UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 maja 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. zobowiązał W. G. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową za okres od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 31 marca 2017 roku w kwocie 50.558,31 zł oraz odsetek za okres od dnia 21 stycznia 2015 roku do dnia 22 maja 2017 roku w kwocie 4.539,16 zł.

W odwołaniu od powyższej decyzji W. G. wniósł o jej zmianę poprzez zwolnienie go z obowiązku zwrotu pobranego świadczenia i odsetek. W uzasadnieniu podał, że ZUS uznał, iż jest zobowiązany do zwrotu pobranej renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ w tym samym czasie pobierał wynagrodzenie za udział w posiedzeniach rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej. Ubezpieczony wskazał, że przed podjęciem decyzji o członkostwie w radzie nadzorczej uzyskał od pracownika ZUS informację, iż otrzymywanie dochodu z tytułu pracy w radzie nadzorczej nie będzie powodem wstrzymania mu wypłaty renty. Ponadto zdaniem ubezpieczonego zobowiązanie go do zwrotu świadczenia po upływie 27 miesięcy jego pobierania jest dla niego krzywdzące, a ZUS powinien podjąć natychmiastową reakcję.

W odpowiedzi na odwołanie (...) Oddział w Z. wniósł o oddalenie odwołania. Organ rentowy podniósł, że ubezpieczony był pouczony o obowiązku powiadomienia organu o osiąganiu przychodu i jego wysokości w roku poprzednim w terminie do końca lutego następnego roku. Natomiast wynagrodzenie osiągane z tytułu pracy w radzie nadzorczej stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalno-rentowe od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 1 kwietnia 2017 roku, w którym to dniu ubezpieczony zrezygnował z funkcji członka rady nadzorczej spółdzielni.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. G. urodził się dnia (...). Odwołujący od dnia 1 maja 2004 roku ma ustalone prawo do emerytury górniczej i renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Od tego dnia wypłacano mu dwa świadczenia w zbiegu: emeryturę i 1/2 renty. W decyzjach o przyznaniu renty i emerytury oraz w kolejnych decyzjach dotyczących ponownego ustalenia renty zamieszczano pouczenie, że w przypadku osiągania przychodu będzie mu przysługiwało jedno wybrane świadczenie – emerytura lub renta, a także, iż jest zobowiązany do powiadomienia organu rentowego o osiąganiu przychodu. Ostatnią decyzję o ponownym ustaleniu renty wydano dnia 19 czerwca 2013 roku. Od tego dnia W. G. nie otrzymywał żadnych decyzji ZUS ani pouczeń.

W. G. pełnił funkcję członka Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. w okresie od dnia 25 czerwca 2014 roku do dnia 31 marca 2017 roku. Z tego tytułu otrzymywał wynagrodzenie w wysokości 672 zł brutto miesięcznie w 2014 roku, 700 zł brutto miesięcznie w 2015 roku, 740 zł brutto miesięcznie w 2016 roku, 800 zł brutto miesięcznie w 2017 roku.

W 2015 roku W. G. dowiedział się od znajomego o wejściu w życie przepisów wprowadzających obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne od przychodów osiąganych z tytułu członkostwa w radach nadzorczych. Wraz ze znajomą S. W. udał się do punktu informacyjnego (...) Oddział w Z. i zapytał, czy uzyskiwanie przychodu z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej spółdzielni nie koliduje z otrzymywanymi przez niego świadczeniami. Pracownik ZUS odpowiedział mu, że dopóki nie osiągnie przychodu przekraczającego kwotę graniczną, to może jednocześnie pobierać emeryturę w zbiegu z rentą i uzyskiwać przychód z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej.

Informacje o wysokości wynagrodzenia uzyskiwanego przez W. G. były przekazywane do ZUS przez spółdzielnię mieszkaniową w postaci miesięcznych raportów. Pismem z dnia 22 marca 2017 roku spółdzielnia mieszkaniowa poinformowała ZUS, że W. G. w 2016 roku osiągnął przychód z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej w wysokości 8.880 zł, od którego odprowadzono składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne (k. 121 a.r.).

Decyzją z dnia 6 kwietnia 2017 roku ZUS wstrzymał ubezpieczonemu wypłatę renty od dnia 1 kwietnia 2017 roku, stwierdzając, że z uwagi na osiąganie przychodu W. G. ma prawo tylko do jednego świadczenia, wybranego przez niego lub korzystniejszego (k. 122 a.r.).

Dnia 1 kwietnia 2017 roku W. G. zrezygnował z funkcji członka Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G., o czym poinformował ZUS pismem z dnia 24 kwietnia 2017 roku (k. 127 a.r.). Na wezwanie ZUS ubezpieczony przedłożył także zaświadczenie ze spółdzielni mieszkaniowej z dnia 17 maja 2017 roku, która potwierdziła jego rezygnację z funkcji członka zarządu z dniem 1 kwietnia 2017 roku oraz przedstawiła wysokość jego miesięcznego wynagrodzenia z tytułu pełnienia tej funkcji w okresie od lipca 2014 roku do marca 2017 roku (k. 130-131 a.r.).

Dnia 19 maja 2017 roku ZUS wydał decyzję o podjęciu wypłaty renty. Decyzją z dnia 22 maja 2017 roku ZUS zobowiązał W. G. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową za okres od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 31 marca 2017 roku w kwocie 50.558,31 zł oraz odsetek za okres od dnia 21 stycznia 2015 roku do dnia 22 maja 2017 roku w kwocie 4.539,16 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego, informacji ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G., miesięcznych raportów (...) i ZUS RCA oraz na podstawie przesłuchania ubezpieczonego i zeznań świadka S. W..

Sąd uznał zeznania S. W. i W. G. za wiarygodne w całości, także w zakresie wizyty w ZUS w 2015 roku i braku uzyskania od pracownika ZUS prawidłowego pouczenia. W ocenie Sądu wiarygodne jest, że ubezpieczony zainteresował się mogącymi go dotyczyć konsekwencjami zmiany przepisów i udał się do ZUS w celu uzyskania informacji na ten temat, co potwierdziła S. W.. Sąd dał wiarę ubezpieczonemu, że nie otrzymał on prawidłowego pouczenia, ponieważ z okoliczności wynika, że gdyby został prawidłowo pouczony, to zrezygnowałby z członkostwa w radzie nadzorczej, tak jak uczynił to po wstrzymaniu mu wypłaty renty.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie istota sporu sprowadzała się do tego, czy renta z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, pobrana przez ubezpieczonego w okresie od dnia 1 stycznia 2015 roku do dnia 31 marca 2017 roku, była świadczeniem pobranym nienależnie.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1383), osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania (art. 138 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy) oraz świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia (art. 138 ust. 2 pkt 2 powołanej ustawy).

Na podstawie przepisu art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 roku o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1773) osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy z ubezpieczenia wypadkowego oraz do emerytury na podstawie odrębnych przepisów wypłaca się, zależnie od jej wyboru, przysługującą rentę powiększoną o połowę emerytury albo emeryturę powiększoną o połowę renty. Jednakże stosownie do wyłączenia z art. 26 ust. 3 powołanej ustawy, przepisu tego nie stosuje się, jeżeli osoba uprawniona osiąga przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości określony w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, niezależnie od wysokości tego przychodu. W celu ustalenia, co stanowi przychód powodujący zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości, należy odwołać się do treści art. 104 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6. Z kolei art. 104 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej stanowi, że za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności.

Ustawą z dnia 23 października 2014 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 roku, poz. 1831), która weszła w życie w dniu 1 stycznia 2015 roku, do przepisu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778) dodano punkt 22, zgodnie z którym obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są członkami rad nadzorczych wynagradzanymi z tytułu pełnienia tej funkcji. Stosownie do art. 9 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu osiągania wynagrodzenie za pełnienie funkcji w radzie nadzorczej podlegają także osoby, które mają ustalone prawo do emerytury lub renty, tak jak W. G.. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe takich osób stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 18 ust. 4 pkt 10 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).

Od dnia 1 stycznia 2015 roku pełnienie wynagradzanej funkcji w radzie nadzorczej stanowi więc tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym i wobec tego jest przychodem, powodującym zawieszenie prawa do świadczeń lub zmniejszenie ich wysokości w rozumieniu art. 104 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 26 ust. 1 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, uzyskiwanie takiego przychodu, niezależnie od jego wysokości, powoduje, że ubezpieczony nie może pobierać jednocześnie emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy związanej z chorobą zawodową. Ubezpieczonemu wypłaca się więc świadczenie przez niego wybrane lub wyższe, zgodnie z art. 95 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej. Drugie ze świadczeń, jeśli jest wypłacane pomimo osiągania przez ubezpieczonego przychodu, staje się świadczeniem wypłaconym nienależnie.

Należy jednak mieć na uwadze, że na gruncie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych konieczne jest rozróżnienie świadczenia nienależnie wypłaconego od świadczenia nienależnie pobranego. Z treści art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jednoznacznie wynika, że warunkiem uznania świadczenia za nienależnie pobrane jest pouczenie ubezpieczonego o okolicznościach powodujących utratę i zawieszenia świadczenia. Pouczenie to winno być konkretne, a nie jedynie abstrakcyjne i ogólne. Konieczne jest także stosowne pouczenie ubezpieczonego przez organ rentowy, jeśli okoliczności powodujące zawieszenie lub utratę świadczeń mogą wynikać ze znowelizowanych przepisów. Nie można przy tym uznać za wystarczające, że ubezpieczony może dowiedzieć się lub nawet dowie się o nowych przepisach z Dziennika Ustaw, prasy lub od innych osób (tak Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 5 stycznia 2017 roku, sygn. akt III AUa 2358/15).

W. G. nie został pouczony przez organ rentowy, iż uzyskiwanie przychodu z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej spółdzielni począwszy od 1 stycznia 2015 roku będzie skutkowało utratą prawa do jednego z pobieranych przez niego świadczeń. W decyzjach wydawanych przez ZUS do dnia 19 czerwca 2013 roku pouczano go, że osiąganie przychodu wiąże się z utratą prawa do jednego ze świadczeń, jednak nie wskazywano, że za przychód należy uznać także wynagrodzenie z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej. Było to zresztą w tym czasie niemożliwe, ponieważ na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2015 roku wynagrodzenie członków rady nadzorczej nie stanowiło przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z akt organu rentowego nie wynika, aby w związku z wejściem w życie nowych przepisów ubezpieczony otrzymał jakikolwiek pouczenie, na co zresztą organ rentowy nawet się nie powoływał. Z pewnością nie otrzymał takiego pouczenia podczas wizyty w ZUS w 2015 roku. Pouczenia zamieszczane we wcześniejszych decyzjach nie są wystarczające, ponieważ nie wynika z nich, że ubezpieczony ma podawać organowi rentowemu informację o wynagrodzeniu z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej i że uzyskiwanie takiego wynagrodzenia spowoduje utratę jednego ze świadczeń. Mimo że w pouczeniach tych jest mowa o przychodzie, to nie spełniają wymogu konkretności, ponieważ przychód z tytułu pełnienia funkcji w radzi nadzorczej nie jest w nich wprost wskazany. Nie można wymagać, aby ubezpieczony, który nie jest prawnikiem, dokonywał wykładni skomplikowanych przepisów i stwierdzał, że wynagrodzenie uzyskiwane w radzie nadzorczej stanowi przychód pozbawiający go prawa do świadczenia, skoro wprowadzono obowiązek odprowadzania od niego składek na ubezpieczenie społeczne. Ponadto, jak już wyżej wskazano, uzyskanie przez ubezpieczonego wiedzy z innych źródeł niż z pouczenia organu rentowego nie może zastępować tego pouczenia i rodzić po stronie ubezpieczonego obowiązku zwrotu świadczenia. Świadczenia to nie stanowi bowiem w takiej sytuacji świadczenia nienależnie pobranego, mimo że zostało nienależnie wypłacone.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję, zwalniając odwołującego z obowiązku zwrotu pobranego świadczenia i odsetek.

(-) SSO Patrycja Bogacińska-Piątek

Przewodniczący:	SSO Patrycja Bogacińska-Piątek
Protokolant:	Iwona Sławińska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE