UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w Krakowie zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 9 maja 2011 r. w ten sposób, że przyznał A. W. emeryturę od dnia 24 marca 2011 r.

Bezsporne jest, że A. W. z dniem (...)ukończył 60 lat. W dniu 24 marca 2011 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadał okres składkowy w wymiarze 21 lat 6 miesięcy i 5 dni, nieskładkowy 1 rok 9 miesiąc i 12 dni oraz uzupełniający 1 rok, 9 miesięcy i 14 dni. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i nie pozostaje w stosunku pracy. Pracował w szczególnych warunkach od 2 listopada 1982 r. do 30 listopada 1982 r. oraz od 15 maja 1987 r. do 31 stycznia 1990 r., tj. łącznie 2 lata, 9 miesięcy i 16 dni.

Sąd Okręgowy w oparciu o zeznania świadków A. D. i E. Ł. oraz wyjaśnienia wnioskodawcy ustalił, że A. W., z zawodu ślusarz - kowal, pracował od 1 sierpnia 1968 r. do 30 kwietnia 1975 r. w pełnym wymiarze czasu pracy jako kowal w Państwowym (...) w K.. W kuźni były wytwarzane resory do samochodów ciężarowych i maszyn drogowych. A. W. obsługiwał młot mechaniczny i wykonywał kucie ręczne. Na podstawie zeznań świadków S. P. i J. Ż. wyjaśnień wnioskodawcy oraz świadectwo pracy, Sąd I instancji ustalił, że w okresie od 2 listopada 1982 r. do 31 stycznia 1990 r. wnioskodawca pracował w Przedsiębiorstwie (...) w K. w pełnym wymiarze czasu pracy jako robotnik budowlany przy uszczelnianiu koryta rzeki, wykonywaniu dopływów, drenaży do stawów, kopaniu ziemi w wodzie i układaniu płytek w rowach. Natomiast na podstawie zeznań świadków M. K. i B. W., wyjaśnienia wnioskodawcy oraz świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, ustalił Sąd, iż od 21 lutego 1991 r. do 31 marca 1992 r. wnioskodawca był zatrudniony w(...)Spółdzielni(...)w S. w pełnym wymiarze czasu pracy jako ubojowiec w rzeźni.

Sąd Okręgowy dał wiarę zeznaniom świadków z uwagi na ich logiczność, wzajemne uzupełnienie, zgodność z wyjaśnieniami wnioskodawcy i tworzenie spójnej całości.

W tym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie w świetle treści art. 184 ust. 1 i 2, art. 27 i art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) oraz przepisów § 4, § 2 pkt 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Ze względu na charakter, rodzaj i miejsce wypełnianych obowiązków, praca odwołującego była pracą wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca jaką wykonywał w okresie od 1 sierpnia 1968 r. do 30 kwietnia 1975 r. figuruje w wykazie A działu III w hutnictwie i przemyśle metalowym pkt. 79 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. jako kucie ręczne w kuźniach przemysłowych oraz obsługa młotów mechanicznych. Praca w okresie od 2 listopada 1982 r. do 31 stycznia 1990 r. figuruje w wykazie A działu V w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, pkt. 7 – prace przy wykonywaniu konstrukcji nadbrzeży, falochronów oraz innych budowli hydrotechnicznych w nawodnionych wykopach lub na styku woda-ląd. Praca w okresie od 21 lutego 1991 r. do 31 marca 1992 r. figuruje w wykazie A działu X w rolnictwie i przemyśle rolno - spożywczym pkt 8 – prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt. Skoro odwołujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez ustawowo wymagany okres czasu, tj. przez co najmniej 15 lat, to przysługuje mu prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach od dnia 24 marca 2011 r., tj. od dnia zgłoszenia wniosku (art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł organ rentowy, zaskarżając go w całości. Zarzucając naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art. 32 w zw. z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Skarżący podniósł, że Sąd pierwszej instancji nie wziął pod uwagę przepisu art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, nakazującego nie uwzględniać do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresów niewykonywania pracy, za które pracownik po dniu 14 listopada 1991 r. otrzymał wynagrodzenie lub świadczenie z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Odwołujący w okresie od 15 listopada 1991 r. do 31 marca 1992 r. pobierał zasiłek chorobowy (4 miesiące i 15 dni), więc okres ten nie może być zaliczony jako praca w szczególnych warunkach. Zatem wnioskodawca nie udowodnił wymaganych ustawą 15 lat.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna, choć nie z przyczyn w niej podniesionych.

W niniejszej sprawie rozstrzygnięcia wymagało, czy wnioskodawca A. W. spełnia przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 z późn. zm.), a w szczególności czy legitymuje się piętnastoletnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy. W tym zakresie sporne było, czy wnioskodawca, będąc zatrudniony od dnia 1 sierpnia 1968 r. do dnia 30 kwietnia 1975 r. w Państwowym (...) w K. jako kowal, od dnia 2 listopada 1982 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. w Przedsiębiorstwie (...) w K. jako robotnik budowlany oraz od dnia 21 lutego 1991 r. do dnia 31 marca 1992 r. w (...)Spółdzielni(...) w S. jako ubojowiec w rzeźni, wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Organ rentowy w apelacji nie kwestionował dokonanych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń faktycznych dotyczących rodzaju i charakteru prac wykonywanych przez wnioskodawcę w spornym okresie ani też nie negował ich kwalifikacji jako prac w warunkach szczególnych. Niemniej jednak Sąd Apelacyjny, będąc sądem meriti, jest obowiązany do badania z urzędu ziszczenia się materialnych przesłanek prawa, stanowiącego przedmiot rozstrzygania. Dokonując więc ponownej oceny uprawnienia wnioskodawcy do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż ustalenia Sądu Okręgowego są w tym zakresie częściowo nieprawidłowe.

Sąd pierwszej instancji zasadnie przyjął, iż prace wnioskodawcy w okresach od dnia 1 sierpnia 1968 r. do dnia 30 kwietnia 1975 r. w Państwowym (...)w K. i od dnia 21 lutego 1991 r. do dnia 31 marca 1992 r. w (...)Spółdzielni(...) w S. stanowiły prace w szczególnych warunkach. Zgromadzony materiał dowodowy nie pozostawia wątpliwości, iż do stałych obowiązków wnioskodawcy w trakcie zatrudnienia na stanowisku kowala w pierwszym z tych okresów należały obsługa młota mechanicznego i kucie ręczne, które Sąd trafnie ocenił jako prace wymienione pod pozycją 79 działu III (prace w hutnictwie i przemyśle metalowym) wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Prawidłowo zostało również ustalone, iż w drugim wymienionym okresie wnioskodawca pracował jako ubojowiec w rzeźni, co właściwie Sąd zakwalifikował do prac ujętych w wykazie A dziale X (prace w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym) pod pozycją 8.

Natomiast Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że od dnia 2 listopada 1982 r. do dnia 31 stycznia 1990 r. wnioskodawca, będąc zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w K., świadczył przez cały ten okres prace w szczególnych warunkach. Wprawdzie praca na stanowisku robotnika budowlanego, polegająca na wykonywaniu ustalonych przez Sąd I instancji czynności, została wymieniona w wykazie A dziale V pod pozycją 7, jednak był on zatrudniony w tym charakterze jedynie przez część wskazanego okresu. Ustalając stan faktyczny w tym zakresie, Sąd Okręgowy oparł się wyłącznie na zeznaniach świadków i odwołującego, nie uwzględniając i jednocześnie nie oceniając w ogóle dowodu w postaci akt osobowych odwołującego z Przedsiębiorstwa (...) w K.. Z ich treści wynika natomiast bezsprzecznie, iż wnioskodawca zajmował stanowisko robotnika budowlanego jedynie od dnia 2 listopada 1982 r. do dnia 30 listopada 1982 r. oraz od dnia 15 maja 1987 r. do dnia 31 stycznia 1990 r., w pozostałym okresie zaś pełnił obowiązki dozorcy. Na taki stan faktyczny wskazują w szczególności jego angaże, według których już od 1 grudnia 1982 r. został skierowany do pracy na stanowisku dozorcy, co potwierdza również pismo z dnia 10 grudnia 1982 r., dotyczące zmiany angaży z wnioskiem działu planowania służb pracowniczych o przekwalifikowanie go z robotnika budowlanego na dozorcę mienia i sprzętu budowy J. z datą wsteczną od dnia 1 grudnia 1982 r., z wynagrodzeniem ryczałtowym za 12 godzin dziennego dyżuru w wysokości(...)zł. Pozostałe angaże oraz pismo z dnia 7 marca 1986 r. w sprawie zmiany wynagrodzenia z zaznaczeniem, że pracuje jako dozorca na budowie w godzinach nocnych od 22 do 6 dowodzą, iż w ciągu kolejnych lat przydzielone mu stanowisko dozorcy nie uległo zmianie aż do dnia 14 maja 1987 r. Świadczy o tym również zalegające w aktach osobowych podanie z dnia 29 kwietnia 1987 r., zawierające wniosek odwołującego o przeniesienie ze stanowiska stróża budowy na stanowisko pracownika produkcyjno - budowlanego w kierownictwie grupy robót, opatrzone adnotacjami o zmianie tego stanowiska od dnia 15 maja 1987 r. Wobec zachowanej tak szczegółowej i bogatej dokumentacji osobowej oparcie się przez Sąd I instancji wyłącznie na zeznaniach świadków było nieprawidłowe. Należy podkreślić że zeznania świadków są bardzo ogólnikowe i nie wskazują czasokresów pracy wnioskodawcy jako robotnika budowlanego. Nie mogą tym samym zostać uznane za wiarygodne w zakresie, w jakim wskazują, iż wnioskodawca był zatrudniony bezpośrednio przy pracach wodno - melioracyjnych dłużej niż wynika to z jego dokumentacji pracowniczej.

W oparciu o wymienione akta osobowe Sąd Apelacyjny ustalił zatem, iż wnioskodawca zajmował stanowisko robotnika budowlanego w Przedsiębiorstwie (...) w K. od dnia 2 listopada 1982 r. do dnia 30 listopada 1982 r. oraz od dnia 15 maja 1987 r. do dnia 31 stycznia 1990 r., to jest łącznie 2 lata 9 miesięcy i 16 dni. Jedynie ten okres zatrudnienia w wymienionym zakładzie pracy może zostać uwzględniony do stażu pracy w warunkach szczególnych. Łącznie zatem staż ten wynosi 10 lat 7 miesięcy i 26 dni, zamiast wymaganych 15 lat. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny oddalił wniosek dowodowy o przesłuchanie świadków na okoliczność pracy wnioskodawcy w warunkach szczególnych w okresie od 4 maja 1994r. do 3 listopada 1994r. jako dozorca wysypiska w ramach prac interwencyjnych, na którą to okoliczność przedłożył świadectwo pracy z dnia 10 listopada 1994r. Nawet uwzględnienie powyższego 6 miesięcznego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych , nie zmieniłoby faktu, iż wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym 15 –letnim okresem pracy w warunkach szczególnych.

W związku z faktem, iż wnioskodawca nie posiada odpowiedniego stażu pracy w warunkach szczególnych, bez znaczenia jest, czy od okresu tego należy mu odliczyć – zgodnie z zarzutem apelacji – okresy pobierania zasiłku chorobowego. Jedynie na marginesie należy zatem zaznaczyć, iż przepisy znajdujące zastosowanie w niniejszej sprawie nie pozwalają na odliczenie od jego stażu pracy w warunkach szczególnych okresów niewykonywania pracy, za które otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Co prawda, przepis art. 32 ust. 1a ustawy obowiązuje od dnia 1 lipca 2004 r. i odnosi skutek również względem stanów prawnych i faktycznych istniejących przed dniem jego wejścia w życie. Jednakże jak wielokrotnie wyjaśniał Sąd Najwyższy (między innymi w wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. II UK 313/09, OSNP 2011/19-20/260, por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, niepubl. oraz z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, niepubl.), osiągnięcie do dnia 1 stycznia 1999 r. okresu pracy w szczególnych warunkach, o którym mowa w art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1 tej ustawy, obowiązujących od dnia 1 lipca 2004 r.

Skoro wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym 15-letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych, to nie spełnia koniecznej przesłanki przyznania emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wobec czego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE