UZASADNIENIE

Małoletnia powódka (pozwana wzajemna) W. T. – działająca przez matkę A. Ł. – wniosła o podwyższenie alimentów na swoją rzecz od pozwanego (powoda wzajemnego) Ł. T. zasądzonych wyrokiem Sądu Rejonowego w Kole z dnia 10 stycznia 2012 r. z kwoty 400 zł do kwoty 600 zł. W uzasadnieniu matka małoletniej podniosła, iż w (...) córka będzie uczęszczać do Zespołu Szkół Rolniczego Centrum (...) w K. na kierunku technik żywienia. Spowoduje to znaczne podwyższenie kosztów jej utrzymania (konieczność zakupu przyborów szkolnych, biletów, wyżywienia). A. Ł. podała, iż jest osobą bezrobotną i utrzymuje się z renty rodzinnej w kwocie 1.040 zł, ze świadczeń wypłacanych przez MOPS w K., których wysokość obecnie wynosi 1.224 zł i dodatkowo pobiera świadczenie wychowawcze. Pozwany (powód wzajemny) jest bezrobotny, a przy tym jest osobą samotną i nie ma nikogo na swoim utrzymaniu.

Pozwany (powód wzajemny) Ł. T. wniósł o oddalenie powództwa o podwyższenie alimentów, a jednocześnie wystąpił z powództwem wzajemnym wnosząc o obniżenie alimentów na rzecz małoletniej córki W. do kwoty po 300 zł miesięcznie, poczynając od dnia wytoczenia powództwa wzajemnego. W uzasadnieniu wskazał, iż strona powodowa w żaden sposób nie wykazała powoływanej przez siebie zmiany, ani też nie przedstawiła na tę okoliczność jakichkolwiek dowodów, tj. faktur, rachunków czy też paragonów. Wszelkie roszczenia w tym zakresie oparte są tylko i wyłącznie na zmianie miejsca edukacji. W ocenie Ł. T. nie jest to dostateczna podstawa do podwyższenia obowiązku alimentacyjnego, tym bardziej, że również matka małoletniej posiada określone możliwości zarobkowe, a koszty utrzymania i wychowania dziecka winny obciążać oboje rodziców. Ł. T. podał, że kwota dochodzonych alimentów znacząco przewyższa jego możliwości zarobkowe, gdyż aktualnie utrzymuje się wyłącznie z zasiłku opiekuńczego, przyznanego na matkę U. T. w kwocie 620 zł miesięcznie. Przyznanie tego świadczenia uniemożliwia mu podjęcie zatrudnienia. Trudno natomiast wymagać od niego, aby pozostawił matkę bez należytej opieki. Zdaniem pozwanego, otrzymywane świadczenie wyznacza zakres jego możliwości zarobkowych i z całą pewnością nie jest na tyle wysokie, aby należne alimenty ustalić na poziomie 600 zł. Jak wskazał pozwany (powód wzajemny), od czasu ostatniego ustalania obowiązku alimentacyjnego jego sytuacja uległa zdecydowanemu pogorszeniu. Wówczas otrzymywał bowiem wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę i nie miał problemów z własnym utrzymaniem. Odmiennie też przedstawiał się stan zdrowia jego matki. Pozwany (powód wzajemny) zauważył również, że matka małoletniej, mając na uwadze świadczenia socjalne i przyznane na córkę alimenty, dysponuje na zaspokojenie jej potrzeb kwotą 2.764 zł, a więc sumą kilkukrotnie wyższą niż ta, która pozostaje do jego dyspozycji.

Sąd ustalił co następuje :

Wyrokiem zaocznym z dnia 10.01.2012 r. Sąd Rejonowy w Kole podwyższył alimenty od Ł. T. na rzecz małoletniej córki W. T. do kwoty po 400 zł miesięcznie, poczynając od dnia 20.10.2011 r., w miejsce alimentów ustalonych wyrokiem z dnia 22.02.2011 r.

(dowód: akta III RC 397/11 Sądu Rejonowego w Kole)

Małoletnia W. uczęszczała wówczas do klasy I – ej Szkoły Podstawowej nr (...) w K.. Nie brała udziału w zajęciach dodatkowych. Ojciec małoletniej - Ł. T. odwiedził ją w sierpniu 2011 r. i przekazał podręczniki szkolne, których wartość wynosiła około 200 zł.

(dowód: akta III RC 397/11 Sądu Rejonowego w Kole)

Matka małoletniej A. Ł. była bezrobotna i nie posiadała prawa do zasiłku. Na córkę Z. J. otrzymywała rentę rodzinną w kwocie 728 zł brutto, tj. 643,18 zł netto miesięcznie. Na W. miała przyznany zasiłek rodzinny w kwocie 91 zł miesięcznie oraz otrzymała jednorazowo dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego w kwocie 100 zł. Na córkę Z. , A. Ł. także pobierała zasiłek rodzinny z tym , że w kwocie 68 zł miesięcznie oraz dodatek do zasiłku z tytułu samotnego wychowywania dziecka w kwocie 170 zł miesięcznie. A. Ł. wspólnie z córkami zajmowała mieszkanie należące do jej matki, za które uiszczała czynsz w wysokości 620 zł.

(dowód: akta III RC 397/11 Sądu Rejonowego w Kole)

Ł. T. w okresie od października 2011 r. do lutego 2012 r. nie figurował w Powiatowym Urzędzie Pracy w K. jako bezrobotny ani poszukujący pracy. W 2011 r. osiągnął dochód z tytułu zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w kwocie 2.805 zł. W okresie od 2012 r. Ł. T. podjął pracę w charakterze pracownika gospodarczego w ośrodku zdrowia w P. w wymiarze pełnego etatu. Osiągał zarobki na poziomie płacy minimalnej, przy czym wynagrodzenie podlegało zajęciu komorniczemu W okresie zatrudnienia korzystał z mieszkania służbowego, za które uiszczał opłaty w pełnej wysokości. Gdy nie przedłużono z nim umowy, powrócił do K..

(dowód: pismo dyrektora Powiatowego Urzędu Pracy w K. z dnia 23.10.2020 r. k.28, informacje o dochodach PIT – 11 za 2011 r. k.36-37 , zeznania pozwanego k.38v-39)

Małoletnia W. ma 15 lat. W roku szkolnym 2020/2021 uczęszcza do klasy I – ej Technikum Ż. i Usług Gastronomicznych w Zespole Szkół Rolniczego Centrum (...) w K. ( w szkole podstawowej powtarzała VII klasę). Do czasu wprowadzenia nauczania w formie zdalnej, W. dojeżdżała do szkoły, przy czym bilet miesięczny kosztował 110 zł. Małoletnia realizuje praktyki zawodowe, które z uwagi na nauczanie zdalne odbywają się w domu. W. nie ma problemów zdrowotnymi. Utrzymywała kontakt z ojcem do sierpnia br.

(dowód: zaświadczenie Zespołu Szkół Rolniczego Centrum (...) w K. z dnia 26.10.2020 r. k.29 , zeznania matki małoletniej k.38v)

A. Ł. poza W. wychowuje jeszcze córkę Z., która ma obecnie 11 lat i uczęszcza do klasy V – ej, a także 5 – letniego syna D., który uczęszcza do przedszkola. Małoletniej Z. przysługuje renta rodzinna w kwocie 1.200 zł brutto, tj. 1.040 zł netto miesięcznie oraz zasiłek z tytułu niepełnosprawności. Ojcostwo małoletniego D. nie zostało ustalone.

(dowód: decyzja ZUS o waloryzacji renty z dnia 25.03.2020 r. k.30, zeznania matki małoletniej k.38v)

A. Ł. na W. otrzymuje świadczenie z funduszu alimentacyjnego w kwocie 400 zł miesięcznie. Nadto pobiera zasiłki rodzinne na dzieci i dodatki do tych zasiłków, przy czym zasiłek rodzinny otrzymywany na małoletnią W. wynosi 124 zł miesięcznie. W związku z rozpoczęciem roku szkolnego W. miała także przyznany dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 100 zł. oraz dodatek na pokrycie wydatków związanych z dojazdem do miejscowości, w której znajduje się szkoła w wysokości 69 zł miesięcznie. Poza tym A. Ł. otrzymuje na wszystkie dzieci świadczenie wychowawcze tzw. „500 +”.

(dowód: decyzje Ośrodka Pomocy (...) w K. z dnia 16.09.2020 r. k.31-32 oraz z dnia 16.10.2020 r. k.33-35 , zeznania matki małoletniej k.38v)

A. Ł. w okresie od poprzedniej sprawy o alimenty nie pracowała. Do listopada 2019 r. była zarejestrowana w urzędzie pracy. Otrzymała ofertę pracy w charakterze szwaczki, ale nie została zatrudniona. Wspólnie z dziećmi nadal zajmuje mieszkanie należące do jej rodziców. Opłaty związane z utrzymaniem mieszkania wynoszą 1.100 – 1.200 zł miesięcznie i składają się na nie : czynsz, energia elektryczna oraz gaz. Matka małoletniej nie posiada zobowiązań finansowych.

(dowód: decyzje Ośrodka Pomocy (...) w K. z dnia 16.09.2020 r. k.31-32 oraz z dnia 16.10.2020 r. k.33-35, zeznania matki małoletniej k.38v)

Od 2016 r. Ł. T. pobiera specjalny zasiłek opiekuńczy na matkę U. T., który aktualnie wynosi 620 zł miesięcznie i został przyznany na okres od dnia 1.11.2019 r. do dnia 31.10.2020 r. Nie posiada jeszcze decyzji o przyznaniu w/w świadczenia na kolejny okres zasiłkowy. Pozwany (powód wzajemny) zamieszkuje z matką w mieszkaniu będącym jej własnością. Matka pozwanego pobiera rentę w wysokości 1.400 zł. Od wielu lat choruje na stwardnienie rozsiane (ostatnia, czwarta faza choroby). Samodzielnie porusza się po mieszkaniu, nie wychodzi na zewnątrz. Potrzebuje opieki całodobowej. Przyjmuje leki, które nie są refundowane. Ł. T. nie ma rodzeństwa i nikt nie wspiera go w sprawowaniu opieki nad matką.

(dowód: decyzja Ośrodka Pomocy (...) w K. z dnia 20.11.2019 r. k.14-17, zaświadczenie z Ośrodka Pomocy (...) w K. z dnia 16.09.2020 r. k.18, zeznania pozwanego k.38v-39)

Ł. T. jest kawalerem. Oprócz małoletniej W. ma również syna I. (11 lat), z którym nie utrzymuje kontaktów. Ma ustalone alimenty na syna w wysokości 280 zł. Pozwany (powód wzajemny) nie ma własnego majątku. Spłaca kredyt, a jego aktualne zadłużenie wynosi około 11 tys. zł.

(dowód: zeznania pozwanego k.38v-39 )

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania A. Ł., albowiem były logiczne, rzeczowe i szczere, a nadto znajdowały pokrycie w przedłożonych przez nią dokumentach. Sąd dał również wiarę zeznaniom Ł. T., albowiem także korespondowały z materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Wartość dowodowa dokumentów zebranych w sprawie nie budzi żadnych wątpliwości, a ponadto nie była przez strony kwestionowana.

Sąd zważył co następuje :

Małoletnia powódka (pozwana wzajemna) W. T. wniosła o podwyższenie alimentów od pozwanego (powoda wzajemnego) Ł. T. z kwoty 400 zł do kwoty 600 zł. Natomiast pozwany (powód wzajemny) domagał się oddalenia w/w powództwa w całości, a jednocześnie wystąpił z powództwem wzajemnym żądając obniżenia alimentów zasądzonych od niego na rzecz małoletniej córki do kwoty po 300 zł miesięcznie.

Podstawę zgłoszonego, zarówno przez małoletnią powódkę (pozwaną wzajemną), jak i pozwanego (powoda wzajemnego), żądania jest art. 138 kro, który stanowi, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków - uzasadniającą podwyższenie alimentów - rozumie się istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego lub też zwiększenie się możliwości zarobkowych zobowiązanego do alimentacji, które to przesłanki w myśl art. 135 § 1 kro wyznaczają zakres obowiązku alimentacyjnego. Natomiast przez zmianę stosunków uzasadniającą obniżenie alimentów, uznaje się istotne zmniejszenie się lub ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego, jak również zmniejszenie się usprawiedliwionych potrzeb osób uprawnionych do alimentacji. Dla stwierdzenia, czy nastąpiła zmiana stosunków w rozumieniu art. 138 kro, należy brać pod uwagę, czy istniejące warunki i okoliczności - na tle sytuacji ogólnej - mają charakter trwały, dotyczą okoliczności zasadniczych, ilościowo znacznych i wyczerpują te przesłanki, które w istotny sposób wpływają na istnienie czy zakres obowiązku alimentacyjnego.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, zdaniem Sądu, na uwzględnienie zasługiwało wyłącznie powództwo wzajemne tj. o obniżenie alimentów.

Bezsprzecznie od chwili ustalenia alimentów na rzecz małoletniej W. w sprawie III RC 397/11 zwiększyły się jej usprawiedliwione potrzeby, skoro od momentu od prawomocnego zakończania tej sprawy minęło przeszło 8 lat. W roku 2012 małoletnia W. miała 8 lat i chodziła do klasy I – ej szkoły podstawowej, zaś obecnie ma ukończone 16 lat i realizuje obowiązek szkolny na poziomie szkoły średniej, przy czym uczy się poza miejscem zamieszkania ( o ile zajęcia nie mają formy zdalnej z uwagi na stan epidemii). W realiach niniejszej sprawy usprawiedliwione potrzeby małoletniej powódki (pozwanej wzajemnej) dotyczą zatem głównie wydatków związanych z codziennym utrzymaniem tj. wyżywieniem, zakupem odzieży i obuwia, a także realizacją obowiązku szkolnego, w tym dojazdami do szkoły. Kierując się zasadami doświadczenia życiowego, należy zatem uznać, iż koszty utrzymania powódki kształtują się na poziomie około 1.000 zł miesięcznie.

Jak już wcześniej wspomniano wysokość świadczeń alimentacyjnych uzależniona jest jednak nie tylko od usprawiedliwionych potrzeb małoletniego, lecz także od możliwości zarobkowych osoby zobowiązanej. Zdaniem Sądu, w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, należy przyjąć, iż aktualnie możliwości zarobkowe pozwanego uległy ograniczeniu w porównaniu z możliwościami zarobkowymi jakie Ł. T. posiadał w toku poprzednie sprawy alimentacyjnej. W sprawie III RC 397/11, z uwagi na niestawiennictwo zobowiązanego , Sąd wprawdzie nie dysponował danymi dotyczącymi jego dochodów, ale w takich przypadkach z reguły przyjmuje się, iż możliwości zarobkowe kształtują się co najmniej na poziomie płacy minimalnej. W roku 2012 , płaca minimalna wynosiła natomiast 1.500,00 zł brutto (rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13.09.2011 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2012 r.). Okoliczność ta znajduje potwierdzenie w zeznaniach pozwanego (powoda wzajemnego), który podał , iż w tamtym okresie był zatrudniony jako pracownik gospodarczy i otrzymywał płacę minimalną. Jak wynika z przedłożonych przez pozwanego (powoda wzajemnego) dokumentów aktualnie jedynym źródłem dochodu Ł. T. jest specjalny zasiłek opiekuńczy w wysokości 620 zł przyznany z tytułu rezygnacji z zatrudnienia i sprawowania opieki nad matką. Podstawę prawną przyznania tego zasiłku stanowi art. 16a ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 28.11.2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U.2020.111), zgodnie z którym, specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2019 r. poz. 2086 i 2089) ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli: nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej – w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna w procesie leczenia, rehabilitacji i edukacji. Skoro zatem Ł. T. korzysta z takiego zasiłku nie ma możliwości wykonywania pracy zarobkowej i w konsekwencji obecnie jego możliwości zarobkowe wyczerpują się w kwocie otrzymywanego zasiłku. Oczywiście decyzja o ubieganiu się o tego rodzaju zasiłek jest świadomym wyborem pozwanego (powoda wzajemnego). Mając jednak na względzie, iż U. T. wymaga stałej opieki, a nie ma żadnej innej osoby, która mogłaby się nią zająć, trudno czynić zarzut jej synowi , iż podjął się opieki nad matką w tak trudnym dla niej okresie. Na Ł. T. ciąży przecież nie tylko obowiązek alimentacyjny względem matki, ale przede wszystkim obowiązek moralny. Podkreślić należy, iż Sąd nie dopatrzył się podstaw do stwierdzenia, że Ł. T. w sposób celowy spowodował ograniczenie swych możliwości zarobkowych podejmując się opieki nad matką, skoro od wielu lat boryka się ona ze stwardnieniem rozsianym i , jak zaznaczono powyżej, nie ma innej osoby która mogłaby przejąć nad nią opiekę. Poza tym, dopóki matka pozwanego radziła sobie samodzielnie czy też przy pomocy opiekunki, Ł. T. pracował. Obecnie z uwagi na korzystanie ze świadczenia opiekuńczego, Sąd nie ma prawa założyć, iż pozwany (powód wzajemny) winien podejmować pracę celem wypełnienia obowiązku alimentacyjnego względem córki (dzieci), albowiem pozwany (powód wzajemny) postąpiłby wbrew przepisom, na podstawie których świadczenie jest przyznawane. Poza tym Ł. T. nie uchyla się od obowiązku alimentacyjnego, ale jedynie oczekuje, iż w okresie gdy nie może podejmować pracy zarobkowej, alimenty będą dostosowane do jego aktualnej sytuacji finansowej. Należy przy tym podkreślić, iż możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do alimentacji stanowią przesłankę, która wyznacza górny zakres świadczeń alimentacyjnych, choćby nawet wszystkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionych do alimentacji nie zostały pokryte w tych granicach ( wyrok SN z dnia 20.01.1972 r. III CRN 470/71, niepublikowany ).

W tym stanie rzeczy, na podstawie cytowanych przepisów, orzeczono jak w pkt I,II i III wyroku. Sąd oddalił powództwo wzajemne w zakresie daty początkowej obniżenia alimentów, albowiem Ł. T. domagał się obniżenia alimentów od dnia wytoczenia powództwa wzajemnego, a więc od dnia 29.09.2020 r., natomiast Sąd przyjął jako datę początkową dzień 1.10.2020 r.

Na marginesie należy zauważyć, iż wprawdzie zgodnie z art. 135 § 3 kro, świadczenia rodzinne oraz świadczenie wychowawcze tzw. „500+” nie wpływają na zakres świadczeń alimentacyjnych, jednakże na gruncie niniejszej sprawy nie sposób nie zauważyć, iż nawet po obniżenie alimentów A. Ł. będzie pobierać na małoletnią W. świadczenia w łącznej wysokości ponad 1.000 zł (świadczenie 500+, zasiłek rodzinny, dodatki do zasiłku rodzinnego oraz alimenty z funduszu alimentacyjnego), którą to kwotę nie sposób uznać za niewystarczającą na pokrycie jej usprawiedliwionych potrzeb.

Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 102 kpc odstąpił od obciążenia stron nieuiszczonymi kosztami sądowymi.

SSR Agnieszka Pietruszka

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE