UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 grudnia 2017r. znak (...) – (...) P. S. odmówił R. T. prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu rolniczej choroby zawodowej powstałej w dniu 31 lipca 2013r. wskazując, że oceniająca stan zdrowia ubezpieczonego Komisja Lekarska Kasy nie stwierdziła, podobnie jak w 2015r., wywołanego wskazaną chorobą uszczerbku na jego zdrowiu. (decyzja – ostatnia, nienumerowana karta w aktach organu rentowego)

R. T. wniósł odwołanie od wymienionej decyzji podnosząc, iż wskutek stanowiącej chorobę zawodową przewlekłej boreliozy w postaci stawowo – neurologicznej doznał uszczerbku na zdrowiu w rozmiarze nie mniejszym niż 10% i nie przekraczającym 100%, a odmienna ocena orzeczników organu była skutkiem zaniechania wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w postaci zwłaszcza dokumentacji medycznej oraz nieuwzględnienia zgłaszanych przez adresata decyzji schorzeń i uszkodzeń ciała.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując wyrażone w decyzji stanowisko z szerszym przedstawieniem postępowania orzeczniczego. Wskazał, iż pismo inicjujące postępowanie uznane zostało za wniosek o odszkodowanie z tytułu pogorszenia stanu zdrowia przewidziany w art. 13 ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, jako że ubezpieczony dochodził już odszkodowania z tytułu choroby zawodowej w 2015r., a postępowanie to zakończyło się decyzją odmowną wobec stwierdzenia braku uszczerbku na zdrowiu rolnika.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

R. T. jest posiadaczem gospodarstwa rolnego o wielkości 6, 91 ha (12,07 ha przeliczeniowego). Z tego tytułu podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Niesporne, nadto karta ewidencyjna płatnika – k. 3 akt organu

Decyzją z dnia 15 czerwca 2015r. znak (...) Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w P. stwierdził u R. T. chorobę zawodową w postaci boreliozy opierając się na orzeczeniu Wojewódzkiego Ośrodka Medycyny Pracy w S. nr (...). We wskazanych dokumentach powołano się m.in. na kilkukrotne pokłucie R. T. przez kleszcze oraz występującą latem 2013r. zmianę odpowiadającą rumieniowi wędrującemu.

Niesporne, nadto decyzja – k. 8 – 11 akt organu, orzeczenie (...) k. 7 akt organu

W dniu 18 czerwca 2015r. R. T. wystąpił do Kasy Rolniczego ubezpieczenia społecznego placówki terenowej w P. o jednorazowe odszkodowanie w związku ze stwierdzoną chorobą zawodową.

Niesporne, nadto wniosek – k. 1 akt organu

Badający ubezpieczonego na potrzeby tego wniosku w dniu 21 lipca 2015r. lekarz rzeczoznawca Kasy nie stwierdził u badanego dysfunkcji organizmu, którą można byłoby powiązać bezpośrednio z boreliozą, a w konsekwencji ustalił, że uszczerbek na zdrowiu R. T. w związku z chorobą zawodową wynosi 0%

Niesporne, nadto orzeczenie – k. 22 akt organu, wypis orzeczenia – k. 23 akt organu akt rentowych

Badająca R. T. w dniu 9 września 2015r. w związku z jego odwołaniem od wskazanego orzeczenia komisja lekarska Kasy stwierdziła u badanego brak niedowładów, zaników mięśniowych i zaburzeń czucia, symetryczną siłę mięśniową kończyn oraz prawidłowe ruchy w ich stawach i podzieliła stanowisko lekarza rzeczoznawcy Kasy o braku uszczerbku na zdrowiu rolnika.

Niesporne, nadto orzeczenie – k. 42 akt organu, wypis orzeczenia – k. 43 akt organu

W oparciu o to ostatnie orzeczenie P. S. decyzją z dnia 22 września 2015r. znak (...) – (...) odmówił R. T. prawa do jednorazowego odszkodowania z powodu rozpoznanej w dniu 31 lipca 2013r. choroby zawodowej.

Niesporne, nadto decyzja – k. 45 akt organu

W dniu 15 września 2017r. R. T. wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o ponowne zbadanie jego stanu zdrowia ze względu na pogorszenie tego stanu w związku z nadal aktywną boreliozą. Do wniosku dołączył zaświadczenie o stanie zdrowia, w którym obok innych schorzeń takich jak kamica pęcherzyka żółciowego, zespół bólowy kręgosłupa na tle dyskopatii C/Th, zaburzenia depresyjne czy przewlekły ból brzucha stwierdzono boreliozę przewlekłą pod postacią artralgii.

Niesporne, nadto wniosek – k. 46 akt organu, zaświadczenie o stanie zdrowia – k. 47 akt organu

Badający ubezpieczonego w dniu 12 października 2017r. lekarz rzeczoznawca Kasy stwierdził u badanego symetryczną siłę mięśniową, brak zaburzeń czucia obwodowego, miernego stopnia ograniczenie ruchomości kręgosłupa, prawidłowy zakres ruchów w stawach oraz brak objawów rozciągowych i przyjął, że utrzymujące się objawy artralgii skutkują jednoprocentowym uszczerbkiem na zdrowiu rolnika.

Niesporne, nadto opinia – k. 81 – 82 akt organu, orzeczenie – k. 83 akt organu,

Lekarz regionalny inspektor orzecznictwa lekarskiego KRUS złożył zarzut wadliwości tego orzeczenia wskazując, iż opis badania nie uzasadnia wskazań orzeczniczych.

Niesporne, nadto zarzut wadliwości – k. 83 akt organu

Odwołanie od orzeczenia złożył również ubezpieczony.

Niesporne, nadto odwołanie – k. 87 – 88 akt organu

Badająca ubezpieczonego w dniu 22 listopada 2017r. komisja lekarska Kasy nie odnotowała u badanego deformacji czy obrzęków stawów, ograniczenia ruchomości czynnej i biernej w tych stawach ani zaników czy asymetrii mięśniowej i uznała, że ten nie doznał stałego albo długotrwałego uszczerbku na zdrowiu w związku z chorobą zawodową.

Niesporne, nadto opinia – k. 102, orzeczenie – k. 103

Na dzień 13 kwietnia 2018r. stan kliniczny ubezpieczonego w zakresie układu ruchu przedstawiał się następująco. Wygląd, siła, napięcie mięśniowe kończyn górnych i dolnych były prawidłowe. Odruchy pozostawały żywe, równe, bez patologicznych. Czucie było niezaburzone, zborność prawidłowa. Nie występowały objawy korzeniowe, ruchomość kręgosłupa i napięcie mięśni przykręgosłupowych były dobra, nie występowała bolesność kręgosłupa poza bolesnością uciskową na poziomach C5/C6, L4- S1. Obrysy stawów pozostawały prawidłowe, podobnie jak ruchomość w tych stawach. Ograniczenie ruchomości (obustronne) dotyczyło wyłącznie rotacji wewnętrznej w stawach biodrowych.

Dowód: opinia biegłych z zakresu neurologii T. P. i ortopedii H. M. – k. 41 – 42, uzupełniająca opinia tych biegłych – k. 105

W dniu 28 stycznia 2020r. stan kliniczny ubezpieczonego w zakresie układu ruchu przedstawiał się następująco. Obrysy stawów były prawidłowe z zachowaną ruchomością czynną i bierną. Ruchomość kręgosłupa także pozostawała prawidłowa. Nie występowała bolesność przy opukiwaniu kręgosłupa.

Dowód: opinia biegłego z zakresu chorób zakaźnych J. F. – k. 147

W wyniku rolniczej choroby zawodowej w postaci boreliozy R. T. nie doznał stałego ani długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Zespoły bólowe kręgosłupa pojawiają się u ubezpieczonego na podłożu zmian zwyrodnieniowo – dyskopatycznych nie powiązanych z chorobą zawodową.

Dowód: opinia biegłych z zakresu neurologii T. P. i ortopedii H. M. – k. 41 – 42, uzupełniająca opinia tych biegłych – k. 105, opinia biegłego z zakresu chorób zakaźnych J. F. – k. 147, wynik badania MR – k. 39

Sąd zważył, co następuje.

Odwołanie nie podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity Dz.U 2020.14 z pózn.zm.) jednorazowe odszkodowanie przysługuje ubezpieczonemu, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej. Za stały uszczerbek na zdrowiu uznaje się naruszenie sprawności organizmu powodujące upośledzenie jego czynności nierokujące poprawy, natomiast za długotrwały naruszenie sprawności organizmu powodujące upośledzenie jego czynności na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie. (art. 13 ust. 2 i 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników).

Za rolniczą chorobę zawodową uważa się chorobę, która powstała w związku z pracą w gospodarstwie rolnym, jeżeli choroba ta jest objęta wykazem chorób zawodowych określonych w przepisach wydanych na podstawie Kodeksu pracy (art. 12 wskazanej ustawy).

W niniejszej sprawie poza sporem leżało, że u ubezpieczonego stwierdzono rolniczą chorobę zawodową w postaci boreliozy, spornym natomiast pozostawało, czy spowodowała ona co najmniej długotrwały uszczerbek na zdrowiu rolnika warunkujący prawo do świadczenia objętego decyzją.

Jak wynika z zaskarżonej decyzji i z odpowiedzi na odwołanie inicjujący postępowanie przed organem wniosek został potraktowany jako wniosek o świadczenie w związku z pogorszeniem stanu zdrowia, o jakim mowa w art. 13 ust 7 ustawy. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli wskutek pogorszenia się stanu zdrowia stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu będący następstwem wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania, ulegnie zwiększeniu o co najmniej 10 punktów procentowych, jednorazowe odszkodowanie zwiększa się o kwotę równą wysokości jednorazowego odszkodowania za każdy procent uszczerbku na zdrowiu przewyższający procent, według którego ustalone było to odszkodowanie.

W ocenie sądu nieprawidłowym jednak jest odwołanie się do wskazanego przepisu. Użyty bowiem w regulacji zwrot „który był podstawą przyznania jednorazowego odszkodowania” wskazuje, iż dotyczy ona wyłącznie tych sytuacji, gdy ubezpieczony otrzymał świadczenie z tytułu uszczerbku na zdrowiu powstałego wskutek wypadku lub choroby, a już po wydaniu decyzji w tym przedmiocie wystąpiły niekorzystne zmiany w stanie jego zdrowia. Sytuacja taka nie miała miejsca w przypadku R. T., ten bowiem nie otrzymał w przeszłości żadnego odszkodowania wobec przyjęcia przez organ rentowy także w 2015r., iż nie doznał uszczerbku na zdrowiu. Wydanie w 2015r. decyzji odmawiającej świadczenia nie oznacza jednak braku możliwości ponownego orzekania przez organ (a teraz sąd) w przedmiocie odszkodowania. Ewentualne zmiany w stanie zdrowia winny być bowiem traktowane jako nowe okoliczności uzasadniające ponowne orzekanie.

Omawiana kwestia ma jednak znaczenie drugorzędne, postępowanie dowodowe nie dało bowiem podstaw do podzielenia stanowiska ubezpieczonego o wystąpieniu uszczerbku na jego zdrowiu. Zatem niezależnie od tego, czy rozpoznawać sprawę na podstawie art. 13 ust. 7 czy art. 10 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i tak nie ma podstaw do przyznania świadczenia.

Uszczerbek na zdrowiu w toku postępowania przed organem określany jest w I instancji przez lekarzy rzeczoznawców Kasy, a w II przez komisje lekarskie Kasy (art. 46 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników). Zgodnie z przepisami wydanego na podstawie art. 46 ust. 4 omawianej ustawy rozporządzenia Ministra Polityki Społecznej z dnia 31 grudnia 2004r. w sprawie orzecznictwa lekarskiego w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (Dz.U 2005.6.46) od orzeczenia lekarza rzeczoznawcy Kasy ubezpieczonemu przysługuje w terminie 14 dni od doręczenia orzeczenia prawo odwołania do komisji lekarskiej kasy (§ 15 ust. 1 rozporządzenia), a lekarzowi regionalnemu, w ramach nadzoru, zgłoszenie w ciągu 14 dni od wydania orzeczenia zarzutu jego wadliwości (§19 ust. 2 rozporządzenia). W niniejszej sprawie złożono oba te środki, stąd orzeczenie lekarza rzeczoznawcy Kasy stwierdzające 1% uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego nie może stanowić podstawy do wypłaty odszkodowania (art.46 ust.2 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników).

W myśl § 9 rozporządzenia, o jakim mowa, przy orzekaniu o uszczerbku na zdrowiu na potrzeby odszkodowawcze stosuje się przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Koresponduje to z regulacją art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników odsyłającą w sprawie świadczeń z ubezpieczenia społecznego rolników do odpowiedniego stosowania przepisów regulujących przyznawanie odpowiednich świadczeń przysługujących pracownikom i członkom ich rodzin.

Do tych ostatnich należy rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (tekst jednolity Dz.U. 2013.954), wydane na podstawie art. 11 ust. 5 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity Dz.U. 2019.1205). Przewiduje ono w przypadku chorób zawodowych będących chorobami zakaźnymi możliwość przyjęcia uszczerbku na zdrowiu w granicach 0 – 100% w zależności od skutków, jakie choroba pozostawiła w narządach i układach (pkt 199 tabeli stanowiącej załącznik do rozporządzenia).

Takich skutków nie stwierdzili biegli z zakresu ortopedii H. M., neurologii T. P. i chorób zakaźnych J. F. w opiniach złożonych na potrzeby niniejszego postępowania. Opinie biegłych (pod pojęciem tym w przypadku opinii ortopedy i neurologa sąd rozumie opinię główną wraz z uzupełnieniem) są jasne, pełne i spójne, a ich wnioski w sposób acz dość zwięzły, to logiczny i przekonujący umotywowane, wreszcie wydane zostały przez wysokiej klasy fachowców o wieloletnim doświadczeniu zawodowym, także klinicznym i wieloletnim doświadczeniu orzeczniczym, po badaniu ubezpieczonego oraz analizie dokumentacji medycznej, której rzetelność i autentyczność, a w konsekwencji wiarygodność co do zasady (wyjątek stanowi tu częściowo dokumentacja od L. K., o której w dalszej części rozważań) nie nasuwały wątpliwości. Biegli z zakresu ortopedii i neurologii szczegółowo opisali stan układu ruchu ubezpieczonego, a swój wniosek o braku uszczerbku na jego zdrowiu w związku z boreliozą uzasadnili niewystępowaniem odczynów zapalnych, obrzęków czy wysięku w stawach. Także opisany stan kończyn w zakresie siły mięśniowej i braku zaników mięśniowych potwierdzać zdaje się wskazany wniosek. Nie nasuwało wątpliwości także stwierdzenie braku związku zmian dyskopatyczno – zwyrodnieniowych kręgosłupa z boreliozą, skoro zmiany takie są charakterystyczne w różnym nasileniu dla nieomal całej populacji w średnim i starszym wieku. Aby jednak wykluczyć wszelkie wątpliwości co do związku istniejących odchyleń od stanu prawidłowego ze schorzeniem zawodowym sąd zwrócił się zgodnie z wnioskiem wnoszącego odwołanie o opinię biegłego z zakresu chorób zakaźnych J. F.. Ten, powołując się na niskie wartości przeciwciał, wskazał na brak u badanego aktywnego procesu chorobowego i podzielił stanowisko ortopedy i neurologa o braku uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego w związku z chorobą zawodową. Opisany, acz nie tak dokładnie jak w opinii ortopedy i neurologa, stan kliniczny w obrębie układu ruchu badanego pozostaje zbieżny ze stwierdzanym przez wymienionych. Żaden z biegłych nie odnotował więc zmian stawowych potwierdzających dysfunkcję R. T. warunkowaną boreliozą.

Zarzuty ubezpieczonego nie stanowiły dostatecznej podstawy do uznania za niemiarodajne opinii biegłych, a w przypadku opinii biegłego z zakresu chorób zakaźnych do jej uzupełniania.

Znaczna część dokumentacji medycznej złożonej do akt sprawy pochodzi z okresu sprzed wydania pierwszej decyzji odszkodowawczej, nie może mieć zatem istotnego znaczenia w niniejszym postępowaniu. Wskazana decyzja jest bowiem prawomocna, co oznacza związanie sądu jej treści. Adresaci decyzji z zakresu ubezpieczeń społecznych mają możliwość podważania ich prawidłowości w cywilnym postępowaniu sądowym poprzez wniesienie odwołania w terminie miesiąca od ich doręczenia. Rezygnacja z takiego odwołania wyklucza możliwość oceny prawidłowości tych decyzji w innych postępowaniach. Związanie sądu decyzją z dnia 22 września 2015r. oznacza konieczność uznania, iż na dzień wydania tej decyzji po stronie ubezpieczonego nie występowała warunkująca prawo do odszkodowania przesłanka w postaci co najmniej długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Z kolei dokumentacji pochodząca z końca 2015r. i z lat 2016 – 2017 nie daje podstaw do podważania ustaleń i wniosków biegłych. Badanie obrazowe stawów krzyżowo – biodrowych nie wykazują zmian w obrębie tkanek miękkich czy zmian obrzękowych szpiku (k. 40), zmiany zwyrodnieniowo – dyskopatyczne kręgosłupa (k. 39) nie pozostają w związku z boreliozą, co wynika nie tylko z opinii biegłych, ale i zaświadczenia o stanie zdrowia na potrzeby odszkodowawcze, w którym dolegliwości na tle tych zmian (potwierdzone także w historii choroby k. 85) rozpoznano niezależnie od boreliozy. W zaświadczeniu tym postać boreliozy określona była mianem artralgii czyli bólu stawów bez braku jawnego ich zapalenia. W dokumentacji medycznej pojawia się informacja o takich bólach, nie może być ona jednak jeszcze samodzielną podstawą do przyjęcia uszczerbku na zdrowiu ubezpieczonego. Same skargi subiektywne są niemierzalne i nie pozwalają na przyjęcie uszczerbku na zdrowiu na określonym poziomie. To istniejące i stwierdzane w badaniu klinicznym odchylenia od stanu prawidłowego uwiarygadniają (potwierdzają) występowanie tych dolegliwości i stopień ich nasilenia. Tymczasem u ubezpieczonego nie tylko nie ma wyraźnych zmian zapalnych (co może mieć miejsce przy artralgii), ale i innych zmian potwierdzających skargi badanego jak np. wyszczuplenia kończyn świadczącego o ich oszczędzaniu charakterystycznym przy długotrwałym i silnym bólu. W kartach informacyjnych leczenia szpitalnego z 2016r. (k. 76, 77) i z sierpnia 2017r. (k. 82) znajduje się jedynie rozpoznanie boreliozy, przy czym towarzyszą mu inne jeszcze rozpoznania w tym związane z dolegliwościami, w związku z którymi hospitalizacje miały miejsce. Dokumenty nie obejmują natomiast opisu obiektywnie stwierdzanych odchyleń od stanu prawidłowego, które specjaliści szpitalni wiązaliby z boreliozą. Hospitalizacja z sierpnia 2017r. nie potwierdziła z kolei (...) (zesztywniającego zaplenia stawów kręgosłupa). Jeśli chodzi o pozytywne wyniki testów przeciwciał, to odniósł się do nich biegły z zakresu chorób zakaźnych wyjaśniając, dlaczego te nie świadczą o trwającym procesie zapalnym. Dokumentacja medyczna nie obejmuje żądnej innej analizy specjalistycznej wyników tych testów, stąd twierdzenia biegłego trudno uznać za chybione. Karty leczenia szpitalnego w styczniu 2017r. (k. 79) i kwietniu 2017r. (k. 80) nie dotyczą w ogóle boreliozy a innych schorzeń. W istocie jedynym dokumentem stwierdzającym istniejąca boreliozę w postaci stawowo – neurologicznej z dolegliwościami jest zaświadczenie z dnia 20 grudnia 2017r. (k. 86 – 87), nie obejmuje ono jednak żadnych informacji o nasileniu dolegliwości czy stwierdzonych w badaniu obiektywnych odchyleń od stanu prawidłowego. Dodatkowo wątpliwość co do aktualności rozpoznania wzbudza fakt, iż historia choroby pochodząca od specjalisty wystawiającego zaświadczenie kończy się na 2015r. Do tego zaświadczenia odniósł się zresztą biegły z zakresu chorób zakaźnych w swojej opinii wskazując, iż wnioski lekarza stanowią nadinterpretację. Tylko ten dokument uznano za częściowo niewiarygodny, co sygnalizowane było już wcześniej.

Opinia biegłego z zakresu chorób zakaźnych odnosiła się do wskazanego zaświadczenia i wyników badania przeciwciał, nie musiała natomiast zawierać analizy każdego z dokumentów medycznych wobec okoliczności wskazanych wyżej w zakresie tych dokumentów przez sąd. Z tego względu zbytecznym było uzupełnienie opinii, zwłaszcza, że zarzuty stanowią w znacznej części subiektywna polemikę z zajętym przez biegłego stanowiskiem i odwołują się do samego charakteru boreliozy a nie sytuacji ubezpieczonego. Dolegliwości innych układów czy narządów nie zostały w żadnym z dokumentów medycznych powiązane przez lekarzy leczących z boreliozą, za dowolny zatem uznać należy wniosek strony o ich związku z tą chorobą. Zbytecznym też było dopuszczenie w sprawie dowodu z opinii biegłego chirurga. Specjalizacja chirurgiczna nie jest bowiem zbieżna z rodzajem chorób ubezpieczonego.

Mając na uwadze powyższe rozważania, sąd w oparciu o art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)