając na uwadze powyższe, zgodnie z w/w przepisami, zdaniem skarżącego, w przypadku roku 2015 - waloryzacja roczna składek przeprowadzona w czerwcu 2015r., dotyczyła składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia 2014r. Minister Pracy i Polityki Społecznej w obwieszczeniu z dnia 13 maja 2015r. (M.P z 2015r., poz. 442) ogłosił wskaźnik waloryzacji za 2014r. wynoszący 102,06%. Podobnie sytuacja ma się do roku 2018. Także nieprawidłowe jest rozumienie waloryzacji kwartalnej, ponieważ waloryzacja kwartalna dotyczy składek zewidencjonowanych do ostatniego dnia pierwszego miesiąca kwartału, za który waloryzacja jest dokonywana. I tak np. w odniesieniu do składki za
I kwartał 2013r„ kwota składek za ostatni miesiąc tego kwartału (z uwagi na termin rozliczania i opłacania składek) podlega zewidencjonowaniu w kwietniu 2013r. Tym samym waloryzacją za
II kwartał 2013r. objęta jest kwota składek zewidencjonowanych do 30 kwietnia 2013r. (tj. składek należnych za I kwartał 2013r.) i polega ona pomnożeniu kwoty tych składek przez wskaźnik waloryzacji za II kwartał 2013r.
Pojęcie waloryzacji za kwartał, w opinii organu rentowego, nie odnosi się zatem do kwartału, z którego składki objęte są waloryzacją, lecz do kwartału, w którym następuje zewidencjonowanie tych składek na koncie ubezpieczonego. Natomiast w przypadku ustalania wysokości emerytur w II kwartale roku (w okresie kwiecień - maj) waloryzacja kwartalna obejmuje składki zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego po 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację roczną. Zatem w przypadku ustalania emerytury w II kwartale 2015r., (w okresie kwiecień - maj) waloryzacja kwartalna obejmuje: kwotę składek poddaną ostatniej waloryzacji rocznej przeprowadzonej w czerwcu 2014r. za 2013r. (tj. obejmuje składki zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego na dzień 31 stycznia 2013r.) oraz składki zewidencjonowane po 31 stycznia 2013r. - przy czym ostatnia waloryzacja kwartalna przeprowadzona będzie za IV kwartał 2014r.
Skarżący argumentował, że mechanizm waloryzacji kwartalnych przedstawia się następująco:
-1 waloryzacja kwartalna - za II kwartał 2013r. - kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za I kwartał 2013r. (tj. na dzień 30 kwietnia 2013r.) x wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek za II kwartał 2013r. = zwaloryzowana kwota składek po I waloryzacji kwartalnej,
II waloryzacja kwartalna - za III kwartał 2013r. - zwaloryzowana kwota składek po I waloryzacji kwartalnej + kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za II kwartał 2013r. (tj. na dzień 31 lipca 2013r.) x wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek za III kwartał 2013r. = zwaloryzowana kwota składek po II waloryzacji kwartalnej,
III waloryzacja kwartalna - za IV kwartał 2013r. - zwaloryzowana kwota składek po II waloryzacji kwartalnej + kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za III kwartał 2013r. (tj. na dzień 31 października 2013r.) x wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek za IV kwartał 2013r. = zwaloryzowana kwota składek po III waloryzacji kwartalnej,
IV waloryzacja kwartalna - za I kwartał 2014r. - zwaloryzowana kwota składek po III waloryzacji kwartalnej + kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za IV kwartał 2013r. (tj. na dzień 31 stycznia 2014r.) + zwaloryzowana rocznie kwota składek po waloryzacji rocznej za rok 2013r. x wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek za I kwartał 2014r. = zwaloryzowana kwota składek po IV waloryzacji kwartalnej,
V waloryzacja kwartalna - za II kwartał 2014r. - zwaloryzowana kwota składek po IV waloryzacji kwartalnej + kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za I kwartał 2014r. (tj. na dzień 30 kwietnia 2014r.) x wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek za II kwartał 2014r. = zwaloryzowana kwota składek po V waloryzacji kwartalnej,
VI waloryzacja kwartalna - za III kwartał 2014r. - zwaloryzowana kwota składek po V waloryzacji kwartalnej + kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za II kwartał 2014r. (tj. na dzień 31 lipca 2014r.) x wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek za III kwartał 2014r. = zwaloryzowana kwota składek po VI waloryzacji kwartalnej,
VII waloryzacja kwartalna - za IV kwartał 2014r. - zwaloryzowana kwota składek po VI waloryzacji kwartalnej + kwota składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego za III kwartał 2014r., (tj. na dzień 31 października 2014r.) x wskaźnik waloryzacji kwartalnej składek za IV kwartał 2014r. = zwaloryzowana kwota składek po VII waloryzacji kwartalnej.
Skarżący podkreślił, że podstawa obliczenia emerytury ustalana jest ostatecznie w miesiącu, w którym następuje podjęcie wypłaty emerytury. Zgodnie bowiem z treścią art. 25 w/w ustawy, podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepis art. 25 ust. 1 powyższej ustawy emerytalnej stanowi podstawę prawną do ustalenia podstawy obliczenia emerytury, której wypłata podejmowana jest po raz pierwszy w czerwcu 2018r. - jak w niniejszej sprawie - z uwzględnieniem rocznej waloryzacji składek przeprowadzanej w czerwcu danego roku, a która dotyczy składek zewidencjonowanych na dzień 31 stycznia 2017r. Zatem w przypadku ustalania wysokości emerytury w II kwartale 2018r., w czerwcu tego roku (jak w niniejszej sprawie) - waloryzacja przedstawia się następująco:
ostatnia waloryzacja roczna - przeprowadzona w czerwcu 2018r., za rok 2017, czyli zwaloryzowane zostały składki zewidencjonowane na koncie ubezpieczonego na 31 stycznia
2017r. - i waloryzacja roczna w/w składek skutkuje tym, że składki te nie podlegają już waloryzacjom kwartalnym.
Waloryzacjom kwartalnym w tym przypadku podlegać będą wyłącznie składki zewidencjonowane po dniu 31 stycznia 2017r. Ostatnia waloryzacja w tym przypadku dotyczy zatem składek zewidencjonowanych za kwartał 2017r.- zewidencjonowanych na dzień 31 października 2017r. Składki należne za okres od 1 października 2017r. do 31 maja 2018r., nie podlegają już waloryzacji i powinny zostać przyjęte w nominalnej wysokości.
Apelujący zaznaczył, że problem ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku był już także przedmiotem odpowiedzi podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2015r.. na interpelację nr 32310 z dnia 16 kwietnia 2015r„ zgłoszoną do Ministra Pracy i Polityki Społecznej, gdzie wyraźnie wskazano, iż ,.w przypadku ustalania wysokości emerytury w czerwcu danego roku, kwota składek poddana ostatniej waloryzacji rocznej nie może podlegać dodatkowym waloryzacjom kwartalnym, gdyż została już zwaloryzowana rocznie za poprzedni rok od dnia 1 czerwca, w którym został zgłoszony wniosek o emeryturę”. Przy czym „przepisy art. 25 i art. 25a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
0 emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nie naruszają konstytucyjnych zasad równości wobec prawa oraz państwa prawa, albowiem jedynie różnicują sytuację prawną osób pobierających świadczenia z ubezpieczeń społecznych w zależności od długości opłacania składek na te ubezpieczenia, co jest cechą relatywną i dopuszcza takie zróżnicowanie, przy czym nie jest to niezgodne z art. 32 Konstytucji RP" (vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 22 sierpnia 2012r„ III AUa 325/12, czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 13 lutego 2013r., III AUa 757/12).
Reasumując, w ocenie organu rentowego, sposób oraz wysokość świadczenia wnioskodawcy ustalona przez ZUS w decyzji z dnia 31 lipca 2018r. jest prawidłowa i zgodna z obowiązującymi w tym zakresie przepisami waloryzacyjnymi. Kapitał początkowy i składki zewidencjonowane na koncie zwaloryzowano zgodnie z zasadami ustalania wysokości emerytury w II kwartale (ale w czerwcu 2018r.) - wówczas kwota składek i kapitału początkowego poddana została ostatniej rocznej waloryzacji tj. za 2017r., nie podlega natomiast żadnej waloryzacji kwartalnej.
Pełnomocnik ubezpieczonego w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie
i zasądzenie od organu rentowego na rzecz pełnomocnika z urzędu kosztów pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu z urzędu, według norm przepisanych, powiększonego o stawkę podatku VAT i oświadczył, że opłaty te nie zostały zapłacone w całości ani w części.
Z ostrożności procesowej, w przypadku uwzględnienia apelacji organu rentowego wnosił
o zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej ubezpieczonemu w obu instancjach z urzędu, według norm przepisanych, powiększonych o stawkę podatku VAT
i oświadczył, że opłaty te nie zostały zapłacone w całości ani w części.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja organu rentowego jest bezzasadna.
Istota sporu w rozstrzyganej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy sposób obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego, na skutek jego wniosku złożonego w dniu 6 czerwca 2018r. o podjęcie wypłaty świadczenia po rozwiązaniu stosunku pracy, jest prawidłowy. W niniejszej sprawie bezsporny jest wynikający z akt emerytalnych stan faktyczny. Otóż decyzją z dnia 27 października 2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonemu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury, ustalając jednocześnie wysokość tego świadczenia na kwotę 1.958,48zł i zawieszając jego wypłatę, z uwagi na kontynuowanie przez niego zatrudnienia.
Następnie w związku z wnioskiem o podjęcie wypłaty świadczenia, z uwagi na zaprzestanie zatrudnienia, organ rentowy ponownie ustalił wysokość świadczenia w wysokości 1.907,3lzł. Wysokość emerytury ustalonej w zaskarżonej decyzji jest niższa niż dotychczas ustalona w decyzji z dnia 27 października 2017r., z uwagi na inny sposób waloryzacji składek. Organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję, dokonał za rok 2017 waloryzacji rocznej, w przypadku natomiast decyzji z dnia 27 października 2017r., biorąc pod uwagę, iż wniosek był złożony w październiku 2017r., organ rentowy dokonywał waloryzacji kwartalnej, która jest zdecydowanie korzystniejsza od waloryzacji rocznej. Ten element zadecydował o tym, że tak ustalona emerytura jest niższa od wysokości ustalonej w pierwotnej decyzji z dnia 27 października 2017r.
Sąd Apelacyjny w całości zatem podziela ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, traktując je, jako własne, nie widząc w związku z powyższym, konieczności ponownego szczegółowego ich przytaczania, czyniąc je integralną częścią niniejszego uzasadnienia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998r., I PKN 339/98).
Sąd odwoławczy akceptuje również dokonaną przez Sąd 1 instancji ocenę prawną spornego w sprawie zagadnienia, uznając ją za wyczerpującą, a tym samym nie widzi potrzeby powtarzania w całości słusznego wywodu prawnego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2006r., IV CK 380/05; podobnie wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2005r., IV CK 526/04).
Jedynie dla wsparcia trafnej argumentacji Sądu Okręgowego wskazać trzeba, że nie można zgodzić się z organem rentowym, że w sprawie doszło do wydania w dniu 27 października 2017r. decyzji zaliczkowo ustającej wysokość emerytury, której wszystkie elementy wpływające na wysokość mogły być swobodnie zmienione w zaskarżonej obecnie decyzji z 31 lipca 2018r., czego skutkiem jest zmniejszenie wysokości świadczenia ubezpieczonego w porównaniu z poprzednią decyzją.
Utrwalony jest bowiem w orzecznictwie pogląd, iż w przypadku emerytur nabywanych na podstawie art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2020r., poz. 53), zwanej dalej ustawą emerytalną, ryzykiem emerytalnym od którego ziszczenia się uzależnione jest nabycie prawa do emerytury jest osiągniecie przewidzianego w ustawie wieku emerytalnego. Fakt ewentualnego zawieszenia wypłaty nabywanej emerytury, z uwagi na nierozwiązanie stosunku pracy nie ma znaczenia, a co więcej w chwili wejścia w życie ustawy, przepisu tego nie wymagały (art. 103a został wprowadzony do ustawy emerytalnej w dniu 1 stycznia 2011r., przy czym wcześniej taki wymóg rozwiązana stosunku pracy zawarty był w art. 103 ust. 2a obowiązującym od dnia 1 lipca 2000r. do dnia 7 stycznia 2009r.). Wymóg rozwiązania stosunku pracy nie jest bowiem przesłanką nabycia świadczenia, lecz tylko przesłanką podjęcia jego wypłaty. Konsekwencją powyższego stanowiska, iż wyłącznie osiągnięcie wieku emerytalnego jest ustawową przesłanką nabycia prawa do emerytury jest to, iż złożenie wniosku nawet przez ubezpieczonego, który nie rozwiązał uprzednio stosunku pracy rodzi obowiązek organu rentowego ustalenia i przyznania ma tego świadczenia, a jedynie wypłata świadczenia z mocy przepisu szczególnego ulega zawieszeniu. Samo nierozwiązanie stosunku pracy nie kreuje przesłanek do wydania decyzji o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej.
Jeżeli bowiem ubezpieczony składając wniosek o emeryturę wykazał swoje prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym i wysokość zarobków, niezbędnych do ustalenia
wysokości świadczenia, to nie ma podstaw do wydawania tzw. decyzji zaliczkowej z tej tylko przyczyny, że kontynuuje on zatrudnienie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 22 maja 2018r., III AUa 126/17, LEX nr 2531869, wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 1 marca 2018r., III AUa 746/17, LEX nr 2461392, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku
z dnia 12 lutego 2018r., III AUa 299/17, LEX nr 2481765, wyrok Sądu Apelacyjnego w
Białymstoku z dnia 20 września 2017r., III AUa 49/17, LEX nr 2404609, wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12 lipca 2017r., III AUa 732/16, LEX nr 2338448).
Skoro zatem decyzja z dnia 27 października 2017r. nie może być traktowana jak decyzja
o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej, a nadto stała się decyzją prawomocną, to jej zmiana nie może następować w sposób dowolny, a jedynie ewentualnie w trybie i na zasadach określonych w art. 114 ustawy emerytalnej, a istnienia przesłanek tego przepisu w sprawie nie podniesiono.
Możliwym jest też oczywiście ewentualnie nowe określenie wysokości świadczenia
wynikające z dalszego podlegania po przyznaniu emerytury ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym w trybie art. 108 ustawy emerytalnej i właśnie ten przepis, jak zasadnie przyjął Sąd I instancji, powinien mieć zastosowanie w sprawie.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż emerytura ubezpieczonego została
w istocie określona w prawomocnej decyzji z dnia 27 października 2017r.
Słusznie zauważa Sąd Okręgowy, że w orzecznictwie dominuje wykładnia przyjmująca, iż kwotę emerytury w systemie zdefiniowanej składki ustala się tylko raz (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 6 października 2015r., III UZP 9/15 i 3 listopada 2015r., III UZP 12/15).
Punktem wyjścia zatem do obliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy w związku
z rozwiązaniem przez niego stosunku pracy jest wysokość emerytury ustalonej w decyzji z dnia 27 października 2017r., która powinna być powiększona na zasadach określnych w art. 108 ustawy emerytalnej.
Przyjąć zatem trzeba, że zaskarżona decyzja została wydana w ramach rozpoznania wniosku przewidzianego w art. 108 ust. 3 ustawy emerytalnej, w myśl którego ponowne ustalenie wysokości emerytury następuje na wniosek zgłoszony nie wcześniej niż po upływie roku kalendarzowego lub po ustaniu ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W przypadku ubezpieczonego zgłoszony w dniu 6 czerwca 2018r. wniosek uzasadniony był ustaniem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w związku z ustaniem stosunku pracy z dniem 31 maja 2018r.
W myśl art. 108 ust. 1 jeżeli po dniu, od którego przyznano emeryturę określoną w art. 24 lub 24a. emeryt podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, wysokość świadczenia ulega ponownemu ustaleniu w sposób określony w ust. 2. Z kolei wspomniany ust. 2 art. 108 ustawy stanowi, iż emerytury obliczone według zasad określonych w art. 26 powiększa się o kwotę wynikającą z podzielenia składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 24 i 24a. i zwaloryzowanych zgodnie
z art. 25 przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone dla wieku danego ubezpieczonego w dniu złożenia wniosku o przeliczenie wysokości emerytury,
z uwzględnieniem ust. 4 i 5. Istotny tutaj jest ust. 4. który określa podstawę obliczenia emerytury mówiąc, że stanowi ją kwota składek zaewidencjonowanych od miesiąca, od którego została podjęta wypłata emerytury po raz pierwszy, do miesiąca poprzedzającego miesiąc zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury. Stosując powyższy mechanizm do wyliczenia wysokości emerytury ubezpieczonego trzeba zauważyć, iż w świetle art. 108 ust. 2 przeliczenie w tym trybie dotyczy tylko uwzględnienia dalszych składek na ubezpieczenie, nie daje natomiast podstawy do zmiany wcześniej ustalonej wysokości kapitału początkowego.
Tymczasem zmniejszenie emerytury ubezpieczonego w zaskarżonej decyzji w istocie nastąpiło wskutek dokonania za rok 2017 waloryzacji rocznej, podczas gdy w przypadku decyzji z dnia
27 października 2017r., biorąc pod uwagę, iż wniosek był złożony w październiku 2017r. organ rentowy dokonywał waloryzacji kwartalnej, która jest zdecydowanie korzystniejsza.
Rozpoznanie wniosku ubezpieczonego z 6 czerwca 2018r. winno zatem nastąpić zgodnie
z art. 108 ust. 2 ustawy emerytalnej i polegać na odpowiednim uwzględnieniu kwoty składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego w wysokości zwaloryzowanej do końca
miesiąca poprzedzającego miesiąc od którego przysługuje wypłata emerytury.
Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny uznając apelację za bezzasadną orzekł o jej oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.
O kosztach zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym rozstrzygnięto po
myśli art. 98 k.p.c. przy zastosowaniu § 10 ust. 1 pkt 2 w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie oplata za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.).
/-/ SSA A. Kolonko /-/ SSA B. Torbus /-/ SSA L. Jachimowska
Sędzia Przewodniczący Sędzia