UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 marca 2018 roku (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wystąpiła przeciwko B. Z. o zapłatę kwoty 32.918,93 złotych wraz z odsetkami maksymalnymi za opóźnienie od kwoty 31.305,04 złotych od dnia 1 marca 2018 roku do dnia zapłaty oraz ustawowymi za opóźnienie od kwoty 1.613,89 złotych od dnia 1 marca 2018 roku do dnia zapłaty, a także przyznanie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że dochodzone roszczenie obejmuje niespłacone należności z tytułu umowy kredytu z dnia 13 lipca 2016 roku, w tym kwoty : 31.305,04 złotych tytułem kapitału, 1.082,40 złotych tytułem odsetek umownych naliczanych za okres od dnia 17 sierpnia 2017 roku do dnia 23 stycznia 2018 roku, a także 531,49 złotych tytułem odsetek za opóźnienie naliczanych za okres od dnia 17 sierpnia 2017 roku do dnia 28 lutego 2018 roku.

(pozew k.3 – 5)

Nakazem zapłaty wydanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym w dniu 6 kwietnia 2018 roku Sąd Rejonowy Lublin – Zachód w Lublinie orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

(nakaz zapłaty k.5v)

W sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 2 maja 2019 roku B. Z. wniosła o oddalenie powództwa oraz przyznanie kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje stanowisko procesowe pozwana wskazał, że zaprezentowany przez bank materiał dowodowy nie pozwala na weryfikację sposobu ustalenia wysokości zadłużenia, w szczególności dochodzonych odsetek umownych i karnych za opóźnienie.

(sprzeciw od nakazu zapłaty k.7)

Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2019 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi ustanowił dla B. Z. pełnomocnika z urzędu.

(postanowienie z dnia 31 stycznia 2019 roku k.51)

Pismem procesowym z dnia 11 kwietnia 2019 roku B. Z. zakwestionowała wysokość dochodzonego roszczenia jako nieudowodnionego, a przy tym podniosła zarzut nieważności umowy kredytu z uwagi na jej zawarcie przez pozwaną w stanie wyłączającym świadome i swobodne podjęcie decyzji i wyrażenia woli.

(pismo procesowe z dnia 11 kwietnia 2019 roku k.57 – 59)

Postanowieniem z dnia 6 marca 2020 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi zwolnił B. Z. od kosztów sądowych w całości.

(postanowienie z dnia 6 marca 2020 roku k.172)

W toku rozprawy z dnia 13 października 2020 roku pełnomocnik z urzędu pozwanej wniósł o przyznanie kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu B. Z. oświadczając, że nie zostały one pokryte ani w całości, ani w części.

(protokół rozprawy z dnia 13 października 2020 roku k.205)

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny :

W dniu 13 lipca 2016 roku B. Z. zawarła z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą w W. umowę kredytu konsumpcyjnego gotówkowego numer (...), na podstawie której uzyskała kredyt w kwocie 37.831,02 złotych na okres 60 miesięcy, płatną w miesięcznych ratach do dnia 17 – go każdego miesiąca.

W myśl § 7 umowy w przypadku opóźnienia w terminowym regulowaniu przez klienta zobowiązań pieniężnych wynikających z umowy bank miał prawo pobierać od kwoty niespłaconych w terminie zobowiązań odsetki w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego).

Bank miał prawo wypowiedzieć umowę z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia w przypadku m.in. opóźnienia z zapłatą pełnej raty wynikającej z haromonogramu spłat, za co najmniej jeden okres płatności pod warunkiem wezwania do zapłaty zaległości w terminie nie krótszym niż 14 dni i braku spłaty zaległości we wskazanym terminie (§ 9 ust.1 pkt a umowy). Po upływie okresu wypowiedzenia umowy kredytobiorca był zobowiązany do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami należnymi bankowi za okres korzystania z kredytu (§ 9 ust. 2 umowy).

(umowa kredytu k.16 – 18, wniosek o udzielenie kredytu konsumenckiego k.77 – 78, dokumenty kredytowe k.69 – 76, 79 – 86)

Pismem z dnia 27 października 2017 roku (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wezwała B. Z. do zapłaty zaległości z tytułu umowy kredytu w kwocie 1.947,38 złotych w terminie 14 dni od dnia doręczenia pod rygorem wypowiedzenia umowy. Kredytobiorca został pouczony o możliwości złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia.

(wezwanie do zapłaty k.19, dowód nadania korespondencji k.20)

Pismem z dnia 27 listopada 2017 roku (doręczonym w dniu 12 grudnia 2017 roku) (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wypowiedział B. Z. umowę kredytu z dnia 13 lipca 2016 roku z zachowaniem 30 – dniowego terminu wypowiedzenia.

(wypowiedzenie umowy k.21, potwierdzenie odbioru korespondencji k.22v)

W dniu 13 lipca 2016 roku B. Z. nie znajdowała się w stanie wyłączającym zdolność do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli.

Przed datą zawarcia umowy kredytowej B. Z. nie była badania ani leczona psychiatrycznie, nie korzystała z terapii psychologicznej. W 2017 roku rozpoznano u niej zaburzenia adaptacyjne i depresyjne, a ich przyczyny wiązano z trudną sytuacją w związki z jej problemami finansowymi. Przeprowadzane badania nie wykazywały obecności zaburzeń pamięci ani koncentracji uwagi. Nie stwierdzono również objawów wytwórczych ani myśli o treści siucydalnej. Opisano natomiast objawy charakterystyczne dla stanów depresyjno – lękowych uwarunkowanych sytuacyjnie. W dacie zawierania umowy kredytu nie występowały jednak u B. Z. choroby lub zaburzenia psychiczne o charakterze i nasileniu znoszącym zdolność do świadomego i swobodnego powzięcia decyzji i wyrażenia woli.

(opinia biegłego z zakresu psychiatrii k.141 – 143)

Na dzień 12 stycznia 2018 roku zaległość z tytułu umowy pożyczki z dnia 13 lipca 2016 roku w zakresie niespłaconego kapitału wynosiła 30.905,80 złotych.

Bank miał prawo w ramach postanowień umownych do naliczenia odsetek umownych w okresie od dnia 17 sierpnia 2017 roku do dnia 11 stycznia 2018 roku w wysokości 1.069,19 złotych, a także odsetek z tytułu przeterminowanej zaległości w okresie od dnia 18 sierpnia 2017 roku do dnia 28 lutego 2018 roku w wysokości 2.311,58 złotych.

(opinia biegłego z zakresu rachunkowości k.180 – 182)

B. Z. nie posiada żadnego wartościowego majątku. Utrzymuje się z renty oraz emerytury w łącznej kwocie 1.737,39 złotych miesięcznie. Aktualnie jej zadłużenie z tytułu kredytów wynosi około 1.352.000 złotych. W skali miesiąca kobieta wydatkuje kwoty : 800 złotych tytułem żywności, 200 złotych tytułem leków, 400 złotych tytułem kosztów leczenia oraz 300 złotych tytułem rehabilitacji. Nie posiada żadnych oszczędności oraz wierzytelności. Prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe, przy czym korzysta z pomocy swoich synów, w szczególności w utrzymaniu domu, który stanowi własność P. Z..

(zeznania świadka P. Z. k.91 – 92, oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k.157 – 160, decyzja ZUS k.161 – 166)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie załączonych do akt sprawy dokumentów obrazujących proces zawarcia, obsługi i wypowiedzenia umowy o przyznanie kredytu, zeznań świadka P. Z., a także opinii biegłych z zakresu psychiatrii oraz rachunkowości.

Złożone opinie były konsekwentne, logiczne, spójne, a do tego wyczerpywały w całości zakreśloną tezę dowodową i nie były kwestionowane przez żadną ze stron. Uwzględniając treść złożonych opracowań, wiedzę biegłych z zakresu powierzonej dziedziny, a także długoletnie sprawowanie funkcji ekspertów oraz przygotowywanie licznych opinii na potrzeby postępowań sądowych o zbliżonej tematyce, Sąd nie znalazł żadnych okoliczności, które deprecjonowałyby ich wartość dowodową.

Sąd nie znalazł dostatecznych podstaw, aby w realiach niniejszej sprawy przeprowadzić dowód z przesłuchania pozwanej. Po pierwsze, dowód z zeznań stron ma charakter wyłącznie subsydiarny (art. 299 k.p.c.), a zatem pozostaje niezbędny jedynie w przypadku, gdy inne dowody przeprowadzone w toku procesu nie pozwalają na wyjaśnienie faktów istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia. Taka sytuacja nie miała zaś miejsca, w szczególności wobec treści niekwestionowanych opinii biegłych z zakresu psychiatrii i rachunkowości, które potwierdziły zdolność B. Z. do zawarcia umowy kredytu w stanie nieobarczonym żadna wadą oświadczenia woli, jak również wysokość zadłużenia pozostałego do spłaty. Po wtóre, pozwana pomimo licznych wezwań stawiła się na termin jednej tylko rozprawy w dniu 10 stycznia 2019 roku, a następnie nie podejmowała kierowanej do niej korespondencji (18 czerwca 2019 roku i 19 września 2019 roku), zaś w ramach rozprawy z dnia 14 listopada 2019 roku przedstawiła zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego, a stwierdzające jej niezdolność do uczestniczenia w czynnościach procesowych. W tym kontekście, wobec zgromadzonego materiału dowodowego oraz wyjaśnienia wszystkich okoliczności ważnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia nie zaktualizowały się jakiekolwiek przesłanki do kontynuowania próby osobistego przesłuchania pozwanej, a przyjęcie odmiennego stanowiska prowadziłoby do nieuzasadnionej przewlekłości trwającego postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje :

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w przeważającej części.

Podstawa materialno – prawna zgłoszonego roszczenia opierała się na treści art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo Bankowe (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 1988 ze zm.) zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu, a także treści łączącej strony umowy o przyznanie kredytu konsumpcyjnego z dnia 13 lipca 2016 roku.

Zgromadzony materiał (dokumenty oraz zeznania świadka P. Z.) potwierdził fakt nawiązania stosunku cywilnoprawnego – umowy kredytu, między stronami w dniu 13 lipca 2016 roku. Co istotne zawarcie umowy nie było obarczone jakąkolwiek wadą, a zatem rodziło skutki prawne dla obu jej stron. Nie zaktualizował się przy tym ostatecznie podnoszony przez B. Z. zarzut nieważności umowy, u której podstaw miał leżeć jej stan niepozwalający na świadome i swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli w dacie zawierania umowy (art. 82 k.c.). Niekwestionowana przez żadną ze stron ekspertyza z zakresu psychiatrii wykluczyła istnienie tego rodzaju okoliczności, a jej ostateczne konkluzje pozwalały wyrazić tezę, że B. Z. jako strona umowy kredytu odpowiada w reżimie umownym za niewykonanie umowy.

Jednocześnie potwierdzony został fakt braku terminowego wywiązywania się przez pozwaną z ustalonych terminów płatności, co skutkowało powstaniem zaległości wykraczającej ponad pełną ratę płatności (według stanu na dzień 31 października 2017 roku niespłacony kapitał wynosił 1.494,85 złotych), co w świetle § 9 ust. 1 pkt a umowy uprawniało bank do podjęcia czynności mających na celu wypowiedzenie umowy. I tak w pierwszej kolejności (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wezwał B. Z. pismem z dnia 27 października 2017 roku do spłaty zaległości pod rygorem wypowiedzenia umowy z jednoczesnym zastrzeżeniem możliwości zgłoszenia wniosku o restrukturyzację długu. Wobec braku jakiejkolwiek reakcji ze strony dłużnika pismem z dnia 27 listopada 2017 roku (doręczonym w dniu 12 grudnia 2017 roku) złożone zostało oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. Uwzględniając zastrzeżony w umowie okres wypowiedzenia (30 dni) dług został postawiony w stan natychmiastowej wymagalności z dniem 12 stycznia 2018 roku (ostatni dzień okresu wypowiedzenia przypadał na 11 stycznia 2018 roku). Wraz z tą datą bank był uprawniony do dochodzenia od pozwanej całej przysługującej mu należności z tytułu umowy kredytu z dnia 13 lipca 2016 roku (§ 9 ust. 2 umowy).

W tym miejscu należy wyraźnie zaznaczyć, że czynności banku spełniały przesłanki skutecznego wypowiedzenia umowy, jakie ustawodawca przewidział w art. 75c ustawy Prawo Bankowe. Zgodnie z przytoczoną regulacją jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych (art. 75c ust. 1), a także informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia (art. 75c ust. 2). Odnosząc przytoczone przepisy do poczynionych ustaleń faktycznych Sąd stwierdził, że procedura wypowiedzenie umowy była zgodna nie tylko z samymi postanowieniami umowy kredytu, ale również regulacją ustawową w tym zakresie.

W świetle przedstawionych argumentów zasada odpowiedzialności pozwanej, w tym skuteczność wypowiedzenia samej umowy i postawienie długu w stan natychmiastowej wykonalności wraz z upływem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia nie mogły budzić większych zastrzeżeń. W konsekwencji rozważania należało odnieść do wysokości zgłoszonego roszczenia. W tym zakresie Sąd odwołał się do niekwestionowanych przez żadną ze stron konkluzji biegłego z zakresu rachunkowości, który w sposób jasny, czytelny i zrozumiały przedstawił wysokość zadłużenia ciążącego na pozwanej z tytułu udzielonego wsparcia finansowego zarówno co do niespłaconego kapitału, jak również należności ubocznych, które kredytodawca miał prawo naliczać. I tak dług obciążający B. Z. objął kwoty : 30.905,80 złotych tytułem kapitału, 1.069,19 złotych tytułem odsetek umownych naliczanych w okresie od dnia 17 sierpnia 2017 roku do dnia 11 stycznia 2018 roku oraz 2.311,58 złotych tytułem odsetek karnych za okres od dnia 17 sierpnia 2017 roku do dnia 28 lutego 2018 roku. Mając na względzie treść przygotowanego opracowania, jak również treść żądania pozwu i ustawowy zakaz orzekania ponad żądanie (art. 321 § 1 k.p.c.) Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powodowego banku kwotę 32.506,48 złotych (30.905,80 złotych tytułem kapitału, 1.069,19 złotych tytułem odsetek umownych oraz 531,49 złotych tytułem odsetek karnych). W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Na marginesie powyższych rozważań należy zaznaczyć, że wobec postawienia długu w stan natychmiastowej wykonalności z dniem 12 stycznia 2018 roku, uprawnienie wierzyciela do naliczania odsetek kapitałowych (umownych) mogło dotyczyć jedynie okresu do dnia 11 stycznia 2018 roku (ostatni dzień okresu wypowiedzenia, jednocześnie ostatni dzień trwania stosunku prawnego między stronami). Dlatego też Sąd zobowiązał biegłego z zakresu rachunkowości do weryfikacji naliczonych przez bank należności ubocznych jedynie do tej daty (11 stycznia 2018 roku), a nie wskazywanej w treści uzasadnienia pozwu (23 stycznia 2018), która wykraczał poza czas trwania samej umowy. Innymi słowy, z chwilą skutecznego postawienia zaległości w stan natychmiastowej wykonalności wierzyciel traci uprawnienia do naliczania odsetek kapitałowych (umownych), przy czym nadal może domagać się stosownych odsetek karnych (od należności przeterminowanej).

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. § 7 umowy kredytu przyznając je w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od kwoty zaległego kapitału (30.905,80 złotych) oraz w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie od kwot naliczanych odsetek (1.600,68 złotych), przy czym w obu przypadkach zgodnie z żądaniem pozwu tj. od dnia 1 marca 2018 roku do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł zgodnie z treścią art. 102 k.p.c. uznając, że w realiach niniejszej sprawy zachodzi szczególnie uzasadniony przypadek nakazujący odstąpienie od ogólnych reguł ponoszenia kosztów procesu.

Jak powszechnie przyjmuje się w judykaturze, przesłanki, których zaistnienie warunkuje zastosowanie w sprawie art. 102 k.p.c., obejmują wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, które powodują, że zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego. Zalicza się do tych "wypadków" okoliczności związane z przebiegiem postępowania, jak charakter dochodzonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, przedawnienie roszczenia, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia wsparte na obiektywnych podstawach. Do warunków leżących poza procesem należy natomiast sytuacja majątkowa i życiowa strony (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 roku, I CZ 183/12, Lex nr 1388472).

Przenosząc powyższe na płaszczyznę przedmiotowej sprawy Sąd miał na względzie trudną sytuację materialną pozwanej, w szczególności brak dysponowania jakimkolwiek wartościowym majątkiem, a także globalny wymiar ciążących na niej zobowiązań (ponad 1.300.000 złotych). Przy jednoczesnym stosunkowo niskim miesięcznym dochodzie z tytułu renty i emerytury, którego znaczna część przeznaczana jest na koszty leczenia, w tym zainicjowane od 2017 roku o charakterze psychiatrycznym, a także porównaniu sytuacji majątkowej obu stron, w tym powoda jako jednej z największych instytucji finansowych w kraju, obciążenie B. Z. obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. stałoby w sprzeczności z elementarnym poczuciem sprawiedliwości.

Z tożsamych względów Sąd działając w oparciu o treść art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 102 k.p.c. nie nałożył na B. Z. obowiązku zwrotu nieuiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi, które objęły łącznie kwotę 1.351,04 złotych tytułem wynagrodzenia biegłych (k.145, 187).

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej B. Z. z urzędu, które nie zostały pokryte ani w całości, ani w części Sąd orzekł na podstawie § 2, § 4 ust. 1 – 3 w zw. z § 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz.U. 2016, poz. 1714 z późń. zm.) przyznając na rzecz adw. Z. K. kwotę 4.428 złotych (2.400 złotych x 1,5 x 1,23) tytułem należnego mu z tego tytułu wynagrodzenia.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE