UZASADNIENIE

Powódka A. M. domagała się od pozwanego J. S. usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych przez złożenie dwukrotnie w miesięczniku regionalnym (...) oraz umieszczenie przez okres jednego miesiąca w miejscu prowadzenia działalności przez pozwanego w Ż. przy ul. (...), na drzwiach gabinetu pozwanego, czcionką Arial, rozmiar 14, oświadczeń przeprosin o treści :” Ja niżej podpisany lekarz stomatolog J. S. przepraszam panią A. M. za spowodowanie u niej uszczerbku na zdrowiu polegającego na wyrwaniu nieprawidłowego zęba, braku naprawienia omyłki, nieudane próby naprawienia błędu, spowodowanie cierpień fizycznych i moralnych, a ponadto za lekceważenie i straszenie pacjentki oraz formułowanie nieprawdziwych zarzutów”. Powódka wniosła również o zasądzenie na jej rzecz kwoty 15.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia za wyrządzone jej krzywdy i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa przez pełnomocnika. W uzasadnieniu pozwu wskazała, że pozwany, będący lekarzem stomatologiem błędnie przeprowadził u niej ekstrakcję zęba nr 26, zamiast przeznaczonego do ekstrakcji zęba 27. W rozmowie telefonicznej pozwany przyznał się do pomyłki i zobowiązał w zamian do wyleczenia zęba nr 27 i wstawienia zęba nr 26. Pozwany w czasie kolejnych wizyt nie potrafił dobrać właściwej metody leczenia, zmieniał zdanie i nieprawidłowo wykonywał kolejne zabiegi lecznicze co pogarszało stan zdrowia powódki. Ostatecznie poinformował powódkę, iż nie jest w stanie wyleczyć zęba nr 27 i należy go usunąć. Doszło do usunięcia również tego zęba, a pozwany w ramach rekompensaty zobowiązał się do oprotezowania usuniętych zębów oraz wykonania półmostka na zębie 47. Czynności te również zostały wykonane nieprawidłowo. Doszło do oszlifowania zębów nr 47 oraz 24 i 25, co naraziło powódkę na dodatkowy ból i cierpienie, a wykonane protezy nie spełniały przyjętych standardów i były nieestetyczne. W ocenie powódki pozwany traktował ją lekceważąco, nie wykazywał należytej empatii, powódce utrudniano otrzymanie kopii dokumentacji medycznej, ostatecznie okazało się , że dokumentacja ta została przerobiona (przerobiono wpisy dotyczące ekstrakcji zęba 27 nadpisując na jego numerze cyfrę 26). Na naruszenie dóbr osobistych powódki składają się następujące czynności: naruszenie przez pozwanego zdrowia powódki, trwające później pół roku pasmo nieudanych zabiegów mających naprawić popełniony błąd, a w rzeczywistości powodując kolejne uszczerbki. Powódka z zawodu jest muzykiem, zdrowe usta i uzębienie mają więc dla powódki znaczenie podstawowe, decydują o możliwości wykonywania zawodu. Wskutek metod leczenia stosowanych przez pozwanego powódka nie mogła w pełni swobodnie otwierać i zamykać ust, spożywać normalnych pokarmów, prowadzić zajęć z rytmik i nauki gry na instrumentach. Pozwany wywołał również u powódki ból psychiczny. Powódka straciła pewność siebie, została narażona na ciągły stres, oszpecenie w zakresie uzębienia, musiała tłumaczyć się w pracy i w rodzinie z ciągłych wizyt u dentysty.

Pozwany J. S. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na jego rzecz zwrotu kosztów procesu. W całości zaprzeczył twierdzeniom pozwu w szczególności zaprzeczył jakoby uznał swój błąd w sztuce lekarskiej i deklarował, iż w ramach zadośćuczynienia wstawi powódce ząb nr 26 i wykona półmostek na dole. Twierdził, że przeprowadzenie powyższych zabiegów zaproponował w ramach dalszego prowadzenia leczenia stomatologicznego powódki. Zwrócił uwagę, iż mimo rzekomych błędów w sztuce lekarskiej powódka kontynuowała leczenie u niego. Zdaniem pozwanego proces leczenia powódki został przeprowadzony poprawnie i zgodnie z przyjętymi metodami i standardami.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2015r. Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5000 zł z ustawowymi odsetkami od 25 lutego 2015 roku, oddalił w pozostałym zakresie powództwo o zapłatę, oddalił w całości roszczenie niemajątkowe i orzekł o kosztach, nakazując pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach z zasądzonego roszczenia kwotę 1857,20 zł tytułem kosztów sądowych, nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach kwotę 647,70 tytułem kosztów sądowych i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę 1128 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Okręgowy oparł się na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 19 lutego 2013 roku w gabinecie ,, (...) ‘’ w Ż. zaplanowano u powódki, za jej zgodą, usunięcie zęba 27. Tego samego dnia pozwany błędnie usunął sąsiedni ząb 26. Zarówno ząb 26 jak i 27 nie były zębami zdrowymi. Uprzednio były leczone, ale leczenie przerwano. Jak wynikało z dokumentacji w zębie 26 założono opatrunek, a odnośnie zęba 27 stwierdzono, że pacjentka uwagi na jego częściową martwicę jest skłonna do jego usunięcia. Na podstawie opinii biegłego stomatologa Sąd Okręgowy ustalił, że powódki doszło do nieplanowanego usunięcia zęba 26 zamiast zęba 27 przeznaczonego do usunięcia. Uszczerbek na zdrowiu powódki związany z nieprawidłową ekstrakcją zęba wynosi 1 %. Następnie pozwany usunął powódce ząb 27, a w konsekwencji w drugiej ćwiartce (lewa część górnego łuku zębowego) powódka została pozbawiona całkowicie zębów trzonowych, które uważane są za najsilniejsze. Zdaniem Sądu Okręgowego nie można obecnie dokonać oceny pracy protetycznej związanej z wykonaniem i założeniem przez pozwanego mostu 24.25.0, a to w związku z faktem wykonania później u powódki powtórnie tego mostu w gabinecie innego lekarza stomatologa. Przedłożone rzez powódkę zdjęcia nie pozwalają na merytoryczna ocenę wykonanego przez pozwanego mostu, natomiast ocena estetyki jako subiektywna nie mogła być dokonana przez biegłego. Most 47.0 wykony przez pozwanego stanowił przyczynę stanu zapalnego dziąsła w dniu 21.05.2014 r. Nie zaobserwowano go podczas badania powódki przez biegłego w dniu 28.08.2014 r. W ocenie Sądu Okręgowego każde uzupełnienie protetyczne niesie ze sobą ryzyko problemów z samooczyszczaniem i utrzymaniem prawidłowej higieny. To skutkować może, nawet przy prawidłowo wykonanej pracy protetycznej epizodami miejscowego stanu zapalnego, nie może jednak dyskwalifikować mostu, tym bardziej, że od czasu wykonania mostu 47.0 w marcu 2013 r. brak informacji o jakichkolwiek korektach zgryzowych tego mostu. Powódka była niezadowolona z mostów protetycznych wykonanych przez pozwanego. Za te usługi stomatologiczne powódka pozwanemu nie zapłaciła. Most 47.0 nadal posiada w jamie ustnej , natomiast most 24.25.0 wykonała na nowo u innego stomatologa.

Powódka złożyła skargę do (...) Izby Lekarskiej na działania pozwanego.

W toku tego postępowania nieprawomocnie ustalono ,że pozwany jest winnym tego ,iż w dniu 19 lutego 2013 roku przeprowadzając zabieg ekstrakcji zęba u powódki nie dopełnił czynności diagnostycznych w celu prawidłowej kwalifikacji zęba do usunięcia, usunął niewłaściwy ząb, niewłaściwie następczo zaplanował i wykonał uzupełnienia protetyczne mające na celu uzupełnienie powstałych braków zębowych, w sposób niestaranny prowadził dokumentację medyczną czym naruszył art.7 , 28 kodeksu etyki medycznej .

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał roszczenie powódki o zapłatę zadośćuczynienia za zasługujące na uwzględnienie co do zasady, ale nie w pełnej wysokości dochodzonej pozwem. Powołał przy tym art. 4 ustawy o zawodzie lekarza i stomatologa, zgodnie z którym lekarz ma obowiązek wykonywać zawód zgodnie ze wskazaniami wiedzy medycznej dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz należytą starannością. Według tych dyrektyw należy badać bezprawność działania i zawinienie (art. 415 kc ). Roszczenie powódki znajduje uzasadnienie w normie art. 415 kc w związku z art. 445§1 kc., a pozwany ponosi odpowiedzialność za swoje działanie na zasadzie winy.

Określając wysokość należnego powódce zadośćuczynienia Sąd Okręgowy przyjął, że niewątpliwie pozwany dokonał usunięcia niewłaściwego zęba, wykonał jeden most protetyczny nieprawidłowo, źle zaplanował i przeprowadził postępowanie terapeutyczne poprzedzające jego wykonanie. Natomiast drugi most „ jak się wydaje” wykonał prawidłowo, skoro powódka z niego nadal korzysta. Wskazał, że zabiegi stomatologiczne wiązały się z odczuwaniem przez powódkę bólu, jednak pamiętać należy, że nawet prawidłowo wykonane zabiegi stomatologiczne często wiążą się z bólem i wymagają odpowiedniego leczenia. Nadto powódka za wykonane przez pozwanego mosty protetyczne nie zapłaciła. Po części nieprawidłowe leczenie powódki wynika też z nie dość precyzyjnej diagnostyki. Natomiast w ocenie Sądu Okręgowego nie sposób obecnie ustalić czy i w jakim zakresie pozwany nieprawidłowo wykonał most 24.25.0 gdyż on po prostu nie istnieje. Drugi most 47.0 powódka posiada w jamie ustnej, wydaje się więc, że spełnia on swoje zadanie, a trudno też oceniać czy półroczne leczenie powódki miałoby również miejsce w przypadku prawidłowego wykonywania mostów. Wszystkie zabiegi medyczne wiążą się z pewnym ryzykiem i nie zawsze przebiegają szybko mimo dołożenia należytej staranności, a jeśli chodzi o dolegliwości bólowe to nie sposób precyzyjne rozdzielić na ile wynikały one z bólu związanego z usunięciem zęba w miarę zdrowego, a na ile z obecności zęba chorego przeznaczonego do usunięcia. Niewątpliwie usunięcie zębów wiązało się ze sporymi dolegliwościami bólowymi i skutkowało dyskomfortem w życiu powódki, przewlekający się w czasie proces wykonywania mostów też wiązał się z dużym dyskomfortem .

Jednocześnie Sąd Okręgowy przyjął, iż dokonano manipulacji w dokumentacji medycznej próbując zatuszować pomyłkę w określeniu zęba do usunięcia, nie sposób jednak ustalić kto działania te podjął, albowiem poza pozwanym do dokumentacji miało dostęp więcej osób. Ostatecznie Sąd uznał, że odpowiednią kwotą zadośćuczynienia za krzywdę jakiej powódka doznała jest kwota 5.000,- zł., a w pozostałej części powództwo o zapłatę oddalił jako wygórowane.

Za nieuzasadnione natomiast w okolicznościach sprawy Sąd uznał roszczenie niematerialne powódki w postaci żądania przeprosin, powódka bowiem nie wykazała, aby doszło do naruszenia dóbr osobistych ( poza zdrowiem) tego rodzaju, że uzasadniałoby to przeprosiny w prasie. Przywołał Sąd przy tym art. 24 kc, zgodnie z którym ten czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem może żądać zaniechania tego działania chyba, że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności aby złożyła oświadczenia w odpowiedniej treści i formie. W ocenie Sądu nie zachodzi w niniejszej sprawie adekwatność między naruszeniem dóbr osobistych, a żądaniem usunięcia skutków tego naruszenia. Środek w postaci przeprosin czy to w prasie czy w innej formie nie powinien być stosowany gdy samo zdarzenie w toku którego doszło do naruszenia dóbr osobistych znane było wąskiemu gronu osób. Nawet gdyby doszło do ewentualnego naruszenia dóbr osobistych powódki w relacjach między nią, a pozwanym, to nie ma uzasadnienia przeproszenie w prasie. Powódka nie wykazała aby w istocie doszło do takiego naruszenia jej dóbr osobistych, które uzasadniałyby przeprosiny, ani nie wykazała jakie właściwie dobra zostały naruszone, a subiektywna ocena powódki, że pozwany usiłował ja straszyć nie jest wystarczająca.

Apelację od powyższego wyroku złożyły obie strony.

Powódka w apelacji wniosła o uchylenia zaskarżonego wyroku w pkt 2,3,4 i 6 i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233 § 1 k.p.c., w związku z art. 278 § 1 k.p.c. i art. 227 k.p.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, polegające na nieprzeprowadzeniu istotnych w sprawie dowodów, co skutkowało brakiem zgromadzenia kompletnego materiału dowodowego leczenia protetycznego powódki i nierozpoznaniem sprawy w pełnym zakresie, a przejawiało się oddaleniu wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego lekarza stomatologa na okoliczność oceny leczenia protetycznego powódki, w sytuacji kiedy opinia wydana w toku procesu była niepełna i sprzeczna z ustaleniami dokonanymi w postępowaniu dyscyplinarnym, niedopuszczeniu dowodów z dokumentów toczącego się przeciwko pozwanemu postępowania przed Okręgowym Sądem Lekarskim i nie rozpoznaniu wszystkich wniosków dowodowych, a w efekcie błędnym przyjęciu, że nie ma możliwości oceny leczenia protetycznego przeprowadzonego przez pozwanego u powódki, błędnym przyjęciu, iż pozwany prawidłowo wykonał most 47.0, błędnym przyjęciu, że pozwany nie obrażał powódki i nie naruszał jej czci i godności i ustaleniu zadośćuczynienia z pominięciem odniesienia do rozmiaru wyrządzonych krzywd, czasu ich trwania i sytuacji majątkowej i życiowej stron. Nadto zarzuciła naruszenie prawa materialnego tj. art. 415 k.c. w związku z art. 444 § 1 k.c., w związku z art. 445 § 1 k.c. oraz art. 24 k.c., 448 § 1 k.c. i art. 4 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta polegające na błędnym przyjęciu iż zasądzona kwota 5.000 zł jest adekwatna do wyrządzonego powódce uszczerbku na zdrowiu, błędnym przyjęciu, że zachowania pozwanego nie naruszały innych dóbr osobistych powódki i przyjęciu, że tylko publiczne obrażenie strony uzasadnia potrzebę żądania przeprosin. Powódka zarzuciła również naruszenie art. 481 k.c. poprzez niewłaściwe ustalenie daty naliczania odsetek.

Pozwany wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości. Z literalnego brzmienia pierwszego zdania apelacji wynika, że pozwany zaskarża wyrok w całości, jednak z treści apelacji jednoznacznie można wywieść, że pozwany domaga się w istocie zmiany pkt 1 wyroku i oddalenia powództwa w tym zakresie. W uzasadnieniu kwestionował dokonane przez Sąd ustalenia faktyczne i wywodził, iż nie dopuścił się jakiegokolwiek błędu medycznego, a zastosowane przez niego leczenie było prawidłowe.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacje okazały się częściowo zasadne, a to w części w jakiej odnoszą się one do rozstrzygnięcia o żądaniu zadośćuczynienia.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że żądanie pozwu w zakresie zadośćuczynienia nie zostało sformułowane precyzyjnie, a mianowicie nie można z niego wywnioskować jakiej kwoty zadośćuczynienia powódka domaga się z tytułu dokonania omyłkowo ekstrakcji zęba 26, jakiej z tytułu niewłaściwego leczenia protetycznego, a jakiej z tytułu naruszenia innych niż zdrowie dóbr osobistych. Trzeba przy tym podkreślić, że kolejne naruszenia dóbr osobistych przywoływane przez powódkę (ekstrakcja zęba, leczenie protetyczne, naruszenie czci i godności) nie były wynikiem jednego zdarzenia i nie mogą być uznane za jeden czyn w rozumieniu art. 23 k.c., 24 k.c. i art. 415 k.c. Każde z zarzuconych pozwanemu działań może być ocenione odmiennie co do zasady, a tym samym żądanie zadośćuczynienia powinno być sprecyzowane co do wysokości odrębnie co do każdego z nich. Brak sprecyzowania wysokości żądania oddzielnie co do każdego przypisywanego pozwanemu naruszenia stanowi w istocie brak formalny pozwu i powinien zostać uzupełniony przy ponownym postępowaniu zgodnie z zasadami dotyczącymi uzupełniania tego rodzaju braków.

Za trafne należy uznać zarzuty strony powodowej dotyczące niedokonania przez Sąd Okręgowy pełnych ustaleń odnośnie oceny prawidłowości leczenia protetycznego powódki, uszczerbku na zdrowiu oraz cierpień fizycznych i psychicznych jakich powódka w związku z tym mogła doznać. Ani pierwotna, ani uzupełniająca opinia biegłego, na której Sąd się oparł, nie zawiera wywodów, pozwalających w oparciu o wiedzę specjalistyczną biegłego dokonać oceny prawidłowości leczenia protetycznego. Wypowiedzi biegłego są w tym zakresie mało precyzyjne i sprowadzają się w zasadzie do stwierdzenia, że nie można dokonać oceny mostu 24,25.0 bowiem most ten nie istnieje, a most 47.0 wykonany jest prawidłowo, dowodem czego ma być fakt , że powódka nadal go użytkuje. Nie można zatem uznać, iż biegły naświetlił kwestie leczenia protetycznego z punktu widzenia swojej wiedzy specjalistycznej w sposób wystarczający do rozpoznania sprawy. Okoliczności te strona powodowa podnosiła w toku postępowania, domagając się dopuszczenia dowodu z kolejnej opinii, wniosek ten został jednak oddalony (k. 240 akt na odwrocie). Dodatkowo zauważyć trzeba, że słusznie strona powodowa podnosi, iż niezasadnie przyjęto, że most 24,25.0 wykonany dla powódki nie istnieje – pozwany przesłuchiwany w charakterze strony na rozprawie w dniu 24 lutego 2014r. zeznał, że most ten posiada i może go udostępnić (zapis w formie elektronicznej 01:46), co z pewnością nie byłoby bez znaczenia dla wniosków opinii biegłego.

Za niezasadne należy uznać również oddalenie wniosku dowodowego o dopuszczenie dowodu z dokumentów pochodzących z postępowania przed Okręgowym Sądem Lekarskim (pkt 2 postanowienia dowodowego k. 240). Dokumenty te zostały Sądowi przedstawione na rozprawie, a zatem przeprowadzenie z nich dowodu nie spowodowałoby zwłoki w postępowaniu, wniosku nie można również uznać za spóźniony skoro dokumenty zostały wytworzone w toku toczącego się równolegle postępowania i strona nie miała możliwości powołania ich wcześniej (art. 207 § 6 k.p.c.). Oczywistym jest, że opinia wydana przed Sądem Lekarskim ani orzeczenie Sądu Lekarskiego nie wiążą w sprawie cywilnej, niemniej dokumenty te stanowią środek dowodowy, którym strona może wykazywać swoje stanowisko. Ich moc dowodowa jest z pewnością większa niż moc dowodowa dokumentu prywatnego tj. ekspertyzy czy opinii wydanej na zlecenie strony. Dokumenty zostały sporządzone przez organ niezależny od stron, odnoszą się wprost do działań pozwanego będących przedmiotem niniejszego postępowania i zawierają specjalistyczną ocenę tych działań. Powinny być zatem wzięte pod uwagę przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy, w tym przy ocenie opinii biegłego sądowego, w szczególności w sytuacji gdy opinia ta jest dalece niepełna.

Oddalenie wniosków dowodowych zmierzających do uzupełnienia opinii biegłego o ocenę leczenia protetycznego oraz zmierzających do wykazania nieprawidłowości tego leczenia stanowiło naruszenie przepisu art. 217 § 2 i 3 k.p.c. i doprowadziło w efekcie do braku jednoznacznych ustaleń faktycznych w tej kwestii, pociągając za sobą częściowe nierozpoznanie istoty sprawy.

Za nietrafne uznał natomiast Sąd Apelacyjny zarzuty strony powodowej dotyczące oddalenia żądania niemajątkowego. Przeprowadzone przed Sądem I instancji w ramach inicjatywy dowodowej stron postępowanie nie wykazało aby pozwany dopuścił się naruszenia innych niż zdrowie dóbr osobistych powódki. Ciężar wykazania faktu naruszenia dobra osobistego zgodnie z art. 24 k.c. w związku z art. 6 k.c. spoczywał na powódce. Powódka w żaden sposób nie wykazała aby pozwany takich naruszeń się dopuścił. Same twierdzenia powódki o lekceważącym zachowaniu czy usiłowaniu gróźb nie są wystarczające w sytuacji gdy pozwany im zaprzecza. Powoływany wielokrotnie przez powódkę brak empatii ze strony pozwanego, o ile rzeczywiście miał miejsce, mógł być dla powódki przykry, niemniej sam w sobie nie prowadzi do naruszenia jej dóbr osobistych. W kategorii naruszenia dóbr osobistych nie może być również rozpatrywany fakt przerobienia wpisów w dokumentacji medycznej, pomijając, że strona powodowa nie przedstawiła żadnego dowodu na okoliczność, iż przerobienia tego dopuścił się pozwany.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny uznając, iż doszło do nierozpoznania istoty sprawy w części obejmującej żądanie zasądzenia zadośćuczynienia, w oparciu o przepis art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w pkt. 1 i 2 oraz w części rozstrzygającej o kosztach postępowania tj. pkt. 4, 5 i 6. Na zasadzie art. 385 k.p.c. oddalono apelację w części skierowanej przeciwko rozstrzygnięciu zawartemu w pkt. 5 wyroku tj. oddalającym roszczenia niemajątkowe powódki.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd (po sprecyzowaniu przez powódkę żądania co do wysokości roszczenia) w oparciu o złożone przez strony wnioski dowodowe uzupełni postępowanie dowodowe w części dotyczącej oceny leczenia protetycznego powódki i jego skutków oraz dokona oceny zasadności i wysokości zgłoszonych żądań.

SSO (del) Łucja Oleksy-Miszczyk SSA Jadwiga Galas SSA Aleksandra Janas

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE