UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 września 2020 r. powód S. M. wniósł o obniżenie alimentów na jego małoletniego syna J. M. (2) z kwoty 700 zł miesięcznie do kwoty po 300 zł miesięcznie. Wskazał przy tym, że obecnie przebywa w zakładzie karnym, gdzie odbywa karę 2 lat i 11 miesięcy pozbawienia wolności. Dodatkowo Prokurator postawił mu zarzut popełnienia przestępstwa uporczywego uchylania się od alimentów. Powód podniósł, że w zakładzie karnym nie pracuje odpłatnie i nie osiąga żadnych dochodów. Alimenty w obecnym wymiarze przekraczają jego możliwości finansowe i powodują wzrost zadłużenia. ( pozew – k. 2)

Pismem z dnia 30 września 2020 r. powód wniósł o zwolnienie go z kosztów sądowych z uwagi na sytuację materialną i finansową związaną z izolacją penitencjarną. (pismo procesowe powoda – k. 6)

Postanowieniem z dnia 23 października 2020 r. Sąd zwolnił powoda z kosztów postępowania w całości. (postanowienie – k. 22)

W odpowiedzi na pozew z dnia 1 grudnia 2020 r. przedstawicielka ustawowa małoletniego pozwanego J. M. (3) Z. wniosła o oddalenie powództwa wobec faktu, iż potrzeby małoletniego wraz z wiekiem rosną – nie zmniejszają się. Z bieżącym roku małoletni rozpoczął edukację szkolną, uczestniczy w zajęciach korekcyjnych, zajęciach dodatkowych. Powód dopuszcza się rażącego zaniedbania syna. Nigdy nie płacił dobrowolnie alimentów, świadczenie jest wypłacane z Funduszu Alimentacyjnego. (odpowiedź na pozew – k. 34)

Na rozprawie w dniu 13 kwietnia 2021 r. powód nie został doprowadzony z zakładu karnego, przedstawicielka ustawowa małoletniego pozwanego wniosła o oddalenie powództwa (e-protokół rozprawy - k. 51-v).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. M. (1) urodzony (...) jest synem S. M. oraz M. Z..

(okoliczności bezsporne)

Ugodą zawartą w dniu 20 kwietnia 2015 r. przed Sądem Rejonowym w Łowiczu III Wydział Rodzinny i Nieletnich w sprawie III RC 7/15 ustalone zostały alimenty od S. M. na rzecz jego małoletniego syna J. M. (1) w kwocie po 500 złotych miesięcznie, płatne do dnia 10-tego każdego miesiąca z góry, do rąk matki dziecka wraz z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat, poczynając od dnia 1 maja 2015 r., a tym samym zmienione zostały postanowienia ugody zawartej w sprawie IIIRC 173 /14 dnia 13 listopada 2014 r. ustalającej wysokość alimentów na kwotę 700 zł.

(dowód: ugoda z akt sprawy III RC 7/15 – k. 43 załączonych akt sprawi III RC 7/15 )

W kwietniu 2015 r. małoletni pozwany J. M. (1) miał 2 lata. Pozostawał pod opieką matki. Koszt utrzymania małoletniego wynosił wówczas ok. 900-1000 złotych. Małoletni mieszkał wraz z matką i babką macierzystą. Przedstawicielka ustawowa małoletniego M. Z. (wówczas(...) pracowała w barze (...) z dochodem 900 złotych miesięcznie. Otrzymywała zasiłek rodzinny w wysokości 77 złotych. W opiece nad dzieckiem pomagała jej matka. M. Z. mieszkała razem z małoletnim powodem i swoją matką. Pokrywała w połowie koszty utrzymania mieszkania. Alimenty na małoletniego otrzymywała z Funduszu Alimentacyjnego. Egzekucja komornicza w tym zakresie okazała się bezskuteczna.

(dowód: dokumenty z akt sprawy III RC 7/15)

S. M. przebywał w tym czasie w zakładzie karnym, gdzie nie był zatrudniony. Nie osiągał żadnych dochodów.

(dowód: dokumenty z akt sprawy III RC 7/15)

Obecnie małoletni pozwany ma 8 lat. Rozpoczął już naukę w szkole podstawowej, jest uczniem klasy I. Uczestniczy w zajęciach dodatkowych. Ma wizyty w poradni wad postawy. Łączny miesięczny koszt zajęć dodatkowych to 400 zł. Miesięczne koszty utrzymania małoletniego wynoszą minimum 1000 zł.

(dowód: zeznania M. Z. e-protokół z 13.04.2021 r. 00:02:55 – k. 51-v )

Przedstawicielka ustawowa małoletniego pozwanego ma lat 27, z zawodu jest sprzedawcą. Podejmuje prace dorywcze w charakterze opiekunki. W zeszłym roku straciła pracę w przedszkolu z uwagi na pandemię (...)19. Nie ma kontaktu z powodem.

(dowód: zeznania M. Z. e-protokół z 13.04.2021 r. 00:02:55 – k. 51-v )

Obecnie S. M. (lat 29) przebywa nadal w zakładzie karnym. Nie jest zatrudniony na terenie tej jednostki. Nie osiąga żadnych dochodów. Jest pozbawiony władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem J. M. (1).

(dowód: pozew – k. 2, zeznania M. Z. e-protokół z 13.04.2021 r. 00:02:55 – k. 51-v )

Sąd uznał za wiarygodny zebrany w sprawie materiał dowodowy w postaci dowodów z dokumentów z załączonych akt sprawy III RC 7/15, jak również z zeznania przesłuchanej w charakterze strony przedstawicielki ustawowej pozwanego i oparł się na nim dokonując ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo S. M. zasługuje na oddalenie.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy zastosowanie miał art. 138 k.r.o. W myśl wymienionego przepisu, w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego. Przez zmianę stosunków rozumieć natomiast należy istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego bądź istotne zmniejszenie, ustanie lub zwiększenie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji. Zgodnie bowiem z treścią art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych
i majątkowych możliwości zobowiązanego, a wykonywanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o jego utrzymanie lub wychowanie (art. 135 § 2 k.r.o.).

Zakres potrzeb dziecka, których zaspokajanie jest obowiązkiem rodziców, ustanawia przepis art. 96 k.r.o. W związku z powyższym, rodzice zobowiązani są zapewnić dzieciom, które nie są w stanie utrzymać się samodzielnie, zaspokojenie potrzeb w zakresie wyżywienia, odzieży, środków higieny oraz leczenia. Należy podkreślić, iż rodzice mogą być zwolnieni od świadczeń alimentacyjnych w stosunku do dziecka tylko wtedy, gdy dziecko posiada własny majątek, a dochody z tego majątku wystarczają na całkowite pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. We wszelkich innych wypadkach na rodzicach ciąży stanowczy obowiązek utrzymania dziecka, ograniczony tylko ich możliwościami zarobkowymi i majątkowymi.

Powód wystąpił z pozwem o obniżenie alimentów po upływie 5 lat od zawarcia ugody przed Sądem ustalającej wysokość alimentów na kwotę 500 złotych miesięcznie. Od chwili, kiedy ostatnio była ustalona wysokość alimentów od powoda na rzecz jego małoletniego syna, to jest od momentu zawarcia ugody przed Sądem Rejonowy w Łowiczu w sprawie III RC 7/15, do chwili wyrokowania w sprawie niniejszej upłynęło 6 lat. Od tamtej pory nie uległa zmianie sytuacja powoda, który przebywa nadal w zakładzie karnym, nie pracuje i nie płaci alimentów na rzecz małoletniego syna J.. W sytuacji powoda nie doszło w ocenie Sądu do istotnej zmiany w zakresie możliwości zarobkowych i majątkowych w okresie pomiędzy kwietniem 2015 roku a kwietniem 2021 roku.

Sytuacja przedstawicielki ustawowej pozwanego uległa zmianie od kwietnia 2015 roku w takim zakresie, że w ostatnim czasie z uwagi na pandemię (...)19 straciła pracę w przedszkolu i utrzymuje się z zajęć dorywczych w charakterze opiekunki. Jej sytuacja materialna nie uległa zatem poprawie i nie może być przesłanką do zmniejszenia alimentów do kwoty 300 zł miesięcznie, uzasadnieniem do zmniejszenia udziału powoda w kosztach utrzymania i wychowania J. M. (1) poprzez obniżenie alimentów. Wzrosły koszty utrzymania małoletniego pozwanego w związku z rozpoczęciem edukacji szkolnej. Obecnie J. M. (1) jest uczniem I klasy szkoły podstawowej, korzysta z zajęć dodatkowych, w tym korygujących wady postawy. Porównując zatem sytuację małoletniego pozwanego i jego przedstawicielki ustawowej z kwietnia 2015 roku i z chwili obecnej, nastąpiła zmiana uzasadniająca podwyższenie alimentów, nie zaś ich obniżenie.

W niniejszej sprawie Sąd doszedł do wniosku, iż zasadnym jest oddalenie powództwa. Sąd uwzględnił przy tym zarobkowe i majątkowe możliwości powoda oraz fakt, iż nie sprawuje osobistej pieczy, nie wykazuje osobistej troski o wychowanie syna. Osadzenie powoda w zakładzie karnym jest konsekwencją jego nieodpowiedzialnego zachowania, z którym powinien był się liczyć.

Rodzice nie mogą uchylić się od obowiązku alimentacyjnego na tej podstawie, że wykonywanie tego obowiązku stanowiłoby dla nich nadmierny ciężar. Są obowiązani podzielić się z dzieckiem nawet najmniejszymi dochodami. W szczególnych przypadkach, gdy sytuacja dziecka tego wymaga, rodzice mają nawet obowiązek wyzbywania się posiadanego majątku, bądź jego niektórych składników, aby w ten sposób podołać ciążącemu na nich obowiązkowi alimentacyjnemu, na przykład dla ratowania zdrowia dziecka. Podstawą oddalenia powództwa o zasądzenie alimentów może być tylko brak wszelkich możliwości po stronie zobowiązanego, nie zaś szczupłość środków, jakimi on rozporządza. Możliwości świadczenia alimentów nie ma ten, kto nie posiada majątku, nie jest, ze względu na stan zdrowia, zdolny do pracy zarobkowej i nie otrzymuje świadczeń (Komentarz do art. 128, art. 129, art. 133, art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (Dz.U.64.9.59), [w:] Z. Krzemiński, Alimenty i ojcostwo. Komentarz, Oficyna, 2008, wyd. III).

Cytowany już powyżej przepis art. 135 k.r.o., normujący wyznaczniki zakresu świadczeń alimentacyjnych i określający je od strony zobowiązanego jako „zarobkowe
i majątkowe możliwości”, ma zastosowanie wobec osób, o których obowiązku alimentacyjnym orzeka Sąd, niezależnie od tego, jaka jest ich sytuacja życiowa. Ocena możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego musi jednak uwzględniać realia społeczno-gospodarcze. Szczególnej staranności w poszukiwaniu pracy czy źródła legalnych dochodów w warunkach bezrobocia – por. Uchwała z dnia 23 sierpnia 1995 r. Sądu Najwyższego III CZP 94/95, LEX nr 9225, Biul.SN 1995/8/1 - można oczekiwać w zasadzie tylko od osoby korzystającej z wolności. Skazany, który odbywa karę pozbawienia wolności, zdany jest na inicjatywę służb więziennych w znalezieniu dla niego pracy. Nie oznacza to jednak, że roszczenie o alimenty od niezatrudnionego skazanego, który nie posiada majątku przynoszącego dochód, podlega każdorazowo oddaleniu. W okolicznościach konkretnej sprawy bowiem może być uzasadnione zastosowanie art. 136 k.r.o., w którym ustawodawca zapewnia ochronę uprawnionym do alimentacji w ten sposób, że jeżeli w ciągu ostatnich trzech lat przed sądowym dochodzeniem świadczeń alimentacyjnych osoba, która była już do tych świadczeń zobowiązana, bez ważnego powodu zrzekła się prawa majątkowego lub
w inny sposób dopuściła do jego utraty albo jeżeli zrzekła się zatrudnienia lub zmieniła je na mniej zyskowne, nie uwzględnia się wynikłej stąd zmiany przy ustalaniu zakresu świadczeń alimentacyjnych.

Przepis ten nie uchybia art. 135 § 1 k.r.o. co do samej zasady, że zakres świadczeń alimentacyjnych zależy m.in. od możliwości zarobkowych zobowiązanego, lecz stanowi
o zastosowaniu tej zasady w szczególnej sytuacji. Zgodnie bowiem z art. 136 k.r.o., możliwości zarobkowe ustala się z pominięciem wymienionych w tym przepisie zdarzeń pochodzących z działalności zobowiązanego podejmowanej in fraudem osoby uprawnionej.

Wyjątkowy charakter przepisu art. 136 k.r.o. - jak podkreślono w uzasadnieniu omawianej uchwały - nie wyklucza możliwości jego zastosowania, w sytuacji gdy osoba, która była już zobowiązana do świadczeń alimentacyjnych lub powinna liczyć się z rychłym powstaniem takiego obowiązku, dopuściła do utraty zatrudnienia czy możliwości jego uzyskania przez to, że w wyniku popełnienia przestępstwa została pozbawiona wolności. Chodzić tu będzie wyłącznie o takie wypadki, które w świetle zasad doświadczenia życiowego i współżycia społecznego uzasadniają potraktowanie osoby pozbawionej wolności na równi ze zobowiązanym, który dobrowolnie, bez ważnych powodów, uszczupla swoje zdolności zarobkowe w sposób wskazany w art. 136 k.r.o., lekceważąc obowiązek alimentacyjny (Uchwała z dnia 26 maja 1995 r. Sąd Najwyższy, III CZP 178/94 OSNC 1995/10/136, Prok.i Pr.-wkł. 1995/7-8/35).

Wszystkie podniesione wyżej okoliczności uzasadniają oddalenie powództwa.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. i nie obciążył powoda kosztami postępowania, przejmując je na rachunek Skarbu Państwa.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE