UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 13 grudnia 2018 roku nr: (...) (...) do (...)w W. ( (...)) zaliczył małoletniego W. P. do osób niepełnoprawnych o symbolu przyczyny 12-C ze wskazaniem, że orzeczenie wydaje się do 31 grudnia 2019 roku. Organ wskazał, że jest wskazana konieczność stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji oraz nie dotyczy go konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Orzeczeniem z dnia 28 lutego 2019 roku (...)w W. ( (...)) utrzymał w mocy orzeczenie z dnia 13 grudnia 2018 roku.

(orzeczenie (...) z dnia 13.12.2018 r. – akta (...); orzeczenie (...) z dnia 28.02.2019 r. – akta (...))

Od powyższego orzeczenia (...) z dnia 28 lutego 2019 roku przedstawiciele ustawowi małoletniego W. P. wnieśli odwołanie wnosząc o zmianę w zakresie punktu 7 wskazań poprzez podanie, że małoletni wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że małoletni wymaga ciągłego nadzoru i pomocy osób trzecich z powodu braku świadomości swoich problemów, zagrożeń. Małoletni wymaga opieki osoby trzeciej ze względu na niemożność samodzielnej egzystencji. Ponadto wskazano, że ustalenie pozytywnego wskazania w punktach 7 i 8 stanowi podstawę do uzyskania uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego, a przyznanie takiego świadczenia spowodowuje możliwość zapewnienia opieki małoletniemu przez ojca który zrezygnował z zatrudnienia i poświęcił się opiece nad małoletnim synem.

(odwołanie – k. 1-4)

Przedstawiciele ustawowi małoletniego W. P. wnieśli ponadto o zmianę orzeczenia poprzez uznanie, że orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydaje się do 31 grudnia 2021 roku oraz, że wskazanie z punktu 7 dotyczy małoletniego do dnia 31 grudnia 2021 roku.

(pismo z dnia 1 czerwca 2020 roku – k. 120)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

U małoletniego W. P. w lipcu 2017 roku rozpoznano zespół (...). Małoletni uczęszcza do trzeciej klasy szkoły ogólnodostępnej, jest wożony do szkoły, następnie jest obierany przez rodzica. Jest objęty wsparciem nauczyciela wspomagającego. W szkole przejawia zachowania agresywne, ma problemy z adaptacją do nowych warunków – nie uczęszcza regularnie na świetlicę. Nie jest w stanie spędzać w szkole 9 godzin jak dzieci w jego wieku, musi być zawożony przez rodziców około godziny 11 lub odbierany o 11. Potrafi samodzielnie przygotować sobie jedzenie, które sam spożywa, samodzielnie chodzi do sklepu. Ubiera się i rozbiera samodzielnie przy czym wymaga częściowego wsparcia rodziców, nie jest w stanie ubrać się odpowiednio do pogody.

Ze względu na brak samodzielności i konieczność w odbieraniu i zawożeniu do szkoły istnieje konieczność stałej lub długotrwałej pomocy lub opieki innej osoby w związku ze znacznie organiczną możliwością samodzielnej egzystencji, która będzie istniała do 31 sierpnia 2021 roku.

(opinia biegłej psycholog M. M. główna i uzupełniające – k. 66-68, k. 99 i k. 122; zestawienie – k. 96)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie opinii biegłej psycholog M. M. – głównej i uzupełniających, których ustalenia podzielił w całości, ponieważ opinie zostały sporządzone przez specjalistę z zakresu dziedziny psychologii po przeanalizowaniu dokumentacji medycznej oraz przeprowadzeniu badania małoletniego. Sąd miał na względzie, że przedstawiciele ustawowi małoletniego reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika składali zastrzeżenia do opinii biegłych i w tym zakresie Sąd dopuścił dowód z uzupełniających opinii biegłego psychologa. Biegły psycholog M. M. w sposób kompletny, rzeczowy i spójny udzieliła odpowiedzi na wskazywane w pisemnych zastrzeżeniach kwestie. Sąd nie znalazł podstaw aby zanegować ustalenia dokonane przez biegłą. Odnośnie opinii biegłego pedagoga M. O. Sąd nie oparł się na niej, gdyż ocena stanu zdrowia została przeprowadzona w sposób bardziej szczegółowy w opinii biegłego psychologa niż pedagoga. Ponadto ze względu na schorzenia małoletniego tj. zespół (...) opinia biegłego psychologa jest bardziej szczegółowa i ocenia bardziej kompleksowo jego stan zdrowia i deficyty. Z tego też względu przy ustaleniu stanu zdrowia i jego ocenie Sąd oparł się na opinii biegłego psychologa M. M..

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 6b ust. 3 pkt 7 i 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm. (zwanej dalej "ustawą") w orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:

1) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

2) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji czy też

3) wymogu korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizację pozarządowe oraz inne placówki.

Przedstawiciele ustawowi małoletniego domagali się uznania, że u małoletniego zachodzi konieczność zapewnienia mu stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji ze względu na całokształt stanu zdrowia dziecka – psychicznego, fizycznego oraz konieczność sprawowania nad nim opieki na co dzień. Ponadto domagali się ustalenia, że powyższa konieczność istnieje do dnia 31 grudnia 2021 roku.

Przesłanek tych nie można w utożsamiać, ani uważać za nierozerwalnie związane z drugą z wzmiankowanych przesłanek, tj. z konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Są to zatem osobne przesłanki. Wystąpienie jednej z nich nie pozostaje uwarunkowane pojawieniem się drugiej, ani też nie oznacza, że druga z tych przesłanek z pewnością zachodzi. Stwierdzenie potrzeby współudziału w procesie leczenia lub edukacji dziecka nie implikuje zatem w sposób automatyczny tego, że dana osoba ma zniesioną (lub znacznie ograniczoną) możliwość samodzielnej egzystencji. Przesłanki te odnoszą się do osobnych sfer życia i aktywności dziecka. Jedna z nich dotyczy procesu jego leczenia, rehabilitacji oraz edukacji (art. 6b ust. 3 pkt 8 ustawy), gdy następna z nich odnosi się do podstawowych czynności ze sfery jego egzystencji (art. 6b ust. 3 pkt 7 ustawy).

Przepis ustawy nie wyjaśniają na czym polegać ma znaczne ograniczenie możliwości samodzielnej egzystencji w stopniu wymagającym zapewnienia stałej lub długotrwałej pomocy lub opieki czyli to o co uznanie wnosi przedstawicielka ustawowa małoletniego.

W wyjaśnieniu znaczenia tego pojęcia konieczne jest odwołanie się do definicji pojęć zbliżonych, zawartych w przepisach ustawy lub przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328 - powoływanego dalej jako "rozporządzenie"). Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Pojęcie samodzielnej egzystencji łączy się zatem z podstawowymi potrzebami życiowymi, które ustawodawca przede wszystkim identyfikuje z czynnościami samoobsługowymi (przez które rozumieć trzeba ubieranie się, dbanie o higienę osobistą, samodzielne spożywanie posiłków), z poruszaniem się (tj. z samodzielnym przemieszczaniem się w przestrzeni) oraz komunikacją (tzn. porozumiewaniem się z otoczeniem, innymi osobami, opiekunami). Czynności te składają się przy tym w sposób kumulatywny na sferę samodzielnej egzystencji co oznacza, że wszystkie okoliczności objęte tym spójnikiem muszą wystąpić łącznie. Znaczne ograniczenie możliwości samodzielnej egzystencji tłumaczyć zatem trzeba jako stan, w którym dana osoba nie ma w pełni zniesionej możliwości samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, jednak jej schorzenia wywołują określone dysfunkcje zakłócające w stopniu poważnym, istotnym samodzielne samo obsługiwanie się, poruszanie i komunikację.

Należy także odwołać się do standardów w zakresie kwalifikowania osób do znacznego stopnia niepełnosprawności, które wskazują kiedy zachodzi potrzeba sprawowania opieki nad daną osobą lub udzielania jej pomocy. Zgodnie z przepisem § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia konieczność sprawowania opieki oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwianiu kontaktów ze środowiskiem. Konieczność udzielenia pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych występuje natomiast wówczas, gdy zachodzi zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych. Potrzeba zapewnienia danej osobie opieki lub pomocy pojawia się zatem wówczas, gdy osoba ta bez wsparcia innej osoby nie jest w stanie samodzielnie dbać m.in. o higienę osobistą, własną samoobsługę, spożywanie posiłków, czynności w obrębie gospodarstwa domowego (np. zrobienie jedzenia, sprzątanie), komunikowanie się z otoczeniem. Pojęcie opieki i pomocy wiąże się ściśle z potrzebą umożliwienia danej osobie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. Określenie "stała" lub "długotrwała" pomoc lub opieka odnosi się przy tym do pomocy (opieki), której dana osoba wymaga ciągle lub przez dłuższy okres czasu, a nie tylko sporadycznie, okazjonalnie. Długotrwałość w sprawowaniu opieki/pomocy ujmuje się jako potrzebę zapewnienia takiej opieki (pomocy) przez okres trwający przynajmniej 12 miesięcy (§ 29 ust. 2 rozporządzenia).

Należy również wskazać, że małoletni jest osobą poniżej 16 roku życia, tj. osobą co do zasady niesamodzielną, która – jeśli nie miałaby nawet bez jakichkolwiek schorzeń - wymaga wsparcia właściwego ze względu na stopień ich samodzielności, możliwość pojmowania pewnych zjawisk lub reagowania na określone sytuacje. W przypadku osób małoletnich konieczność zapewnienia opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji trzeba ograniczać jedynie do przypadków, w których ta niesamodzielność dotyczy w sposób oczywisty podstawowej sfery egzystencji tych osób, a więc czynności samoobsługowych, przemieszczania się lub komunikowania się z otoczeniem, tj. tych czynności, które dla osób zdrowych w tym wieku nie powinny nastręczać trudności, wymagających udzielenia im wsparcia ze strony innej osoby.

Kryteria oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia określone zostały rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U 02.17.162 z późn. zm.) wydanym na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z § 1 rozporządzenia oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1)przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2 rozporządzenia, przekraczającego 12 miesięcy,

2)niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3)znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość poprawy stanu funkcjonowania pod wpływem leczenia i rehabilitacji (§ 2 ust. 2 rozporządzenia).

W § 2 ust. 1 rozporządzenia wymienione zostały schorzenia uzasadniające konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku. I tak do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą m.in. wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego ( § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia).

Zaliczenie do osób niepełnosprawnych w przypadku dziecka do 16 roku życia może mieć zatem miejsce w dwóch sytuacjach: gdy dziecko jest niezdolne do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych w postaci samoobsługi, poruszania się, komunikacji z otoczeniem, co rodzi konieczność zapewnienia mu stałej (długotrwałej) opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, albo też gdy dziecko zachowuje zbliżoną do rówieśników zdolność do zaspokajania wskazanych potrzeb życiowych, w związku jednak ze znacznym zaburzeniem funkcjonowania organizmu wymaga stałego leczenia i rehabilitacji w domu i poza domem i w tym zakresie zwiększonej pomocy rodziców.

Niewątpliwie małoletni W. P. jest osobą niepełnosprawną. W orzeczeniu o niepełnosprawności małoletni został zaliczony do osób niepełnosprawnych na podstawie stanu chorobowego o 12-C.

Zgodnie z definicją ustawodawcy konieczność sprawowania opieki i pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji rozumiana jest jako całkowita zależność osoby od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub wykonywania czynności samoobsługowych, niezdolności do samodzielnego poruszania się i przemieszczania oraz werbalizowania potrzeb. Jednakże zdolność do samodzielnej egzystencji oceniania musi być w porównaniu do rówieśników chorego dziecka. Oczywistym jest, że w różnym okresie życia dzieci wymagają w różnym stopniu wsparcia rodzica w zwykłych codziennych czynnościach – w przypadku niemowląt zachodzi całkowita niezdolność do wykonywania czynności samoobsługowych, potem wraz z wiekiem w przypadku dzieci zdrowych udział rodzica w takich czynnościach stopniowo ulega zmniejszeniu, zmienia się w nadzór, a z czasem całkowicie ustaje. Przykładowo już dzieci sześcio- siedmioletnie z powodzeniem mogą same spożywać posiłki, ubierać się, samodzielnie przemieszczać się, myć się (choć zazwyczaj pod kontrolą opiekunów), niewątpliwie natomiast rodzice muszą chociażby przygotowywać im posiłki czy towarzyszyć przy udawaniu się do miejsc oddalonych od miejsca zamieszkania w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i niedostateczną jeszcze orientacją dziecka w terenie.

W przypadku dzieci chorych na przewlekłe choroby, niezależnie od ich wieku, opieka rodzica musi być szersza niż u dzieci zdrowych, bo obejmuje przynajmniej podawanie leków czy dbanie o odpowiednią dietę, dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia – przykładowo regularne mierzenie ciśnienia krwi, itp., towarzyszenie dziecku w drodze do, z i podczas wizyt u lekarzy, rehabilitantów. Konieczność takiej zwiększonej opieki nie zawsze jednak skutkuje zaliczeniem dziecka do grona osób niepełnosprawnych, a tym bardziej uznaniem, że jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji. Decydujące znaczenie ma tu bowiem niewystępowanie danego schorzenia, a jego wpływ na funkcjonowanie małoletniego – stopień zaburzenia tego funkcjonowania.

Z ustaleń Sądu wynika, że w przypadku małoletniego W. P. istnieje konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością egzystencji. Małoletni jest dzieckiem, które uczęszcza do ogólnodostępnej szkoły podstawowej i do tej szkoły jest zawożony i przywożony przez rodziców. Jego deficyty – zespół (...) powodują, że u małoletniego istnieje konieczność zmodyfikowanego czasu trwania nauki, nie jest w stanie spędzać w szkole takiego czasu jak inne dzieci w jego wieku tj. około 9 godzin. Ze względu na to, że ma określone godziny musi być dowożony i odbierany osobiście przez rodziców. Małoletni przejawia również zachowania agresywne w szkole, jego rodzice są wzywani do szkoły. Ze względu na zachowania małoletniego konieczne jest pozostawanie rodziców w dyspozycji, aby mogli uspokoić lub zabrać syna ze szkoły. Małoletni wymaga nadzoru jednego z rodziców w sposób przewyższający nadzór adekwatny dla dzieci w jego wieku. Nie jest w stanie również w sposób adekwatny do wieku utrzymywać relacje z rówieśnikami, prawidłowo pełnić funkcje społeczne poprzez brak agresji, akceptowane społecznie zachowania. Małoletni nie jest w stanie również prawidłowo funkcjonować w świetlicy i dużych skupiskach dzieci i młodzieży. Do czasu usamodzielnienia się małoletniego w zakresie możliwości samodzielnego chodzenia do szkoły, powrotu do domu, oraz pozostawania w domu bez opieki osoby dorosłej wymaga stałe opieki. Powyższe oznacza, że (...) niezasadnie utrzymał w mocy orzeczenie (...), które stwierdziło brak konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Ograniczona możliwość samodzielnej egzystencji przejawia się w ograniczeniu zakresu wypełniania obowiązku szkolnego, utrzymywania bezpiecznych relacji z rówieśnikami.

Odnosząc się do okresu na jaki należy wskazać istnienie koniczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby, a także na okres do kiedy należy wydać orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, które wskazuje na konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby (pkt 7) Sąd ustalił, że taka konieczność ustanie 31 sierpnia 2021 roku. Powyższe ustalenie wynika z tego, że w ciągu roku od daty badania (grudzień 2019 roku) tj. w roku szkolnym 2021/2022 stan małoletniego poprawi się na tyle, że będzie on w stanie samodzielnie wracać do domu po zakończonych zajęciach edukacyjnych lub po zakończeniu zajęć pozostawać w szkole np. na świetlicy. Brak w aktach sprawy jakiegokolwiek dowodu czy wskazań biegłego, że powyższa konieczność ustalenie z końcem roku 2021 tj. w trakcie, a nie na początku roku szkolnego 2021/2022r. Wobec powyższego Sąd zmienił zaskarżone orzeczenie (...) z dnia 28 lutego 2019r. oraz poprzedzające je orzeczenie (...) z dnia 13 grudnia 2018 roku w ten sposób, że orzeczenie wydaje się do 31 sierpnia 2021r. oraz w zakresie wskazań dotyczących niepełnosprawności w punkcie 7 ustala, że W. P. wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oddalając odwołanie w zakresie ustalenia, że orzeczenie wydaje się na okres przypadający po 31 sierpnia 2021 roku czyli do 31 grudnia 2021 roku. O powyższym Sąd orzekł jak w punkcie 1 i 2 sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd wydał rozstrzygnięcie na podstawie art. 100 KPC w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie uznając, że małoletni reprezentowany przez przedstawicieli ustawowych jest osobą wygrywającą sprawę ulegając tylko w nieznacznej części tj. co do okresu, na który ma być wydane orzeczenie o niepełnosprawności. Sąd nie dopatrzył się przesłanek zasądzenia wynagrodzenia według innej stawki, ani wielokrotności stawki wynikającej z § 9 ust. 2 powołanego Rozporządzenia. W tym zakresie wniosek o przyznanie wyższych kosztów podlegał oddaleniu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

ZARZĄDZENIE

UZASADNIENIE